FILOZOFIA KULTURY
Wykłady: Profesor Jan Hudzik (UMCS – Politologia II rok)
2011/2012

TEMAT.1.

Kultura-zastępowanie porządku naturalnego czymś sztucznym wytworzonym prze człowieka.

Porządek-jest zhierarchizowany, łączy się z hierarchicznym porządkiem wartości.

->4 elementy/kategorie elementów, które zawdzięczamy grupie:

1. cele, które obieramy w życiu, co chcemy osiągnąć, kim chcemy zostać w życiu.

2.grupa daje nam także środki, nie zostawia nas z tymi planami, pomaga realizować obrane cele.

3.grupa uczy nas odróżniać to co jest dobre a co złe do realizacji tych celów; nadaje kryteria wartościowania, ważności

4.mapa świata - grupa daje nam zestaw możliwych do realizacji projektów życiowych.

W każdym z nas jest „ja” zewnętrzne (postrzegane przez innych) i „ja” wewnętrzne. Nie ma jednej kultury, istnieje wielość kultur. Żyjemy w środowisku pluralistycznym. Normy kultury nie mogą domagać się powszechnego obowiązywania. Istnieje prawidłowość/tendencja która polega na tym, że wierność, lojalność tego jak mówimy, żyjemy - wierność ma w sobie tendencje uznawania ich za wartościowe. Wierności towarzyszy często prośba wyszydzenia, szkalowania innych norm kultury. Inni przedstawiają się nam jako niekulturalni. W tej tendencji można dostrzec źródła zachowań ksenofobicznych - fobia, lęk przed obcym, innym heterofobicznym. Bez momentu lojalności nie byłoby tożsamości narodowej / kulturowej. W każdej grupie właściwy jest zwrot ku sobie.

Etnocentryzm- etno-grupa, centryzm-skupienie na danej grupie. Postawy, które z tego wynikają są pozytywne ale także negatywne. Właściwe są postawy prozentyzmu (proselytos-osiadły cudzoziemiec).

TEMAT.2.Definiowanie kultury:

Clifford Geertz - amerykański antropolog; etnocentryzm, paternalizm, indyferentyzm - zachowania skupione na sobie. Problem polega na tym by wiedzieć kiedy są one użyteczne, a kiedy nie są i nie mogą być przydatne i potrzeba czegoś więcej - nacechowanego wyobraźnię wejścia i wniknięcie do obcej myśli/umysłu/osobowości. Im większe jest bogactwo naszych umysłów tym większa jest skala znaków, tym lepiej zaczynamy rozumieć siebie samych. Im więcej będziemy wiedzieli o innych tym więcej będziemy wiedzieć o sobie. W różnicach ludzkich poznajemy siebie.

KULTURA JAKO KOMUNIKACJA:

Komunikowanie - dzielić, brać udział w procesie posługiwania się znakami, znak jest czymś co doznajemy powonieniem, dotykiem, wzrokiem.

->4 typy znaków- (z punktu widzenia socjologii):

1. oznaki naturalne - przebiśniegi i tulipany oznaczają, że idzie wiosna; podwyższona temperatura ciała to oznaka choroby. Nadawcą są przedmioty naturalne, organizmy, ciała które „wysyłają nam” znaki, oznaki, symptomy. Oznaki docierają do tych którzy znają się i wiedzą o co chodzi.

2. oznaki humanistyczne - nadawcą jest człowiek.

3.znaki symboliczne - są ściśle sensu stricte, komunikowanie to wymiana znaków przy użyciu znaków symbolicznych: język, znaki kinetyczne, ruchowe, graficzne, dźwiękowe, przedmiotowe, drogowe.

4.znaki funkcjo-znaki – wytwory czynności, które pełnią funkcję instrumentalną; samochód który służy do przemieszczania się, ubrania które służą do ubierania się, dom do mieszkania. Przedmioty które nas otaczają mają dodatkowe znaczenia, nie tylko te oczywiste, które kompetentnemu odbiorcy mówią o czymś więcej - wyznaczniki prestiżu mówią o gustach itd.

Komunikowanie - proces który wiąże się z wnioskowaniem, czyli znaki odbierane jako znaki zmieniają sposób wnioskowania odbiorcy na podstawie tego co widzimy, czujemy.

Semiotyzm - kultura o znakach.

Komunikowanie - jest procesem permanentnym. Komunikujemy nawet wtedy kiedy nie chcemy. Kultura jest zawsze wielojęzyczna. Każdy z nas wzbogaca, zmienia swój słownik.

KOMUNIKOWANIE WEDŁUG SEMIOTYKÓW:

Nie polega na przemieszczeniu się komunikatów. Należy traktować jako przekład z mojego tekstu z języka mojego „ja” na język twojego „ty”. Jest możliwy gdy mamy ze sobą coś wspólnego, wspólne kody - systemy znaków, musimy mieć jakąś bazę by się zrozumieć, muszą być wspólne. Wszelkie rozumienie naszych zachowań ma charakter tylko częściowy.

Semiotycy: każda kultura ma w sobie system samozachowawczy, immunologiczny. Semiologia - świat który opiera się na kodach, systemach znaków.

Metamechanizmy: łagodzą różnice między nami by zachować tożsamość kulturową (mitologia)

Metateksty: samoopisy kultury, np. gramatyka tekstu - ustala co jest prawidłowe a co nie (np. historia, historia sztuki)

Roland Barthez - do semiotyki wprowadził 2 porządki w których semiologia tłumaczy co znak znaczy. Należy do kanonu wiedzy o kulturze.

1.Denotacja - oznacza zdroworozsądkowe, oczywiste znaczenie znaku.

2.Konotacja - jest wzbogaceniem zdroworozsądkowego myślenia o element humanistyczny, konwencję.

Umberto Eco - znaczenie, znaki, nigdy nie są niewinne, zawsze mają określony cel, intencję. Semiotycy ustalają, dążą do ustalenia odczytu znaków, o co chodziło. Rzeczywistość jest zawsze ustalona, tworzona. Dlatego jest dla nas dostępna dzięki kulturowym znaczeniom.

Komunikacja perswazyjna/reklamowa - działa na wzrok. Co to jest reklamą? Jak komunikat reklamowy reklamy wizualnej jest zakodowany? -w takiej reklamie nie ma przypadku.

REKLAMA - składa się z dwóch struktur(piętrowa):

1.Powierzchnia(denotacja) - akt mowy, prośba, propozycja, forma okazania. Jest jakaś informacja.

2.Głębia(konotacja) - warstwa ukryta, pełni funkcję perswazyjną; na tym poziomie chodzi o odwołanie się nadawcy do naszych pokładów wiedzy potocznej. Dokonuje się właściwy mechanizm dowodzenia. Dowodzenie słuszności tezy postawionej na powierzchni jest to cel komunikatu.

UMBERTO ECO - reklama zakodowana na 5 poziomach (nie są hierarchiczne), w których obraz odwołuje się do naszych potocznych przekonań. W jaki sposób reklamy wizualne są zakodowane? Jak odnoszą się do naszych stereotypów? W jaki sposób jesteśmy zakodowani?

1.poziom ikoniczny - znaki, obraz odnosi się do właściwości reklamowanej rzeczy. Obraz jest ponadkulturowy (reklama piwa, wody - wodnistość wody czyli źródełko, jezioro; piwo-piana, szron). Przełożyć obraz na nasze przekonania.

2.poziom ikonograficzny - odwołuje się do przyjętego w danej kulturze obrazowania danego zjawiska.(pirat ma opaskę). Poziom wizalizacji.

3.poziom topologiczny - figury retoryczne, nasz język codzienny mówimy skrótami, metaforami, porównaniami; Trory - figury retoryczne. W jaki sposób nasz język obfitujący w figury jak go retorycznie wizualizować i przedstawić w obrazie.

4.Poziom tropiczny - gr.topos - miejsce, okolica; uznane stałe miejsca powtarzające się, sposoby utrwalone w kulturze, sposób myslenia. Standardowe sposoby rozumowania.

5.poziom entymematyczny – entymemat - wszystkich którym się powiodło trzeba naśladować.

SZEROKIE I WĄSKIE ROZUMIENIE KULTURY:

-w połowie XIXw. definiowanie w sposób właściwy dla badać empirycznych.

-antropologia kultury - nauka która ma zdefiniować, określić kulturę różnych grup. Powstała najpierw w wydaniu ewolucjonizmu w XIXw. Karol Marks - marksizm przejął w II połowie XIXw wyobrażeni antropologii.

Antropologia kultury - w latach 30 XXw. przyjęła etapy rozwoju. Skoncentrowała się na badaniach terenowych.

Bronisław Malinowski - prowadził badania terenowe na wyspach Australii, pisał dzieła opisujące kulturę. Jego podejście określone jako funkcjonalizm. Powstały szkoły w ramach antropologii.

Antropologia kultury - zakładała za Malinowskim, Franz Boaz, Ruth Benedict, Clode Levistrauss.

Cel badań: zdefiniowanie kultur europejskich, miały być homogeniczne czyli takie które można było pokazać w jaki sposób kultury działają w praktyce. Antropologia miała w sobie ducha pozytywistycznego.

Ogólna definicja kultury według antropologów: przyjmowali zasadę relatywizmu kulturowego mówiła, że wszystkie kultury cechują się bezwzględną równością, wiedza antropologiczna ogarniała je swoimi pojęciami.

Całościowa definicja kultury z książki Ruth Benedict „Wzory kultury”:
szkoła kultury i osobowości - zajmuje się badaniem psychologicznej charakterystyki kultu.

Kultura: całość składająca się z wzorów zachowań myślenia w których ludzie posługują się w swojej kulturze (np.Indianie w Ameryce Płn).

Osobowość Appollińska - kultura apollińska kształtuje osobowość, jest miła i współpracująca.

Kultura Dionizyjska - dominuje tam typ osobowości podejrzliwej, nieufnej, wrogiej, konkurencyjnej; naczelną zasadą współzawodnictwa, prestiż społeczny.

TEMAT.3.KULTURA-POJĘCIE RELATYWIZMU KULTUROWEGO - środki, narzędzia, język.

Dzisiaj dominuje tendencja zawężania pojęcia kultury do sfer symbolicznych. Antropologia odchodzi od pojmowania kultury jako drogowskazów. Zróżnicowanie wewnętrzne i zewnętrzne. Nie ma kultur zamkniętych, izolowanych. Odchodzi się od pojęcia relatywizmu kulturowego. Rezcywistośc kulturowa. Odmienności w kulturze są najciekawsze. Kultura to dla antropologów to sfera - świat znaczeń, wiedza która nadaje sens, związana ze sferą symboliczną, z wiedzą. Model rzeczywistości i dla rzeczywistości społecznej.

Współczesny Relatywizm: Kultura jest symboliczna, umysłowa, mentalna.
Badacz –interpretuje i analizuje. Odnosi się do stanu społeczeństwa wielokulturowego w którym podstawą jest różnica.

Pojęcie równości jest rozumiane aksjologicznie tzn. RELATYWIZM związany jest z kulturą, ze stanowiskiem antropologicznym wobec kultury. Wcześniej była opisowa: drogowskaz +język a teraz nabiera znaczeń. Odnosi się do kultury demokratycznej która jest zmuszona do otwarcia się na innych, do dyskusji na temat świata współczesnego. Równość wobec inności związana z otwartością.

PRAGMATYKA SPOŁECZEŃSTWA WIELOKULTUROWEGO:

1.Liberalne - Umberto Eco „Święte wojny, pasja i rozum”

- czym innym jest definicja kultury i czym innym ustalenia kryteriów kultury
- kryteria oceny zależą od korzeni, preferencji od systemu wartości
- odrębność kultur pozwala analizować ich odrębny status

2.Konserwatywne- Rogers Skraton

-optują za tym, żeby kultury się nie mieszały
-mieszanie prowadzi do konfliktów i zderzenia cywilizacji.

TEMAT .4.NOWOCZESNOŚĆ I PONOWOCZESNOŚĆ(dwie wizje kultury)

Cz.1. Społeczeństwo industrialne

Diagnozę nowoczesności od XVIw. Do XXw. Max Weber - socjolog, filozof niemiecki (zdefiniował politykę i państwo). Dostrzegł w kapitalizmie, czyli społeczeństwie skupionego wokół przemysłu - społeczeństwo industrialne było efektem procesów racjonalizacyjnych. Procesy modernizacyjne = procesy racjonalizacyjne.

DWIE TEZY: teoria / definicja nowoczesności

1. Dotyczy tego, co Weber nazwał „odczarowanie świata”

Przejście od społeczeństwa tradycyjnego do społeczeństwa nowoczesnego. Opisać procesy, znaleźć wspólny mianowniki, które doprowadziły do społeczeństwa nowoczesnego. Zaczyna dominować nastawienie racjonalne (jakim rozumem kieruje się człowiek?)
Instrumentalnym - szuka środków do obranych celów, zakłada przy tym, że wszystkie problemy można przekalkulować. Wszystkie problemy jest w stanie rozwiązać przez odpowiednią kalkulację środków.
”Nauka jako zawód i powołanie” - wykład Webera. Ludzie kierują się własnym rozumem. Gdyby tylko człowiek chciał mógłby wszystkie rzeczy opanować przez kalkulację.
Myślenie mityczne - odwołuje się do zabobonów. Technika i myśl inżynieryjna zaczyna dominować w życiu nowoczesnym jego wszystkich dziedzinach.

->CO NASTEPUJE W WYNIKU ODCZAROWANIA KULTURY TRADYCYJNEJ:

-dochodzi do autonomizacji względem wartości religijnych;
-kultura homogeniczna/holistyczna;
-automizacja/uzależnienie się;
-automizacja względem siebie-sfery wartości;
-nauka, moralność, sztuka, polityka - zaczyna się rządzić swoja własną logiką / racjonalnością;
-ekonomia - nauka nowoczesna. XVIIIw.;
-poszczególne elementy zaczęły się dzielić;
-muzea i galerie sztuki wcześniej nie istniały, jest to wytwór nowoczesności, moralność również;
-koncepcje moralności: utylitaryzm
-model człowieka nowoczesnego to pielgrzym
-postęp prowadzi do rozbicia homogenicznej kultury; jest to hasło nowoczesne.

II. Etyka protestancka

–wiąże rozwój społeczeństwa z etyką protestancką/”etyka protestancka i duch kapitalizmu” /1919r.
-decydującą rolę w procesach modernizacji odegrała etyka religijna/protestancka
-zachodnia nowoczesność odrzuciła etykę ascetyczną
-ciało i świat jest miejscem który niesie zagrożenie dla życia wiecznego(asceci)
-etyka która odrzuca ascetyzm, nastawia człowieka pozytywnie
- etyka kalwinizmu (purytanizm angielski, purytanizm holenderski - to one ukształtowały mentalność, zdominowały religijność europejskich emigrantów w Stanach Zjednoczonych)
-Luter twierdził ,że do zbawienia wystarczy wiara, wrogo nastawiony do handlu i przemysłu
-Kalwin / etyka Kalwińska - w przekonaniu Webera ustabilizowała kapitalizm. Przyczyniła się do rozwoju kapitalizmu bo według niej zasada odpłaty za krzywdy i poniżenia odnosi się do tego co tu i teraz, do warunków ziemskich a nie do życia pozagrobowego. Zlikwidował pośredników między Bogiem, a człowiekiem (brak kapłanów - w niedzielę protestanci czytają Biblię - nie idą do kościoła). Kiedy protestantyzm pozbywa się pośredników człowiek musi sobie sam dawać radę.
Nowożytna tendencja indywidualistyczna. Wygrywają najlepsi. Etyka która dowartościowuje podmiot zmusza do systemowego myślenia o świecie i życiu. Żyjemy po to żeby pracować, a nie pracujemy żeby żyć.
-Moralność etyki kalwińskiej - grzechem jest lenistwo, zaniedbanie obowiązków, bieda, marnotrawstwo czasu, marnotrawstwo dóbr i pieniędzy, uczuciowość, brak troski o własne interesy, nietroszczenie się o swoje sprawy.

WNIOSEK: etyka stabilizuje się, wpisuje w etykę kapitalizmu, tworzy podstawę duchową, aksjologiczną kapitalizmu. Etyka staje się etyką burżuazji, mieszczaństwa. Wspiera postawy odpowiedzialne, daje zasady ,normy przedsiębiorcom, postawy racjonalne.

-kalwinizm burżuazyjny jest dla Webera własnością zachodu. Organizuje się pracę w sposób systematyczny, odpowiedzialny, uczciwa praca zarobkowa.
-etyka protestancka/kalwińska traktuje kapitalistę jako zarządcę (zdyscyplinowany, oszczędny, egoistyczny, pozbawiony uczuć)wzrasta rola państwa, władzy, rola pieniądza.
-moralność o charakterze religijnym.

Max Weber był kontynuatorem Marksa - Max Weber zakładał, że najważniejszą praktykę dostrzega w gospodarce, produkcji, centralną praktykę ludzi nowoczesnych. Wiąże się z kulturą pracy, produkcji. Nowoczesność to fabryka i miasto.

TEMAT.5.SPOŁECZEŃSTWO POSTINDUSTRIALNE:

Naczelną praktyką ludzi nowoczesnych jest produkcja - o tym mówią Marks, Engels, Weber. Marks walczył o proletariat; człowiek to był proletariusz. Max Weber opisuje historię kapitalizmu. Miasto i fabryka jest to kwintesencja nowoczesności.

->Świat Europy Zachodniej w latach 80-tych: Po II Wojnie Światowej, Stany Zjednoczone - sytuacje kryzysowe, gospodarka, paliwo. Pokazuje, że rozwój nie polega na nieustannym postępie tak jak wyobrażał to sobie Weber (pielgrzym poruszający się do przodu) ”Jutro będzie lepsze niż dzisiaj”. Kryzys gospodarczy i społeczeństwo staje się integralną częścią gospodarki. Kryzysy społeczne np. bezrobocie; pojawiają się niepokoje. W naukach społecznych pojawia się pojęcie z przedimkiem „post”. Społeczeństwo masowe trafiło na barierę konsumpcji. Są produkty na które nie ma popytu. Zmienia się charakter społeczeństwa, sfery produkcji, struktury społecznej. Coraz więcej ludzi przechodzi z produkcji do administracji, usług. Zmienia się struktura zatrudnienia, charakter pracy. Człowiek na rynku musi być elastyczny. Przejście od produkcji do wiedzy, informacji. Lata 60-te w Japonii obowiązywało społeczeństwo informacyjne ,a w latach 70-tych społeczeństwo oparte na wiedzy. Wiedza jest ważniejsza od produkcji. Nowe koncepcje zarządzania, nowe technologie (Ruth Benedict).

Margarett Mead - można rozróżnić 3 sposoby socjalizacji młodego społeczeństwa:

1.model kultury tradycyjnej/sposób postfiguratywny - z chwilą urodzenia ludzie są już ukształtowani.

2.Model/sposób kofiguratywny- model społeczeństwa postindustrialnego. Każda nowa generacja społeczeństwa musi różnic się od poprzedniej. Konflikty pokoleniowe są własnością społeczeństwa nowoczesnego. Niepokoje i problemy oznaczają problem tożsamości.

3.Model/sposób prefiguratywny - starsze pokolenia zmuszone są do odmienności młodszych, także są zmuszone uczyć się od młodszych, to oni muszą się dostosować do otoczenia.

->SPÓR O „POST” - Jean Francis Lyotard - francuski filozof, socjolog, można go określić filozofem różnicy (to co uniwersalne to tylko różnice).

„Kondycja ponowoczesna” pokazuje, że nowoczesność koncentruje się na wiedzy, jej ewolucją we współczesnym społeczeństwie. Świat nowoczesny został zaprojektowany w XVIIIw. Jednak historia zdezaktualizowała tą wizję, że to są konstrukty kulturowe. Wizje według niego to wielkie narracje (centrum jest pojęciem racjonalnego podmiotu tj. ekonomia - pojęcie wolnego rynku). Gospodarka reguluje się samoczynnie i nie należy jej przeszkadzać. Optymistyczna wizja, która wyklucza wszelkie kryzysy.

Druga Wielka Narracja - Demokracja pośrednia; wybór reprezentantów do parlamentu. 1968r maj Francja - protesty młodzieży, intelektualistów, buntują się przeciwko republice. Są to doświadczenia pokoleniowe. Demokracja sama się przekreśliła. Proletariat został wyczerpany przez stalinizm. Cieszmy się z upadku wielkich narracji. Kultura charakteryzuje się heterogenicznością.

Świat zachodni lat 60-tych - Historia stoczni, lata 70-te – kryzysy paliwowe, gospodarcze, fale bezrobocia, praktyka społeczna, inne praktyki zarządzania,
-pojawia się pojęcie wielkich narracji, które porządkowały, scalały, tłumaczyły teorie, procesy, które miały miejsce w świecie.

->WIELKIE NARRACJE:

Kultura, w której dominowały wielkie narracje jest dziełem medium druku. Daje pierwszeństwo słowom, ideom. Jest dziełem ideologów. Kultura modernistyczna propaguje światopogląd racjonalistyczny. Ideolodzy wobec kultury zachowują dystans, są jej obserwatorami, kultura jest ich przedmiotem, zarządzają społeczeństwem, kontrolują, dominują.

August Comte - socjologia jako inżynieria społeczna, zacierają się dyscypliny naukowe.

W świecie uporządkowanym – jest to świat ludzi pisma, druku, preferuje postawę racjonalistyczną, kształci ludzi i postawy.

Postawy racjonalistyczne - oznaczają zdystansowanie, pobudza metafory (jak pielęgnowanie ogrodu), przestrzeń uporządkowaną, logiczną.

WIELKIE NARRACJE- gospodarka, polityka, edukacja, służba zdrowia, socjalne -wszystko jest uporządkowane.

Nowoczesność - odsłoniła pomieszanie, kultura nie wyrasta z idei, pojęć, z języka komunikacji za pomocą wystąpień, tez ale wyrasta z kultury druku, kultura znacznie bardziej wizualna; kierujemy się emocjami, a nie rozumem. My jako mieszkańcy nowoczesności porozumiewamy się za pomocą obrazu, który silniej do nas przemawia.

TEMAT.6.PRZEJŚCIE OD NOWOCZESNOŚCI DO PONOWOCZESNOŚCI

Przejście od tego, co dyskutowane do tego, co figuratywne (obrazy, sterowanie nami za pomocą obrazów). Przejście od epoki ideologów do imago logów (specjalistów od obrazu). Imago - obraz;
Imagologia - ideologia obrazu;

Imagolodzy - specjaliści od wizerunku, designerzy, specjaliści marketingu i reklamy, oni nami dzisiaj sterują.

Zwiększenie sfery figuratywnej stanowi część procesu nazywanego estetyzacją życia codziennego.

Procesy estetyzacyjne - to nasza współczesność. Nastawienie na jakości rzeczy, które nas pociągają, nastawienie na znaczenie rzeczy, na ich aspekt znakowy. Znaki stają się ważniejsze od materialnych jakości aspektów rzeczy.

Przejście od modernizmu do postmodernizmu. Sposób wprowadzenia ideologii i imagologii:

Milan Under- pisarz
-rzeczywistość była silniejsza niż ideologia
-imagologia jest silniejsza niż rzeczywistość
-„rzeczywistość, która przestała znaczyć dla człowieka to co znaczyła dla mojej babci..” (babcia wiedziała wszystko o świecie z własnego doświadczenia-jak się piecze chleb, jak się zabija świniaka, ile zabójstw popełniono w okolicy przez 10lat, trzymała rzeczywistość pod osobistą kontrolą)
-dziś trudno jest trzymać rzeczywistość pod własną kontrolą
-nie udajemy się do rzeczywistości osobiście, przygotowuje nam się repertuar, wiedzę na temat świata, przygotowują nam to imagolodzy.
-Imagolog bombarduje ludzi pytaniami (sondaż staje się prawdą); imagologiczna ruletka wartości (tworzą systemy ideałów i antyideałów)
-dynamiczna jest grupa średnia, walczy o wyższy prestiż
-dzięki procesom estetyzacyjnym kształtuje się nasze otoczenie, wybieramy to co nam się podoba
-bardziej nas uwodzi niż dyscyplinuje

TEMAT.7.POLITYKA POSTMODERNISTYCZNA-REDEFINICJA POJĘCIA POLITYKI (nowa definicja)

W warunkach kultury postrzeganej jako znakowa (walka o znaki pozycji społecznej) polityka zaczyna przechodzić na obszar także znakowy, staje się domeną znaków, staje się elementem gry kulturowej, kultury postrzeganej jako walka ideologiczna;

Kultura- (także popularna) staje się polem walki, czytając kulturę czytamy walkę o dominację grup społecznych, a także dominację ras, płci. We współczesnym świecie mówi się o polityce reprezentacji, tożsamości. Czytaniem polityki zajmuje się semiotyczna analiza ideologii.

Ideologia - rozumiana jako aktywna siła polityczna. Jest sposobem na dawanie sensu znaczeń. Sens znaczenia mają zawsze wymiar społeczny i polityczny. Znaczenia nie są neutralne politycznie, mają zawsze wymiar społeczny i polityczny. Ideologia w nowym rozumieniu polityki, rozumiana jako praktyka społeczna. W ideologii manifestują się znaczenia. Ideologia wytwarza znaki, znaczenie.

Roland Barthez - pokazuje w jaki sposób rozpoznaje prawicę i lewicę na podstawie mitów prawicy i lewicy.

Mit na lewicę - (naddatek znaczeń, wieloznaczność, wprowadzenie wątków mocarstwa) -Lewica to program zmiany społecznej. Wszędzie gdzie człowiek wiąże swój język z wytwarzaniem rzeczy. W języku lewicy nie ma miejsca na naddatek (metajęzyk) prawdziwie rewolucyjny nie może być językiem mitycznym powie semiotyk. Rewolucja wyklucza mit. Lewica wytwarza mit kiedy chce się maskować. Lewica posługuje się językiem ubogim, biednym, określa się zawsze w relacji do uciśnionych, ubogich.

Mit na prawicy - mit pozbawia przedmioty swojej historii - jakby je podnosi ku wieczności. Mit pokazuje, że Bóg, Honor, Ojczyzna jest czymś odwiecznym. Te hasła unoszą rzeczywistość. Język mitologiczny jest na stronie prawej. Mity są nieustanne, odwieczne, wieczne.

Te teorie ideologiczne przedstawiają, że język konstruuje konstruktywizm społeczny, byty społeczne są stanowione, konstruowane. Teorie ideologiczne były zbudowane na marksizmie, podejście krytyczne - połączyły się z narzędziami semiotyka. Każdy przejaw komunikacji społecznej mają wymiar socjopolityczny, nie da się ich rozumieć poza kontekstem społecznym.

->Przykład krytyki feminizmu: Kobiety w określonych rolach społecznych. W języku zawarte są relacje dominacji. Przypisanie kobietom danych, określonych ról społecznych zamieniając je w naturalne. Kobiety muszą stworzyć nowy opis siebie bo one są w stanie stworzyć nowe opisy społeczne .Godząc się na język, godzimy się na określone relacje władzy. Nowy opis daje szanse na zmianę zachowania. Walka o przywilej opisywania siebie na nowo (homoseksualiści, kobiety, dzieci). Władza kulturowa to polityka, relacje hegemonii jednego nad drugim. Ikony narodowe są ważne w opisie poczucia tożsamości. W opisywaniu coraz większy udział ma kultura popularna. Miejsce krystaliczne to jedzenie. To media stają się dziś głównym środkiem rozprzestrzeniania kultury narodu. Media decydują o tym jak rozumieć pojęcie narodu, społeczeństwa. Media decydują o możliwości stworzenia nowego wyobrażenia o narodzie. Tożsamość wyobrażeniowa jako konstrukt kulturowy. Wzrasta poczucie tożsamości, oznaki poczucia tożsamości. W ujęciu postmodernistycznym polityka staje się praktyką ideologiczną.

TEMAT.8.SZTUKA

Pojęcie sztuki: sztuka - gr.techne; łac.ars potem art..
świadomość siły sprawczej języka pojawiła się najpierw w sztuce. Okresy w sztuce sięgają prawie 25wieków,dzielą się na dwa okresy z których jeden jest absolutnie dominujący. Słowo pozostaje, znaczenie będzie inne.

->1 OKRES - od Vw. przed Chrystusem do XVIw po Chrystusie.
Sztuka miała zakres znaczeniowy znacznie szerszy: techne i ars to umiejętność robienia czegokolwiek, znajomość reguł, nie było sztuki bez reguł, bez przepisu jak coś wykonać. Twórcami pojęcia byli klasycy Platon i Arystoteles.

->2 OKRES-renesans XVI-XVIIIw –okres przejściowy w sztuce.
Od 1750r. czynność naśladowania natury, to co piękne. Według Battenks sztuka naśladuje naturę i to co jest piękne „Sztuka dla sztuki” - sztuka zawsze była utylitarna, służyła kultowi religijnemu. Sztuka jest środkiem wyrazu dla uczuć religijnych. Sztuka to medium między człowiekiem i Bogiem.

Sztuka piękna: ok. XVIIIw.
Zaczęła zmieniać się sytuacja , pojawia się pojęcie sztuki pięknej.
„Poetyka” Arystotelesa, ”Imię róży” Umberto Eco.
Historia pojęcia znajduje dopełnienie na przełomie w XIX/XXw. Reguły rozumienia i wytwarzania sztuki. W połowie XXw. pojęcie sztuki straciło swoje cechy dystynktywne, stało się pojęciem otwartym. Na prawach sztuki może pojawić się każda rzecz i każdy przedmiot.

Instytucjonalna definicja sztuki - lata 70te.
Sztuką jest to co pojawia się w instytucjach sztuki (tzw.świecie sztuki). Nie mamy do czynienia z regułami. Awangarda obaliła wszystko, wszystko zostało zakwestionowane. W podręcznikach, encyklopediach pojawiła się jako sztuka - awangarda. Awangarda głosiła hasło antysztuki.

Definicja sztuki nowoczesnej:
Sztuka jest piękna. Piękno staje się wolne od naśladownictwa. Sztuka sama dla siebie jest piękna. nie ma powinności religijnych, kultowych. Kończy się w latach 50tych - sztuka staje się pojęciem otwartym, wszystko może pojawić się jako sztuka.

Dlaczego pojęcie sztuki się zmieniło i jej charakter? Dlaczego sztuka nowoczesna stała się sztuką piękną?

- > Odo Marquad - jedna z interpretacji, filozof niemiecki. Tłumaczy teorię kompensacji (coś za coś). Co kompensuje sztuka piękna? Jednym ze sposobów kompensacji jest eschatologiczną utratą świata - człowiek utracił perspektywę na życie wieczne ,człowiek został zdany sam na siebie. Odrzucenie wizji świata sprawiło, że człowiek pozostał sam dla siebie okrętem. Człowiek który kieruje się rozumem instrumentalnym - filozoficznie kulturowy typ idealny. Kiedy człowiek nowoczesny utraci pewien wymiar musi dokonać nowego przekrętu. Człowiek znalazł sobie innego „boga”, który spełnia te same funkcje.

Odo Marquad: w II połowie XVIIIw. sztuka genialna awansuje do świata życia. Celem jest ucieczka w stan niezaskarżalności - człowiek nowoczesny znajduje ucieczkę przed oskarżeniem. Ucieczka przed trybunałem rozumu, oazą wolności staje się sztuka. Jednostka kieruje się wyobraźnią i smakiem.
Człowiek - istota znajdująca się stale w stanie oskarżenia – znajduje ucieczkę od tej presji w sztuce. Sztuka powstaje po to żeby chronić człowieka nowoczesnego.
Rozum - dla niego świat jest płaski. Nie ma drabiny doskonałości rzeczy. Sztuka staje się miejscem schronienia przed rygoryzmem rozumu. Sztuka jest schronieniem dla indywiduum. Marquad nie krytykuje oderwania się sztuki od świata rzeczywistego. Te same potrzeby pozostają w człowieku, te same zachowania.

AWANGARDA: Jest reakcją na finał procesu kształtowania się pojęcia sztuki nowoczesnej, pięknej.Oderwana od zobowiązań, lojalności wobec religii, społeczeństwa, moralności. Powstaje awangarda XIX/XXw. Awangarda fr. straż przednia –wychodzi do przodu odrzucając wszystko.

Dwie formacje sztuki awangardowej:

1.formacja klasyczna - pierwsze trzy dekady XX w.
2.wielka awangarda (neoawangarda)

Grunt (nurt) autotermiczny - obejmuje twórców nowych wartości w sztuce. Nurt zaangażowany, który mówi o artyście trybuny ludowej.

Neoawangarda - od poł lat 50-tych do lat 70-tych; nawet do dzisiaj ma swoich bohaterów.

Cztery główne modele:

1. technologiczny - zaczyna używać nowych technologii jako wyrazu artystycznego (videoart)

2. model popsterowski hiperrealistyczny (nadrealizm)

3. ludyczno aleatoryczny - happeningi

4. konceptualistyczna - rezygnuje z materii, nie potrzebuje sztalug, farb, ołówka itd. Sztuka jest tylko domeną myśli, idei. Uprawia meta-sztuką, mówi co to jest sztuka. Stwarza samą myślą i ideą-sztuką.