Osobowość – charakterystyczny, względnie stały sposób reagowania jednostki na środowisko społeczno- przyrodnicze, a także sposób wchodzenia z nim w interakcje.

Teorie osobowości:

- teorie typów,

- teorie cech,

- teorie psychodynamiczne

- podejście behawioralne

- teorie humanistyczne

- podejście poznawcze.

Teorie typów – kategoryzowanie ludzi wg odrębnych, rozłącznych kategorii, zwanych typami osobowości. (teoria Hipokratesa V w.p.n.e., teoria Galena II w. N.e., teoria Kretschmera 1925 r., teoria Sheldona 1942 r.)

Teoria Sheldona:

- typ ektomorficzny (szczupły, delikatny, kruchy) – osoba introwertywna, wrażliwa, skłonna do zmartwień, bojąca się ludzi

- typ mezomorficzny (muskularny, kanciasty, silny) – osoba silna, pełna energii, odważna, asertywna

- typ endomorficzny (gruby, miękki, okrągły) – osoba towarzyska, zrelaksowana, dążąca do przyjemności cielesnych.

Teorie cech – osobowość to zbiór cech stałych i charakterystycznych dla danej jednostki.

Cechy – trwałe właściwości lub atrybuty, predysponujące ludzi do zachowania się w spójny sposób w różnych sytuacjach.

Teorie humanistyczne – opisują doświadczenia i zachowania człowieka oraz pozwalają je zrozumieć;

Człowiek to osoba o niepowtarzalnym potencjale, zdolna do rozwoju, samorealizacji i transcendencji.

Podejście poznawcze – wyjaśniają osobowość poprzez badanie i ustalanie relacji między „JA” a otoczeniem;

Jednostka = samodzielny podmiot poznający świat i przystosowujący się do niego.

Dojrzała osobowość - to osobowość o równolegle rozwiniętych i dopełniających się sferach:

- sferze emocjonalnej

- sferze intencjonalno – poznawczej

- sferze motywacyjnej

- sferze potrzeb

Integralne składniki osobowości:

- temperament

- charakter

- inteligencja

- potrzeby.

Temperament – zespół najbardziej stałych właściwości psychicznych organizmu, przejawiających się w reakcjach emocjonalnych i motoryce.

Cechy temperamentu wg Gerarda Heymansa:

- aktywność – przejawia się w ilości czasu jaki człowiek poświęca danemu rodzajowi zachowania

- emocjonalność – siła i częstotliwość występowania reakcji emocjonalnych

- funkcja pierwotna/ wtórna – intensywność reakcji i czas ich trwania.

Funkcja pierwotna – osoby reagujące szybko i silnie, z szybko zanikającymi reakcjami

Funkcja wtórna – osoby reagujące słabo, powolnie, ze stopniowo utrzymującymi się reakcjami.

Cechy temperamentne:

1. Związane z intensywnością reakcji:

- reaktywność – tendecja do intensywnego reagowania na bodźce wywołujące emocje, wyrażająca się w dużej wrażliwości i niskiej odporności emocjonalnej

- aktywność – tendencja do podejmowania zachowań o dużej wartości stymulacyjnej lub do zachowań dostarczających stymulacji zewnętrznej (z otoczenia)

- wytrzymałość – zdolność do adekwatnego reagowania w sytuacjach wymagających długotrwałej lub wysoko stymulującej aktywności i/ lub w warunkach silnej stymulacji zewnętrznej.

- wrażliwość – zdolność do reagowania na bodźce zmysłowe o małej wartości

2. związane z czasem reakcji:

- żwawość – tendencja do szybkiego reagowania, do utrzymywania wysokiego tempa aktywności i do łatwej zmiany z jednego zachowania (reakcji) w inne, odpowiednio do zmian w otoczeniu.

- perseweratywność – tendencja do kontynuowania i powtarzania zachowań po zaprzestaniu działania bodźca (sytuacji), które to zachowanie wywołał.

- szybkość reakcji -

- tempo reakcji

Charakter – zespół postaw warunkujących stosunek człowieka do innych ludzi, do pracy, do samego siebie, powiązanych w zwartą całość.

Inteligencja – zespół zdolności umysłowych umożliwiających jednostce sprawne korzystanie z nabytej wiedz oraz skuteczne zachowanie się wobec nowych zadań i sytuacji. Bardzo ogólna zdolność umysłowa obejmująca: zdolność rozumowania, planowania, rozwiązywania problemów, myślenie abstrakcyjne, rozumienie złożonych idei, szybkość uczenia się i korzystania z doświadczeń.

Potrzeby – brak czegoś

Zdolności – właściwości psychiczne, które warunkują pomyślne rezultaty działania.

Uzdolnienia – wyjątkowo skuteczne działania w danej dziedzinie.

Talent – wyższy stopień uzdolnień.

Postawa – gotowość do działania w określony sposób.

Drugi temat

Okresy rozwojowe człowieka:

- od poczęcia do narodzin – okres prenatalny

- od narodzin do 3 lat – okres wczesnego dzieciństwa

- od 4 lat do 6 – okres średniego dzieciństwa

- 6/7 – 10/12 – okres późnego dzieciństwa

- 10/12 – 20/23 – okres adolescencji

- 20/23 – 35/40 – okres wczesnej dorosłości

- 35/40 – 55/60 – okres średniej dorosłości

- powyżej 55/60 – okres późnej dorosłości