1. Rodzaje i charakterystyka aktów prawnych regulujących prowadzenie działalności gospodarczej

• Ustawa z dnia 19 listopada 1999r. Prawo działalności gospodarczej – występuje tu zdefiniowanie pojęcia działalności gospodarczej, nazywając ją wykonywaną w sposób zorganizowany i ciągły działalnością wytwórczą, usługową oraz eksploatacją i poszukiwaniem zasobów naturalnych. Ustawy tej nie stosuje się do działalności w rolnictwie i leśnictwie.

• Ustawa z dnia 2 lipca 2004r. o swobodzie działalności gospodarczej – są to przepisy wprowadzające ustawę o swobodzie działalności gospodarczej

• Ustawa z dnia 20 sierpnia 1997 r. o Krajowym Rejestrze Sądowym – osoby prawne i inne jednostki organizacyjne.

• Ustawa z dnia 23 kwietnia 1964 r. Kodeks cywilny.

• Ustawa a dnia 15 września 2000 r. Kodeks spółek handlowych.

• Ustawa z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym.

• Ustawa z dnia 20 listopada 1998 r. o zryczałtowanym podatku dochodowym od niektórych przychodów osiąganych przez osoby fizyczne

• Ustawa z dnia 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług.

• Rozporządzenie Ministra Finansów dnia 26 sierpnia 2003 r. w sprawie prowadzenia księgi przychodów i rozchodów

• Ustawa z dnia 14 lutego 2003 r. – jest to ustawa o udostępnianiu informacji gospodarczych.

• Ustawa z dnia 12 czerwca 2003 r. – zawarte są tu regulacje, które dotyczą terminów zapłaty w transakcjach handlowych.

2. Obowiązki pracodawcy w zakresie zatrudniania pracowników

Te obowiązki zależą m.in. od formy umowy, na jaką zatrudnimy pracowników oraz od ich indywidualnych uprawnień podatkowych i składkowych. Przy niektórych formach opodatkowania występują limity bądź ściśle określone reguły związane z przyjęciem do pracy dodatkowych osób. Jeżeli przedsiębiorca rozlicza się na zasadzie karty podatkowej nie może zatrudniać osób na umowę o dzieło lub na umowę zlecenie. Może jedynie dokonać przyjęcia osoby na umowę o pracę. Dodatkowo takiemu podatnikowi przypisany jest limit zatrudnienia do 5 osób, a w określonych rodzajach działalności limit zatrudnienia wynosi 3 osoby. To na zatrudniającym spoczywa więcej formalności związanych z przyjęciem pracownika.

Formalności związane z zatrudnianiem pracownika

Przepisy, które obowiązują pracodawcę wynikają głównie z Kodeksu pracy, Kodeksu cywilnego, ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych oraz Ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych. Kodeks pracy opisuje zagadnienia związane z czasem pracy, wynagrodzeniem i urlopami. Reguluje on także w podstawowym zakresie kwestie dotyczące ochrony zdrowia oraz bezpieczeństwa i higieny pracy.

Kwestia przeprowadzenia szkolenia BHP

W przypadku jednoosobowej działalności gospodarczej nie ma obowiązku prowadzenia szkoleń i wprowadzania zasad dotyczących BHP, jeżeli przy jej prowadzeniu pomagają osoby będące w pierwszej grupie pokrewieństwa (m.in. małżonek, dzieci, rodzice, rodzeństwo). Co do zasady obowiązku takiego nie ma również przedsiębiorca zatrudniający osoby na podstawie umów cywilnoprawnych (w niektórych sytuacjach taka potrzeba może wynikać ze specyfiki wykonywanych czynności, albo warunków, w których przyjmujący zlecenie wykonuje powierzone mu czynności).

W przypadku nawiązania stosunku pracy, każdy przyszły pracownik przed dopuszczeniem do pracy musi odbyć wstępne (i opcjonalnie stanowiskowe) szkolenie z zakresu BHP. Szkolenie to nie jest wymagane jedynie w sytuacji, gdy pracownik podejmuje pracę na tym samym stanowisku, które zajmował u danego pracodawcy bezpośrednio przed nawiązaniem z tym pracodawcą kolejnej umowy o pracę lub gdy przerwa pomiędzy tymi umowami nie przekroczyła 30 dni.

Zgłoszenie pracownika do ZUS

Pracodawca ma obowiązek zgłosić zatrudnioną osobę do ZUS w terminie do siedmiu dni od daty powstania obowiązku ubezpieczeń, tj. od dnia nawiązania stosunku pracy. Zgłoszenie pracodawcy dotyczące zatrudnionego pracownika obejmuje:

ubezpieczenia społeczne (emerytalne, rentowe, chorobowe i wypadkowe);

ubezpieczenie zdrowotne;

Fundusz Pracy;

Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych.

Zgłoszenia nowego pracownika dokonuje na formularzu ZUS ZUA. Co do zasady każda osoba, dla której umowa zlecenia stanowi jedyne zatrudnienie, podlega z tego tytułu obowiązkowym ubezpieczeniom w ZUS. Wyjątkiem są zleceniobiorcy będący uczniami gimnazjów, szkół ponadgimnazjalnych, szkół ponadpodstawowych lub studentami, do ukończenia 26 lat, ponieważ nie podlegają obowiązkowo ani ubezpieczeniom społecznym, ani ubezpieczeniu zdrowotnemu.

Obowiązki zawiązane z odprowadzaniem podatku dochodowego

Pracodawca ma obowiązek ewidencjonować i rozliczać wynagrodzenia. Jego obowiązkiem jest również comiesięczne naliczanie i odprowadzanie podatku od dochodów pracowników. Dotyczy to zarówno pracowników przyjętych w oparciu o stosunek pracy, jak i tych, z którymi zawarta została umowa cywilnoprawna.

Przeprowadzanie badań lekarskich

Zgodnie z postanowieniami Kodeksu pracy pracodawca nie może dopuścić do pracy pracownika bez aktualnego orzeczenia lekarskiego stwierdzającego brak przeciwwskazań do pracy na określonym stanowisku pracy. Badania lekarskie przeprowadza się na podstawie skierowania wydanego przez pracodawcę i na jego koszt.

Pracodawca nie ma obowiązku wysyłania na badania osób przyjmowanych ponownie do pracy u danego pracodawcy na to samo stanowisko lub na stanowisko o takich samych warunkach pracy, na podstawie kolejnej umowy o pracę zawartej w ciągu 30 dni po rozwiązaniu lub wygaśnięciu poprzedniej umowy o pracę z tym pracodawcą.

Jaką umowę wybrać przy zatrudnieniu?

Przyjęcie pracownika związane jest z wyborem formy umowy, na podstawie której zostanie on zatrudniony. Do wyboru mamy:

Umowy o pracę:

• na czas nie określony,

• na czas określony,

• na okres próbny,

• na czas wykonania określonej pracy;

Umowy cywilnoprawne:

• umowa zlecenie,

• umowa o dzieło.

W myśl art. 22. Kodeksu pracy przez nawiązanie stosunku pracy pracownik zobowiązuje się do wykonywania pracy określonego rodzaju na rzecz pracodawcy i pod jego kierownictwem oraz w miejscu i czasie wyznaczonym przez pracodawcę, a pracodawca - do zatrudniania pracownika za wynagrodzeniem.

Każda forma zatrudnienia spełniająca powyższe przesłanki jest zatrudnieniem na podstawie stosunku pracy, bez względu na nazwę zawartej przez strony umowy.

Co ważne, nie jest dopuszczalne zastąpienie umowy o pracę umową cywilnoprawną.

Jak rozliczać podatki i składki ZUS od pracowników

Od 2007 roku nie ma obowiązku składania deklaracji miesięcznych PIT-4 za pracownika. Wystarczy jedynie opłacić zaliczkę na podatek z tego tytułu do dnia 20 każdego kolejnego miesiąca.

Pracodawca musi również dokonać rozliczenia pracownika i siebie z tytułu ZUS. W tym przypadku termin na złożenie comiesięcznej deklaracji ZUS DRA wraz z raportami imiennymi za pracowników to 15 dzień następnego miesiąca. Opłata i deklaracja składane są co miesiąc. Nie można, tak jak w przypadku rozliczeń z urzędem skarbowym, dokonać samych opłat bez złożenia formularza rozliczeń.

Formalności związane ze zwalnianiem pracowników

Kodeks pracy przewiduje pięć podstawowych trybów rozwiązania stosunku pracy:

1. na mocy porozumienia stron,

2. przez oświadczenie jednej ze stron z zachowaniem okresu wypowiedzenia (rozwiązanie umowy o pracę za wypowiedzeniem),

3. przez oświadczenie jednej ze stron bez zachowania okresu wypowiedzenia (rozwiązanie umowy o pracę bez wypowiedzenia),

4. z upływem czasu, na który była zawarta,

5. z dniem ukończenia pracy, dla której wykonania była zawarta.

Gdy umowa została rozwiązana za wypowiedzeniem przez pracodawcę, pracownikowi przysługują pełnopłatne dni wolne na poszukiwanie pracy, odpowiednio:

• 2 dni robocze, gdy okres wypowiedzenia wynosi dwa tygodnie lub miesiąc,

• 3 dni robocze, gdy okres wypowiedzenia wynosi 3 miesiące.

Kolejno pracodawca nie powinien zapominać o wzajemnym rozliczeniu się z pracownikiem z powierzonego mienia rzeczowego.

Obowiązkiem pracodawcy jest niezwłoczne wydanie pracownikowi świadectwa pracy. Muszą zostać w nim zawarte dane dotyczące okresu i rodzaju wykonywanej pracy, zajmowanych stanowisk, a także m.in. podstawa prawna wygaśnięcia stosunku pracy. Wzór świadectwa pracy określa załącznik do rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej w sprawie szczegółowej treści świadectwa pracy oraz sposobu i trybu jego wydawania i prostowania.

3. Obowiązki przedsiębiorcy w zakresie opodatkowania działalności gospodarczej i ubezpieczeń

Po podjęciu decyzji o rozpoczęciu prowadzenia działalności gospodarczej należy dokonać zgłoszenia działalności w odpowiednich organach administracji:

• Centralna Ewidencja i Informacja o Działalności Gospodarczej (CEIDG),

• Krajowy Rejestr Urzędowy Podmiotów Gospodarki Narodowej w celu uzyskania numeru statystyczny podmiotu gospodarczego (REGON),

• naczelnik urzędu skarbowego w celu aktualizacji danych,

• ZUS, w celu powiadomienia odpowiednich organów o istnieniu nowego podmiotu, objętego obowiązkami podatkowymi.
Każdy przedsiębiorca podlega wpisowi do rejestru przedsiębiorców. Dwa główne rejestry to KRS, prowadzony przez sądy rejonowe, oraz CEIDG, prowadzona przez Ministra Gospodarki. Obowiązkowemu wpisowi do CEIDG podlega jednoosobowy przedsiębiorca. Wpis jest bezpłatny i dokonuje się go w urzędzie gminy, a docelowo w formie elektronicznej na platformie CEIDG.

Kolejny obowiązek zgłoszeniowy związany jest z uzyskaniem indywidualnego numeru identyfikacyjnego przedsiębiorcy dla celów statystyki publicznej (REGON).

W urzędzie skarbowym dokonuje się aktualizacji danych dotyczących m.in. nazwy (odtąd zamiast osoby fizycznej przedsiębiorca będzie figurował jako osoba fizyczna prowadząca działalność gospodarczą), miejsca prowadzenia działalności gospodarczej i formy opodatkowania.

Z kolei zgłoszenie do ZUS wiąże się z przekazaniem informacji dotyczących konieczności opłacania składek na ubezpieczenia społeczne i zdrowotne.

Obowiązki ewidencyjne

Przedsiębiorca zobowiązany jest do prowadzenia ewidencji w szczególności dla celów podatkowych:
• ewidencja przychodów – jeśli podejmiemy decyzję o formie opodatkowania w formie ryczałtu od przychodów ewidencjonowanych;

• ewidencja środków trwałych – czyli tych składników majątku, które służą do wykonywania działalności gospodarczej i nie są planowane do sprzedaży w ciągu 12 miesięcy od ich nabycia, a wartość ich zakupu nie przekracza 3500 zł;

• ewidencja wyposażenia – dotyczy tzw. niskocennych składników majątku trwałego, czyli przeznaczonego do wykorzystania w działalności gospodarczej w okresie dłuższym niż 12 miesięcy;

• podatkowa księga przychodów i rozchodów – służy do ewidencjonowania kosztów i przychodów, czyli co do  zasady sprzedaży i zakupów, dla przedsiębiorców którzy zdecydują się opodatkować działalność w tej formie, czyli na tzw. zasadach ogólnych; 

• ewidencje pracownicze – służą do rozliczania wynagrodzeń pracowników oraz opłacania podatków od wynagrodzeń i składek na ubezpieczenia społeczne i zdrowotne pracowników – z uwagi na dość skomplikowany sposób prowadzenia tych ewidencji i sformalizowane zasady dotyczące akt osobowych zaleca się powierzenie spraw kadrowych, w przypadku zatrudniania pracowników, wyspecjalizowanym podmiotom (ma to o tyle znaczenie, że w przypadku błędnego skalkulowania wynagrodzeń dla pracowników można narazić się na konsekwencje finansowe).

Obowiązki podatkowe

Ewidencje służą do wykazania wartości przychodów i ewentualnie również kosztów podatkowych, które stanowić będą podstawę opodatkowania podatkiem dochodowym.

Jednoosobowy przedsiębiorca rozlicza podatki w zakresie podatku dochodowego od osób fizycznych.

Podział form ewidencji podatkowej: uproszczone (karta podatkowa, ryczałt od przychodów ewidencjonowanych), na zasadach ogólnych (podatkowa Księga przychodów i rozchodów, księgi rachunkowe).

Zasady ogólne

Są to ogólne zasady ekonomiczne kalkulowania wyniku finansowego działalności. Od wartości przychodów (sprzedaży) odejmuje się wartość wydatków, które były konieczne do poniesienia w związku z tą sprzedażą – wynik stanowi podstawę opodatkowania, pomniejszaną jeszcze o wartość składek na ubezpieczenie społeczne.

W zakresie ogólnych zasad opodatkowania do wyboru są 2 warianty opodatkowania:

•    skala podatkowa,

•    podatek liniowy.

W przypadku wyboru jako formy rozliczeń skali podatkowej podatek będzie liczony od dochodu. Zapłacimy dopiero wtedy, gdy nasza działalność będzie zyskowna, a więc przychody przewyższą koszty. Decydując się na opodatkowanie według skali, nie musimy składać oświadczenia o wyborze tej formy, jedynie w poz. 26 formularza EDG-1 zaznaczymy pozycję podatkowej księgi przychodów i rozchodów.

Jedną z różnic między skalą podatkową a podatkiem liniowym jest stawka podatkowa – w przypadku podatku liniowego wynosi ona 19%, a przy skali – 18% i 32%. W przypadku wyboru skali podatkowej podatek zależy od tego, w którym progu znajdują się nasze dochody.

W odróżnieniu od podatku liniowego w przypadku wyboru skali podatkowej można korzystać z różnego rodzaju przywilejów. Rozliczając się według tej formy, zyskuje się: możliwość wspólnego rozliczania się z małżonkiem, preferencje dla samotnych rodziców, możliwość zwolnienia z podatku w związku z inwestycjami w specjalnej strefie ekonomicznej oraz ulgi podatkowe. Wszystkie te przywileje tracą na znaczeniu, kiedy biznes zaczyna generować coraz większe dochody. Rosnące zyski powodują, że osiąga się drugi próg podatkowy, a w konsekwencji wyższa jest wartość podatku, której wspomniane przywileje nie rekompensują. Skala podatkowa jest opłacalna, jeżeli dochody nie przekraczają znacząco pierwszego przedziału. Jeżeli natomiast zyski, jakie firma wypracowała przekraczają go, wówczas korzystny jest wybór podatku liniowego jako formy opodatkowania.

Kalkulacja podatku liniowego i podatku według skali odbywa się na podstawie ewidencji w postaci podatkowej księgi przychodów i rozchodów. W przypadku przekroczenia kwoty 1 200 000 euro obrotu powstaje natomiast konieczność prowadzenia najbardziej zaawansowanej techniki ewidencji, czyli ksiąg rachunkowych.

Opłacanie podatku według skali podatkowej oraz według stawki liniowej jest bardzo podobne. Jeśli osoba fizyczna prowadząca działalność gospodarczą rozlicza się na zasadach ogólnych (skala podatkowa lub stawka liniowa), podatnik jest zobowiązany do wpłacania w ciągu roku podatkowego zaliczki na podatek dochodowy. Od 2007 r. zniesiono obowiązek składania comiesięcznych deklaracji do urzędów skarbowych, jednak podatnicy są zobligowani do comiesięcznych wpłat zaliczek na podatek.

Wybierając rozliczanie się według skali podatkowej, wysokość zaliczek za miesiące do listopada roku podatkowego ustala się w następujący sposób:

• do wpłaty zaliczki podatnicy są zobowiązani od miesiąca, w którym dochód obliczony na podstawie księgi przychodów i rozchodów przekroczył kwotę wolną od podatku (obecnie 3091 zł),

• zaliczkę do zapłaty w tym miesiącu stanowi podatek obliczony od wypracowanego dochodu,

• wpłaty w kolejnych miesiącach ustalane są jako różnica między podatkiem należnym od dochodu wypracowanego od początku roku a sumą zaliczek wpłaconych w miesiącach poprzedzających,

• obliczoną ostatecznie zaliczkę pomniejsza się o wielkość składki na ubezpieczenie zdrowotne, opłaconej w danym miesiącu.

Zgodnie z Ustawą o podatku dochodowym od osób fizycznych, zaliczki miesięczne za okres od stycznia do listopada należy uiszczać w terminie do 20 każdego miesiąca za miesiąc poprzedni. Oznacza to, że np. zaliczkę za lipiec należy wpłacić do 20 sierpnia.

Uproszczone formy opodatkowania

•    karta podatkowa,

•    ryczałt od przychodów ewidencjonowanych.

Karta podatkowa jest najprostszą formą opłacania podatku dochodowego dla osób fizycznych prowadzących działalność gospodarczą. W przypadku wyboru tej formy nie ma konieczności prowadzenia żadnej ewidencji podatkowej, co jest znaczącym ułatwieniem. Istnieje jednak konieczność opłacania comiesięcznej, stałej kwoty podatku, ustalonej przez naczelnika urzędu skarbowego raz do roku, niezależnie od osiągniętego wyniku finansowego. Możliwość skorzystania z karty podatkowej ograniczona jest zgodnie z przepisami tylko do niektórych rodzajów działalności gospodarczej.

Karta podatkowa przeznaczona jest przede wszystkim dla niewielkich zakładów usługowych, wytwórczo-usługowych i handlowych. Możemy nią opodatkować np. usługi zegarmistrzowskie, usługi tapicerskie czy usługi krawieckie, handel detaliczny, działalność gastronomiczną (bez możliwości sprzedaży napojów o zawartości alkoholu powyżej 1,5%) i rozrywkową, usługi transportowe (prowadzenie taksówki), weterynaryjne, wolne zawody w zakresie ochrony zdrowia, częściowo także rolnictwo i inne.

Aby rozliczać się w formie karty podatkowej należy spełnić następujące warunki:

• działalność musi być wymieniona w załączniku nr 3 do Ustawy;

• prowadząc działalność, nie można korzystać z usług innych firm, a także zatrudniać osób na umowę zlecenia i o dzieło do wykonywania prac związanych z działalnością; bez przeszkód można natomiast zatrudniać osoby na umowę o pracę;

• współmałżonek nie może prowadzić działalności gospodarczej w tym samym zakresie; dozwolone jest natomiast, aby współmałżonek pracował wspólnie, ale nie może on posiadać swojej firmy, której działalność jest taka sama lub się z nią pokrywa;

• nie można świadczyć usług i produkować dla innych firm, oferta musi być skierowana jedynie do odbiorców indywidualnych.

Podstawową zaletą karty podatkowej jest uproszczona procedura stosowania i minimalne wymogi formalne do spełnienia. Decydując się na kartę, należy złożyć wniosek w tej sprawie w odpowiednim urzędzie skarbowym, w terminie do 20 stycznia roku podatkowego. W przypadku uwzględnienia wniosku urząd skarbowy wydaje decyzję, w której ustala wysokość podatku w formie karty podatkowej, odrębnie na każdy rok podatkowy. Wniosek (PIT-16) o przyznanie karty podatkowej kieruje się do naczelnika urzędu skarbowego jeszcze przed faktyczną rejestracją firmy.

W przypadku, gdy w kolejnych latach nie następuje rezygnacja z rozliczania się na zasadach karty podatkowej, nie trzeba o tym informować żadnej instytucji. Z początkiem nowego roku podatkowego urząd skarbowy prześle stosowną informację o wysokości stawki za dany rok.

Ponadto podatnicy opodatkowani na zasadzie karty podatkowej nie mogą prowadzić innej pozarolniczej działalności gospodarczej, natomiast wolno im pracować na etacie i prowadzić gospodarstwo rolne oraz działalność artystyczną.

Karta podatkowa zobowiązuje do wydawania na życzenie klientów rachunków i ewentualnie faktur VAT, a także do przechowywania ich kopii przez 5 lat. Jeżeli zatrudnia się pracowników, to dodatkowym obowiązkiem jest prowadzenie ewidencji zatrudnienia i karty przychodów pracowników.

Podatek ustalony przez naczelnika urzędu skarbowego zależy od:

•    rodzaju i zakresu prowadzonej działalności,

•    liczby zatrudnionych pracowników,

•    miejscowości stanowiącej siedzibę firmy.

Ustaloną przez urząd skarbowy kwotę podatku pomniejsza się o zapłaconą składkę na ubezpieczenie zdrowotne. Podatek należy zapłacić za miesiąc poprzedni. Wyjątkiem jest grudzień, ponieważ kwotę podatku wpłaca się do 28 grudnia.

W przypadku ryczałtu od przychodów ewidencjonowanych kwota podatku jest wynikiem przemnożenia odpowiedniej stawki procentowej przez wielkość przychodu (sprzedaży) osiągniętego przez firmę. Kwota podatku należnego fiskusowi zależy od wielkości przychodu, a nie – jak to ma miejsce w przypadku zasad ogólnych — od dochodu. Podatek płaci się więc niezależnie od tego, czy działalność przynosi zyski, czy straty, bowiem przychodu nie pomniejsza się o koszty. Ewidencja, jaką zobowiązani są prowadzić podatnicy opodatkowujący się podatkiem zryczałtowanym to Ewidencja przychodów. Wysokość stawek ryczałtu uzależniona jest od rodzaju działalności.

W chwili obecnej obowiązują następujące stawki:

Do obowiązków podatkowych zalicza się też obowiązek opłacania składek ZUS i ubezpieczenia zdrowotnego.
Na składki ZUS składają się: składka emerytalna, składka rentowa, składka chorobowa, składka wypadkowa.

Osoby podejmujące działalność gospodarczą po raz pierwszy od 5 lat mają prawo do ograniczenia wysokości swoich składek ZUS w okresie pierwszych 24 miesięcy kalendarzowych od dnia rozpoczęcia wykonywania działalności gospodarczej. Przywilej ten nie dotyczy osób, które podejmując działalność gospodarczą, będą świadczyły usługi na rzecz swojego byłego pracodawcy, w tym samym zakresie, w jakim byli zatrudnieni.

Obowiązek w zakresie ZUS liczy się nie od daty wpisu do ewidencji działalności gospodarczej, ale od daty faktycznego rozpoczęcia prowadzenia działalności, która powinna być zgodna z datami podanymi w formularzu EDG-1.

Przedsiębiorcy mogą zadeklarować wyższą kwotę podstawy wymiaru, licząc na wyższe świadczenia emerytalne czy chorobowe i rentowe, jednak mają również prawo do taniego startu.

4. Charakterystyka branży teleinformatycznej pod kątem przepisów prawa – GIODO, recykling, licencja, Certyfikaty CE

GIODO – wprowadzenie

Zgodnie z art. 36 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. o ochronie danych osobowych administrator danych osobowych zobowiązany jest do zapewnienia ochrony przetwarzanych danych osobowych przed ich udostępnieniem osobom nieupoważnionym, zabraniem przez osobę nieuprawnioną, przetwarzaniem z naruszeniem ustawy oraz zmianą, utratą, uszkodzeniem lub zniszczeniem. Jakość zapewnianej ochrony powinna być odpowiednia do zagrożeń oraz kategorii danych nią objętych. Ponadto zgodnie z art. 38 ustawy administrator danych zobowiązany jest zapewnić kontrolę nad tym, jakie dane osobowe, kiedy i przez kogo zostały do zbioru wprowadzone oraz komu są przekazywane. Ten ostatni wymóg odnosi się nie tylko do kwestii bezpieczeństwa, ale również – odpowiednich funkcjonalności przyjętego systemu przetwarzania. Funkcjonalności te wynikają z kolei nie tylko z potrzeby zapewnienia bezpieczeństwa danych, ale również z konieczności zapewnienia określonych właściwości oraz warunków umożliwiających administratorowi realizację zobowiązań wobec podmiotów danych wynikających z art. 32 i 33 ustawy i § 7 rozporządzenia Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia 29 kwietnia 2004 r. w sprawie dokumentacji przetwarzania danych osobowych oraz warunków technicznych i organizacyjnych, jakim powinny odpowiadać urządzenia i systemy informatyczne służące do przetwarzania danych osobowych. Wymagane w przywołanych przepisach obowiązki sprowadzają się m.in. do zapewnienia i udostępniania – na żądanie osoby, której dane są przetwarzane – informacji o:

1) dacie, od kiedy przetwarza się w zbiorze jej dane osobowe, oraz treści tych danych,

2) źródle, z którego pochodzą dane jej dotyczące, chyba że administrator jest obowiązany do zachowania w tym zakresie tajemnicy państwowej, służbowej lub zawodowej,

3) sposobie i zakresie udostępniania jej danych, a w szczególności informacji o odbiorcach lub kategoriach odbiorców, którym dane te są udostępniane,

4) sposobie, w jaki zebrano dane.

Ogólnie przez pojęcie zapewnienia ochrony przetwarzanym danym należy rozumieć działanie mające na celu zabezpieczenie przed czymś złym, niekorzystnym, niebezpiecznym. W odniesieniu do danych osobowych

będą to działania mające na celu zapewnienie, aby były one pozyskiwane i przetwarzane zgodnie z przepisami prawa. Oznacza to miedzy innymi, że powinny być one wykorzystywane tylko w określonym celu, zabezpieczone przed nieuprawnionymi zmianami, ujawnieniem nieupoważnionym osobom, zniszczeniem, utratą lub uszkodzeniem. Czynności podejmowane w ramach tych działań oraz zastosowane środki techniczne i organizacyjne będą zależne od środowiska, w jakim dane są przetwarzane.

Według normy PN-ISO/IEC-17799:20051 przez bezpieczeństwo informacji należy rozumieć zachowanie poufności, integralności, dostępności, rozliczalności, autentyczności, niezaprzeczalności i niezawodności. Wymienione właściwości, wg definicji zawartych w PN-I-13335-12, polegają odpowiednio na:

Poufność – zapewnieniu, że informacja nie jest udostępniana lub ujawniana nieautoryzowanym osobom, podmiotom lub procesom,

Integralność – zapewnieniu, że dane nie zostały zmienione lub zniszczone w sposób nieautoryzowany,

Dostępność – zapewnieniu bycia osiągalnym i możliwym do wykorzystania na żądanie, w założonym czasie, przez autoryzowany podmiot,

Rozliczalność – zapewnieniu, że działania podmiotu mogą być przy pisane w sposób jednoznaczny tylko temu podmiotowi,

Autentyczność – zapewnieniu, że tożsamość podmiotu lub zasobu jest taka, jak deklarowana (autentyczność dotyczy użytkowników, procesów, systemów i informacji),

Niezaprzeczalność – braku możliwości wyparcia się swego uczestnictwa w całości lub w części wymiany danych przez jeden z podmiotów uczestniczących w tej wymianie,

Niezawodność – zapewnieniu spójności oraz zamierzonych zachowań i skutków.

Należy zwrócić uwagę, że zapewnienie a następnie wykazanie określonych właściwości wymaga często zastosowania określonych środków i jednoczesnego spełnienia wielu warunków. Zapewnienie np. niezaprzeczalności podpisu elektronicznego (wykazanie, że dany dokument elektroniczny podpisała określona osoba) wymaga udowodnienia, że dany dokument nie został zmieniony (integralność), a złożony podpis należy do danej osoby (uwierzytelnienie). Gdy do przetwarzania danych osobowych wykorzystuje się systemy informatyczne, zadania dotyczące zapewnienia określonych właściwości przenoszone są na odpowiednie wymagania dotyczące właściwości tych systemów. Dodatkowy problem, jaki wówczas powstaje, polega na zapewnieniu skuteczności i ciągłości zachowywania przez systemy informatyczne wymaganych właściwości. Właściwości te mogą być utracone na skutek błędów popełnionych przez administratora systemu lub celowych działań osób nieupoważnionych do ingerowania w dany system informatyczny. W konsekwencji, oprócz działań mających na celu ochronę przetwarzanych danych, należy zapewnić również ochronę systemu informatycznego, którego użyto do ich przetwarzania oraz sposobu zarządzania nim.

POLITYKA BEZPIECZEŃSTWA

Zgodnie z § 3 i § 4 rozporządzenia administrator danych obowiązany jest do opracowania w formie pisemnej i wdrożenia polityki bezpieczeństwa. Pojęcie „polityka bezpieczeństwa” należy rozumieć – jako zestaw praw, reguł i praktycznych doświadczeń dotyczących sposobu zarządzania, ochrony i dystrybucji danych osobowych wewnątrz określonej organizacji. Należy zaznaczyć, że zgodnie z art. 36 ust. 2 oraz art. 39a ustawy, polityka bezpieczeństwa, o której mowa w rozporządzeniu, powinna odnosić się całościowo do problemu zabezpieczenia danych osobowych u administratora danych tj. zarówno do zabezpieczenia danych przetwarzanych tradycyjnie, jak i danych przetwarzanych w systemach informatycznych. Jej celem jest wskazanie działań, jakie należy wykonać oraz ustanowienie zasad i reguł postępowania, które należy stosować, aby właściwie zabezpieczyć dane osobowe.

Polska Norma PN-ISO/IEC 17799:20054, określająca praktyczne zasady zarządzania bezpieczeństwem informacji w obszarze technik informatycznych, jako cel polityki bezpieczeństwa wskazuje „zapewnienie kierunków działania i wsparcie kierownictwa dla bezpieczeństwa informacji”. Należy przy tym podkreślić, że dokument polityki bezpieczeństwa powinien deklarować zaangażowanie kierownictwa i wyznaczać podejście instytucji do zarządzania bezpieczeństwem informacji. Jako minimum w powyższej normie wskazuje się, aby dokument określający politykę bezpieczeństwa zawierał:

a) mechanizm umożliwiający współużytkowanie informacji;

b) oświadczenie o intencjach kierownictwa, potwierdzające cele i zasady bezpieczeństwa informacji w odniesieniu do strategii i wymagań biznesowych;

c) strukturę wyznaczania celów stosowania zabezpieczeń, w tym strukturę szacowania i zarządzania ryzykiem;

d) krótkie wyjaśnienie polityki bezpieczeństwa, zasad, norm i wymagań zgodności mających szczególne znaczenie dla organizacji, zawierające:

1) zgodność z prawem, regulacjami wewnętrznymi i wymaganiami wynikającymi z umów;

2) wymagania dotyczące kształcenia, szkoleń i uświadamiania w dziedzinie bezpieczeństwa;

3) zarządzanie ciągłością działania biznesowego;

4) konsekwencje naruszenia polityki bezpieczeństwa;

e) definicje ogólnych i szczególnych obowiązków w odniesieniu do zarządzania bezpieczeństwem informacji, w tym zgłaszania incydentów związanych z bezpieczeństwem informacji;

f) odsyłacze do dokumentacji mogącej uzupełniać politykę, np. bardziej szczegółowych polityk bezpieczeństwa i procedur dotyczących poszczególnych systemów informatycznych lub zalecanych do przestrzegania przez użytkowników zasad bezpieczeństwa.

Powyższe zalecenia w pełni można stosować do dokumentacji polityki bezpieczeństwa, o której mowa w § 4 rozporządzenia. Dokument określający politykę bezpieczeństwa nie może mieć zbyt abstrakcyjnego charakteru. Zasady postępowania w niej wskazane powinny zawierać uzasadnienie wyjaśniające przyjęte standardy i wymagania. Jeżeli ma to miejsce, to rzadziej dochodzi do ich naruszenia.

Prawidłowe zarządzanie zasobami, w tym również informacyjnymi, zwłaszcza w aspekcie bezpieczeństwa informacji, wymaga właściwej identyfikacji tych zasobów oraz określenia miejsca i sposobu ich przechowywania. Wybór zaś odpowiednich dla poszczególnych zasobów metod zarządzania ich ochroną i dystrybucją zależny jest od zastosowanych nośników informacji, rodzaju urządzeń, sprzętu komputerowego i oprogramowania.

W § 4 rozporządzenia wskazano, że polityka bezpieczeństwa powinna zawierać w szczególności następujące punkty:

1) wykaz budynków, pomieszczeń lub części pomieszczeń, tworzących obszar, w którym przetwarzane są dane osobowe;

2) wykaz zbiorów danych osobowych wraz ze wskazaniem programów zastosowanych do przetwarzania tych danych;

3) opis struktury zbiorów danych wskazujący zawartość poszczególnych pól informacyjnych i powiązania między nimi;

4) sposób przepływu danych pomiędzy poszczególnymi systemami;

5) określenie środków technicznych i organizacyjnych niezbędnych dla zapewnienia poufności, integralności i rozliczalności przy przetwarzaniu danych.

Określając obszar przetwarzania danych osobowych, należy pamiętać, iż zgodnie z ustawą, przetwarzaniem danych osobowych nazywamy jakiekolwiek operacje wykonywane na danych osobowych, takie jak: zbieranie, utrwalanie, przechowywanie, opracowywanie, zmienianie, udostępnianie i usuwanie, a zwłaszcza te, które wykonuje się w systemach informatycznych. W związku z powyższym, określanie obszaru pomieszczeń, w którym przetwarzane są dane osobowe, powinno obejmować zarówno te miejsca, w których wykonuje się operacje na nich (wpisuje, modyfikuje, kopiuje), jak również te, gdzie przechowuje się wszelkie nośniki informacji zawierające dane osobowe (szafy z dokumentacją papierową bądź komputerowymi nośnikami informacji z kopiami zapasowymi danych, stacje komputerowe, serwery i inne urządzenia komputerowe, jak np. macierze dyskowe, na których dane osobowe są przetwarzane na bieżąco). Miejsce przetwarzania danych osobowych powinno być określone poprzez wskazanie budynków, pomieszczeń lub części pomieszczeń, w których przetwarza się dane osobowe. Do obszaru przetwarzania danych należy zaliczyć również pomieszczenia, gdzie składowane są uszkodzone komputerowe nośniki danych (taśmy, dyski, płyty CD, niesprawne komputery i inne urządzenia z nośnikami zawierającymi dane osobowe). Do obszaru przetwarzania danych osobowych ich administrator powinien zaliczyć również miejsce w sejfie bankowym, archiwum itp., jeśli wykorzystywane są one np. do przechowywania elektronicznych nośników informacji zawierających kopie zapasowe danych przetwarzanych w systemie informatycznym czy też do składowania innych nośników danych, np. dokumentów źródłowych. Jeżeli dane osobowe przetwarzane są w systemie informatycznym, do którego dostęp poprzez sieć telekomunikacyjną posiada wiele podmiotów, to w polityce bezpieczeństwa informacje o tych podmiotach (jego nazwa, siedziba, pomieszczenia, w których przetwarzane są dane) powinny być również wymienione jako obszar przetwarzania danych.

Wymóg powyższy nie dotyczy: sytuacji udostępniania danych osobowych użytkownikom, którzy dostęp do systemu uzyskują tylko z prawem wglądu w swoje własne dane po wprowadzeniu właściwego identyfikatora i hasła (np. systemów stosowanych w uczelniach wyższych do udostępniania studentom informacji o uzyskanych ocenach), a także systemów, do których dostęp z założenia ma charakter publiczny (np. książka telefoniczna zamieszczona w Internecie). W wyżej wymienionych sytuacjach wystarczające jest wskazanie zarówno tych budynków i pomieszczeń, gdzie dane są przetwarzane przez administratorów systemu informatycznego, jak i tych, w których dostęp do danych uzyskują osoby posiadające szerszy zakres uprawnień niż tylko wgląd do swoich własnych danych lub danych udostępnianych publicznie.

Ustawa z dnia 29 lipca 2005r. o zużytym sprzęcie elektrycznym i elektronicznym wraz z nowelizacją z dnia 21 listopada 2008r. nakłada na przedsiębiorstwa oraz instytucje szereg obowiązków związanych z odpadami zużytego sprzętu elektronicznego i elektrycznego. Zgodnie z ustawą tzw. złom elektroniczny należy przekazać uprawnionemu zarejestrowanemu odbiorcy, który posiada odpowiednie zaplecze techniczne; zezwolenia na zbieranie, magazynowanie i transport oraz ma prawo do wystawiania karty przekazania odpadu (KPO) zawierającej kody przekazanych odpadów.

Licencjonowanie oprogramowania - użytkownik kupując program komputerowy nie staje się jego właścicielem. Twórca lub dystrybutor programu udziela mu jedynie licencji na jego używanie.

Licencja oprogramowania - umowa na korzystanie z utworu jakim jest aplikacja komputerowa, zawierana pomiędzy podmiotem, któremu przysługują majątkowe prawa autorskie do utworu, a osobą, która zamierza z danej aplikacji korzystać.

Licencje zamkniętego oprogramowania (EULA) zastrzega wszelkie prawa dla producenta oprogramowania. Użytkownik otrzymuje tylko ściśle określony, wąski zakres uprawnień.

Licencje OEM - są to licencje przeznaczone dla producentów sprzętu komputerowego, bądź gotowych zestawów komputerowych (komputerów biurkowych, a także laptopów), którzy sami instalują oprogramowanie na sprzedawanych przez siebie komputerach, lub dołączają je do sprzedawanego sprzętu (np. nagrywarki CD/DVD, karty graficzne), z zastrzeżeniem, że owo oprogramowanie może być tylko z nim używane.

Licencje grupowe - licencje wielostanowiskowe.

Wolne oprogramowanie odnosi się do prawa użytkowników do swobodnego uruchamiania, kopiowania, rozpowszechniania, analizowania, zmian i ulepszania programów.

Cztery wolności użytkowników programu:

Wolność 0. Wolność uruchamiania programu, w dowolnym celu.

Wolność 1. Wolność analizowania, jak program działa, i dostosowywania go do swoich potrzeb. Warunkiem koniecznym jest tu dostęp do kodu źródłowego.

Wolność 2. Wolność rozpowszechniania kopii, byście mogli pomóc sąsiadom.

Wolność 3. Wolność udoskonalania programu i publicznego rozpowszechniania własnych ulepszeń, dzięki czemu może z nich skorzystać cała społeczność. Warunkiem koniecznym jest tu dostęp do kodu źródłowego.

Otwarte oprogramowanie (open source) - nie oznacza tylko dostępu do kodu źródłowego. Warunki dystrybucji oprogramowania muszą być zgodne z następującymi kryteriami:

1. Swoboda redystrybucji

Licencja nie może ograniczać swobody którejkolwiek ze stron do sprzedawania lub rozdawania oprogramowania jako elementu szerszej dystrybucji zawierającej programy z różnych źródeł. Licencja nie może wymagać pobierania honorariów lub innych opłat od takiej sprzedaży.

2. Kod źródłowy

Do programu musi być dołączony kod źródłowy, a licencja musi zezwalać na dystrybucję zarówno w postaci kodu źródłowego, jak i skompilowanej. Jeśli któryś produkt nie jest rozprowadzany wraz z kodem źródłowym, musi istnieć dobrze udokumentowany sposób uzyskania tego kodu źródłowego za cenę nie przekraczającą rozsądnych kosztów wykonania kopii – najlepiej poprzez darmowe pobranie z Internetu. Kod źródłowy musi być dostępny w zalecanej postaci, pozwalającej na prostą modyfikację. Nie jest dozwolone celowe gmatwanie kodu źródłowego. Formaty pośrednie, takie jak wynik działania preprocesora lub translatora, nie są dozwolone.

3. Dzieła pochodne

Licencja musi zezwalać na dokonywanie zmian oraz tworzenie dzieł pochodnych. Musi również umożliwiać dystrybucję takich dzieł na tych samych warunkach, jakie opisuje licencja oryginalnego oprogramowania.

4. Spójność kodu źródłowego autora

Licencja może ograniczać dystrybucję kodu źródłowego w zmodyfikowanej postaci tylko wtedy, jeśli dozwolona jest przy tym dystrybucja «poprawek» wraz z kodem źródłowym, za pomocą których program jest potem modyfikowany w trakcie kompilacji. Licencja musi jawnie zezwalać na dystrybucję oprogramowania skompilowanego ze zmodyfikowanego kodu źródłowego. Licencja może wymagać, aby dzieła pochodne nosiły inną nazwę lub numer wersji niż oprogramowanie oryginalne.

5. Niedozwolona dyskryminacja osób i grup

Licencja nie może dyskryminować jakichkolwiek osób czy grup.

6. Niedozwolona dyskryminacja obszarów zastosowań

Licencja nie może zabraniać wykorzystywania programu w jakimś konkretnym obszarze zastosowań. Np. nie może zabraniać wykorzystania programu w sposób komercyjny lub używania go do badań genetycznych.

7. Dystrybucja licencji

Określenie praw dołączone do programu musi obowiązywać wszystkich, którzy otrzymują oprogramowanie bez konieczności przestrzegania przez te osoby dodatkowych licencji.

8. Licencja nie może obejmować konkretnego produktu

Określenie praw dołączone do programu nie może zależeć od tego, że dany program stanowi część określonej dystrybucji oprogramowania. Jeśli program został pobrany z takiej dystrybucji i wykorzystywany lub rozprowadzany zgodnie z warunkami licencji, wszystkie osoby do których program trafia powinny posiadać te same prawa, które określone są dla oryginalnej dystrybucji oprogramowania.

9. Licencja nie może ograniczać stosowania innego oprogramowania

Licencja nie może nakładać ograniczeń na inne oprogramowanie rozprowadzane wraz z oprogramowaniem objętym licencją. Na przykład, nie może wymagać aby wszystkie inne programy rozprowadzane na tym samym nośniku były programami open source.

10. Licencja musi być neutralna technologicznie

Żaden punkt licencji nie może narzucać konkretnej technologii lub stylu interfejsu.

Klauzula copyleft zezwala użytkownikom na dowolne kopiowanie, dystrybuowanie oraz modyfikowanie danej pracy lub pracy pochodnej. Jednocześnie zastrzega się by wszelkie zmiany również były objęte klauzulą copyleft, a więc wykorzystywane na tych samych zasadach co pierwotna praca.

Celem klauzuli jest stworzenie twórczości, która będzie się rozprzestrzeniać i proces ten nie będzie mógł być zablokowany przez ponowne zastrzeżenie wszystkich praw autorskich.

4. Shareware, freeware, adware

Shareware jest to metoda marketingowa polegająca na udostępnianiu programów użytkownikom, aby mogli je wypróbować przed zakupem. Shareware nie jest licencją. Podstawową cechą oprogramowania shareware jest zezwolenie użytkownikom na dalsze rozpowszechnianie (redystrybucję) programu. Programy shareware są dostarczane tylko w wersji binarnej, bez ich kodu źródłowego.

Odmiany programów shareware:

wersja podstawowa lub lekka, płatna wersja pełna, zwaną także zarejestrowaną albo profesjonalną,

wersje testowe (trial).

Odmianą programów shareware są programy darmowe, freeware. Freeware obejmuje także darmowe programy, które zabraniają redystrybucji lub ją ograniczają.

Adware – darmowe oprogramowanie wyświetlające użytkownikowi reklamy.

Oznaczenie CE umieszczone na wyrobie jest deklaracją producenta, że oznakowany produkt spełnia wymagania dyrektyw tzw. "Nowego Podejścia" Unii Europejskiej (UE).

Dyrektywy te dotyczą zagadnień związanych z bezpieczeństwem użytkowania, ochroną zdrowia i ochroną środowiska, określają zagrożenia, które producent powinien wykryć i wyeliminować. Producent oznaczając swój wyrób znakiem CE deklaruje, że wyrób ten spełnia wymagania wszystkich odnoszących się do niego dyrektyw.

Aby oznakować swój wyrób znakiem CE, producent wykonuje analizy i podejmuje działania dla spełnienia odnośnych wymagań, a następnie poddaje produkt procedurze oceny zgodności z odpowiednimi dyrektywami. Przebieg i wyniki działań producent dokumentuje.

Procedura oceny zgodności realizowana jest przez producenta (lub jego upoważnionego przedstawiciela) poprzez wykonanie sekwencji określonych przepisami działań (tzw. modułów oznaczanych zwykle wielkimi literami). Wybór sekwencji modułów zależy od producenta, który wybiera ją według własnego uznania z możliwości określonych w dyrektywie dotyczącej danego wyrobu. Przykładowo, w przypadku licznika energii elektrycznej producent może wybrać sekwencje: B+D, B+F albo H1. Dla "nieskomplikowanych technicznie" wyrobów ta sekwencja ta może składać się z jednego modułu (np. modułu A).

W wielu przypadkach (w zależności od wyrobu) procedura oceny zgodności wymaga udziału tzw. Jednostki Notyfikowanej (Strona Trzecia). Jest to organizacja wyznaczona przez władze krajowe do wykonywania zadań wynikających z dyrektyw. Jeżeli produkt wymaga tylko oceny zgodnie z modułem A (wewnętrzna kontrola produkcji) – producent sam (bez udziału Strony Trzeciej) dokonuje oceny. W pozostałych przypadkach (moduły B-H2)- producent zgłasza się do wybranej przez siebie Jednostki Notyfikowanej w celu dokonania oceny zgodności swojego produktu. Producent ma swobodę wyboru Jednostki z całego obszaru UE.

Istotnym pojęciem związanym z oceną zgodności jest "domniemanie zgodności" polegające na uznaniu, że wyroby, które spełniają wymagania zawarte w normach krajowych implementujących normy zharmonizowane, których numery opublikowano w Dzienniku Urzędowym Wspólnot Europejskich, są zgodne z wymaganiami zasadniczymi. Jeśli producent nie zastosował takiej normy, lub zastosował ją częściowo, musi udokumentować działania podjęte w celu spełnienia wymagań zasadniczych oraz ich zasadność.

Działania oceniające zamyka wystawienie przez producenta deklaracji zgodności EC (WE), a od 2010r. (po wejściu Traktatu z Lizbony) EU (UE). Dla przypadków określonych w pozostałych dyrektywach, deklaracja ta jest dołączona do produktu, albo udostępniana na żądanie organów nadzoru rynku.

Wszystkie te działania zostały ustanowione w celu eliminowania barier w przepływie towarów na rynku Unii. Kraje członkowskie nie mogą zakazać wprowadzenia na swój rynek wyrobu z oznakowaniem CE.

Jeśli dany wyrób podlega przepisom chociaż jednej dyrektywy nowego podejścia, to bez oznakowania CE nie może być wprowadzany do obrotu ani użytkowania na terenie Unii Europejskiej.

Organy nadzoru rynku mają za zadanie egzekwowanie prawa europejskiego chroniącego interesy konsumentów i pracowników oraz zapobieganie nieuczciwej konkurencji. W Polsce zadania organu nadzoru rynku spełnia Prezes Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumenta.

Istniejące w swojej obecnej formie od 1993 roku, oznaczenie CE jest kluczowym wskaźnikiem spełniania przez produkt wymogów prawnych Unii Europejskiej, umożliwiającym wolny przepływ towarów na rynku europejskim. Przez umieszczenie znaku CE na produkcie, wytwórca deklaruje, na własną odpowiedzialność, że jego produkt jest zgodny ze wszystkimi mającymi zastosowanie do tego produktu wymaganiami prawnymi, koniecznymi do uzyskania znaku CE, zapewniając tym samym możliwość sprzedaży tego produktu na terenie Europejskiej Strefy Ekonomicznej jak również Turcji. Dotyczy to również produktów wykonanych w krajach trzeciego świata, sprzedawanych na terenie EEA i Turcji.

Znak CE nie wskazuje, że produkt został wytworzony na terenie EEA, a jedynie poświadcza fakt, iż produkt został poddany właściwej ocenie zgodności przed wprowadzeniem go na rynek i tym samym spełnia wymagania prawne (np. wymagania bezpieczeństwa) umożliwiające jego sprzedaż. Oznacza to, że wytwórca zweryfikował zgodność produktu z odpowiednimi wymaganiami (tj. z wymaganiem bezpieczeństwa, ochrony zdrowia i ochrony środowiska naturalnego) dyrektyw – albo, jeśli to przewidziano w dyrektywach, produkt został oceniony przez wyznaczony organ kontroli zgodności.

Jednak nie wszystkie produkty muszą nosić znak CE. Dotyczy to jedynie kategorii produktów podlegających określonych dyrektywom, przewidującym konieczność znakowania CE. Produkty ze znakiem CE są kupowane nie tylko przez klientów specjalistycznych (jak np. sprzęt medyczny, windy, maszyny i przyrządy pomiarowe), ale również przez zwykłych konsumentów (zabawki, łodzie rekreacyjne, sprzęt elektryczny i elektroniczny, m. in. komputery, telefony komórkowe i żarówki).

Znakowanie CE jest obowiązkowe dla pewnych grup produktów w Europejskiej Strefie Ekonomicznej (EEA), w której skład wchodzi 28 państw członkowskich UE, kraje EFTA – Islandia, Norwegia i Liechtenstein oraz Turcja. Znak ten jest również obowiązkowy dla wszystkich produktów wytworzonych w krajach trzeciego świata, a sprzedawanych w strefie EEA. W takim przypadku importer musi się upewnić, że wytwórca spoza UE podjął niezbędne kroki, pozwalające mu umieścić na swym produkcie znak CE. Jeżeli tego nie uczynił - importer musi niejako przejąć obowiązki producenta, w celu wprowadzenia produktu na obszar EEA.

Wytwórca produktu sam umieszcza na nim znak CE, ale musi uprzednio przedsięwziąć odpowiednie kroki. Jego obowiązkiem jest przeprowadzenie kontroli zgodności, stworzenie dokumentacji technicznej i podpisanie deklaracji zgodności UE. Taka dokumentacja musi zostać udostępniona na żądanie odpowiednim organom nadzoru rynku.

Importerzy produktów muszą zweryfikować, czy producent spoza UE przedsięwziął niezbędne kroki i czy dokumentacja może być udostępniona na żądanie. Importerzy powinni również się upewnić, czy kontakt z producentem może zawsze być ustalony.

Dystrybutorzy muszą być w stanie wykazać władzom krajowym (jednostce nadzoru rynku), że postępowali z należytą starannością. Muszą również posiadać zaświadczenie od producent bądź importera, potwierdzające iż przeprowadzono ocenę zgodności produktu.

Jeśli importer bądź dystrybutor sprzedaje produkty pod nazwą własnej marki, przejmuje tym samym obowiązki producenta. W takim wypadku musi posiadać wystarczające informacje na temat projektu i procesu produkcji danego produktu, jako że przejmuje on odpowiedzialność prawną za umieszczenie oznakowania CE.

Istnieją określone zasady regulujące procedurę oznakowania:

Produkty, które są przedmiotem niektórych dyrektyw UE, muszą zostać oznakowane znakiem CE, zanim będą mogły być wprowadzane na rynek

Producenci muszą na własną odpowiedzialność sprawdzić, które dyrektywy UE odnoszą się do ich produktu

Produkt może być wprowadzony do obrotu, jeżeli jest zgodny z postanowieniami wszystkich odpowiednich dyrektyw i jeśli procedura oceny zgodności została odpowiednio przeprowadzona

Producent sporządza deklarację zgodności UE oraz umieszcza oznakowanie CE na wyrobie

Jeżeli określono w dyrektywie, upoważnienie osoby trzeciej (notyfikowanej), może ona być zaangażowana w procedurę oceny zgodności na podstawie pisemnego upoważnienia producenta

Jeżeli oznakowanie CE jest umieszczone na produkcie, może on posiadać dodatkowe oznaczenia tylko pod warunkiem, że mają one inną wymowę, nie są mylące i nie wpływają na zatarcie czytelności i widoczności oznakowania CE

Charakterystyka oznakowania CE

Oznakowanie CE musi być umieszczone na produkcie przez producenta lub jego przedstawiciela upoważnionego do działań w Unii Europejskiej, zgodnie z jego prawnym formatem w sposób widoczny, czytelny i trwały

Oznakowanie CE musi być wielkości co najmniej 5 mm; jeżeli jest powiększone, jego proporcje muszą zostać zachowane

Jeśli wygląd i jakość wykonania produktu nie pozwalają na umieszczenie oznakowania CE na samym produkcie, znak CE musi być umieszczone na opakowaniu lub załączonych dokumentach

Jeżeli dyrektywa wymaga zaangażowania jednostki notyfikowanej w procedurze oceny zgodności, jej numer identyfikacyjny musi zostać wprowadzony za oznakowaniem CE. Odbywa się to pod nadzorem jednostki notyfikowanej.

Istnieją mechanizmy sprawdzające, czy oznakowanie CE jest umieszczane na produktach poprawnie. Kontrola znaku CE jest obowiązkiem władz publicznych w Państwach Członkowskich, we współpracy z Komisją Europejską.

Jeśli podejrzewa się nadużycia oznakowania CE, lub jeśli bezpieczeństwo produktu jest kwestionowane, obywatele mogą skontaktować się z krajowymi organami nadzoru rynkowego. Procedury, środki i sankcje stosowane wobec przestępstwa fałszowania CE mogą się różnić, w zależności od krajowego prawa administracyjnego i karnego danego Państwa Członkowskiego.

W zależności od wagi przestępstwa, podmioty gospodarcze mogą podlegać karze grzywny, a w niektórych okolicznościach karze więzienia.

Jednakże, jeśli produkt nie jest uznany za stwarzający bezpośrednie zagrożenie dla bezpieczeństwa, producent może otrzymać drugą szansę zapewnienia, że jego produkt jest zgodny z obowiązującym prawodawstwem, zanim zostanie on zobowiązany do usunięcia produktu z rynku.

5. Odpowiedzialność karno-skarbowa przedsiębiorcy

Odpowiedzialność karna przedsiębiorcy

Przedsiębiorcy - osoby fizyczne - podlegają, jak wszystkie inne osoby, odpowiedzialności karnej za pospolite przestępstwa takie jak kradzieże, oszustwo lub włamanie. Istnieją jednak przepisy karne dotyczące wyłącznie tej grupy. Do popełnienia niektórych przestępstw może dojść wyłącznie w związku z prowadzoną działalnością gospodarczą.

Dodatkowo, istnieje ustawa o odpowiedzialności karnej podmiotów zbiorowych, która przewiduje wysokie sankcje finansowe dla podmiotów niebędących osobą fizyczną, np. spółki z o.o., w razie popełnienia przestępstwa przez osobę będącą pracownikiem takiego podmiotu lub działającą na jego zlecenie. Maksymalna kara może wynieść 10% rocznych przychodów przedsiębiorstwa, stanowiąc znaczne obciążenie.

Podstawowe zasady odpowiedzialności karnej

Najistotniejsze z punktu widzenia odpowiedzialności karnej jest ustalenie winy. Przez winę należy rozumieć psychiczne nastawienie sprawcy do popełnionego czynu. Jak stanowią przepisy karne, przestępstwo może być popełnione umyślnie bądź nieumyślnie. W przypadku przestępstw umyślnych osoba naruszająca przepisy musi działać w konkretnym celu, tzn. jej zachowanie musi być postępowaniem świadomym, skierowanym na chęć złamania obowiązującego prawa. Musi tego chcieć lub przewidywać skutek swego działania (i godzić się na to lub nie przedsięwziąć kroków zachowawczych), a mimo to działać dalej.

Przepisy karne bezpośrednio dotyczące przedsiębiorcy zostały skoncentrowane w rozdziałach XXVIII i XXXVI kodeksu karnego (KK) i określone jako dotyczące przestępstw przeciwko obrotowi gospodarczemu oraz prawom pracownika. Istnieje ponadto wiele tzw. przepisów pozakodeksowych, zawartych w innych ustawach (np. prawie bankowym, prawie o publicznym obrocie papierami wartościowymi, ustawie o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji, kodeksie spółek handlowych itd.). Osobną kategorię stanowi kodeks karny skarbowy, który reguluje sprawy przestępstw skarbowych.

Przedsiębiorca jako pracodawca

Rozdział XXVIII kodeksu karnego zawiera przestępstwa przeciwko osobom wykonującym pracę zarobkową. Przedsiębiorca zatrudniający pracowników odpowiada karnie, jeżeli złośliwie (celowo, z zamiarem dokuczenia, spowodowania dolegliwości) lub uporczywie (długotrwale i nieustępliwe) naruszał uprawnienia pracownika wynikające ze stosunku pracy lub ubezpieczenia społecznego. Karalne jest również zachowanie polegające na niezgłoszeniu przez właściciela firmy (lub osobę odpowiedzialną) pracownika do obowiązkowego ubezpieczenia społecznego.

Pewne naruszenia praw pracownika są karalne na podstawie samego kodeksu pracy (KP), który jest jedną z ustaw zawierających przepisy karne, tzw. pozakodeksowe, to jest znajdujące się poza kodeksem karnym. Ustawodawca przewiduje wymierzenie kary grzywny np. wobec właściciela firmy lub osoby działającej w jego imieniu w sytuacji: nieprzestrzegania przepisów o czasie pracy, rodzicielstwie lub zatrudnianiu młodocianych, nieprowadzenia dokumentacji lub akt osobowych, zawierania umów cywilnoprawnych (np. umowy-zlecenia), kiedy wymagane jest zawarcie umowy o pracę, wypowiedzenia lub rozwiązania umowy o pracę bez wymaganego okresu wypowiedzenia (art. 281 KP). Ponadto przedsiębiorca, który wbrew obowiązkowi nie wypłaca w terminie wynagrodzenia, nie udziela należnego urlopu, nie wydaje świadectwa pracy, podlega karze grzywny. Karalne jest także nieprzestrzeganie przez przedsiębiorcę zasad bezpieczeństwa i higieny pracy.

Odpowiedzialność karno-skarbowa

W polskim systemie prawnym zachowania podatników polegające na naruszaniu norm prawa podatkowego są objęte systemem kar, określonym w przepisach ustawy z dnia 10 września 1999 r. - Kodeks karny skarbowy.

Kodeks karny skarbowy (kks) jest ustaw spójną z prawem karnym powszechnym oraz realizuje konstytucyjną zasadę, iż wymiar sprawiedliwości w Rzeczypospolitej Polskiej sprawują sądy. Kks rozszerza zakres czynów uznawanych za karalne na naruszanie zakazów i nakazów prawa finansowego należącego do obszaru zadań Ministra Finansów, tj. prawa podatkowego, celnego, dewizowego oraz w zakresie gier liczbowych.

W postępowaniu w sprawach o przestępstwa i wykroczenia skarbowe stosuje się odpowiednio przepisy kodeksu karnego i kodeksu postępowania karnego.

We wszystkich sprawach o przestępstwa i wykroczenia skarbowe orzekają sądy powszechne albo wojskowe, co wyłącza kompetencję administracyjnych organów finansowych do orzekania o winie i karze za przestępstwa i wykroczenia skarbowe - poza możliwością ukarania mandatem karnym za wykroczenie skarbowe, za zgodą sprawcy czynu.

Przestępstwem skarbowym jest czyn zabroniony przez kks pod groźbą kary grzywny określonej w stawkach dziennych, kary ograniczenia wolności lub kary pozbawienia wolności. Natomiast wykroczenie skarbowe jest to czyn zabroniony przez kks pod groźbą kary grzywny określonej kwotowo, jeżeli kwota uszczuplonej lub narażonej na uszczuplenie należności publicznoprawnej albo wartość przedmiotu czynu nie przekracza pięciokrotnej wysokości najniższego miesięcznego wynagrodzenia w czasie jego popełnienia. Wykroczeniem skarbowym jest także inny czyn zabroniony, jeżeli kodeks tak stanowi.

Kodeks określa kary m.in. za takie czyny zabronione jak: oszustwo podatkowe, nierzetelne lub wadliwe prowadzenie ksiąg, niewystawianie lub fałszowanie rachunków, nieterminowe wpłacanie podatków, narażenie na bezpodstawny zwrot podatku, czyny związane z zakresem naruszeń obowiązków oznaczania skarbowymi znakami akcyzy, obowiązków płatnika i inkasenta, utrudniania kontroli podatkowej i skarbowej, naruszania obowiązków z zakresu systemu ewidencji i identyfikacji podatników "NIP".

Odpowiedzialności karnej za przestępstwo skarbowe lub odpowiedzialności za wykroczenie skarbowe podlega tylko ten, kto popełnia czyn społecznie szkodliwy, zabroniony pod groźbą kary przez ustawę obowiązującą w czasie jego popełnienia. Czyn – będący przestępstwem (wykroczeniem) skarbowym musi być społecznie szkodliwy i to w stopniu wyższym niż znikomy. Nie jest przestępstwem skarbowym lub wykroczeniem skarbowym czyn zabroniony, którego społeczna szkodliwość jest znikoma.

Odpowiedzialność karną skarbową ponoszą wyłącznie osoby fizyczne, żadne inne natomiast podmioty zbiorowe (osoby prawne i jednostki organizacyjne nieposiadające osobowości prawnej) odpowiedzialności karnej nie ponoszą.

Czyn sprawcy, aby stanowił przestępstwo lub wykroczenie skarbowe, musi być bezprawny, czyli sprzeczny z obowiązującym porządkiem prawnym. Przestępstwo (wykroczenie) skarbowe jest ponadto zachowaniem karalnym, to znaczy zabronionym pod groźbą kary.

Niezbędnym warunkiem nałożenia odpowiedzialności karnej za przestępstwa i wykroczenia skarbowe jest, obok wypełnienia przez sprawcę znamion przedmiotowych czynu zabronionego, zaistnienie elementu podmiotowego, tzn. udowodnienie sprawcy winy. Przestępstwo skarbowe lub wykroczenie skarbowe można, co do zasady, popełnić wyłącznie umyślnie, a nieumyślnie jedynie wtedy, gdy kodeks tak stanowi. Czyn zabroniony popełniony jest umyślnie, jeżeli sprawca ma zamiar jego popełnienia, to jest chce go popełnić albo, przewidując możliwość jego popełnienia, na to się godzi. Czyn zabroniony popełniony jest nieumyślnie, jeżeli sprawca nie mając zamiaru jego popełnienia, popełnia go jednak na skutek niezachowania ostrożności wymaganej w danych okolicznościach, mimo że możliwość popełnienia tego czynu przewidywał albo mógł przewidzieć.

Do odpowiedzialności karnej może zostać pociągnięty sprawca tylko wówczas, o ile czyn, którego się dopuścił, był zabroniony i karalny już w momencie popełnienia.

Szczególnie istotna dla podatników jest instytucja czynnego żalu. Zgodnie z przepisem art. 16 kodeksu, nie podlega karze za przestępstwo skarbowe lub wykroczenie skarbowe ten, kto po popełnieniu czynu zabronionego zawiadomił o tym organ ścigania, ujawniając istotne okoliczności tego czynu, w szczególności osoby współdziałające w jego popełnieniu.

Inne przepisy karne

Bardzo ważnymi regulacjami karnymi są przepisy określające czyny na szkodę wierzycieli.

Każdy, kto celowo (umyślnie) usuwa, ukrywa, zbywa, daruje, uszkadza składniki swojego majątku w celu udaremnienia zaspokojenia wierzycieli w razie grożącej niewypłacalności, może być uznany za winnego czynu z art. 300 §1 KK. Warunkiem odpowiedzialności jest jednak udowodnienie przez oskarżyciela zamiaru pozbycia się składników majątku mogących wejść do masy upadłościowej, w konkretnym celu udaremnienia zaspokojenia wierzycieli. Za taki dowód wystarczy wykazanie, że dłużnik był świadomy konsekwencji swego działania. Konieczne jest także istnienie realnej groźby niewypłacalności dłużnika. Kodeks (w art. 301 §1 KK) określa także sytuację, w której dłużnik kilku wierzycieli (tj. przynajmniej dwóch) tworzy nową jednostkę organizacyjną (np. kolejną spółkę) i przenosi na nią składniki majątkowe dotychczasowej, aby udaremnić zaspokojenie wierzytelności. W tym wypadku przedsiębiorcy musi być udowodniony zamiar lub choćby orientacja w skutkach takiego zachowania. Kodeks uściśla także, że tak jak dłużnik, na zasadach wskazanych powyżej, odpowiada osoba, która z uwagi na przepis prawny, umowę, lub faktyczne sprawowanie zajmuje się sprawami majątkowymi przedsiębiorcy - dłużnika, a dopuszcza się opisanych wyżej czynów (np. księgowy).

Przedstawienie instytucji (bankowi, organowi administracji, innej instytucji finansowej – także unijnej) chociaż by nierzetelnych (nie wspominając już o podrobionych czy przerobionych) dokumentów lub nierzetelnych pisemnych oświadczeń dotyczących okoliczności, które mają wpływ na uzyskanie od takiej instytucji dla siebie lub innej osoby: kredytu, pożyczki, poręczenia, subwencji (w tym także pomocy unijnej), może skutkować odpowiedzialnością karną do 5 lat pozbawienia wolności.

Niebagatelne znaczenie mają przepisy karne zawarte w kodeksie spółek handlowych. Najpowszechniejszym z opisanych tam czynów zabronionych jest działanie na szkodę spółki handlowej. Takiego działania może się dopuścić np. adwokat, radca, pełnomocnik, notariusz, sędzia rejestrujący spółkę, urzędnik, a także każdy ze wspólników. Takie osoby będą karane za działanie na szkodę spółki na etapie jej tworzenia (tj. przed formalnym wpisem spółki do Krajowego Rejestru Sądowego). Ponadto odpowiadać mogą także: członek zarządu, rady nadzorczej, likwidator, wspólnik - za działania na szkodę, od momentu zarejestrowania spółki do chwili jej rozwiązania.

Działanie na szkodę spółki to każde działanie, które przynosi straty choćby niematerialne. Działaniem na szkodę spółki będzie, więc np. udzielenie pożyczki pieniężnej z majtku spółki osobie, której postawa (majtek, dotychczasowe kontakty) nie rokuje szans na jej terminową spłatę lub na jej spłatę w ogóle.

Przepisy karne o znaczeniu dla przedsiębiorcy zawiera ustawa o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji. Czynami karalnymi zagrożonymi karą grzywny, ograniczenia lub pozbawienia wolności do lat 2 są: ujawnienie tajemnicy przedsiębiorstwa - tajemnica to niepodane do wiadomości informacje z zakresu techniki, technologii, handlu, organizacji przedsiębiorstwa, które za poufne uznaje prowadzący przedsiębiorstwo (art. 23 ustawy) oraz podrobienie zewnętrznej postaci produktu i wprowadzenie go do obrotu, co może wprowadzi klientów w błąd i wyrządzić tym szkodę producentowi oryginalnego towaru (art. 24 ustawy).

6. Podstawowe pojęcia dotyczące BHP i pierwsza pomoc

Bezpieczeństwo i higiena pracy to zbiór przepisów i zasad bezpiecznego i higienicznego wykonywania pracy.

BHP obejmuje zagadnienia z zakresu: medycyny pracy, ergonomii i ekonomiki pracy, psychologii pracy, bezpieczeństwa technicznego.

Służbę medycyny pracy tworzy się w celu ochrony zdrowia pracujących przed wpływem niekorzystnych warunków środowiska pracy. Zadaniem tej służby jest też profilaktyka opieki zdrowotnej nad pracującymi.

Ergonomia pracy to związek pomiędzy człowiekiem a jego zajęciem. Każdy pracownik powinien dostosować swoje stanowisko pracy do potrzeb, aby czuć się swobodnie podczas jej wykonywania.

Ergonomia pracy to relacja pomiędzy nakładami dotyczącymi pracy a uzyskiwanymi efektami, tzn. wynikami pracy.

Psychologia pracy jest działem psychologii stosowanej i odnosi się do aspektów zarządzania zasobami ludzkimi w organizacji.

Obowiązki pracodawcy w dziedzinie BHP

- Zapewnienie bezpiecznych i higienicznych warunków pracy,

- Zapewnienie przestrzegania przepisów BHP,

- Odpowiedzialność za stan bezpieczeństwa i higieny pracy w zakładzie pracy,

- Eliminowanie potencjalnych zagrożeń dla życia i zdrowia pracowników,

- Uwzględnianie ochrony zdrowia młodocianych, pracownic w ciąży oraz pracowników niepełnosprawnych,

- Zapewnienie wykonywania zaleceń społecznego inspektora pracy,

- Poddawanie osób pracujących i przyjmowanych do pracy badaniom lekarskim wstępnym, okresowym i kontrolnym,

- Nieodpłatne zapewnienie pracownikom zatrudnionym w warunkach szczególnie uciążliwych odpowiednich posiłków i napojów,

- Przeszkolenie pracownika w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy,

- Dostarczanie pracownikom nieodpłatnie środków ochrony indywidualnej,

- Dostarczanie pracownikom nieodpłatnie odzieży roboczej i obuwia roboczego.

Obowiązki pracownika w dziedzinie BHP

- Znajomość przepisów i zasad BHP,

- Udział w szkoleniu i instruktażu z zakresu BHP,

- Wykonywanie pracy w sposób zgodny z przepisami oraz zasadami bezpieczeństwa i higieny, stosowanie się do zaleceń przełożonych,

- Dbanie o porządek w miejscu pracy oraz o stan maszyn, urządzeń, narzędzi i sprzętu,

- Stosowanie środków ochrony zbiorowej,

- Korzystanie ze środków ochrony indywidualnej oraz odzieży roboczej i obuwia roboczego,

- Poddawanie się wstępnym, okresowym i kontrolnym badaniom lekarskim,

- Niezwłoczne zawiadamianie przełożonego o wypadku zauważonym w zakładzie pracy.

Prawa pracownika w dziedzinie BHP

- Prawo do powstrzymania się od wykonywania pracy, gdy warunki pracy nie odpowiadają przepisom BHP,

- Prawo do bezpiecznych i higienicznych warunków pracy,

- Prawo do przerwy w czasie pracy.

Klasyfikacja zagrożeń zawodowych

- Zagrożenia fizyczne, np. wirujące części, spadające przedmioty, płyny, krawędzie, prąd elektryczny, hałas.

- Zagrożenia chemiczne, np. substancje i reakcje chemiczne.

- Zagrożenia biologiczne, np. mikroorganizmy, rośliny, zwierzęta, komponenty biologiczne.

- Zagrożenia fizyczne i psychiczne, np. brak ruchu, zmęczenie, stres, nadmierne obciążenie ciała.

- Zagrożenia związane z warunkami socjologicznymi, np. system organizacji, przebieg pracy, brak kwalifikacji i umiejętności.

Podczas montażu, rozbudowy, konserwacji czy też diagnostyki należy przestrzegać zasad, które mogą ustrzec technika przed porażeniem prądem elektrycznym lub uszkodzeniem podzespołów komputera.

Podczas obcowania z urządzeniami elektrycznymi istnieje ryzyko porażenia prądem elektrycznym. Przepływający prąd powoduje skurcze mięśni, szczególnie niebezpieczne są skurcze mięśnia sercowego. Dodatkowo w miejscach styczności ciała z elementami pod napięciem wytwarza się duża temperatura, która może prowadzić do poważnych oparzeń. Do czynników, które decydują o działaniu prądu na ciało człowieka, należą:

- napięcie,

- natężenie,

- opór,

- częstotliwość,

- czas działania,

- droga przepływu prądu przez ciało,

- gęstość prądu.

Najbardziej niebezpieczne są porażenia, kiedy przepływ prądu przebiega od ręki do ręki lub od lewej ręki do jednej z nóg – wtedy na drodze przepływu prądu znajduje się m.in. serce. W przypadku prądu przemiennego wystarczy częstotliwość powyżej 50 Hz i napięcie 400/230 V aby spowodować migotanie mięśnia sercowego. Prąd stały jest również niebezpieczny i może prowadzić do poważnych oparzeń.

W celu zmniejszenia skutków porażenia prądem elektrycznym powinniśmy trzymać się kilku zasad:

1. Wszelkie modyfikacje należy wykonywać przy odłączonym zasilaniu (kabel zasilający odłączony od sieci energetycznej).

2. Należy używać narzędzi z izolowanymi uchwytami (plastik, guma).

3. Podczas pracy nie wolno używać płynów (kawa, herbata), która mogłyby po wylaniu i zmoczeniu np. ręki spowodować zmniejszenie rezystancji skóry.

4. Należy zabezpieczyć wszystkie przewody będące pod napięciem (przykrycie, izolacja).

Podczas pracy z urządzeniami komputerowymi najczęściej zdarzają się porażenia prądem elektrycznym o tzw. niskim napięciu (do 1000V). W takim przypadku należy udzielić pierwszej pomocy zgodnie z poniższymi zasadami:

1. W pierwszym etapie udzielania pomocy należy odsunąć ofiarę od źródła porażenia za pomocą przedmiotu nieprzewodzącego prądu (np. kija) i starać się (jeśli to możliwe) odizolować ją od podłoża (np. kładąc na desce).

2. W kolejnym etapie należy sprawdzić tętno i oddech poszkodowanego. W przypadku braku oddechu trzeba przystąpić do sztucznego oddychania, a w razie braku tętna – do resuscytacji krążeniowo – oddechowej (z wykorzystaniem maski).

3. Po przywróceniu oddechu i tętna należy opatrzyć ewentualnie powstałe rany i schłodzić oparzenia oraz unieruchomić złamane kończyny zgodnie z zasadami udzielania pierwszej pomocy.

4. Ostatecznie, po wykluczeniu uszkodzeń kręgosłupa, należy ułożyć poszkodowanego w pozycji bocznej ustalonej w celu uniknięcia zakrztuszenia, okryć go, a następnie obserwować oddech i tętno aż do momentu przyjazdu karetki.

5. Jeżeli ofiara porażenia prądem zdradza objawy wstrząsu (bladość, nadmierna potliwość skóry, dreszcze), należy ją ułożyć w pozycji przeciwwstrząsowej, czyli na plecach z uniesionymi nogami.

Podczas rozbudowy lub naprawy komputera klasy PC użytkownik jest narażony także na skaleczenie, np. w wyniku bezpośredniego kontaktu z ostrymi krawędziami obudowy komputerowej. Rana może powodować krwawienie zewnętrzne:

- Krwawienie tętnicze. Krwawienie tego typu jest stosunkowo trudne do zatamowania ze względu na duże ciśnienie krwi (strumień pulsuje zgodnie z rytmem pracy serca). Wypływająca krew ma kolor jasnoczerwony, co jest spowodowane dużą zawartością tlenu. Tego typu ranę należy jak najszybciej opatrzyć, aby zapobiec wykrwawieniu się ofiary.

- Krwawienie żylne. Ciśnienie krwi w żyłach jest znacznie mniejsze niż w tętnicach, dzięki czemu strumień krwi wypływa z rany wolniej (strumień jednostajny) i jest łatwiejszy do zatamowania. Kolor krwi jest ciemnoczerwony ze względu na małą zawartość tlenu. Niezatamowanie krwawienia żylnego również może prowadzić do znacznej utraty krwi przez poszkodowanego.

- Krwawienie włośniczkowe. Jest najmniej groźnym rodzajem krwawienia powodowanym zwykle przez otarcia i lekkie uszkodzenia skóry. Krew wydobywa się z rany bardzo powoli i zwykle wypływ ustaje samoczynnie.

Jeśli krwotok zewnętrzny jest poważny, trzeba ułożyć poszkodowanego w pozycji leżącej i podnieść zranioną kończynę powyżej linii serca. Należy również zastosować doraźny ucisk rany (w rękawiczce) z użyciem jałowego gazika. Można

także uciskać najbliższą tętnicę. Jednym ze skuteczniejszych sposobów zatamowania krwawienia jest zastosowanie opatrunki uciskowego, który należy założyć bezpośrednio na krwawiącą ranę. Opatrunek powinien się składać z kilku warstw jałowej gazy umocowanej za pomocą bandaża lub opaski elastycznej. Metody tej nie stosuje się w przypadku ran szyi.

Urządzenia techniki komputerowej zasila prąd elektryczny. Gdy są nieprawidłowo użytkowane lub uszkodzone, mogą spowodować pożar, czyli niekontrolowane rozprzestrzenianie się ognia będące zagrożeniem dla ludzi i obiektów. Najczęstsze przyczyny pożarów instalacji elektrycznej lub sprzętu zasilanego prądem elektrycznym to:

- wadliwa instalacja elektryczna,

- przebicie izolacji elektrycznej,

- zwarcie,

- uderzenie pioruna.

Od rodzaju spalanej substancji zależy to, jakich środków powinny użyć osoby gaszące pożar. W pomieszczeniach najczęściej stosuje się gaśnice. Gaśnica składa się z cylindra, w którym znajduje się środek gaśniczy, zaworu ze zbijakiem umożliwiającym wypływ środka gaśniczego oraz uchwytu pozwalającego przytrzymywać ją podczas użycia. Dodatkowo na gaśnicy powinna się znajdować etykieta z instrukcją obsługi i informacją o typie środka gaśniczego.

Obecnie można spotkać następujące typy gaśnic:

- gaśnica pianowa – służy do gaszenia pożarów typu A i B (tabela poniżej);

- gaśnica śniegowa CO2 – jest przeznaczona do gaszenia pożarów grupy B i C, oraz urządzeń elektrycznych, zwykle do 1000 V, zwłaszcza elektroniki i maszyn precyzyjnych;

- gaśnica proszkowa – pozwala gasić pożary z grupy A, B i C albo B, C w zależności od rodzaju użytego proszku; możliwe jest także gaszenie urządzeń elektrycznych pod napięciem, zwykle do 1000 V;

- gaśnica halonowa – umożliwi gaszenie pożarów typu B i C, a także urządzeń elektrycznych (obecnie wycofana ze względu na szkodliwy halon).

Grupy pożarów, rodzaje płonącego materiału oraz środki gaśnicze

A: ciała stałe pochodzenia organicznego, przy których spalaniu występuje zjawisko żarzenia (drewno, papier, węgiel, tworzywa sztuczne itp.) – woda, piana, dwutlenek węgla, proszki gaśnicze

B: ciecze palne i substancje stałe topiące się pod wpływem ciepła wytworzonego przy pożarze (benzyna, nafta, parafina, pak, naftalen itp.) – piana, dwutlenek węgla, halony, proszki gaśnicze

C: gazy (metan, aceton, propan, butan itd.) – proszki gaśnicze, halony

D: metale (magnez, sód, uran itd.) – specjalne proszki gaśnicze

E: tłuszcze i oleje w urządzeniach kuchennych – gaśnice płynowe ze specjalnym roztworem gaśniczym; dopuszczalne

jest również gaszenie gaśnicami proszkowymi, śniegowymi i płynowymi (pianowymi)

Zasady pracy na stanowisku komputerowym

Każde stanowisko pracy powinno być wyposażone w instrukcję BHP dotyczącą bezpiecznego wykonywania pracy i obsługi urządzeń znajdujących się na wyposażeniu danego stanowiska, np. komputera, drukarki, skanera itp. Ponadto na stanowisku obowiązują zasady pracy, które powinny zapewnić ochronę zarówno pracownika, jak i sprzętu oraz wyposażenia stanowiska.

Przy długotrwałej pracy należy robić co najmniej 5-minutowe przerwy na odpoczynek po każdej godzinie spędzonej przy monitorze. Zaleca się częste wietrzenie pomieszczenia, w którym znajduje się komputer. Powietrze ma naturalną jonizację, którą niszczy promieniowanie monitora, pole elektromagnetyczne powoduje ponadto polaryzację przestrzeni pomiędzy monitorem a użytkownikiem, w wyniku czego twarz człowieka przyciąga cząsteczki kurzu tak samo jak monitor, co niejednokrotnie wywołuje reakcje alergiczne i podrażnienie oczu.

Przed rozpoczęciem pracy należy wykonać podane niżej czynności:

1. Przeprowadzić prace porządkowe – wietrzenie pomieszczeń.

2. Sprawdzić kompletność wyposażenia technicznego.

3. Przygotować komputer do pracy:

a. włączyć zasilanie jednostki centralnej,

b. dostosować ustawienia krzesła, klawiatury, myszki i monitora do wymiarów swojego ciała.

4. Odległość od monitora osoby pracującej przy komputerze powinna wynosić ok. 70 cm; odległość tyłu monitora od następnej osoby musi być nie mniejsza niż 130 cm.

5. Zaleca się takie usytuowanie monitora, aby jego górny brzeg znajdował się poniżej poziomu oczu oraz wyregulowanie jasności ekranu monitora stosownie do potrzeb.

Po zakończeniu pracy należy wykonać podane niżej czynności:

1. Zapisać zbiory robocze na dyskach.

2. Wyłączyć komputer, monitor, drukarkę i inne urządzenia zasilane energią elektryczną

3. Uporządkować stanowisko pracy.

7. Rodzaje strategii zarządzania przedsiębiorstwem

W zależności od tego, w jakiej organizacji strategia jest tworzona i wykorzystywana, można wyróżnić następujące rodzaje:

Strategia na poziomie przedsiębiorstwa kształtowana przez naczelne kierownictwo, które nadzoruje działania organizacji zajmującej się więcej niż jednym rodzajem działalności gospodarczej. Dotyczy ona działań podejmowanych przez organizację jako całość i takich, które powinna ona objąć, oraz dąży do określenia roli, jaką odgrywa i jaką powinien odgrywać każdy z poszczególnych rodzajów działalności.

Strategia na poziomie jednostki operacyjnej (SJB) służy sterowaniu interesami i działaniami określonej, pojedynczej jednostki gospodarczej. Strategiczna jednostka gospodarcza grupuje w ramach wielogałęziowego przedsiębiorstwa wszystkie rodzaje działalności gospodarczej, zmierzające do wytworzenia określonego rodzaju wyrobu lub usług i traktuje je jako pojedynczą jednostkę operacyjną.

Strategia na poziomie funkcjonalnym tworzy ramy dla zarządzania takimi funkcjami, jak: finanse, prace badawcze i rozwojowe, marketing, ekologia, zgodnie ze strategią jednostki operacyjnej. Strategia ta polega na określeniu, w jaki sposób dana funkcja ma być realizowane, by sprzyjała uzyskaniu pożądanej przewagi konkurencyjnej, oraz na koordynacji danej funkcji z innymi funkcjami.

Porównanie podstawowych rodzajów strategii przedsiębiorstwa

Aspekt	Strategia korporacji	Strategie SJG	Strategie funkcjonalne
Zakres	wybór, w których obszarach działalności gospodarczej powinno być umiejscowione przedsiębiorstwo strategia rozwoju przedsiębiorstwa	wybór, które produkty i usługi, oraz na jakich rynkach powinny być sprzedawane, strategia rozwoju SJG	określenie rynku docelowego, szerokość i głębokość asortymentu, polityka marki produktu, wycofywanie produktów
Cele i zadania	zagregowane cele działalności przedsiębiorstwa (np. rozwój, rentowność, zysk na akcję)	ograniczone celami przedsiębiorstwa, zagregowane wokół produktów/rynków (np. wzrost sprzedaży, rentowność, przepływy gotówkowe)	ograniczone celami przedsiębiorstwa i SJG, zagregowane wokół konkretnego produktu/rynku (sprzedaż, udział w rynku, satysfakcja nabywców)
Alokacja zasobów	alokacja pomiędzy obszarami działalności SJG alokacja między działy funkcjonalne pracujące na rzecz różnych obszarów działalności przedsiębiorstwa (np. badania i rozwój)	alokacja między produkty lub rynki w ramach danej SJG, alokacja między działy funkcjonalne w ramach SJG	alokacja między instrumenty marketingu mix dla każdego produktu/rynku
Źródła przewagi konkurencyjnej	głównie dzięki zasobom finansowym i ludzkim, lepszej organizacji i zarządzaniu, efektom synergicznym	głównie dzięki strategii konkurowania, kompetencjami w danej SJG w stosunku do konkurentów	głównie dzięki skutecznemu uplasowaniu produktu na rynku, wyższości jednego z elementów marketingu w stosunku do działań konkurentów
Główne obszary decyzyjne	polityka finansowa, sprawy organizacji, dywersyfikacja działalności, technologie	projektowanie systemu produkcyjnego, polityka asortymentu, rozwój rynku, polityka dystrybucji	polityka cen, promocja, kształtowanie zapasów

8. Formy organizacyjno-prawne prowadzenia działalności gospodarczej

Dół formularza

Istnieje wiele różnych form organizacyjno-prawnych przedsiębiorstw. Zakładając przedsiębiorstwo, musimy zdecydować, która z form będzie najodpowiedniejsza dla naszych celów. Aby podjąć właściwą decyzję, należy wziąć pod uwagę szereg różnych czynników.

Po pierwsze, musimy zdecydować, czy firmę chcemy prowadzić sami, czy z innymi, czyli czy chcemy mieć wspólników. Jeśli wybierzemy drugi wariant, musimy zdecydować, jak zostanie rozłożona między wspólników odpowiedzialność za sprawy spółki, kto będzie spółkę reprezentował, jak będą dzielone zyski oraz kto i w jakim zakresie będzie odpowiadał za zobowiązania spółki (jej długi).

Im bardziej chroniony jest majątek własny wspólników (mamy tu na myśli majątek osobisty, czyli dom, samochód, oszczędności itp.), tym bardziej skomplikowane są sprawy związane z założeniem spółki i jej prowadzeniem oraz tym wyższy kapitał jest potrzebny, by taką spółkę założyć. Najprościej, najtaniej i najszybciej zakłada się małą firmę jednoosobową, natomiast założenie np. spółki akcyjnej wymaga ogromnych nakładów czasu i pieniędzy na przygotowanie wszystkich wymaganych dokumentów, rejestrację spółki w sądzie, przygotowanie emisji akcji itd.

Przy wyborze formy przedsiębiorstwa ważna jest jego wielkość. Jeśli chcemy prowadzić niewielką działalność usługową, nie jest nam potrzebna firma, która będzie zarządzana przez kilkuosobowy zarząd – w tym przypadku potrzebna jest nam firma o prostej strukturze. Jeśli jednak zakładamy, że firma będzie prowadziła działalność na dużą skalę, korzystniejsza może okazać się któraś z bardziej skomplikowanych form prowadzenia przedsiębiorstwa. Niektóre rodzaje działalności, np. banki, zgodnie z przepisami prawa, muszą być prowadzone w formie spółek kapitałowych.

Innym czynnikiem, który należy wziąć pod uwagę, jest możliwość rozwoju firmy, np. zmiana liczby wspólników czy pozyskanie nowego kapitału. Jeśli prowadzimy spółkę cywilną i chcemy dołączyć jeszcze jednego wspólnika, który wniesie do spółki kapitał pozwalający na jej rozwój, musimy zamknąć nasze przedsiębiorstwo i otworzyć nowe – z nowym składem wspólników. Dlatego, jeśli przewidujemy rozwój naszej firmy, lepiej wybierzmy formę organizacyjną pozwalającą na zmianę składu wspólników, np. spółkę z ograniczoną odpowiedzialnością.

Wybór określonej formy prawnej przedsiębiorstwa pociąga za sobą również określone decyzje dotyczące sposobów opodatkowania działalności, stosowania mniej lub bardziej skomplikowanej formy księgowości czy konieczności ujawniania danych dotyczących spółki, np. publikowania bilansu spółki.

Podział spółek ze względu na formę organizacyjno-prawną:

• przedsiębiorstwa, których działalność reguluje prawo cywilne:

- indywidualna działalność gospodarcza

- spółka cywilna

• spółki prawa handlowego:

spółki osobowe

- spółka jawna

- spółka partnerska

- spółka komandytowa

- spółka komandytowo-akcyjna

spółki kapitałowe

- spółka z ograniczoną odpowiedzialnością

- spółka akcyjna

Indywidualna działalność gospodarcza

Przedsiębiorstwo takie jest prowadzone i reprezentowane przez właściciela i to on jest wyłącznym właścicielem całego zysku firmy. Odpowiada on jednak również, jako jedyny, za wszystkie zobowiązania swojej firmy. Zobowiązania te mogą być pokrywane również z majątku osobistego właściciela. Przedsiębiorstwo tego typu bardzo łatwo założyć i zlikwidować. Jest to forma odpowiednia dla małych przedsiębiorstw, które nie wymagają dużych inwestycji. Założenie tego typu firmy jest bardzo proste, wymaga wypełnienia jednego formularza oraz złożenia go w urzędzie gminy. 

Spółka cywilna

Spółka cywilna to najstarsza znana forma spółki, powstaje ona na podstawie umowy między małą liczbą wspólników, którzy wnoszą do spółki jakiś kapitał lub wkład niepieniężny, np. pomieszczenie biurowe, działkę pod budowę, swój własny opatentowany wynalazek lub po prostu pomysł. Taki wkład rzeczowy nazywamy aportem. Wszyscy wspólnicy mają równe prawo do podejmowania decyzji i reprezentowania spółki na zewnątrz, czyli np. podpisywania umów w jej imieniu. Wszyscy też mają takie samo prawo do zysków i odpowiadają swoim osobistym majątkiem za zobowiązania przedsiębiorstwa. Spółka cywilna nie jest podmiotem prawa, są nimi natomiast poszczególni wspólnicy. Każdy z nich ma swój własny odrębny wpis do ewidencji działalności gospodarczej.

Spółka jawna

Jest bardzo podobna do spółki cywilnej. Wszyscy wspólnicy odpowiadają zarówno za działalność spółki, jak i jej zobowiązania (również majątkiem osobistym). Spółka jawna ma jednak prawo do posiadania swojego własnego majątku oraz nazwy.

Spółka partnerska

Jest to forma spółki stworzona specjalnie z myślą o ludziach wykonujących wolne zawody – prawników, lekarzy, doradców podatkowych itp. Wszystkie kwestie związane z reprezentacją spółki na zewnątrz oraz odpowiedzialnością za zobowiązania reguluje umowa spółki. 

Spółka komandytowa

Spółka komandytowa jest korzystną formą w sytuacji, gdy niektórzy wspólnicy (tak zwani komandytariusze) są gotowi zainwestować swoje pieniądze w spółkę i mieć swój udział w jej zyskach, ale nie godzą się na odpowiadanie własnym majątkiem za zobowiązania spółki (nie godzą się na ryzyko większe, niż wniesiona przez nich suma pieniędzy, tzw. kwota komandytowa). Pozostali wspólnicy (komplementariusze) gotowi są prowadzić i reprezentować przedsiębiorstwo oraz ponosić za nie pełną odpowiedzialność, jak również pokrywać ewentualne straty firmy ze swojego majątku.

Spółka komandytowo-akcyjna

Przedsiębiorstwo, w którym są dwa rodzaje wspólników – komplementariusze, którzy reprezentują spółkę na zewnątrz i odpowiadają za jej prowadzenie (odpowiadają również za zobowiązania spółki), oraz akcjonariusze, czyli posiadacze akcji spółki, mający jedynie prawo do części zysków. Jest to forma korzystna, kiedy chcemy zdobyć kapitał na rozwój firmy (sprzedając jej akcje), jednocześnie zachowując wpływ na firmę. Najczęściej stosowana jest w spółkach rodzinnych, taka forma chroni bowiem spółkę przed wrogim przejęciem polegającym na wykupieniu dużego pakietu akcji przez jedną osobę lub jedno przedsiębiorstwo i uzyskaniu przez to wpływu na decyzje podejmowane w spółce. 

Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością

Ma ona osobowość prawną, czyli prowadzi działalność we własnym imieniu, płaci podatki od dochodu, który osiąga (w spółce osobowej opodatkowaniu podlegają właściciele spółki, a nie sama spółka), może być stroną w sądzie, ma prawo do nazwy, może posiadać własny majątek. Wspólnikami są osoby, które wniosły odpowiedni wkład kapitałowy lub rzeczowy. Za zobowiązania spółki odpowiadają oni do wysokości tego wkładu, ich osobisty majątek nie jest zagrożony.

Firmę reprezentuje i zarządza nią Zarząd, który może składać się ze wspólników, ale mogą w nim zasiadać również osoby wynajęte przez nich do prowadzenia spółki. Wspólnicy tworzą tzw. Zgromadzenie Wspólników, które podejmuje najważniejsze decyzje dotyczące np. podziału zysku i ma prawo oceny działalności Zarządu. 

Spółka akcyjna

Jest to forma dla spółek dużych i bardzo dużych. Właścicielami spółki są osoby posiadające akcje danej firmy. Akcje podlegają ciągłemu obrotowi na giełdzie papierów wartościowych – łatwo można je kupić lub sprzedać, więc właściciele firmy ciągle się zmieniają. Każdy właściciel akcji ma prawo uczestniczenia w Walnym Zgromadzeniu Akcjonariuszy – najważniejszym organie decydującym o firmie. Decyzje podejmowane podczas Walnego Zgromadzenia dotyczą przede wszystkim podziału zysku spółki (część można zainwestować w firmę, część wypłacić właścicielom akcji w formie dywidendy) oraz oceny pracy Zarządu spółki. Zarząd jest organem zarządzającym spółką na co dzień.

Podczas Walnego Zgromadzenia wszystkie decyzje podejmowane są drogą głosowania – każdy ma tyle głosów, ile ma akcji, największy wpływ na to, co dzieje się w firmie, mają właściciele tzw. pakietu kontrolnego, czyli takiej liczby akcji, która pozwala przegłosować wszystkich innych podczas Walnego Zgromadzenia.

Właściciele akcji nie odpowiadają za zobowiązania spółki, jeśli firma ma długi, sama za nie odpowiada, a gdy zbankrutuje, również nie dotyka to akcjonariuszy. Tracą oni tylko tyle pieniędzy, ile zapłacili za akcje danej firmy.

9. Struktury dystrybucji towarów i usług oraz autoryzacja serwisu urządzeń teleinformatycznych

Dystrybucja – jest jednym z instrumentów marketingowego oddziaływania na rynek. Jej istota polega na pokonywaniu przestrzennych, czasowych, ilościowych barier oddzielających producentów od finalnych nabywców ich produktów.

Decyzje logistyczne w sferze dystrybucji.

Decyzje logistyczne dotyczą fizycznego przepływu produktów z miejsc wytwarzania do miejsc przeznaczenia. Przepływ rozumiany jest jako zmiana miejsca, ilości, czasu i sposobu dysponowania zapasami produktów.

Logistyka w sferze dystrybucji towarów oznacza zintegrowany proces planowania, organizowania i kontroli strumieni towarów i związanych z nimi informacji. Jej zadaniem jest więc zarządzanie procesem dostarczania odpowiednich towarów pod względem rodzaju, ilości i jakości do właściwego miejsca we właściwym czasie, po jak najniższym koszcie.

Cel logistyki w dystrybucji, najogólniej ujmując sprowadza się do zapewnienia dostępności produktu dla klienta, zgodnie z jego oczekiwaniami przy uwzględnieniu jak najniższych kosztów. Poziom obsługi klienta stanowi punkt wyjścia systemu logistycznego. Decyzje w sferze fizycznej dystrybucji dotyczą m.in.

- wyboru środka transportu

- rodzaju, liczby i lokalizacji magazynów

- minimalnej wielkości dostaw

- rodzaju opakowania

Do podstawowych zadań dystrybucji fizycznej zalicza się:

- realizację zamówień

- transport produktów

- utrzymywanie magazynów

- kompletowanie dostaw, znakowanie i pakowanie.

Funkcje dystrybucji

Do funkcji koordynacyjnych należą: pozyskiwanie i przekazywanie informacji rynkowych, promocja produktów, poszukiwanie i zgłaszanie ofert kupna-sprzedaży, nawiązywanie kontaktów handlowych oraz negocjowanie warunków umów stwarzających podstawy prawne dla przepływu prawa własności do przemieszczanych produktów.

Funkcje organizacyjne wiążą się z realizacją transakcji kupna-sprzedaży. Obejmują one obsługę zamówień, transport i utrzymywanie magazynów oraz utrzymywanie zapasów.

Przejawem wykonywania określonych funkcji przez podmioty gospodarcze w sferze dystrybucji są różnego rodzaju strumienie: rzeczowe, finansowe, informacyjne.

Kanał Dystrybucji – zbiór wszystkich podmiotów (ogniw) przez które przepływa jeden lub więcej strumieni związanych z działania mi marketingowymi (chodzi tu np. o strumienie fizycznego przepływu produktu, zapłaty za towar, itp.)

W ujęciu podmiotowym kanał dystrybucji oznacza zbiór wzajemnie zależnych organizacji współuczestniczących w procesie dostarczania produktu i usługi do nabywcy.

Podejście podmiotowe pozwala wyróżnić w kanałach dystrybucji:

- uczestników, którzy sprzedają i kupują produkty, a więc przekazują i przejmują prawo własności do przemieszczających się produktów. Są to: producenci, kupcy hurtowi i detaliczni, nabywcy indywidualni i instytucjonalni;

- uczestników nie przejmujących prawa własności do dystrybuowanych produktów, lecz aktywnie wspomagających proces jego przekazywania – są to agenci i brokerzy, przedstawiciele handlowi;

- instytucje świadczące różnego typu usługi, wspomagające działania producentów i pośredników handlowych, np. banki, firmy transportowe, spedycyjne, logistyczne, agencje reklamowe, firmy ubezpieczeniowe.

Przedsiębiorstwo podejmujące decyzję o wyborze kanału dystrybucji ma przed sobą trzy możliwości:

- zorganizowanie nowego kanału dystrybucji – decyzja ta jest realizowana przez rozpoczęcie współpracy z innymi przedsiębiorstwami, które spełniają zadania kolejnych ogniw w procesie dystrybucji produktów lub przez powołanie do życia nowych podmiotów gospodarczych, które będą kolejnymi ogniwami w kanale dystrybucji;

- adaptacja już istniejących kanałów dystrybucji – decyzja ta wiąże się z pozytywną oceną istniejących kanałów dystrybucji, których ogniwa bez żadnych zmian będą realizowały zadania związane z dystrybucją towarów;

- modyfikacja istniejących kanałów dystrybucji – decyzja ta związana jest z obserwacją i analizą istniejących już kanałów dystrybucji, przedsiębiorstwo, które podejmuje taką decyzję wprowadza zmiany w funkcjonowaniu kanału dystrybucji, na którego wybór się zdecydowało.

Czynniki wpływające na wybór kanałów dystrybucji: cechy segmentu rynku, cechy produktu, cechy przedsiębiorstwa, struktura dystrybucji, cechy innych przedsiębiorstw

Struktura pionowa i pozioma.

O pionowej strukturze kanału dystrybucji (bezpośredni, pośredni, długi, krótki) przesądzają głównie czynniki rynkowe, cechy i właściwości produktu, pozycja i możliwości finansowe producenta oraz czynniki organizacyjno prawne. Natomiast o poziomej strukturze kanałów dystrybucji (szerokości) decyduje strategia przedsiębiorstwa o intensywności rozmieszczenia na rynku określonych produktów, determinowanych przez wymagania nabywców do fizycznej dostępności określonych wyrobów i warunków ich zakupu, rodzaju produktów oraz gęstości sieci dystrybucyjnej na danym rynku. Kanały wybrane przez przedsiębiorstwo wywierają bezpośredni wpływ na wszelkie inne decyzje marketingowe.

Wyróżniamy trzy zasadnicze podziały na kanały dystrybucji :

Według liczby podmiotów uczestniczących w pokonywaniu przez produkt drogi od producenta do konsumenta

- kanały bezpośrednie

- kanały pośrednie

Kanały bezpośrednie ( własne ) producenta to kanały, których producent prowadzi działalność dystrybucyjną bez udziału wyspecjalizowanych pośredników czyli producent sprzedaje wytworzony produkt ostatecznemu nabywcy. Mimo, że kanały te zapewniają pełną kontrolę nad uruchamianymi instrumentami i podejmowanymi działaniami marketingowymi, nie zawsze są one pożądane czy konieczne. Przykładem takiego kanału jest rolnik oferujący swoje plony lub sprzedaż produktów w sklepach firmowych czy świadczenie usług osobistych np. usługi fryzjerskie itp.

Kanały pośrednie to kanały, które występują wtedy gdy na drodze produktu pomiędzy producentem a konsumentem uczestniczą jeszcze pośrednicy. Pośrednikiem takim może być punkt skupu, hurtownik czy sprzedawca detaliczny.

Pośrednicy w kanałach dystrybucji:

hurtownicy

- hurtownicy o szerokim zakresie funkcji hurtowych

- hurtownicy o ograniczonym zakresie funkcji hurtowych

- agencji i brokerzy

- agencji producentów

- agenci do spraw sprzedaży

- agencji aukcyjni

- detaliści

Kanały pośrednie dzielą się na: krótkie i długie

Kanał krótki dystrybucji występuje wtedy gdy pomiędzy producentem a konsumentem występuje tylko 1 pośrednik np. sprzedawca w księgarni, który sprzedaje książki dostarczone bezpośrednio z wydawnictwa.

Długi kanał dystrybucji występuje wtedy gdy pomiędzy producentem a konsumentem występuje większa liczba pośredników. Przykładem może być rolnik sprzedający owoce do sklepu, który sprzedaje z kolei je hurtownikowi zaopatrującego sklepy owocowo – warzywne, dopiero w sklepie produkt trafia do konsumenta.

Według liczby podmiotów uczestniczących w poszczególnych etapach dystrybucji produktów: kanały szerokie i wąskie

Szerokie kanały dystrybucji występują wtedy gdy na poszczególnych etapach dystrybucji określonego produktu występuje duża liczba podmiotów np. w dystrybucji owoców cytrusowych uczestniczy duża liczba hurtowni i sprzedawców detalicznych.

O wąskim kanale dystrybucji mówimy wówczas gdy na poszczególnych etapach dystrybucji określonego produktu występuje niewielka liczba podmiotów np. w dystrybucji wyrobów jubilerskich uczestniczą nieliczne hurtownie.

Według charakteru powiązań występujący miedzy ich uczestnikami: kanały konwencjonalne i zintegrowane pionowo

Kanał konwencjonalny, kanał dystrybucji charakteryzujący się tym, że sposób powiązań między podmiotami gospodarczymi w sferze dystrybucji wynika z zawartych transakcji kupna-sprzedaży. Każdy z nich działa samodzielnie i może kierować się własnymi celami. Na ogół występuje u nich brak współdziałania.

Kanał zintegrowany pionowo, kanał dystrybucji, w którym dochodzi do realizacji wspólnych programów sprzedaży czy koordynacji działań wszystkich szczebli dystrybucji.

Wśród kanałów zintegrowanych pionowo wyróżniamy:

- kanały korporacyjne – charakteryzujące się tym, że jednostki działające na różnych szczeblach dystrybucji podporządkowane są ekonomicznie i prawnie jednemu kierownictwu.

- kanały kontraktowe – których cecha charakterystyczną jest długookresowa współpraca pomiędzy niezależnymi w sensie ekonomicznym i prawnym podmiotami gospodarczymi na podstawie umów.

- kanały administrowane – występują wtedy, gdy jeden z uczestników rynku ma tak silna pozycję rynkową, że w stosunku do pozostałych uczestników spełnia funkcję koordynatora działalności.

Kanał dystrybucji jako system

System ten posiada swoją strukturę. Jego komponenty (ogniwa) są ze sobą wzajemnie powiązane siecią strumieni. Obok strumieni rzeczowych ważne znaczenie mają strumienie informacyjne związane z komunikowaniem się poszczególnych podmiotów działających w obrębie danego kanału. Przybierają one różne formy (kontakty osobiste, korespondencje, reklama i inne działania promocyjne).

Efekty przedsiębiorstwa na rynku zależą nie tylko od jakości jego pracy, ale również od pozostałych ogniw, a zwłaszcza pośredników handlowych, dlatego potrzebna jest strukturalna spójność wszystkich organizacji, odgrywająca tak istotną rolę w planowaniu, kierowaniu i kontroli operacji marketingowych.

Konflikty w kanałach dystrybucji: konflikty pionowe, konflikty poziome, konflikty międzykanałowe.

Źródła:

- sprzeczność w zakresie ustalania celów i oczekiwań

- niejasny podział ról i czynności, kosztów i korzyści między poszczególnymi uczestnikami

- nadużywanie władzy przez liderów kanału

- zakłócenia lub świadome zakłócanie przepływu informacji

- zmiany postanowień umownych

Rozwiązywanie konfliktów:

- wszelkie działania liderów prowadzone w celu zapobiegania konfliktom w systematyczny sposób

- działanie zmierzające do rozstrzygnięcia zaistniałego sporu za pomocą metod inicjowanych przez liderów kanału lub osoby trzecie

Zainteresowanie tworzeniem kanałów korporacyjnych wzrasta wraz z rozszerzaniem możliwości podnoszenia stopnia efektywności gospodarowania w rezultacie podejmowania działalności zintegrowanej. Osiągane w wyniku takiej działalności korzyści wspomagają główną przesłankę tworzenia kanałów korporacyjnych. Zakres i charakter tych korzyści są bardzo zróżnicowane zależnie od opłacalności podejmowanych działań i przyjmowanych rozwiązań. Przejawia się to m.in. w następujących dziedzinach:

- koordynacji i synchronizacji funkcji oraz czynności podejmowanych i wykorzystywanych w kanale

- standaryzacji środków i procedur działania

- stosowania technologii działania na wielka skalę

- ograniczania ryzyka i niepewności działania

10. Formy ewidencji działalności gospodarczej

Podstawą rozliczenia podatku dochodowego z prowadzonej działalności gospodarczej jest rzetelnie prowadzona ewidencja. Rodzaj ewidencji związany jest z formą opodatkowania. Podmioty gospodarcze opodatkowane zryczałtowanym podatkiem dochodowym od przychodów osób fizycznych mają obowiązek prowadzenia ewidencja przychodów. Natomiast dla podmiotów opłacających podatek dochodowy na zasadach ogólnych, tj. od osiągniętego dochodu podstawą ewidencji jest podatkowa księga przychodów i rozchodów.

Zasady prowadzenia ewidencji przychodów, a tym samym prawo do opłacania podatku dochodowego w formie zryczałtowanej, zawarte są w ustawie o zryczałtowanym podatku dochodowym od niektórych przychodów osiąganych przez osoby fizyczne (Ustawa z dnia 20 listopada 1998 r. o zryczałtowanym podatku dochodowym od niektórych przychodów osiąganych przez osoby fizyczne). Z kolei sposób prowadzenia podatkowej księgi przychodów i rozchodów, warunki, jakim powinna odpowiadać, oraz zakres obowiązków związanych z jej prowadzeniem zawiera rozporządzenie Ministra Finansów w sprawie prowadzenia podatkowej księgi przychodów i rozchodów (Rozporządzenie Ministra Finansów z dnia 26 sierpnia 2003 r. w sprawie prowadzenia podatkowej księgi przychodów i rozchodów.) Obowiązek prowadzenia księgi przychodów i rozchodów nie dotyczy tylko tych podmiotów, które prowadzą księgi rachunkowe (obowiązek taki powstaje, jeżeli przychody netto ze sprzedaży towarów, produktów i operacji finansowych za poprzedni rok obrotowy wyniosły co najmniej równowartość w walucie polskiej 1200 tys. euro).

Księgę podatkową lub ewidencję przychodów przedsiębiorca może prowadzić sam bądź może zlecić ich prowadzenie biuru rachunkowemu, zgłaszając ten fakt urzędowi skarbowemu w ciągu 7 dni od daty zawarcia umowy z biurem. Do urzędu należy wówczas podać dokładny adres i nazwę biura oraz miejsce prowadzenia i przechowywania księgi (ewidencji), a także dokumentów związanych z jej prowadzeniem.

Księgi i ewidencje powinny być prowadzone poprawnie zarówno pod względem formalnym, tj. bez wad, zgodnie z obowiązującymi przepisami prawa, jak i materialnym, to znaczy rzetelnie, zgodne ze stanem rzeczywistym. Ustawodawca dopuścił możliwość popełniania drobnych błędów uznając księgi za rzetelne również wtedy, gdy:

niewpisane lub błędnie wpisane kwoty przychodów nie przekraczają łącznie 0,5% przychodu wykazanego w księdze za dany rok podatkowy bądź przychodu wykazanego w księdze za dany rok podatkowy do dnia, w którym urząd skarbowy lub organ kontroli skarbowej stwierdził te błędy, lub brak właściwych zapisów jest związany z nieszczęśliwym wypadkiem lub zdarzeniem losowym, które uniemożliwiło podatnikowi prowadzenie księgi, lub

błędy spowodowały podwyższenie kwoty podstawy opodatkowania, z wyłączeniem błędów polegających na zaniżaniu kosztów zakupu materiałów podstawowych, towarów handlowych oraz kosztów robocizny, lub

podatnik uzupełnił zapisy bądź dokonał korekty błędnych zapisów dotyczących kosztów uzyskania przychodów, lub

błędne zapisy są skutkiem oczywistej omyłki, a podatnik posiada dowody księgowe.

Zapisy w księdze oraz w ewidencji muszą być dokonane w języku polskim i w walucie polskiej w sposób staranny, czytelny i trwały (np. atramentem czy długopisem) na podstawie poprawnych i rzetelnych dowodów. Wszelkie popełnione pomyłki należy prostować przez skreślenie dotychczasowej treści i wpisanie nowej, z zachowaniem czytelności błędnego zapisu oraz podpisanie poprawki i umieszczenie daty jej dokonania. Błąd można poprawić również przez wprowadzenie do księgi oraz ewidencji dowodu, zawierającego korekty błędnych zapisów. Zapisy zmniejszające przychody lub koszty mogą być dokonywane ze znakiem minus (-) lub kolorem czerwonym. Niedopuszczalne jest zamazywanie lub wycieranie błędnie dokonanych wpisów.

Ścisłe przestrzeganie zasad prowadzenia księgi i ewidencji jest bardzo ważne, bowiem stanowią one dowód w postępowaniu podatkowym. Podczas prowadzonej kontroli organ podatkowy nie uzna ksiąg przedsiębiorcy, jeżeli stwierdzi, że są one prowadzone nierzetelnie. W takiej sytuacji podstawa opodatkowania ustalona zostanie w drodze oszacowania, co może okazać się bardzo niekorzystnym rozwiązaniem dla przedsiębiorcy.

Zarówno księga przychodów i rozchodów, jak i ewidencja przychodów oraz dowody księgowe, na podstawie których dokonywane były zapisy, powinny znajdować się na stałe w miejscu wykonywania działalności lub w siedzibie przedsiębiorstwa przez okres pięciu lat licząc od końca roku podatkowego, którego dotyczą dokumenty.

11. Formy i rodzaje wspierania innowacji IT i telekomunikacji

Instytucje rządowe

Wspieraniem innowacji i transferem technologicznym zajmuje się szereg instytucji centralnych i regionalnych. Wiodące znaczenie wśród nich mają instytucje rządowe. Należy do nich zaliczyć takie, jak Polska Agencja Rozwoju Przedsiębiorczości (PARP) w Polsce, czy Ministerstwo ds. Kształcenia i Badań w Niemczech.

Polska Agencja Rozwoju Przedsiębiorczości rozpoczęła działalność 1 stycznia 2001 r. na mocy ustawy z dnia 9 listopada 2000 r. o utworzeniu Polskiej Agencji Rozwoju Przedsiębiorczości, stając się następcą prawnym Polskiej Fundacji Promocji i Rozwoju Małych i średnich Przedsiębiorstw. W 2002 r. nastąpiło połączenie PARP i Agencji Techniki i Technologii oraz Polskiej Agencji Rozwoju Regionalnego. Do zadań PARP należy świadczenie usług doradczych i eksperckich, organizowanie szkoleń, przedsięwzięć promocyjnych i informacyjnych oraz gromadzenie i udostępnianie informacji istotnych dla przedsiębiorców. W ramach działalności finansowej Agencja może udzielać pożyczek i dotacji podmiotom działającym na rzecz rozwoju przedsiębiorczości, obejmować akcje i udziały w spółkach realizujących ustawowe zadania PARP.

Agencja Rozwoju Przemysłu (ARP) jest kolejną instytucją, która może odegrać duże znaczenie we wspieraniu innowacji. Jej statutowym celem jest wspomaganie procesu transformacji przedsiębiorstw polskich w efektywne zdolne podmioty do działania w warunkach gospodarki rynkowej. Głównymi kierunkami działalności ARP są:

• pomoc w restrukturyzacji finansowej i organizacyjno-doradczej

• przedsiębiorstw państwowych i spółek prawa handlowego,

• pełnienie funkcji aktywnego inwestora,

• zarządzanie specjalnymi strefami ekonomicznymi oraz infrastrukturą porestrukturyzacyjną.

Pomoc w restrukturyzacji przedsiębiorstw polega na udzielaniu podmiotom gospodarczym wsparcia w formie pożyczek, poręczeń, faktoringu, na doradztwie i na prowadzeniu specjalistycznych szkoleń.

Do cennych inicjatyw ARP należy zaliczyć tworzenie regionalnych parków przemysłowych w oparciu o majątek restrukturyzowanych przedsiębiorstw. Regionalne Parki Przemysłowe umożliwią podejmowanie działalności gospodarczej przez małe i średnie przedsiębiorstwa.

Organizacje regionalne

Do instytucji tych można zaliczyć parki technologiczne, inkubatory przedsiębiorczości, centra transferu technologii, centra doskonałości, specjalne strefy ekonomiczne.

Park technologiczny to zainicjowany i subwencjonowany ze środków publicznych zorganizowany kompleks gospodarczy, w ramach którego realizowana jest polityka w zakresie:

• wspomagania młodych innowacyjnych przedsiębiorstw nastawionych na rozwój produktów i metod wytwarzania w technologicznie zaawansowanych branżach,

• optymalizacji warunków transferu technologii i komercjalizacji rezultatów badań z instytucji naukowych do praktyki gospodarczej.

Parki technologiczne są instytucjami zaliczanymi do zorganizowanych kompleksów gospodarczych. Poza parkami zalicza się do nich inkubatory przedsiębiorczości, centra drobnej wytwórczości, parki przemysłowe, centra technologiczne/innowacyjne, technopolie, strefy ekonomiczne. Parki technologiczne są większe od inkubatorów przedsiębiorczości. Oprócz tradycyjnych funkcji realizowanych w inkubatorach podejmują szereg działań zorientowanych na transfer i komercjalizację nowych produktów i technologii. Działania kompleksów gospodarczych:

• dostęp do laboratoriów badawczych,

• doradztwo technologiczne i patentowe,

• współpraca z centrami technologicznymi na świecie i innymi organizacjami zajmującymi się transferem technologii,

• działanie przedsiębiorstw w oparciu o wysokie technologie opatentowane przez placówki naukowo-badawcze lub wykorzystanie procesów, instrumentów lub programów komputerowych,

• wykorzystanie wiedzy naukowców i studentów przy świadczeniu usług doradczych,

• generowanie innowacyjnego środowiska oraz efektów synergicznych poprzez bliskość i bezpośrednie kontakty naukowców, przedsiębiorców oraz pracowników firm.

Inkubatory przedsiębiorczości i centra technologiczne to wyodrębnione organizacyjnie i oparte na nieruchomości ośrodki łączące ofertę lokalową z usługami wspierającymi rozwój małych firm. Główne funkcje inkubatorów obejmują wspomaganie rozwoju nowo powstałych firm oraz optymalizację warunków dla transferu technologii poprzez:

• dostarczanie odpowiedniej powierzchni na działalność gospodarczą,

• usługi wspierające biznes, np. doradztwo ekonomiczne, finansowe, prawne, patentowe, organizacyjne i technologiczne,

• pomoc w pozyskiwaniu środków finansowych,

• tworzenie właściwego klimatu dla podejmowania działalności gospodarczej i realizacji przedsięwzięć innowacyjnych.

Zorganizowane kompleksy gospodarcze obejmują natomiast szeroką grupę wyodrębnionych i opartych na nieruchomości ośrodkach posiadających ofertę lokalową oraz ofertę usług wspierających małe i średnie firmy. Funkcjonowanie kompleksów gospodarczych jest ukierunkowane na:

• wspomaganie rozwoju małych i średnich przedsiębiorstw,

• optymalizację warunków dla transferu i komercjalizację technologii poprzez:

  • dostarczenie odpowiedniej do potrzeb powierzchni na działalność gospodarczą, usługi wspierające biznes, np. doradztwo ekonomiczne, prawne, patentowe, organizacyjne i technologiczne, tworzenie właściwego klimatu do podejmowania działalności gospodarczej i realizacji przedsięwzięć innowacyjnych, tzw. efekty synergiczne,

• kontakty z instytucjami naukowymi i ocenę przedsięwzięć innowacyjnych.

Za tworzeniem zorganizowanych kompleksów gospodarczych przemawia szereg argumentów, takich jak np.:

• komasacja małych i średnich firm na jednym obszarze ułatwia: wzajemne kontakty między przedsiębiorstwami, tworzenie nowoczesnych powiązań kooperacyjnych, tworzenie innowacyjnego klimatu,

• możliwość wsparcia w zakresie startu nowo powstających małych i średnich przedsiębiorstw poprzez: zorganizowaną pomoc konsultingowo-doradczą, obniżkę kosztów stałych w wyniku dostępu do wspólnych urządzeń serwisowych, uproszczenie pracy biurowej, wzajemną pomoc, wymianę doświadczeń między firmami, możliwość wspólnych przedsięwzięć, łatwiejszy wspólny kontakt z instytucjami finansowymi,

• zacieśnianie powiązań nauki z praktyką gospodarczą poprzez: lokalizację w pobliżu ośrodków akademickich, wspólne konferencje, seminaria, warsztaty innowacyjne, wspomaganie zespołów badawczych w utworzeniu własnej firmy wykorzystującej wyniki badań, uczestnictwo przedstawicieli uczelni w radach nadzorczych, dostęp pracowników firm do laboratoriów i akademickich ośrodków,

• tworzenie nowych miejsc pracy,

• stymulacja rozwoju regionalnego i zmian strukturalnych,

• realizacja specjalnych przedsięwzięć badawczo-produkcyjnych,

• możliwość przeniesienia uciążliwych dla otoczenia firm na obrzeża aglomeracji miejskich, itp.

Obecnie parki technologiczne uznawane są za podstawowy instrument promocji małych firm innowacyjnych oraz wspierania przedsiębiorczości. Stąd też powstają one jako wspólny wysiłek sektora nauki, władz publicznych i państwowych oraz instytucji finansowych.

Niezależnie od tworzenia parków technologicznych, pojawiły się koncepcje tworzenia inkubatorów przedsiębiorczości i centrów technologicznych, w których położono główny nacisk na tworzenie nowych miejsc pracy, co było spowodowane m.in. trudną sytuacją na rynku pracy. Stąd też inicjatywa władz lokalnych skupiła się na tworzeniu inkubatorów przedsiębiorczości.

Inkubatory/centra technologiczne wpływają na tworzenie zarówno nowych podmiotów, jak i nowych miejsc pracy. Z badań wynika, iż co trzecia nowo powstała firma była założona przez osobę bezrobotną. W większości inkubatorów i centrów technologicznych maksymalny okres pobytu wynosił 3 lata. Średnia firma z inkubatora i centrum technologicznego zajmuje powierzchnię ok. 100 m2 i tworzy 4,7 miejsca pracy. Mniejsze zatrudnienie mają firmy nowo tworzone, a największe tzw. lokatorzy strategiczni, tj. lokatorzy posiadający stabilną sytuację na lokalnym rynku.

Do innych organizacji regionalnych wspierających innowacje należy zaliczyć centra doskonałości. Są one zespołami naukowców o wybitnych osiągnięciach, współpracujących w zakresie wspólnego strategicznego tematu, mającego duże znaczenie dla gospodarki danego kraju. Są one często określane jako laboratoria bez ścian, ponieważ pozwalają na wykorzystanie najlepszych zespołów badawczych oraz zaplecza badawczego różnych instytucji, skuteczną koordynację projektów oraz wdrożenie wyników badań, co w konsekwencji prowadzi do wzrostu konkurencyjności kraju. Centra takie działają pod wspólnym kierownictwem naukowym i administracyjnym, zachowując jednak dużą niezależność jednostek je tworzących.

Program badawczy centrum ma duży wpływ na gospodarkę oraz jakość życia, poprzez ścisłą integrację z sektorem przemysłu i innymi użytkownikami badań. Środki na działalność centrów pochodzą najczęściej od centralnego organu nadzorującego politykę naukową państwa i są uzupełniane z innych źródeł.

W raporcie OECD kandydującym instytucjom do utworzenia centrum określono następujące wymagania:

• CD musi składać się z co najmniej dwóch instytutów naukowych i co najmniej jednej organizacji, użytkownika wyników badań; jeden z instytutów naukowych musi pełnić rolę jednostki wiodącej,

• program badawczy CD musi być oparty na aktualnie najlepszych badaniach naukowych i musi zawierać elementy zarówno badań podstawowych, jak i stosowanych,

• instytucje tworzące CD muszą utworzyć konsorcjum przez zawarcie formalnej umowy.

Do organizacji otoczenia biznesowego zalicza się instytucje wspierające szeroko rozumianą przedsiębiorczość. Są to zarówno podmioty gospodarcze nastawione na zysk, jak i instytucje typu non-profit. Część z nich prowadzi działalność skierowaną wyłącznie do sektora małych i średnich przedsiębiorstw, inne zaś adresują usługi do dużych przedsiębiorstw, w mniejszym stopniu do małych i średnich.

Ośrodki szkoleniowo-doradcze (OSD) to nie nastawione na zysk jednostki doradcze, informacyjne i szkoleniowe, pracujące na rzecz rozwoju przedsiębiorczości, transferu i komercjalizacji nowych technologii oraz poprawy konkurencyjności małych i średnich przedsiębiorstw. Cele działalności OSD są integralnie związane z potrzebami i wymaganiami lokalnych rynków pracy i nowych technologii. W szczególności cele te obejmują:

• wspieranie i popularyzowanie idei przedsiębiorczości,

• pomoc w transferze i komercjalizacji technologii,

• audyt technologiczny,

• aktywne wspieranie inicjatyw lokalnej społeczności w zakresie tworzenia i rozwijania małych i średnich przedsiębiorstw,

• aktywną współpracę z lokalną i rządową administracją oraz z innymi organizacjami w celu tworzenia wspólnej płaszczyzny na rzecz rozwoju gospodarczego i społecznego regionu.

Działalność ośrodków koncentruje się na organizacji różnego rodzaju szkoleń, wśród których dominują tematy:

• z zakresu przedsiębiorczości,

• komputerowe; obsługa komputera, podstawy Worda, Excela, Windows, grafika komputerowa,

• zawodowe; prowadzenie biura i obsługa urządzeń biurowych,

• z zakresu aktywizacji zawodowej,

• bhp, minimum sanitarne, przeciwpożarowe.

Tematycznie wszystkie ośrodki oferują doradztwo i szkolenia z zakresu tworzenia nowej firmy. W większości można spotkać usługi w obszarze marketingu, księgowości i doradztwa podatkowego.

Specjalne strefy ekonomiczne

Ustawa o specjalnych strefach ekonomicznych została powołana w 1994 roku. W ustawie tej określono podstawowe cele powołania strefy ekonomicznej: rozwój nowych rozwiązań technicznych i technologicznych oraz ich wykorzystanie w gospodarce polskiej, a także zwiększenie konkurencyjności wyrobów i usług. Powyższe cele stanowią podstawę powoływania specjalnych stref ekonomicznych, w których realizowany byłby transfer technologii do podmiotów gospodarczych.

Stworzono w ten sposób możliwość lokalizacji na ich terenie firm wykorzystujących nowoczesne technologie, a także tworzenie parków technologicznych. W ustawie tej określono także przywileje stosowane w stosunku do podmiotów działających na terenie specjalnej strefy ekonomicznej, takich jak np. zwolnienia podatkowe, możliwość stosowania podwyższonych stawek amortyzacji środków trwałych, czy też możliwość zaliczania wydatków inwestycyjnych w ciężar kosztów uzyskania przychodu.

12. Metody analizy konkurencji

Analiza konkurencji - w ekonomii są to czynności, które są odnoszone do badań nad konkurencją danej firmy w celu poznania ich planów i celów, słabych i mocnych stron, określenia sposobu ich pokonania i zdobyciu informacji o szansach firmy w prowadzeniu określonych działań oraz na pokonaniu innych przedsiębiorstw.

Zadaniem analizy konkurencji jest właściwe zidentyfikowanie konkurencji poprzez:

• konkurencja w ramach marki

• konkurencja w ramach gałęzi

• konkurencja w ramach formy produktu

• konkurencja ogólna

Po zidentyfikowaniu konkurentów należy przeanalizować cztery elementy o charakterze rozpoznawczym, tzn. poprzez:

• przyszłe cele

• założenia dotyczące przedsiębiorstwa oraz gałęzi, w skład której ono wchodzi

• bieżąca strategia, tzn. jak przedsiębiorstwo radzi sobie obecnie z konkurencją

• sprzyjające okoliczności (sprzyjające konkurencji) i zagrożenia

Analiza tych elementów stwarza w firmie obraz możliwych reakcji konkurentów na pojawienie się różnych sytuacji na określonym rynku.

Analiza konkurencji pozwala zidentyfikować mocne i słabe strony rozwiązań konkurencyjnych (produktów lub usług), jeszcze zanim przystąpimy do pracy nad prototypami. Metoda ta jest także przydatna gdy nasz system już działa, ale konieczny jest okresowy przegląd rozwiązań stosowanych przez konkurencję. Cechy każdego z konkurencyjnych rozwiązań poddaje się dyskusji, aby wskazać w jakim kierunku należy doskonalić nasze rozwiązanie, aby utrzymać jego pozycję w stosunku do konkurencji.

Korzyści

• wskazanie przewag i słabości konkurencyjnych produktów lub usług,

• wskazanie działań projektowych koniecznych do utrzymania pozycji konkurencyjnej.

Planowanie

Pierwszym krokiem jest uzyskanie dostępu do produktów lub usług konkurencyjnych, wskazanych do badania.

Niekiedy problemem podstawowym jest określenie kto właściwie jest naszym konkurentem? Z reguły jako rozwiązanie konkurencyjne można przyjąć inne alternatywne produkty (usługi), do których klient ma dostęp. Ustalenia te często wynikają z analizy kontekstu użytkowania, gdzie powinna być określona znajomość przez klienta alternatywnych produktów (usług), jak i kryteria ich wyboru (jako preferencje konsumenta). Rozwiązania konkurencyjne mogą być również wskazane nam bezpośrednio przez własny dział sprzedaży (marketingu), który najlepiej wie, jakie oferty konkurencyjne występują na rynku.

Etap planowania zwykle kończy się w momencie uzyskania dostępu do wskazanych produktów/usług (np. przez zakup licencji potrzebnych do instalacji oprogramowania czy wykupienie opłaty, uzyskanie loginu i hasła dostępu do usługi).

Analiza konkurencji jest prowadzona zwykle metodą przeglądu wykonywanego indywidualnie lub przez zespół. Przegląd może mieć charakter:

• formalny: przegląd cech wg wcześniej przygotowanego planu, scenariusza lub listy,

• nieformalny: przegląd wg luźno sformułowanych obszarów tematycznych.

Sposób przeprowadzenia przeglądu formalnego może przypominać ocenę ekspercką porównawczą przy pomocy list kontrolnych lub też test użyteczności, w którym oceniający testują produkt (usługę) poprzez wykonywanie serii typowych zadań. Podczas analizy konkurencji zwykle zwraca się uwagę na następujące kwestie:

• Jakie oryginalne (lub nowatorskie) rozwiązania są stosowane w poszczególnych rozwiązaniach konkurencyjnych, które mają budować ich przewagę rynkową?

• Co w ocenianych rozwiązaniach konkurencyjnych zrealizowano szczególnie dobrze?

• Jakie są niedostatki i słabe strony ocenianych rozwiązań, i dlaczego one występują?

Jako wynik przeglądu przygotowuje się zwykle zestaw krótkich ustaleń, zebranych podczas pracy przez każdego z oceniających. Z tego powodu wartościowym sposobem przygotowania wniosków z analizy konkurencji jest ocena wybranych rozwiązań indywidualnie przez każdego z uczestników, a następnie prezentacja, dyskusja i zebranie tych ustaleń w zbiorczy raport przez cały zespół.

Forma prezentacji wyników może obejmować:

• wyniki skrócone:

  • główne ustalenia z analizy, przedstawione zwykle w podpunktach lub w postaci krótkiej notatki;

• wyniki pełne:

  • ustalenia szczegółowe, ilustrowane zrzutami ekranów oraz szczegółowymi objaśnieniami dotyczącymi dyskutowanych rozwiązań,

  • zalecenia projektowe wskazujące zmiany lub ulepszenia, które należy wprowadzić w naszym systemie, aby poprawić własną pozycję konkurencyjną lub atrakcyjność oferty dla klienta/użytkownika),

  • prezentacja PowerPoint podająca w/w ustalenia lub pełen protokół tekstowy z oceny porównawczej.

Jako dane uzupełniające do analizy konkurencji można wykorzystać wyniki badań rynku, które często wskazują opinie klientów na temat charakterystyk ofert konkurencyjnych i postrzeganej ich atrakcyjności.

Również badania ankietowe czy testy użyteczności mogą być bez przeszkód wykorzystane aby porównać odbiór ofert konkurencyjnych przez klientów (użytkowników).

Często stosowaną techniką badań porównawczych jest także benchmarking, który polega na formalnej, okresowej ocenie wskazanych obiektów według ściśle określonej metody:

• zebranie danych (wskaźniki stanu ocenianego obiektu na tle pozostałych),

• graficzne przedstawienie wyników i ich analiza,

• dyskusja zespołowa nad kierunkami potrzebnych zmian,

• opracowanie planu doskonalenia jakości i jego realizacja.

13. Analiza SWOT

SWOT – jedna z najpopularniejszych heurystycznych technik analitycznych, służąca do porządkowania informacji. Bywa stosowana we wszystkich obszarach planowania strategicznego jako uniwersalne narzędzie pierwszego etapu analizy strategicznej. Np. w naukach ekonomicznych jest stosowana do analizy wewnętrznego i zewnętrznego środowiska danej organizacji, (np. przedsiębiorstwa), analizy danego projektu, rozwiązania biznesowego itp.

Technika analityczna SWOT polega na posegregowaniu posiadanych informacji o danej sprawie na cztery grupy (cztery kategorie czynników strategicznych):

• S – mocne strony: wszystko to co stanowi atut, przewagę, zaletę analizowanego obiektu,

• W – słabe strony: wszystko to co stanowi słabość, barierę, wadę analizowanego obiektu,

• O – szanse: wszystko to co stwarza dla analizowanego obiektu szansę korzystnej zmiany,

• T – zagrożenia: wszystko to co stwarza dla analizowanego obiektu niebezpieczeństwo zmiany niekorzystnej.

Wreszcie – informacja, która nie może być poprawnie zakwalifikowana do żadnej z wymienionych grup, jest w dalszej analizie pomijana jako nieistotna strategicznie.

Informacja strategiczna, posegregowana według opisanych kryteriów na cztery grupy, jest następnie zapisywana w czterodzielnej macierzy strategicznej, w której lewa połowa zawiera dwie kategorie czynników pozytywnych a prawa – dwie kategorie czynników negatywnych. Natomiast w piśmiennictwie istnieją co najmniej trzy ujęcia, wyjaśniające czym różni się górna połowa macierzy od dolnej (a więc mocne strony od szans, a słabe strony od zagrożeń).

• W niektórych wykładniach mówi się: mocne strony i słabe strony, to czynniki wewnętrzne, szanse i zagrożenia — to czynniki zewnętrzne;

• W innej interpretacji: mocne strony i słabe strony to cechy stanu obecnego, a szanse i zagrożenia, to spodziewane zjawiska przyszłe.

• Wreszcie u niektórych autorów: mocne strony i słabe strony to czynniki zależne od nas (te, na które mamy wpływ planistyczny i zarządczy), a szanse i zagrożenia, to czynniki obiektywne, na które nie mamy bezpośredniego wpływu sprawczego.

Analiza SWOT daje wartościowy rezultat analityczny przy zastosowaniu każdego z trzech wymienionych ujęć, pod warunkiem, że jest ono stosowane konsekwentnie i świadomie.

W popularnych ujęciach mikroekonomicznych dwa pierwsze obszary odnoszą się najczęściej do środowiska wewnętrznego i zawierają najistotniejsze w danym przedsiębiorstwie elementy, np. silna marka (S), czy słabe zaplecze kapitałowe (W). Natomiast dwa ostatnie odnoszą się analogicznie do środowiska zewnętrznego, np. otwarcie wspólnego rynku międzynarodowego (O) lub pojawienie się konkurencyjnych produktów nowej generacji (T).

Jest to bardzo rozpowszechniony obecnie schemat analizy. Najczęściej stosowany jest w bardzo uproszczonej formie, tzn. przybiera postać czterech list czynników (zwykle przedstawianych w formie tabelarycznej). Pełnia użyteczności techniki SWOT ujawnia się jednak dopiero gdy poddać cztery pozornie niezależne grupy czynników analizie wzajemnych powiązań. W praktyce ćwiczenie to sprowadza się do odpowiedzi na serię pytań:

• Czy dana mocna strona pozwoli nam wykorzystać daną szansę?

• Czy dana mocna strona pozwoli nam zniwelować dane zagrożenie?

• Czy dana słaba strona ogranicza możliwość wykorzystania danej szansy?

• Czy dana słaba strona potęguje ryzyko związane z danym zagrożeniem?

jak łatwo wywnioskować analizę można też przeprowadzić w odwrotnym kierunku, tzn. od zewnątrz do wewnątrz:

• Czy dana szansa wzmacnia daną silną stronę?

• Czy dana szansa pozwala zniwelować daną słabość?

• Czy dane zagrożenie niweluje daną silną stronę?

• Czy dane zagrożenie uwypukla daną słabość?

Zwykle oba podejścia stosuje się uzupełniająco, stąd często w literaturze mowa o analizie SWOT/TOWS.

Odpowiedzi na powyższe pytania pozwalają zidentyfikować tzw. silne powiązania, obszary problemowe w obrębie których można rozpocząć tworzenie rozwiązań, strategii cząstkowych – co czyni ze SWOT nie tylko narzędzie analityczne ale również planistyczne.

Przykładowy zapis powiązań czynników w formie macierzy z punktami, np. 0 – brak oddziaływania, 1 – słabe oddziaływanie, 2 – silne oddziaływanie:

	O1	O2	O3	O4		T1	T2	T3	T4
S1	2	1	0	2		0	0	1	0
S2	0	2	2	0		2	0	1	0
S3	0	2	0	2		0	0	0	2
S4	0	2	2	1		0	1	0	1
W1	0	1	0	1		0	2	0	1
W2	0	1	0	0		0	0	0	0
W3	0	0	1	0		0	0	2	0
W4	0	1	0	0		2	0	0	0

może prowadzić do kolejnego typu wnioskowania ze SWOT tj. wyboru odpowiedniej strategii w zależności od najsilniejszej – wykazującej najwięcej powiązań ćwiartki:

	Szanse	Zagrożenia
Siły	Strategia agresywna	Strategia konserwatywna
Słabości	Strategia konkurencyjna	Strategia defensywna

Przy założeniu, iż mocne i słabe strony traktujemy jako czynniki wewnętrzne, a szanse i zagrożenia jako czynniki zewnętrzne, powyższe strategie możemy wyjaśnić następująco:

• Strategia agresywna: W przedsiębiorstwie przeważają mocne strony a w jego otoczeniu silnie powiązane z nimi szanse – strategia agresywna jest strategią silnej ekspansji oraz rozwoju wykorzystującego obydwa czynniki.

• Strategia konserwatywna: Przedsiębiorstwo działa w niekorzystnym dla niego otoczeniu zewnętrznym, ale posiada silnie powiązany z zagrożeniami zewnętrznymi zespół mocnych stron wewnątrz organizacji, jest więc w stanie zdecydowanie odpowiedzieć na zagrożenia. W istniejącym otoczeniu przedsiębiorstwo nie jest się w stanie intensywnie rozwijać, gdyż zespół mocnych stron nie koresponduje z szansami otoczenia, niemniej jednak jest w stanie skutecznie przezwyciężać zagrożenia w oczekiwaniu na poprawę warunków zewnętrznych.

• Strategia konkurencyjna: Przedsiębiorstwo posiada przewagę słabych stron nad mocnymi, ale funkcjonuje w przyjaznym dla siebie otoczeniu, co pozwala mu utrzymywać swoją pozycję. Niemniej jednak słabość wewnętrzna uniemożliwia skuteczne wykorzystanie szans, które daje otoczenie zewnętrzne, strategia konkurencyjna powinna koncentrować się więc na takim eliminowaniu wewnętrznych słabości, aby w przyszłości lepiej wykorzystać szanse otoczenia.

• Strategia defensywna: Słabe strony przedsiębiorstwa są silnie powiązane z zewnętrznymi zagrożeniami, istnieje duże ryzyko upadku przedsiębiorstwa. Strategia defensywna jest strategią nastawioną na przetrwanie przedsiębiorstwa na rynku.

14. Struktura i formy biznes planu

Zakres merytoryczny planu podejmujący wszystkie zagadnienia wewnętrzne przedsiębiorstwa oraz oddziaływania zewnętrzne zawiera się w trzech podstawowych grupach tematycznych.

• Pierwszą grupę tematyczną stanowi badanie przedsiębiorstwa, które obejmuje opis oraz analizę firmy, oszacowuje możliwości wprowadzenia zmian a także przedstawia ogólną opinię o przyszłej działalności.

• Drugą grupą jest opracowanie zasadniczego planu, w której przeprowadza się szczegółową analizę oraz plan przekształceń i rozwoju wraz ze wszystkimi implikacjami.

• Trzecią grupą, obejmującą strukturę biznes planu jest plan wprowadzenia w życie (wdrożenia), polegający na powołaniu zespołów / osób odpowiedzialnych za realizację i wyznaczanie jej nieprzekraczalnych terminów.

Biznes plan powinien zawierać szczegółowe informacje o osobie kredytobiorcy (kim jest, kim był, jakie posiada kwalifikacje, opinia w środowisku, dotychczasowe osiągnięcia), o jego firmie (jaki jest majątek firmy, pracownicy, wyroby, kanały dystrybucji, organizacja, sprzedaż, rentowność, płynność finansowa, wypłacalność, cele firmy oraz sposoby i środki niezbędne do ich osiągnięcia) albo planowanym przedsięwzięciu inwestycyjnym (jeżeli jeszcze nie ma firmy a jest pomysł na jej założenie). Równocześnie biznes plan musi określać sektor w którym firma funkcjonuje (będzie realizowane przedsięwzięcie inwestycyjne), perspektywy jego rozwoju, bariery wejścia i wyjścia, nabywców, odbiorców i konsumentów. Ponadto powinien pokazywać pozycję firmy na rynku (udział w rynku, tempo jego zmian, podstawowe czynniki sukcesu) a także przyjętą na najbliższe lata strategię gwarantującą realizację wyznaczonych celów. Biznes plan, ze względu na znaczenie objętych nim zamierzeń, powinien być inspirowany przez naczelnego menedżera lub menedżera marketingu opracowywany pod ich kierownictwem, przy udziale menedżerów strategicznych działów przedsiębiorstwa. Dla prawidłowej oceny zamierzenia - pod względem wymagań strategii marketingu - niezbędne jest uzyskanie odpowiedzi na następujące pytania:

• w jakiej branży przedsiębiorstwo zamierza podjąć działania?

• jaka jest sytuacja rynkowa tej branży?

• dlaczego podejmuje się przedsięwzięcie właśnie teraz?

• co unikalnego wnosi ono dla nabywców?

• jakie jest zastosowanie projektowanego wyrobu lub usługi?

• jakie są ich wyjątkowe zalety?

• kim będą nabywcy produktu lub usługi?

• jaka jest prawdopodobna chłonność rynku na ten produkt lub usługę?

• z jaką konkurencją należy się liczyć?

• jaką wysokość sprzedaży i w jakim czasie można będzie osiągnąć?

• jakiego poziomu zysku można oczekiwać?

• jakich zmian w przedsiębiorstwie wymaga realizacja zamierzenia i czy można je będzie przeprowadzić?

• jakie nakłady trzeba będzie ponieść?

• kiedy nastąpi zrównanie wydatków z wpływami?

• na jak długi cykl obiegu produktu na rynku można liczyć i jaką wielkość sprzedaży można w czasie jego trwania osiągnąć?

• jakie doświadczenie i jakie możliwości realizacji zamierzenia mają menedżerowie i pracownicy przedsiębiorstwa?

Stopień sformalizowania biznes planu zależy od charakteru przedsięwzięcia i wymagań instytucji
kredytowej. Przedmiot, treść i forma biznes planu muszą spełniać wymagania ścisłości, obiektywizmu i konkretności w przedstawieniu celu i sposobu działania, oczekiwanego ryzyka i spodziewanego zysku stanowiącego właściwą
rekompensatę za pomysł, jego realizację i zaangażowanie niezbędnych zasobów. Przy prezentacji zamierzonego przedsięwzięcia konieczny jest maksymalny realizm w ocenie zdolności jego wykonania jak i odniesienia sukcesu na rynku. Opis przedsiębiorstwa przedstawiony w biznes planie informuje o historii rozwoju, miejscu zajmowanym na rynku, najważniejszych nabywcach, rynkach działania i kompetencjach kierownictwa oraz pracowników. Cele zamierzonego działania określane są w jednostkach mierzalnych wysokości sprzedaży, udziału w rynku i wysokości oczekiwanego zysku. Najistotniejszą częścią biznes planu jest projektowana strategia realizacji zamierzenia zabezpieczająca przed zagrożeniem ze strony konkurentów i sprzyjająca pozyskaniu nabywców na oferowany produkt bądź usługę. Decydujące znaczenie dla powodzenia i uzyskania kredytu ma stan finansów przedsiębiorstwa i przedstawione zabezpieczenia interesu kredytodawców. Przy bardziej ryzykownym, ale i wysoce opłacalnym przedsięwzięciu, konieczne jest przedstawienie w biznes planie pełnego zabezpieczenia środków finansowych, zarówno własnych jak i zewnętrznych inwestorów zainteresowanych zwrotem wyłożonych kapitałów, wraz z ich oprocentowaniem lub udziałem w zyskach. Powinno się to wyrażać w planie przepływów pieniężnych o zsynchronizowanym z wysokością, terminami uzyskiwanej sprzedaży i związanymi z nią wydatkami, płatnościami na materialne wyposażenie produkcji oraz dystrybucji produktów. Nie ma obowiązującego standardu opracowania biznes planu, są natomiast ogólne przedstawione zasady i reguły określające jego strukturę i zawartość. Jeżeli firma rozpoczyna swoją działalność wówczas, biznes plan być dokumentem umożliwiającym określenie koncepcji jej rozwoju, ocenę konkurencji, oszacowanie kosztów oraz ryzyka związanego z planowanym przedsięwzięciem. Biznes plan dla firm we wczesnych stadiach rozwoju, w wielu przypadkach jest pierwszym krokiem planowania strategicznego. Przedsiębiorca może użyć planu jako narzędzia ukierunkowania firmy przez kilka najbliższych lat. Plan określi kroki działania i procesy zachodzące w firmie w tym okresie. Konstrukcja biznes planów jest bardzo różna w zależności od rozmiarów firmy i skali zaplanowanych przedsięwzięć ale ich zakres tematyczny jest podobny. Wewnętrzna budowa planów ma ścisły związek z ich treścią - od sposobu podania w planach i wyeksponowania szczególnie istotnych elementów, jak również od sposobu prezentacji i czytelności jest uzależniony ich odbiór oraz efektywne wprowadzenie w życie zamierzonych
projektów.
Typowy układ i zakres treści biznes planu, oczekiwany przez najbardziej wymagających kredytodawców powinien przedstawiać się następująco:

• wstęp (streszczenie),

• opis firmy,

• opis produktu i procesu produkcyjnego,

• opis rynku i konkurencji,

• charakterystyka zarządzania,

• analiza finansowa

Na okładce biznes planu powinny się znajdować podstawowe dane o firmie (nazwa, adres, numer telefonu, fax) oraz dla podkreślenia aktualności - datę jego opracowania.

Strona tytułowa biznes planu powinna zawierać takie same dane jak na okładce, a dodatkowo nazwisko właściciela, jego adres, pesel i numer telefonu. Dane o właścicielu mogą być potrzebne w przypadku, gdyby kredytodawca przed ostatecznym spotkaniem chciał poznać jakieś bliższe szczegóły.

Biznes plan powinien rozpoczynać się od krótkiego wstępu. Często pierwsze wrażenie wyniesione z jego czytana decyduje o tym, czy osoba czytająca biznes plan ustosunkuje się przychylnie do przedłożonej propozycji. Dobrze napisany wstęp będzie miał wpływ na to, czy biznes plan zostanie doczytany do końca. We wstępie projektu przedsięwzięcia powinny być zawarte informacje o bieżącym stanie firmy oraz jej zamierzeniach na przyszłość. Kredytodawca powinien dowiedzieć się w ogólnej formie, z jaką firmą ma do czynienia, jakie informacje szczegółowe zawarto w biznes planie oraz jaki był cel konstrukcji planu. We wstępie muszą być jasno i czytelnie przedstawione wszystkie najistotniejsze dla całego opisanego w planie przedsięwzięcia elementy:

• cel sporządzenia planu i opis spodziewanych korzyści,

• wysokość środków finansowych potrzebnych do osiągnięcia celu,

• krótki opis produktu oraz rynku,

• zestawienie najważniejszych elementów planów finansowych (sprzedaż, zysk w okresie 3-5 lat),

• opis kadry menedżerskiej.

Pomimo tego, że streszczenie pisze się już po opracowaniu projektu przedsięwzięcia, powinno być ono zamieszczone na samym początku jako wstęp, aby skrótowo zapoznać potencjalnych inwestorów z zawartością biznes planu. Wstęp powinien być zwięzły i obejmować nie więcej jak jedną lub dwie strony, a tylko w przypadku wyjątkowo dużych przedsięwzięć może być dłuższy.

Wstęp, jako pierwsza informacja o projektowanych zamierzeniach, odgrywa istotna rolę, dlatego wielu autorów sugeruje, aby poddać go ocenie fachowców, która będzie wskazówką dla inwestorów.

Profil i zakres działania firmy

Celem tej części biznes planu jest zapoznanie zainteresowanych z działalnością przedsiębiorstwa od chwili jego założenia aż do chwili obecnej. Dlatego powinna ona opisywać zarówno historię firmy (jeżeli przedsiębiorstwo już działa na rynku) jak i obecną pozycję firmy. Ta cześć biznes planu powinna zatem zawierać:

• podstawowe dane o przedsiębiorstwie (nazwa, adres, numer regonu, rodzaj działalności, forma prawna, misja i cele przedsiębiorstwa).
• historię przedsiębiorstwa - należy przedstawić tu takie informacje, jak: data rozpoczęcia działalności gospodarczej, najważniejsze dane finansowe, najbardziej znaczące osiągnięcia firmy (z uwzględnieniem wyrobów ich rozwoju, sukcesów rynkowych), dane o poprzednich i aktualnych udziałowcach, obecny stan prawny, finansowy i organizacyjny firmy, Strukturę organizacyjną firmy, która obejmuje opis stanowisk i komórek organizacyjnych, zakres ich kompetencji i odpowiedzialności, sposób powiązań między nimi a także schemat organizacyjny,

• dane o właścicielu lub udziałowcach firmy, które zawierają nazwisko i imię, numer dowodu osobistego, pesel, miejsce zamieszkania, telefon, fax, wiek, stan cywilny, wykształcenie, zawód i miejsce zatrudnienia współmałżonki (-a), doświadczenie z pracy na stanowisku kierowniczym, przebieg pracy zawodowej, doświadczenie zawodowe związane z planowanym przedsięwzięciem, aktualne miejsce zatrudnienia oraz zajmowane stanowisko, majątek osobisty właściciela, jego spadkobiercy. Ponadto trzeba zaznaczyć, czy właściciel firmy prowadził już prywatne przedsiębiorstwo i jakiego
rodzaju, a jeżeli zrezygnował z prowadzenia poprzedniej działalności należy podać przyczynę rezygnacji,

• informacje na temat załogi, jej cechy obiektywne, np. wiek, płeć, staż pracy, wykształcenie, a także subiektywne, np. stosunek do pracy, sumienność, pomysłowość, rzutują na działalność przedsiębiorstwa i jego efektywność. Dlatego ważnym elementem opisu firmy jest charakterystyka jego załogi uwzględniająca liczebność, działające związki zawodowe oraz strukturę według następujących kryteriów kwalifikacyjnych: wykształcenie, wiek, płeć, staż pracy. Przedstawiając załogę trzeba zaprezentować działające w niej związki zawodowe, ich liczbę i liczbę pracowników. Jeżeli firma nie prowadzi jeszcze działalności produkcyjnej (usługowej), to należy wskazać źródła pozyskiwania personelu oraz sposoby jego szkolenia,

• dane o profesjonalistach współpracujących z firmami, do których można zaliczyć konsultantów, prawników, doradców, księgowych,

• informacje o radzie nadzorczej i charakterystykę jej członków,

• zaciągnięte kredyty (lub ubieganie się o nie w innych bankach),

• proponowane zabezpieczenie kredytu,

• lokalizację firmy, która jest określona przez jej adres.

Opis produktu i procesu produkcyjnego

Ten rozdział biznes planu ma duże znaczenie w przypadku firm o charakterze produkcyjnym. Możliwie najdokładniej należy w nim opisać omawiany produkt (usługę), używając języka prostego i zrozumiałego oraz pełny cykl produkcyjny. W tym przypadku również, niezależnie od planowanej formy organizacji produkcji, proces wytwarzania musi być pisany szczegółowo i zrozumiale dla laika. Nie należy w nim używać skomplikowanej terminologii oraz umieszczać szczegółów technicznych i technologicznych zasłaniających obraz zagadnienia.

Opisując produkt (usługę) należy przede wszystkim przedstawić informacje dotyczące rodzaju produktu (usługi), główne cechy i zalety produktu (usługi), wyjaśnić czy są to produkty (usługi) już istniejące, czy dopiero projektowane, wskazać czym dany produkt (usługa) różni się od innych produktów (usług) dostępnych na rynku oraz na czym polega jego unikalność, jaki jest koszt jednostkowy produktu (usługi), ceny produktu (usługi), zysk jednostkowy, sposób zapewnienia jakości produktów (usług), posiadane patenty i znaki towarowe. Ważne jest także wskazanie, czy wyrób stwarza możliwość jego modyfikacji lub ulepszeń przy stosunkowo niewielkich zmianach, jaka jest planowana wielkość produkcji (miesięczna, kwartalna, roczna), a także jakie są planowane usługi posprzedażne lub gwarancyjne.
Cechy i główne zalety produktu (usługi) powinny być tak zaprezentowane, aby wzbudzić zainteresowanie inwestora. Powinny one przekonać, że wyrób ma szansę pokonania konkurentów swoją jakością, użytecznością, ceną, atrakcyjnością, itp. Trzeba podać jakie koszty należy ponieść, aby rozpocząć produkcję i zwiększyć jej rozmiary. Opracowanie planu kosztów często stwarza duże kłopoty z powodu trudności z jednoznacznym wcześniejszym ich oszacowaniem, dlatego jeżeli występują takie wątpliwości zaleca się wprowadzanie rezerwy kosztów. W tej części biznes planu należy wyjaśnić czy produkt (usługa) jest już w sprzedaży, czy dopiero na etapie opracowywania projektu. Jeśli jest to dopiero faza badań projektowania lub prototypów, wtedy należy podać kiedy przewidywana jest próbna produkcja i zwiększona jej skala.

Opisując produkt należy także opisać czynniki, które pomogą mu wejść na rynek lub pokonać konkurencję, a także należy podkreślić jakie mogą być utrudnienia związane z wprowadzeniem produktu na rynek.

W opisie procesu technologicznego należy scharakteryzować proces, przewidywane zdolności produkcyjne, stopień wykorzystania urządzeń produkcyjnych oraz niezbędne na ten cel nakłady. W opisie procesu technologicznego przede wszystkim należy podać informacje na temat rodzaju procesu produkcyjnego, jego poszczególnych faz, aktualnych i przyszłych zdolności produkcyjnych, niezbędnych środków produkcyjnych (czyli potrzebnych do produkcji materiałów, surowców, maszyn, urządzeń), planowanego stopnia wykorzystania zdolności produkcyjnej, rodzaju dostawców, wykonawców, norm produkcyjnych, technicznych i technologicznych, kontroli jakości, gwarancji i serwisu pogwarancyjnego, problematyki sezonowości produkcji, sprzedaży, podaży surowców, planowanych zakupów maszyn i urządzeń oraz planowanej modernizacji i rozbudowy majątku produkcyjnego, pomieszczeń produkcyjnych i magazynowych.
Opisanie poszczególnych faz procesu produkcyjnego pozwala na określenie przyszłych kosztów produkcji, a także ich wpływu na wielkość planowanych dochodów. Należy pamiętać, aby przebieg procesu produkcyjnego był opisany rzeczowo, technologicznie i organizacyjnie. Dobrze opracowana ta część biznes planu stanowi gwarancję osiągnięcia celów projektowanego przedsięwzięcia.

Opis rynku i konkurencji

Marketing decyduje o powodzeniu firmy na rynku. Jakość działań marketingowych, z uwzględnieniem kilku innych czynników, określa stopień sukcesu lub porażki firmy. Istotnym elementem skutecznego marketingu jest
znajomość upodobań, antypatii oraz oczekiwań potencjalnych klientów. Identyfikując te elementy możemy opracować strategię marketingu, która pozwoli rozwinąć i zaspokoić ich potrzeby.

W tym rozdziale biznes planu należy scharakteryzować rynek w ujęciu geograficznym i demograficznym, koncentrując się przede wszystkim na nabywcach, dostawcach i konkurentach. Uwzględnić należy ceny, reklamę,
promocję i dystrybucję.

Dane zawarte w tym rozdziale powinny pomóc w podjęciu właściwych decyzji strategicznych oraz umożliwić wybór odpowiedniej dla działalności firmy (przedsięwzięcia) strategii rynkowej. Wybór strategii rynkowej musi być oparty na dokładnym rozpoznaniu rynków. Bardzo istotnym jej elementem jest zidentyfikowanie klientów zarówno
obecnych, jak i przyszłych, ich lokalizacja, liczba i preferencje rynkowe. Charakterystyka klientów sprowadza się do określenia ich zwyczajów, wymagań, potrzeb i nawyków oraz rozmiarów i sposobów zakupów (np.
zamówienia, przetargi). Sprawą podstawową jest poznanie potrzeb nabywców, wiedza o nich jest podstawowym elementem sukcesu. Żaden przedsiębiorca nie może rozpocząć działalności bez tej wiedzy, a jej brak jest jedną z najważniejszych przyczyn upadku wielu nowych firm.

Ważnym elementem koncepcji marketingowej jest segmentacja rynku, czyli nabywców na grupy o podobnych cechach i upodobaniach. Ma to duży a nawet decydujący wpływ na decyzje marketingowe.

Bardzo ważne są również informacje o liczbie nabywców, czyli pojemności rynku oraz o tendencjach rozwoju rynku. Są one punktem wyjścia do oszacowania wielkości przyszłej sprzedaży i określenie udziału firmy w rynku.
Oprócz charakterystyki nabywców oraz ich liczbie ważne są informacje dotyczące czynników wpływających na podjęcie decyzji o zakupie. Szczególnie są to takie cechy produktów (usług) jak: cena, jakość, wygląd, itd.
Plan marketingowy, stanowiący część biznes planu, powinien odpowiadać na następujące pytania:

• Kim są Twoi klienci? Klienci indywidualni, hurtownie, sklepy detaliczne, ... Staraj się wyliczyć wszystkich, którzy mogą kupić Twój produkt. Pomysł jak wyobraża sobie Twoją firmę każda z grup.
• W jaki sposób dasz się poznać swoim klientom? Czy wykorzystujesz wszystkie dostępne strategie promocji swoich produktów.
• Opisz jak otrzymujesz zamówienie od klienta i w jaki sposób Ci klient płaci?

• Czy twój rynek rośnie, nie zmienia się czy maleje? Czytaj na bieżąco artykuły w prasie specjalistycznej.
• Określ granice rynku na pierwszy rok działalności. Później stopniowo go rozszerzaj. Czy Twój rynek jest wystarczająco duży by gwarantować rozwój firmie?

• Jak utrzymasz lub zwiększysz swój udział w rynku?

• Podaj planowaną wielkość sprzedaży na pierwszy rok działalności. Oprzyj ocenę na: wielkości rynku, poziomie konkurencji, Twoich cenach, strategii promocji oraz tendencjach na rynku. Wykonaj prognozy optymistyczne, pesymistyczne i neutralne.

• Jeśli prowadzisz franchise, jakie są segmenty Twojego rynku?

• Jeśli prowadzisz franchising, czy dostawca licencji prowadzi promocje na Twoim terenie? Bazując na strategii dawcy franchisingu, jak będziesz promował sprzedaż? Jaką planujesz strategię cenową?

Rynek wiąże się z konkurencją, dlatego trzeba znać swoich konkurentów. Na początku trzeba ich zidentyfikować, a następnie podzielić na głównych, drugorzędowych i potencjalnych. Podział ten jest potrzebny dla ograniczenia liczby firm, które muszą być dobrze obserwowane oraz z uwagi na strategię marketingową, którą można zróżnicować dla każdej grupy.
W tej części biznes planu powinno się znaleźć szereg informacji o głównych konkurencjach między innymi: liczba konkurentów, wielkość ich firm i liczba posiadanych oddziałów, jakość produktu (wyrobu), wielkość ich sprzedaży i udział w rynku, ceny, godziny prowadzenia działalności, metody sprzedaży, kanały zbytu, reklama i promocja, reputacja firmy, poziom zapasów, itp. Informacje te, to kryteria oceny konkurencji, które odgrywają ważną rolę w każdej branży. Należy nadać im odpowiednią rangę, dokonać analizy porównawczej oraz wyciągnąć wnioski odnośnie strategii
działania, która wskaże, jak skutecznie konkurować na określonym rynku.

Powinny także w tej części biznes planu być scharakteryzowane zasady ustalania ceny produktów (usług). Są one nie tylko decydującym czynnikiem o dochodach firmy i podejmowaniu decyzji zakapowanych przez nabywców, ale
również narzędziem walki z konkurencją. Ceny nie mogą być zbyt niskie, bo mogą przyczynić się do bankructwa, ani zbyt wysokie, bo wówczas nie zostaną zaakceptowane przez nabywców i stworzą szansę opanowania rynku konkurentom.
Ta cześć biznes planu obejmuje plan reklamy i promocji produktów (usług), gdzie trzeba dokonać wyboru środków oraz form reklamy, przy pomocy których uda się dotrzeć do najszerszej grupy odbiorców przy najniższych kosztach.
Rynek i konkurencja pełni jedna z podstawowych funkcji kształtujących działalność i pozycję firmy na rynku, często wyodrębnia się osobny, specjalny, bardzo zresztą ważny, rozdział biznes planu.

Charakterystyka zarządzania

Sukces firmy zależy przede wszystkim od jej kierownictwa. To ono zarządza firmą czyli wykonuje czynności związane z planowaniem, organizowaniem, motywowaniem oraz kontrolowaniem. Kierownictwo decyduje o strategii rozwoju firmy, podejmuje decyzje o zaciąganiu kredytów i zobowiązaniu do terminowego ich zwrotu razem z oprocentowaniem. Z tego względu prezentacja kadry kierowniczej jest bardzo ważnym elementem każdego biznes planu.

Powinny się na nią składać informacje na temat menedżerów zarządzających firmą dotyczące wykształcenia, doświadczenia w sektorze, zainteresowań, osiągnięć zawodowych, awansów i kariery, umiejętności organizacyjnej, itd.

Plan organizacyjny powinien odpowiadać na następujące pytania:

• Jak właściciela firmy dotychczasowe doświadczenie wspiera rozwój nowej działalności?

• Jakie są właściciela słabości i jak można je skompensować wynajętymi pracownikami?

• Kto będzie w grupie osób zarządzających firmą?

• Jakie są słabe i silne punkty kierownictwa firmy?

• Jakie są obowiązki kierownictwa?

• Czy obowiązki kierownictwa są jasno zdefiniowane?

• Jeśli prowadzi on franchise, jakiej pomocy spodziewa się od dostawcy licencji? Jakie są potrzeby pracowników jego firmy ?

• Jakie są plany odnośnie zatrudnienia i szkolenia pracowników ?

• Jakie pensje, dodatkowe wynagrodzenie, wypoczynek oferuje właściciel? Jeśli franchise, czy te elementy są w standardowym pakiecie licencjonodawcy.

• Jakie płaci ubezpieczenia? Co może zrobić więcej w tym temacie?

O skuteczności zarządzania firmą przesądza sposób motywowania personelu. Bardzo ważne są narzędzia motywowania (płace, bodźce pozapłacowe, itp.) oraz ich dobór do rodzaju działalności, grupy pracowników, ich wykształcenia, mentalności, itd. Podstawowym instrumentem motywowania pozostają płace, dlatego dla osiągnięcia sukcesu należy powiązać płace, z efektami pracy, a także stosować różnego rodzaju baźce zachęty.

W części biznes planu przedstawiającej zarządzanie należy umieścić podstawowe informacje na temat planowania w firmie, które w szczególności dotyczą zakresu planowania, stosowanych metod planowania oraz stopnia
realizacji planowanych zadań.

Ta część biznes planu powinna zawierać charakteryzację podstawowych zasad organizacji pracy uwzględniając: podział zadań i odpowiedzialności, delegowanie uprawnień decyzyjnych, obciążenia pracą poszczególnych komórek
organizacyjnych a także współpracę między poszczególnymi komórkami organizacyjnymi i stanowiskami pracy.
Część biznes planu dotycząca zarządzania i kierowania powinna również przedstawić zasady kontroli, zwracać uwagę na sposób przeprowadzania kontroli merytorycznej zadań, kontrolę przez system finansowy oraz sposób formułowania zaleceń pokontrolnych i śledzenia ich realizacji. Poziom kwalifikacji i doświadczeń kadry kierowniczej ma podstawowe
znaczenie dla sukcesu zaplanowanego przedsięwzięcia, dlatego temat ten budzi szczególne zainteresowanie potencjalnych inwestorów. W związku z tym staranne opracowanie problemów związanych z zasobami ludzkimi przynosi znaczne korzyści przedsiębiorstwu. Ponadto analiza organizacji zarządzania prowadzi zwykle do zmian organizacyjnych podnoszących sprawność działania firmy. Bardzo istotne są zatem opisy sposobów zarządzania finansami i informatycznych systemów zarządzania zastosowanych w przedsiębiorstwie.

Analiza finansowa

Do tej części biznes planu potencjalni inwestorzy i banki przywiązują największą wagę. Stanowi on bowiem „fundament” całego biznes planu i punkt wyjścia do jego opracowania. Powinna przedstawiać dane ilustrujące finanse firmy w przyszłości oraz prognozę finansów na przyszłość.

Plan działalności gospodarczej jest obrazem zasobów rzeczowych nowo zakładanej firmy. Urzeczywistnienie tego planu jest związane z finansowaniem, które jest zapewnieniem projektowi niezbędnych środków finansowych własnych lub obcych.
Plan finansowy jest najważniejszym elementem biznes planu, ponieważ w nim skupiają się różne analizy finansowe dotyczące przedsiębiorstwa, określające w sposób liczbowy efektywność podjętych działań gospodarczych przedsiębiorstwa. Ponadto określa relacje pomiędzy różnymi wartościami ekonomicznymi oraz umożliwia dokonania wyceny firmy metodami dochodowymi i metodą skorygowanych aktywów netto.

Przy planowaniu finansów, dobrze jest spojrzeć jak najdalej w przeszłość, by zobaczyć jak firma osiągnęła swój obecny stan, wtedy zdobywamy lepsza perspektywę. Wiele banków wprowadziło do polityki kredytowej zasadę, że należy sprawdzić dane dotyczące pięciu ostatnich lat, by móc wyodrębnić pewne trendy. Jeżeli firma funkcjonuje krócej niż pięć lat należy przedstawić dane z całego okresu jej funkcjonowania.

W przypadku nowo uruchomionego przedsięwzięcia w biznes planie przedstawia się przede wszystkim prognozę finansów. Co do długości okresu na jaki opracowuje się prognozę zdania są podzielone, jednak zazwyczaj bankowcy
wymagają prognozy na taki okres, na jaki klienci chcą zaciągnąć kredyty, gdyż chcą się przekonać, czy będą mogli odzyskać pożyczone pieniądze wraz z odsetkami.

Część finansowa biznes planu powinna zawierać: kopie aplikacji zaciągniętych pożyczek, listę wyposażenia biura z wyceną sprzętu, projekt bilansu, projekt przewidywanych rezultatów finansowych czyli różnicy pomiędzy dochodem firmy i związanymi z nim wydatkami oraz projekt planowanych przepływów finansowych, informujący o wyjściu i
wejściu środków finansowych. Projekt przewidywanych rezultatów finansowych oraz projekt przepływów finansowych powinien być wykonany na okres trzech lat, z dokładnością do miesiąca dla pierwszego roku i kwartału dla dwóch
kolejnych lat. System księgowania i kontroli inwentaryzacyjnej powinien być również przedstawiony w tej części biznes planu.
Punktem wyjścia do opracowania prognoz są informacje na temat sytuacji finansowej firmy z okresu poprzedzającego opracowanie biznes planu, jednak muszą być one uzupełnione określonymi założeniami co do przyszłości.
Założenia powinny uwzględniać koniunkturę gospodarczą, perspektywy rozwoju sektora, przewidywany popyt na wyroby (usługi) firmy, inflacyjny wzrost cen, kursy walut, stopy procentowe kredytów, politykę podatkową a także
cła wywozowe i przywozowe. Założenia te powinny być spójne, sensowne, oparte na danych pochodzących z wiarygodnych źródeł i możliwie do sprawdzenia.

Podstawowymi elementami planu finansowego są przede wszystkim:

Prognoza sprzedaży, gdzie informacja o dotychczasowej sprzedaży to bardzo ważne zestawienie liczbowe, które musi się znajdować w każdym biznes planie. Dane o sprzedaży potrzebne są do opracowania rachunku wyników, przepływu gotówki oraz opłacalności przedsięwzięcia i jego rentowności. Prognoza sprzedaży potrzebna jest także przy wycenie majątku firmy, w dużym stopniu wpływa na decyzję banków, dotyczącą udzielania firmie pożyczki.
Przy opracowywaniu prognozy sprzedaży należy wziąć pod uwagę własne doświadczenia, jeżeli firma już prowadzi działalność i posiada stałe rynki zbytu, oczekiwany dochód, pojemność rynku, pozycje konkurentów, sezonowość sprzedaży w ciągu roku, cykl życia produktów oraz obecnych i potencjalnych nabywców.
Prognoza kosztów, które stanowią wyrażone w pieniądzu niezbędne zużycie środków rzeczowych oraz usług obcych, czasu pracy pracowników a także niektóre wydatki odzwierciedlające zużycie związane z normalną działalnością firmy w danym okresie. Ogół kosztów ponoszonych w danym okresie dzieli się na:

• koszty uzyskania przychodów składające się z kosztów wytworzenia produkcji sprzedanej, kosztów operacji finansowych, wartości sprzedanych towarów w cenie zakupu oraz podatków i innych obciążeń przychodów,
• koszty i wydatki, które nie stanowią kosztów uzyskania przychodów (np. grzywny, kary wraz z odsetkami, odsetki od pożyczek przeterminowanych, itp.)

Informacje o ponoszonych i zaplanowanych na przyszłość kosztach potrzebne do określenia wyniku finansowego firmy. Pokazują czy działalność firmy była w przeszłości efektywna i jakie rokowania na przyszłość. Wskazują także jaki był kierunek i siła oddziaływania kosztów na wynik finansowy oraz umożliwiają po wyodrębnieniu kosztów stałych i zmiennych, obliczenia progu rentowności.

Rachunek wyników (zysków i strat), który pokazuje jak firma radzi sobie w zakresie sprzedaży, kosztów i zyskowności oraz prezentuje elementy składowe wyniku finansowego. Ukazuje i bada przychody oraz koszty ich uzyskania w pewnych odstępach czasu, które wynikają z potrzeb lub specyfiki firmy i mogą wynosić miesiąc, kwartał, rok, rachunek przepływów gotówki, który umożliwia ocenę sprawności finansowej firmy z punktu widzenia generowania pieniędzy. Jego celem jest zobrazowanie przepływu gotówki przez firmę, czyli uwzględnienie w rachunku tych wszystkich zdarzeń gospodarczych, które powodują ruch pieniądza w formie wpływów i wydatków pieniężnych.

Bilans jest dokumentem zawierającym zestawienie na określony moment stanu majątku przedsiębiorstwa oraz źródeł jego finansowania. Jest on najważniejszym sprawozdaniem finansowym firmy, umożliwiającym prezentację stanu jej gospodarki, a w szczególności stratę, obliczenie, w jakim stosunku do kapitałów własnych ukształtował się zysk oraz jaki był ten wskaźnik w stosunku do oprocentowania depozytów bankowych, uzyskanie informacji o wartości własnego majątku firmy, odczytanie źródeł przychodów pieniężnych oraz sposobów ich rozchodowania, obliczenie rentowności sprzedaży, majątku ogółem, kapitału a także odczytanie czy przedsiębiorstwo jest w stanie regulować na bieżąco swoje zobowiązania.

15. Formy dofinansowania działalności gospodarczej

Kredyty

Tradycyjnym źródłem finansowania jest kredyt. Pozyskując go, przedsiębiorca nie wykazuje przychodu ani kosztu. Dopiero w momencie sfinansowania zakupu danego towaru, majątku firmowego lub usługi związanej z prowadzoną działalnością środkami z kredytu w działalności zostanie zaksięgowany koszt na podstawie faktury zakupu. Przy księgowaniu zakupu nie ma więc znaczenia, że został on sfinansowany kredytem. Dodatkowo jednak, poza zaliczeniem do kosztu faktycznej ceny nabycia danego towaru czy majątku, przedsiębiorca będzie mógł również uznać za koszt naliczone od kredytu odsetki. Warunkiem jednak jest, by były one zapłacone, bo tylko takie zalicza się do kosztów podatkowych. Potwierdzeniem ich opłacenia może być wyciąg bankowy lub dowód wpłaty.

Ważną kwestią w kredytowaniu środków trwałych firmy jest umowa kredytowa. Może pojawić się w niej zapis o tym, że bank staje się, w pewnym procencie (najczęściej 49%), współwłaścicielem danej rzeczy. Dla przedsiębiorcy oznacza to, że nie może on dokonywać odpisów amortyzacyjnych od ogólnej wartości środka trwałego, a jedynie od tej której jest właścicielem (zwykle 51%). Kredytowanie nie wpływa natomiast na zaliczanie do kosztów wydatków związanych z eksploatacją zakupionej rzeczy czy jej ubezpieczeniem.

Leasing

Pozyskiwanie kapitału nie ogranicza się jedynie do pozyskiwania samego pieniądza. Często przedsiębiorcy potrzebny jest sprzęt czy też samo miejsce, w którym działalność mogłaby być prowadzona. Tu jednym z najczęściej spotykanych form finansowania jest leasing. Przedmiotem leasingu mogą być zarówno rzeczy ruchome, jak i grunty czy nieruchomości. Ujęcie leasingu w kosztach będzie zależało od rodzaju leasingu, bowiem w praktyce rozróżnia się dwa charaktery umów: leasing operacyjny i leasing finansowy.

Leasing operacyjny - rzecz leasingowana pozostaje przez cały okres leasingu własnością firmy leasingującej, a przedsiębiorca nie może wprowadzić jej do ewidencji środków trwałych firmy i odliczać amortyzacji.

Kosztem w leasingu operacyjnym będą:

• raty leasingowe (najczęściej wraz z naliczonymi już odsetkami);

• czynsz inicjalny inaczej nazywany opłata wstępna;

• wydatki związane z eksploatacją przedmiotu leasingu;

• ubezpieczenie.

Leasing finansowy - tutaj leasingowana rzecz zwykle od początku trwania umowy leasingowej jest już własnością przedsiębiorcy. Różnica polega więc na tym, co tworzy podstawę naliczania kosztu. W odróżnieniu od leasingu operacyjnego, do KPiR nie zostaną zaksięgowane poszczególne raty leasingu ale kosztami uzyskania przychodu będą:

• odpisy amortyzacyjne (gdyż leasingowana rzecz będzie stanowić środek trwały w firmie);

• część odsetkowa raty leasingowej;

• wydatki związane z eksploatacją przedmiotu leasingu;

• ubezpieczenie.

Dotacje

Zakładający działalność mają również możliwość korzystania z pomocy przyznawanej ze środków pochodzących z budżetu państwa czy ze środków unijnych. Otrzymane bezzwrotne dotacje są przychodem, ale podlegającym zwolnieniu z opodatkowania. Kwestię tę reguluje ustawa o podatku dochodowym od  osób fizycznych. W związku z tym przedsiębiorca korzystający z dotacji nie ma obowiązku wykazywania otrzymanych środków jako przychodu z działalności i odprowadzania w związku z tym podatku dochodowego. Jednak z drugiej strony oznacza to, że zakupione z dotacji przedmioty nie będą traktowane jako koszt podatkowy. A zatem przedsiębiorca, kupując z dotacji sprzęt (np. maszyny stanowiące środek trwały) nie będzie mógł ująć w kosztach zakupionego sprzętu (odpisy amortyzacyjne nie będą stanowiły kosztu podatkowego). Taka sama sytuacja będzie miała miejsce w przypadku zakupu towarów sfinansowanych dotacją. Pomimo tego, że przedsiębiorca otrzyma fakturę zakupu towarów, nie wprowadzi jej jako koszt podatkowy.

Jedynym wyjątkiem od ogólnej reguły stanowiącej, że otrzymane dotacje nie stanowią przychodu firmy, a wydatki nimi sfinansowane nie są kosztem podatkowym, jest otrzymanie dotacji z Funduszu pracy (jednorazowa pomoc dla bezrobotnego na rozpoczęcie działalności). Dotacja ta bowiem została uwzględniona w ustawie jako przychód zwolniony z opodatkowania ale wydatki nią sfinansowane nie zostały wyłączone z kosztów. Dlatego też taka forma dotacji stanowi wyjątek dla celów księgowych - podatnik może ująć w kosztach zakup towarów czy usług sfinansowanych środkami z dotacji. Wyjątek ten nie dotyczy jednak zakupionych z dotacji środków trwałych, których odpisy amortyzacyjne i w tym wypadku nie będą stanowiły kosztu podatkowego.

Inne

Pozyskanie środków dla początkujących przedsiębiorców, którzy często nie posiadają zdolności kredytowej jest utrudnione. Zdarza się, że już na samym początku wyklucza się ich jako kredytobiorców. Wówczas mogą starać się oni o pożyczkę z tzw. inicjatyw społecznych, zwykle powiązanych z pomocą unijną. Taką zwrotną pożyczkę przedsiębiorca nie traktuje jak dotację, ale rozlicza zakup sfinansowany pożyczką podobnie jak przy kredycie. Pożyczka nie stanowi więc bezpośredniego przychodu dla przedsiębiorcy.

Inaczej będzie w przypadku, gdy przedsiębiorca otrzyma refundację z Urzędu Pracy, związaną np. ze zorganizowaniem prac interwencyjnych. Wówczas otrzymane środki (jako częściowy zwrot poniesionych kosztów) będą stanowiły dla przedsiębiorcy pozostałe przychody podlegające opodatkowaniu podatkiem dochodowym.

16. Harmonogram zakładania własnej firmy

Gdy już wiemy, co ma być przedmiotem naszej działalności, mamy zebrane środki na start i określiliśmy, kto będzie odbiorcą naszych towarów lub/i usług, możemy przystąpić do procedury rejestrującej. Zanim jednak udamy się do organu rejestrującego, musimy najpierw wybrać formę działalności. To od niej zależy miejsce dokonania kolejnych czynności.

W przypadku indywidualnej działalności gospodarczej oraz w spółce cywilnej będzie to urząd miasta (urząd miasta i gminy), który prowadzi ewidencję działalności gospodarczej. Działalność osoby fizycznej i w formie spółki cywilnej można zarejestrować także w Krajowym Rejestrze Sądowym, który działa przy sądach rejonowych. Nie jest to jednak opłacalne. Rejestracja firmy w EDG jest bezpłatna. W KRS wszystkie czynności wiążą się z uiszczeniem opłaty. Tego wyboru nie mają pozostali przedsiębiorcy: spółki prawa handlowego, fundacje oraz stowarzyszenia prowadzące działalność gospodarczą. Podmioty te podlegają rejestracji wyłącznie w KRS.

Od sierpnia 2011 osoba fizyczna rozpoczynająca działalność gospodarczą dokonuje aktu rejestracji poprzez poprawne wypełnienie jednego druku CEIDG-1 i złożenie go do właściwego ze względu na miejsce prowadzonej w przyszłości działalności Urzędu Miasta lub Urzędu Gminy.

Wniosek CEIDG-1 jest jednocześnie:

• wnioskiem o wpis do ewidencji działalności gospodarczej,

• wnioskiem o wpis do krajowego rejestru urzędowego podmiotów gospodarki narodowej (REGON - Urząd Statystyczny),

• zgłoszeniem identyfikacyjnym albo aktualizacyjnym, o którym mowa w przepisach o zasadach ewidencji i identyfikacji podatników i płatników (NIP - Urząd Skarbowy),

• zgłoszeniem płatnika składek albo jego zmiany w rozumieniu przepisów o systemie ubezpieczeń społecznych albo zgłoszeniem oświadczenia o kontynuowaniu ubezpieczenia społecznego (ZUS lub KRUS).

Ponadto stanowi:

• wniosek o zmianę danych we wpisie do ewidencji działalności gospodarczej,

• wniosek o zawieszenie wykonywania działalności gospodarczej,

• wniosek o wznowienie wykonywania działalności gospodarczej,

• zawiadomienie o zaprzestaniu wykonywania (likwidacji) działalności gospodarczej.

We wniosku przedsiębiorca podaje następujące dane:

• oznaczenie przedsiębiorcy,

• numer PESEL,

• numer NIP,

• oznaczenie miejsca zamieszkania i adresu przedsiębiorcy, a jeżeli stale wykonuje działalność poza miejscem zamieszkania – również wskazanie tego miejsca i adresu zakładu głównego, oddziału lub innego miejsca,

• określenie przedmiotu wykonywanej działalności gospodarczej zgodnie z PKD,

• wskazanie daty rozpoczęcia działalności gospodarczej,

• numer telefonu kontaktowego i adres poczty elektronicznej, o ile przedsiębiorca posiada.

Po złożeniu wniosku organ ewidencyjny niezwłocznie dokonuje wpisu do ewidencji działalności gospodarczej i z urzędu doręcza przedsiębiorcy zaświadczenie, następnie wniosek wraz z kopią zaświadczenia  o wpisie nie później niż w ciągu 3 dni od dnia dokonania wpisu przesyła do:

• wskazanego przez przedsiębiorcę Naczelnika Urzędu Skarbowego,

• właściwego Urzędu Statystycznego,

• terenowej jednostki Zakładu Ubezpieczeń Społecznych albo Kasy  Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego.

Wszystkie zmiany dotyczące zmiany stanu faktycznego i prawnego (wszystkie dane, które zostały podane przy wpisie) należy zgłosić w Urzędzie Miasta lub Gminy w ciągu 14 dni od ich zaistnienia.

Wraz z nowelizacją ustawy o swobodzie gospodarczej została zniesiona opłata za wpis do ewidencji działalności gospodarczej. Do rejestracji niezbędne jest określenie przedmiotu działalności gospodarczej wg PKD (Polskiej Klasyfikacji Działalności). Należy pamiętać, że wniosek o wpis do ewidencji działalności gospodarczej jest wyłącznie zgłoszeniem identyfikacyjnym dla celów podatkowych oraz zgłoszeniem płatnika składek ZUS. W niektórych przypadkach przedsiębiorca będzie więc musiał pojawić się w urzędzie skarbowym lub ZUS-ie w celu dokonania dodatkowych czynności lub zgłoszeń.

Koncesja czy nie?

Obowiązek uzyskania koncesji wynika z ustawy: Prawo działalności gospodarczej lub innych ustaw regulujących szczegółowo dany rodzaj działalności. Na prowadzenie niektórych rodzajów działalności wymagane jest uzyskanie stosownej zgody. Przepisy mogą przewidywać obowiązek uzyskania różnego rodzaju koncesji i zezwoleń.
Dziedziny wymagające uzyskania koncesji:

1. Poszukiwanie lub rozpoznawanie złóż kopalin, wydobywanie kopalin ze złóż, bezzbiornikowe magazynowanie substancji oraz składowanie odpadów w górotworze, w tym w podziemnych wyrobiskach górniczych.

2. Wytwarzanie i obrót materiałami wybuchowymi, bronią i amunicją oraz wyrobami i technologią o przeznaczeniu wojskowym lub policyjnym.

3. Wytwarzanie, przetwarzanie, magazynowanie, przesyłanie, dystrybucja i obrót paliwami i energią.

4. Ochrona osób i mienia.

5. Rozpowszechnianie programów radiowych i telewizyjnych.

6. Przewozy lotnicze.

Udzielenie, odmowa udzielenia, zmiana i cofnięcie koncesji lub ograniczenie jej zakresu należy do ministra właściwego ze względu na przedmiot działalności gospodarczej wymagającej uzyskania koncesji. Przepisy odrębnych ustaw mogą przewidywać wyjątki – dla przykładu, koncesji na rozpowszechnianie programów radiowych i telewizyjnych udziela przewodniczący Krajowej Rady Radiofonii i Telewizji.

Koncesje są udzielane na czas oznaczony, nie krótszy niż 2 lata i nie dłuższy niż 50 lat.

Wniosek o udzielenie koncesji powinien zawierać:

• dane dotyczące przedsiębiorcy, adres zamieszkania, siedziba firmy,

• numer w rejestrze przedsiębiorców, 

• informacje o rodzaju i zakresu wykonywania działalności gospodarczej, na którą ma być - udzielona koncesja,

• informacje określone w przepisach ustaw regulujących w sposób szczegółowy dany rodzaj działalności.

Dziedziny należące do działalności regulowanej

1. Wyrób i rozlew wyrobów winiarskich, napojów spirytusowych; wyrób, oczyszczanie, skażanie, odwadnianie alkoholu etylowego.

2. Przechowywanie dokumentacji osobowej i płacowej pracodawców o czasowym okresie przechowywania.

3. Usługi detektywistyczne.

4. Organizowanie wyścigów konnych.

5. Prowadzenie: indywidualnej praktyki lekarskiej, indywidualnej specjalistycznej praktyki lekarskiej, grupowej praktyki lekarskiej, oraz kształcenie i kształcenie podyplomowe lekarzy i lekarzy dentystów.

6. Prowadzenie: indywidualnej praktyki pielęgniarek, położnych, indywidualnej specjalistycznej praktyki pielęgniarek, położnych albo grupowej praktyki pielęgniarek, położnych, a także kształcenie podyplomowe pielęgniarek i położnych.

7. Konfekcjonowanie i obrót środkami ochrony roślin.

8. Obrót materiałem siewnym.

9. Wytwarzanie i magazynowanie biokomponentów.

10. Prowadzenie ośrodka szkolenia kierowców, pracowni psychologicznej dla instruktorów, egzaminatorów i kierowców. Organizowanie kursów dokształcających dla kierowców przewożących towary niebezpieczne.

11. Działalność pocztowa nie wymagająca zezwolenia.

12. Prowadzenie stacji kontroli pojazdów.

13. Organizacja profesjonalnego współzawodnictwa sportowego.

14. Działalność telekomunikacyjna.

15. Organizowanie imprez turystycznych oraz pośredniczenie na zlecenie klientów w zawieraniu umów o świadczenie usług turystycznych (nie na rzecz organizatorów turystyki legitymujących się stosownym wpisem na listę); świadczeniu usług turystycznych obejmujących: polowania wykonywane przez cudzoziemców na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, polowania za granicą.

16. Prowadzenie kantoru.

17. Prowadzenie przedsiębiorstwa składowego (domu składowego).

Dziedziny wymagające uzyskania licencji

1. Zarządzanie nieruchomościami, pośrednictwo w obrocie nieruchomościami.

2. Podejmowanie i wykonywanie transportu drogowego; wykonywanie przewozów kolejowych osób lub rzeczy oraz udostępniania pojazdów trakcyjnych.

3. Prowadzenie agencji pracy, agencji pracy tymczasowej, instytucji szkoleniowej dla bezrobotnych organizującej szkolenia za środki publiczne.

Wykonywanie niektórych zawodów, jak np.: adwokat, radca prawny, biegły rewident, doradca podatkowy oraz usługowe prowadzenie ksiąg rachunkowych wymaga wpisu na listę podmiotów uprawnionych do wykonywania określonego zawodu.

Główny Urząd Statystyczny

Osoby fizyczne rejestrujące działalność gospodarczą w tzw. "jednym okienku" otrzymują REGON na podstawie złożonego wniosku EDG-1. Pozostali przedsiębiorcy muszą w ciągu 14 dni od dnia wpisu firmy do ewidencji udać się do właściwego ze względu na siedzibę wojewódzkiego oddziału Urzędu Statystycznego i dokonać zgłoszenia na druku RG-1 (wniosek o wydanie numeru REGON). REGON to numer, który nadawany jest firmie, a nie przedsiębiorcy, to oznacza, że spółka posiada tylko jeden taki numer. We wniosku RG-1 należy wpisać:

• nazwę firmy,

• dane teleadresowe,

• formę prawno-organizacyjną (np.: sp. sc., sp. jawna, sp. komandytowa, sp. z o.o., SA),

• stan aktywności prawnej i ekonomicznej,

• rodzaj przeważającej działalności wg PKD (Polska Klasyfikacja Działalności),

Wraz z wnioskiem RG należy złożyć kopię wpisu do rejestru, zaświadczenie o zaistniałej zmianie lub likwidacji działalności.
W wyniku wpisu do rejestru podmiot otrzymuje zaświadczenie o nadanym numerze identyfikacyjnym REGON i ma obowiązek posługiwania się tym zaświadczeniem. Ponadto podmioty zobowiązane są do podawania numeru identyfikacyjnego REGON w pieczęciach firmowych i drukach urzędowych.

Potrzebne dokumenty: dowód osobisty, kserokopia wpisu do ewidencji i oryginał do wglądu.

Pieczątka

Nie ma ustawowego obowiązku posiadania pieczątki firmowej. Nie trzeba jej używać przy większości urzędowych druków i deklaracji, przy fakturach i na umowach handlowych, ale jej posiadanie okazuje się przydatne, chociażby dlatego, że bank może odmówić założenia konta firmowego przedsiębiorcy nieposiadającemu pieczątkę. Poza tym pieczęć nadaje dokumentowi oficjalny charakter. Na pieczątce powinny się znaleźć się przynajmniej:

• oznaczenie firmy (imię i nazwisko osoby fizycznej oraz nazwę firmy),

• dane teleadresowe siedziby firmy,

• numer NIP,

• numer REGON.

Konto w banku

Zgodnie z ustawą o swobodzie działalności gospodarczej dokonywanie lub przyjmowanie płatności związanych z wykonywaną działalnością gospodarczą następuje za pośrednictwem rachunku bankowego przedsiębiorcy w każdym przypadku, gdy: stroną transakcji, z której wynika płatność, jest inny przedsiębiorca oraz jednorazowa wartość transakcji, bez względu na liczbę wynikających z niej płatności, przekracza równowartość 15 tys. euro przeliczonych na złote według średniego kursu walut obcych ogłaszanego przez Narodowy Bank Polski ostatniego dnia miesiąca poprzedzającego miesiąc, w którym dokonano transakcji.

Przyszli właściciele mikroprzedsiębiorstw mają trzy możliwości:

• założyć konto firmowe  i z niego dokonywać rozliczeń związanych z działalnością;

• korzystać z własnego konta osobistego, jeżeli takie posiada;

• w ogóle nie zakładać rachunku bankowego, dopóki nie przekroczy ustawowych progów i mieści się w grupie mikroprzedsiebiorców.

Nie ma więc obowiązku zakładania kont firmowych przez wszystkich przedsiębiorców. Jeżeli jednak przedsiębiorca zdecyduje się na założenie firmowego konta, będzie potrzebował następujących dokumentów:

• dowód osobisty,

• zaświadczenie o wpisie do Ewidencji Działalności Gospodarczej,

• zaświadczenie o nadania numerów NIP i REGON,

• pieczęć firmowa.

Wybierając konto firmowe należy zwrócić uwagę na takie parametry jak:

• koszt prowadzenia rachunku, 

• wysokość wszelkich opłat i prowizji, 

• koszty przelewów do kontrahentów, urzędu skarbowego i ZUS,

• oprocentowanie kredytu na rachunku, 

• ilość placówek banku w miejscowości w której działamy,

• obsługa.

Urząd Skarbowy

Mimo złożenia formularza rejestrującego działalność gospodarczą, trzeba udać się z wizytą do Urzędu Skarbowego, aby złożyć oświadczenie o wyborze formy opodatkowania. Jest ono składane na wewnętrznych drukach dostępnych w Urzędzie Skarbowym lub napisane na kartce w formie oświadczenia. Konieczne będzie także okazanie dokumentu potwierdzającego miejsce prowadzenia działalności gospodarczej. Może to być akt własności, umowa użyczenia, umowa najmu czy dzierżawy.

Jeżeli osoba prywatna posiada NIP, nie musi występować o nowy. NIP osoby prywatnej staje się w momencie prowadzenia działalności numerem firmy. Jeżeli straciliśmy potwierdzenie nadania numeru NIP, to w US składamy formularz NIP-5 w celu uzyskania jego duplikatu.

W  Urzędzie Skarbowym dokonujemy wyboru opodatkowania podatkiem dochodowym. Wybieramy jedną z opcji:

• kartę podatkową,

• ryczałt ewidencjonowany,

• opodatkowanie na zasadach ogólnych. 

Podatek na zasadach ogólnych ma prawo płacić każdy. Natomiast podatek w formie karty podatkowej i ryczałtu mogą opłacać tylko osoby prowadzące działalność gospodarczą w określonych branżach i rodzajach (np. handel obnośny, wynajem pokoi, usługi krawieckie).

Kolejną ważną sprawą jest określenie, czy od razu będziemy podatnikiem VAT czynnym. Osoby rozpoczynające działalność gospodarczą z definicji są zwolnione z rozliczania tego podatku. Zwolnienie kończy się, gdy obrót (sprzedaż) przekroczy w roku podatkowym ustalony próg, a jeżeli rozpoczynamy działalność w trakcie roku to próg ten jest wyliczany w odpowiedniej proporcji do czasu prowadzenia działalności. Ze zwolnienia można zrezygnować i od razu stać się płatnikiem podatku VAT. W tym celu najpóźniej w dniu poprzedzającym dzień rozpoczęcia sprzedaży towarów lub świadczenia usług objętych VAT w urzędzie skarbowym właściwym w sprawach VAT składamy druk zgłoszeniowy VAT-R.
Również przed wizytą w urzędzie skarbowym musimy podjąć decyzję, czy prowadzimy sami księgowość, czy zlecimy to jakiejś firmie. Nieznajomość przepisów nie zwalnia nas od odpowiedzialności, (nawet jeżeli zawini biuro rachunkowe) ponieważ dokumenty zatwierdzamy własnym podpisem.

ZUS

Wprowadzenie zasady „jednego okienka” nie zwalnia przedsiębiorcy z wizyty we właściwym dla niego oddziale Zakładu Ubezpieczeń Społecznych. Aby zgłosić firmę, nadal musimy wypełnić formularz ZUS ZFA (zgłoszenie płatnika składek - osoby fizycznej). W przypadku, gdy prowadzenie firmy jest naszym jedynym zajęciem i jedynym miejscem zatrudnienia dla naszych pracowników, wówczas dla każdego z osobna wypełniamy formularz ZUS ZUA (zgłoszenie do ubezpieczenia osoby ubezpieczonej). Jeśli my albo pracownicy mamy pełnoetatową pracę płatną powyżej minimalnej pensji krajowej, wówczas te osoby należy zgłosić tylko do ubezpieczenia zdrowotnego na formularzu ZUS ZZA.
W przypadku ZUS musimy co miesiąc opłacać składki na ubezpieczenia emerytalne, rentowe, chorobowe (opcjonalnie), wypadkowe oraz zdrowotne.

Od 24 sierpnia 2005 r. początkujący przedsiębiorcy mają prawo skorzystania z możliwości odprowadzania niższych składek na ubezpieczenie społeczne. Niższe składki na ubezpieczenia społeczne będą płacić tylko te osoby, które rozpoczęły wykonywanie działalności gospodarczej po dniu wejścia w życie nowelizacji ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych, a więc od 25 sierpnia 2005 r. i przez ostatnie 5 lat nie prowadziły własnej działalności. Okres preferencji wynosi 24 miesiące.

Ze zniżki nie skorzystają osoby, które prowadząc firmę wykonywałyby działalność dla byłego pracodawcy, na rzecz którego w roku założenia firmy lub w poprzednim roku kalendarzowym wykonywały w ramach stosunku pracy lub spółdzielczego stosunku pracy czynności wchodzące w zakres wykonywanej działalności gospodarczej.
Potrzebne dokumenty: to przede wszystkim numery i pełne dane firmy, właściciela, osób współpracujących, pracowników:

• REGON firmy,

• numer wpisu do ewidencji i nazwę organu prowadzącego rejestr,

• numer rachunku bankowego firmy,

• dane personalne,

• numery NIP (wszystkich osób),

• rodzaj dokumentów tożsamości z numerem i serią.

Czynności związane w rejestracją w ZUS należy przeprowadzić w ciągu 7 dni od momentu rejestracji działalności gospodarczej.

Przedsiębiorca, który zatrudni pracownika lub pracowników, musi w ciągu 30 dni od daty zatrudnienia powiadomić na piśmie właściwego inspektora Państwowej Inspekcji Pracy i właściwego inspektora sanitarnego o miejscu, rodzaju i zakresie prowadzonej działalności oraz liczbie pracowników. Powinien także złożyć pisemną informację o środkach i procedurach przyjętych dla spełnienia wymagań wynikających z przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy dotyczących danej dziedziny działalności. W tym wypadku podmiot będzie zobowiązany również do powiadomienia Sanepidu o rozpoczęciu działalności gospodarczej. Ma na to 14 dni. Zgłoszenie do sanepidu obejmuje:

• złożenie wniosku,

• przedstawienie inwentaryzacji wraz z opisem technologicznym,

• przedstawienie planów architektonicznych pomieszczenia,

• udostępnienie do wglądu danych dotyczących pomieszczenia: powierzchnia, wysokość, liczba okien, dostęp do wody itp.

Czynności te nie podlegają opłacie.

17. Rodzaje druków niezbędnych do zakładania działalności gospodarczej i zasady ich wypełniania

Pierwsze kroki musimy skierować do Urzędu miasta lub gminy. Niezbędnym dokumentem będzie dowód osobisty oraz wniosek CEIDG-1. Wypełnić wniosek CEIDG możemy poprzez Internet na stronie www.ceidg.gov.pl lub w tradycyjny sposób wypełniając wniosek ręcznie. Chcąc założyć firmę przez Internet, niezbędny będzie nam podpis elektroniczny tzw. profil zaufany. Jednak aby mieć taką możliwość, trzeba najpierw dokonać bezpłatnej rejestracji na stronie www.epuap.gov.pl oraz wysłać zgłoszenie o zarejestrowaniu naszego podpisu. Niestety, aby odebrać podpis elektroniczny musimy wybrać się po jego odbiór osobiście, dopiero wtedy możemy korzystać w pełni z jego możliwości. Założenie podpisu elektronicznego może wydawać się zbędne( konieczna wizyta w urzędzie), ale w dalszej działalności gospodarczej może okazać się bardzo przydatny np. do wysłania deklaracji skarbowych w formie elektronicznej. Istnieje również możliwość wypełnienia przez Internet wniosku roboczego, z którym należy udać się do Urzędu gminy lub miasta. Przyspieszy to czas na ręczne wypisywanie naszych danych przez urzędnika, który zeskanuje kod z naszego wniosku roboczego, nie tracąc czasu na wpisywanie danych ręcznie. Wniosek CEIDG-1 musi zawierać:

• Imię i nazwisko,

• Adres zamieszkania,

• Adres wykonywania działalności ( może być ten sam co zamieszkania lub zameldowania ),

• Numer NIP ( jeżeli jeszcze nie mamy, Urząd Skarbowy nada nam w ciągu kilku dni ),

• Numer PESEL,

• Nazwę firmy ( musi zawierać imię i nazwisko lub może być samym imieniem i nazwiskiem),

• Datę rozpoczęcia działalności ( nie może być wsteczna ),

• Rodzaj działalności wg. Polskiej klasyfikacji kodów PKD 2007 – każdy rodzaj działalności gospodarczej ma przypisany kod, który trzeba wpisać do wniosku,

• Informacje odnośnie wyboru formy opodatkowania,

• Aktualny Urząd Skarbowy,

• Informacje o przechowywaniu dokumentów rachunkowych.

• Po złożeniu wniosku Urząd miasta lub gminy, przesyła nasze dane do CEIDG, która dokonuje rejestracji naszej działalności gospodarczej oraz przesyła informację do Urzędu Skarbowego oraz ZUS o założonej przez nas działalności gospodarczej.

Wypełnienie wniosku CEIDG i podpis cyfrowy

Zakładając działalność gospodarczą nie zawsze jesteśmy zmuszeni do wizyty w urzędzie gminy, posiadając profil zaufany możemy to zrobić bez wychodzenia z domu. Wystarczy komputer oraz podłączenie do Internetu.
Niezbędnym narzędziem do takiej czynności jest posiadanie profilu zaufanego na stronie www.epuap.gov.pl.

ePUAP

Jest to nowy element budowy elektronicznej administracji państwa, gdzie różne podmioty publiczne udostępniają swoje usługi. Jest to bardzo wygodne narzędzie, zamiast stania w kolejkach w przeróżnych urzędach, możemy wszystko załatwić we własnym domu lub biurze. EPUAP to strona internetowa, dzięki której można załatwiać sprawy urzędowe oraz gdzie urzędy udostępniają swoje usługi bez ponoszenia kosztów przez osobę prowadzącą własną firmę. Warunkiem korzystania z tego portalu jest posiadanie profilu zaufanego.

Profil zaufany jest to elektroniczne świadectwo naszej tożsamości, jest to synonim podpisu elektronicznego, zweryfikowanego podpisem certyfikowanym. Posiadając profil zaufany możemy załatwić szereg spraw związanych nie tylko z prowadzeniem własnej firmy, ale również spraw dotyczącego codziennego życia mieszkańca gminy. Założenie profilu zaufanego jest bezpłatne.

Aby uzyskać profil zaufany niezbędne jest założenie konta na ePUAP, gdzie po zalogowaniu wypełniamy wniosek o założenie profilu. Następnie musimy udać się do najbliższego organu administracji np. urzędu skarbowego lub do ZUS w naszej gminie, aby osobiście potwierdzić naszą tożsamość.

Rejestracja firmy – wniosek CEIDG

Założenie działalności gospodarczej za pomocą profilu zaufanego jest bardzo prostym oraz wygodnym sposobem zaoszczędzania czasu oraz wizyt w zatłoczonych urzędach. Aby zarejestrować nową firmę musimy wejść na stronę www.ceidg.gov.pl i zalogować się zgodnie z naszym kontem na ePUAP. Następnie wybieramy jedną z trzech możliwości:

• Certyfikat kwalifikowany,

• Profil zaufany,

• Anonimowe przygotowanie wniosku.

Podpis certyfikowany jest to elektroniczny podpis wykorzystywany głównie przez biura podatkowe, ale również może służyć zwykłemu obywatelowi podobnie jak profil zaufany, do codziennych spraw urzędowych jak i z prowadzeniem firmy. Różnica między profilem zaufanym a podpisem elektronicznym polega że ten drugi oferowany jest nie przez urzędy, a przez prywatne firmy i jest płatny.

Anonimowe wypełnienie wniosku wymaga osobistej wizyty w urzędzie gminy, ponieważ nie będziemy mogli poprzez Internet potwierdzić naszej tożsamości, a jedynie wydrukować i w ciągu 7 dni udać się do urzędów i dokończyć rejestrację firmy.

Wybierając profil zaufany przy zakładaniu działalności gospodarczej, tworzymy konto nowej firmy. Pierwszy etap, czyli wybór potwierdzenia tożsamości i logowanie mamy za sobą. Następnie dokonujemy weryfikacji oraz wpisu naszych danych podstawowych do wniosku CEIDG-1:

• Imię i nazwisko,

• Adres zamieszkania,

• Adres wykonywania działalności (jeżeli ten sam co zamieszkania, nie wypełniamy)

• Numer NIP (jeżeli nie pamiętamy lub nie mamy numeru, zostanie on zweryfikowany lub nadany)

• Numer PESEL,

• Numer REGON( podobnie jak w przypadku NIP)

• Nazwę firmy (według prawa warunkiem jest umieszczenie imienia i nazwiska lub samego imienia i nazwiska)

• Datę rozpoczęcia działalności (może być z wyprzedzeniem),

• Rodzaj działalności wg. Polskiej klasyfikacji kodów PKD 2007,

• Wybór formy opodatkowania,

• Aktualny Urząd Skarbowy,

• Informacje o przechowywaniu dokumentów rachunkowych.

Po wpisaniu wszystkich danych zatwierdzamy nasz wybór podpisem pisma – profilem zaufanym, wysyłamy, jeżeli wszystko się zgadza CEIDG przyjmuje nasz wniosek. Następnie urzędnik przyjmuje wysłany i wstępnie zweryfikowany formularz CEIDG-1, dokonuje weryfikacji pod względem formalnym i prawnym, po czym dokonuje potwierdzenia zarejestrowania naszej działalności poprzez wysłanie do nas e-maila stwierdzającego rejestrację nowej firmy. Wszystkie dane odnośnie naszej nowej firmy możemy sprawdzić w wyszukiwarce na stronie www.ceidg.gov.pl
Należy pamiętać że korzystanie z profilu zaufanego jak i założenie działalności gospodarczej jest bezpłatne.

ZUS

Następnym krokiem jest wizyta w ZUS-ie, ponieważ CEIDG przesyła tylko informację do ZUS-u, o tym że powstała nowa firma jako płatnik składek, natomiast trzeba dokonać zgłoszenia przedsiębiorcy jako ubezpieczonego (obowiązkowymi ubezpieczeniami są: rentowe, emerytalne, zdrowotne). Zgłoszenia dokonuje się w terminie 7 dni od założenia firmy, we właściwym wg. miejsca zamieszkania oddziale ZUS, na druku ZUS ZUA.

Zakładając działalność gospodarczą podlegamy obowiązkowemu ubezpieczeniu w ZUS-ie. Obecnie przedsiębiorca zobowiązany jest zgłosić się do ubezpieczenia rentowego, emerytalnego oraz wypadkowego. Natomiast ubezpieczenie chorobowe jest uzależnione od naszej woli i jest dobrowolne.

Składając wniosek CEIDG-1o zarejestrowanie naszej firmy wskazujemy oddział ZUS pod który podlegamy oraz datę powstania obowiązkowego ubezpieczenia. Następnie Centralna Ewidencja i Informacja o Działalności Gospodarczej przesyła dane do ZUS o zarejestrowaniu nowej działalności gospodarczej. Jako że CEIDG przesyła tylko informacje o nowo powstałej działalności gospodarczej, to od zarejestrowania firmy musimy w ciągu 7 dni dokonać zgłoszenia przedsiębiorcy, jako osoby ubezpieczonej.

Zgłoszenia osoby ubezpieczonej (właściciel firmy) musimy dopełnić w ciągu 7 dni w terenowym oddziale ZUS. Rejestrację dokonujemy na formularzu ZUS ZUA. Druk powinien zawierać:

• Imię i nazwisko przedsiębiorcy,

• Adres zamieszkania,

• Datę rozpoczęcia działalności gospodarczej( od kiedy podlegamy ubezpieczeniu ),

• Kod ubezpieczenia,

• Obowiązkowe ubezpieczenia,

• Dobrowolne ubezpieczenia( wg. uznania),

• Oddział NFZ,

• Numer PESEL,

• Numer NIP,

• Numer dowodu osobistego,

• Datę wypełnienia formularza.

Druk możemy złożyć osobiście, listem poleconym lub za pomocą podpisu elektronicznego.

Do każdego rodzaju ubezpieczenia przypisany jest kod (tzw. tytuł ubezpieczenia), który musimy wpisać na formularzu ZUS ZUA.

• Kod 05 70 00 – osoba prowadząca działalność gospodarczą z preferencyjną 24 miesięczną obniżoną wysokością składek.

• Kod 05 10 00 – osoba prowadząca działalność gospodarcza bez preferencyjnej składki.

• Kod 00 01 10 – pracownik podlegający ubezpieczeniom społecznym oraz zdrowotnym.

Przez pierwsze 24 miesiące nowy przedsiębiorca może opłacać niższą, preferencyjną składkę ZUS. Podstawą ustalania składki jest wysokość 30% minimalnego wynagrodzenia w Polsce. Wysokość składek nie jest uzależniona od przychodów jakie osiąga przedsiębiorca, zawsze pozostaje taka sama.

Składki preferencyjne obowiązujące w 2014 r.

• ZUS razem z chorobowy: 160,78 zł

• ZUS bez chorobowego: 148,43 zł

• Składka zdrowotna: 270,40 zł

Składka zdrowotna jest stała dla wszystkich przedsiębiorców, nie obowiązuje preferencyjna zniżka.
Nowa firma podlega obowiązkowo pod ubezpieczenia:

• Rentowe – jest ubezpieczeniem na wypadek trwałej bądź nietrwałej zdolności do pracy,

• Emerytalne – ubezpieczenie mające na celu wypłatę przyszłej emerytury,

• Wypadkowe – na okoliczności wypadku przy pracy,

• Zdrowotna – Składka zdrowotna dotyczy każdego przedsiębiorcy, z każdego tytułu prowadzonej działalności. Jest podstawą do wizyty u lekarza.

W przypadku osoby prowadzącej działalność gospodarczą jest to ubezpieczenie nieobowiązkowe. Przedsiębiorąca nie ma obowiązku zgłaszania się do tego ubezpieczenia oraz opłacania składki chorobowej. Ubezpieczenie to jest przydatne w momencie choroby właściciela, przedstawiając zwolnienie lekarskie w ZUS-ie otrzymujemy zasiłek chorobowy oraz opłacamy adekwatnie mniejsza składkę ZUS za miesiąc w którym nie byliśmy niezdolni do pracy. Warunkiem do wypłacenia świadczenie przez ZUS jest terminowe opłacanie składek przez 90 dni.

Składki należy opłacać do 10 każdego miesiąca, za miesiąc poprzedni, np. składkę za styczeń trzeba uiścić na odpowiednie konto ZUS do 10 lutego. Do 10 każdego miesiąca należy również składać deklarację ZUS DRA. Oba terminy mogą ulec przedłużeniu do 15 każdego miesiąca w przypadku zatrudniana pracowników przez przedsiębiorcę.

Osoba prowadząca działalność gospodarcza jest zobowiązania do składania deklaracji rozliczeniowej ZUS DRA. W deklaracji wykazujemy składki jakie opłaciliśmy za poprzedni miesiąc.

Osoba prowadząca działalność gospodarczą i jednocześnie zatrudniona u innego pracodawcy na umowę o pracę przynajmniej na płacę minimalną, jest zwolniona z obowiązku opłacania składek ZUS. W tej sytuacji przedsiębiorca opłaca tylko składkę zdrowotną, po dokonaniu wcześniejszego zgłoszenia na druku ZZA.

Jeżeli od początku naszej działalności zatrudniamy pracowników, podlegają musimy ich zgłosić do ZUS. Zgłoszenia dokonujemy również na druku ZUS ZUA, jedyną różnicą jest kod ubezpieczenia oraz obowiązkowe ubezpieczenie chorobowe.

REGON

W przypadku gdy jest to nasza pierwsza działalność gospodarcza, potrzebny będzie nam numer REGON. W ciągu 7 dni od przesłania przez CEIDG wniosku do Urzędu Statystycznego zostanie nadany unikalny numer REGON. Uzależnione jest to od ilości wniosków, ale zazwyczaj trwa to około 2 dni roboczych. Status naszego numeru możemy sprawdzić na stronie CEIDG.

Każdy przedsiębiorca zobowiązany jest do posiadania unikatowego numeru REGON. Od lipca 2011 nowej firmie numer REGON przydzielany jest przez Krajowy Rejestr Urzędowy Podmiotów Gospodarki Narodowej, za pośrednictwem Centralnej Ewidencji i Informacji o Działalności Gospodarczej.

Zakładając działalność gospodarczą numer REGON zostanie przydzielony nam automatycznie. Wypełniając dane we wniosku CEIDG-1, niejako wnosimy o nadanie numeru REGON. CEIDG przesyła informację do GUS-u o założeniu nowej firmy, od tego momentu w ciągu 7 dni Urząd Statystyczny nada nam unikatowy numer REGON. Należy pamiętać, że w przypadku kiedy jest to nasza druga lub kolejna działalność gospodarcza, numer REGON zostaje ten sam (jedynie firmie działającej przed rokiem 1999 zostanie nadany nowy numer), tak jak w przypadku numeru NIP.

Nadanie numeru REGON oraz wydanie zaświadczenia przez GUS jest całkowicie bezpłatne, podobnie jak założenie działalności gospodarczej.

Rejestr REGON jest zbiorem informacji o działających podmiotach gospodarczych w Polsce, aktualizowany na bieżąco przez Główny Urząd Statystyczny. REGON ma pomóc gospodarce narodowej w usprawnieniu przepływu informacji, co ma późniejszy wpływ na decyzję rządzących odnośnie polityki ukierunkowanej na działanie przedsiębiorstw. Nasze dane gromadzone są w zakresie terytorialnym, branżowym oraz definiują formę prawną działalności. Rejestr stanowi główne źródło informacji o przedsiębiorstwach w Polsce, stąd potrzeba identyfikacji przedsiębiorstw poprzez numer REGON. Numer składa się z 9 cyfr, które przypisane są osobie prowadzącej działalność gospodarczą, osiem cyfr na samym początku to liczby porządkowe, natomiast ostatnia jest cyfrą kontrolną.

Nadanie numeru REGON możemy sprawdzić za pośrednictwem strony internetowej www.ceidg.gov.pl, gdzie na bieżąco dodawane są informacje o naszej działalności gospodarczej. W momencie nadania naszego numeru REGON, na stronie CEIDG również pojawi się nasz numer. Jednak w sytuacji kiedy będziemy chcieli uzyskać potwierdzenie nadania numeru REGON, niezbędna będzie wizyta w oddziale GUS-u w naszej miejscowości lub gminie. Zaświadczenie możemy uzyskać wypełniając formularz RG-1. Zaświadczenie powinno być wydane „od ręki”, ewentualnie w przypadku dużej ilości wniosków, czas oczekiwania może ulec wydłużeniu. Wydanie potwierdzenia nadania numeru REGON jest bezpłatne. Zaświadczenie możemy odebrać osobiście lub za pośrednictwem pełnomocnika, po wcześniejszym spisaniu pełnomocnictwa (nie wymaga opłaty). Druk RG-1 służy także do zgłaszania wszelkich zmian nieobjętych w CEIDG.
Zaświadczenie o numerze REGON zawiera:

• Nazwę firmy wraz z imieniem i nazwiskiem przedsiębiorcy,

• PESEL,

• Wykaz działalności zgodnie z PKD 2007,

• Daty określające założenie działalności lub zawieszenie itp.

• Formę prawną działalności ( jednoosobowa działalność, spółka osobowa itp. ),

• Określenie organu wydającego zaświadczenie,

• Datę uzyskania wpisu.

Jednoosobowa działalność gospodarcza uzyskuje numer REGON za pośrednictwem Centralnej Ewidencji i Informacji o Działalności Gospodarczej. Natomiast w przypadku innych form prawnych, nadanie numeru REGON wymaga odwiedzin oddziału Głównego Urzędu Statystycznego w naszym mieście lub gminie.

Numer REGON jest powszechnie dostępny, wobec tego każdy zainteresowany naszą działalnością gospodarczą może bez problemu sprawdzić nasz numer na stronie GUS-u lub na stronie CEIDG. Ponadto częstą praktyką Urzędów Statystycznych jest udostępnianie danych przedsiębiorców za opłatą, dla firm zajmujących się zbieraniem informacji o podmiotach gospodarczych. Nieodpłatne nasze dane trafiają do różnego rodzaju instytucji państwowych takich jak np. Państwowa Inspekcja Pracy.

Urząd Skarbowy

CEIDG przesyła do naszego aktualnego Urzędu Skarbowego wniosek CEIDG-1 z wyborem formy opodatkowania, który został przez nas wybrany i zaznaczony we wniosku. Nie ma obowiązku wizyty w Urzędzie Skarbowym, za wyjątkiem osób które mają zamiar zostać podatnikami podatku VAT. W tym przypadku niezbędne jest wypełnienie druku VAT –R, który należy złożyć we właściwym Urzędzie Skarbowym wraz z uiszczeniem opłaty.

Nowy przedsiębiorca zakładając działalność gospodarczą, co do zasady nie podlega opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług, zwanym popularnie VAT-em. W związku z tym nie ma obowiązku wizyty w Urzędzie Skarbowym, wyjątkiem jest osoba która ma obowiązek lub dobrowolnie zamierza podlegać pod podatek VAT.

Rejestrując nową działalność w CEIDG nie ma zobowiązania wizyty w Urzędzie Skarbowym, ponieważ już we wniosku CEIDG – 1 wskazujemy pod który Urząd podlegamy i w jakiej formie będziemy opodatkowani. Istnieją jednak przesłanki, które wyłączają zwolnienie VAT lub zwyczajnie rynek wskazuje lub umiejętnie doradza, aby zostać podatnikiem VAT. Zgodnie z ustawą VAT, obowiązek podatkowy podatku VAT ciąży na podatniku w momencie wydania towaru lub wykonania usługi. Możliwa jest również sytuacja, w której dokonamy sprzedaży objętej podatkiem VAT, a rejestracji jako podatnik VAT dokonamy przed wystawieniem faktury, czyli np. dzień wcześniej.

Pierwszy krok dokonujemy w momencie zakładania naszej firmy w Urzędzie gminy lub miasta, gdzie we wniosku rejestracyjnym naszą działalność, zaznaczamy chęć podlegania pod podatek VAT. Następnie CEIDG przesyła nasz wniosek do właściwego dla nas Urzędu Skarbowego, który określa się według miejsca prowadzenia działalności. W przypadku występowania kilku miejsc prowadzenia działalności, w takim przypadku Urząd Skarbowy określa się według miejsca zamieszkania .

Kolejnym dokumentem który musimy wypełnić w Urzędzie Skarbowym, jest formularz VAT R. W druku określamy:

• dane osobowe,

• adres zamieszkania,

• datę, od której rezygnujemy ze zwolnienia( dobrowolnie) lub mamy obowiązek podlegania pod podatek VAT,

• wybieramy terminy rozliczania się z Urzędem Skarbowym – miesięcznie lub kwartalnie,

• określamy od którego miesiąca lub kwartału zaczniemy składać deklarację VAT 7 (miesięcznie) lub VAT 7K (kwartalnie).

Formularz wraz z opłatą skarbową należy złożyć osobiście w kancelarii Urzędu Skarbowego, za pośrednictwem poczty lub za pomocą podpisu kwalifikowanego . Od tego momentu stajemy się podatnikami VAT.

Kolejnym obowiązkiem jest opłata skarbowa przy rejestracji podatku VAT. Koszt opłaty wynosi 170 zł na rzecz gminy. Do druku VAT –R należy dołączyć potwierdzenie zapłaty, inaczej urzędnik może odmówić przyjęcia wniosku.

Nowy przedsiębiorca otrzymuje w ciągu kilku dni od Urzędu Skarbowego potwierdzenie zarejestrowania naszej działalności gospodarczej jako czynny podatnik VAT dokumentem VAT 5, który można odebrać osobiście lub który zostanie wysłany na nasz adres listem poleconym. Ewentualne zmiany danych lub likwidację (druk VAT Z) działalności gospodarczej podatnik powinien zgłaszać do US w ciągu 7 dni.

Deklarację należy składać obowiązkowo w terminie do 25 dnia następnego miesiąca po miesiącu rozliczeniowym, np. deklarację VAT 7 za styczeń, składamy do 25 lutego i adekwatnie deklarację VAT7K, w kolejnym miesiącu po upływie kwartału. W deklaracji przedsiębiorca wykazuję sprzedaż usługi lub towaru oraz zakupy towaru lub usługi. Na podstawie deklaracji podatnik rozlicza się z Urzędem Skarbowym. Podatnik może pomniejszać kwotę podatku należnego o kwotę z podatku naliczonego.

Co do zasady nowa firma podlega zwolnieniu z opodatkowania podatkiem VAT. Podatników podzieli się na 4 grupy:

Podatnika VAT czynnego – jest to podatnik który opłaca podatek VAT, przekroczył roczny limit 150 000 złotych (nie dotyczy nowej działalności),

Podatnik zwolniony podmiotowo tj. nie przekroczył limitu 150 000 zł rocznie (typowe dla nowej działalności)
Podatnik zwolniony z powodu świadczenia usług, które są zwolnione z opodatkowania np. usługi zarządzania funduszami inwestycyjnymi,

Podatnik zobowiązany do rejestracji jako VAT czynny z powodów ustawowych np. usługi doradcze.
Istnieją również przesłanki dla nowego przedsiębiorcy, który mimo zwolnienia dokonuje rejestracji jako VAT czynny, ponieważ niektórzy kontrahenci preferują aby podatnik wystawiał faktury VAT za swoje usługi lub sprzedaż, ponieważ liczą na odliczenie podatku naliczonego.

Firmowy rachunek bankowy

Osoba prowadząca działalność gospodarczą zobowiązana jest do posiadania rachunku bankowego. Jednak nie musi być to rachunek wyłącznie firmowy, może być połączony razem z prywatnym (także wspólny z małżonkiem).

Rachunek bankowy dla firmy

Nowy przedsiębiorca co do zasady nie ma obowiązku posiadania konta firmowego, wystarczy że posiada rachunek prywatny za pomocą którego będzie dokonywał transakcji związanych ze swoją działalnością. Istnieje jednak od tej zasad kilka wyjątków.

Najważniejszym wyjątkiem jest według ustawy o swobodzie działalności gospodarczej jest obowiązek posiadania i używania konta firmowego kiedy zachodzą przypadki transakcji których wartość przekracza 15 000 euro. W tym przypadku nie ma znaczenia liczba płatności, a suma.

Z kolei ordynacja podatkowa nakazuje przedsiębiorcy posiadania konta bankowego, natomiast nie definiuje czy ma być to konto formowe czy prywatne. Ministerstwo Finansów określa że nie ma przepisów które regulowałyby kwestii obowiązku posiadania konta jakie powinien posiadać podatnik.

Zakładając działalność gospodarczą nie mamy możliwości wskazania we wniosku numeru konta firmowego, jedynie osobistego, ponieważ dopiero po rejestracji naszej działalności możemy założyć rachunek firmowy. W związku z tym, musimy ponownie złożyć wizytę w urzędzie gminy, wypełniając we wniosku CEIDG-1 rubrykę stanowiącą o naszym rachunku bankowym. W ten sposób poinformujemy Urząd Skarbowy o posiadaniu i numerze konta firmowego.
Posiadanie konta firmowego jednak może ułatwić nam codzienne prowadzenie firmy w przypadku zlecania przelewów do ZUS lub Urzędów Skarbowych. Rachunek bankowy założony specjalnie na potrzeby prowadzenia działalności gospodarczej może być przydatny w przypadku rozdziału pieniędzy formowych od prywatnych.

Posiadając rachunek firmowy możemy dokonywać comiesięcznych przelewów do ZUS, ponieważ w przypadku rachunku prywatnego, banki zazwyczaj z związku z prowadzoną przez siebie polityką i wewnętrznymi przepisami blokują możliwość wykonywania przelewów do ZUS.

Podobna sytuacja jak w przypadku ZUS, jest przy wykonywaniu przelewów do Urzędów Skarbowych; wewnętrzne regulaminy zabraniają wykorzystywania rachunków prywatnych do celów firmowych. Zakazy wykonywania takich przelewów podyktowane są chęcią pogłębiania zysków przez banki. O ile zazwyczaj konta prywatne są darmowe lub prowadzenie kosztuję niewiele, to już prowadzenie konta firmowego jest zazwyczaj dużo droższe w utrzymaniu i określa wymogi jakie musi wypełniać przedsiębiorca chcący płacić jak najmniej za prowadzenie konta. Używanie konta prywatnego do celów firmowych może skutkować wypowiedzeniem umowy przez bank, jednak banki korzystają z tej sankcji niechętnie, ponieważ każdy klient to określone korzyści dla banku.

Przedsiębiorca posiadający jedynie rachunek prywatny, a chcący wziąć np. kredyt na prowadzenie działalności, nie będzie mógł wliczyć odsetek od kredytu w koszty uzyskania przychodu, taką możliwość daje jedynie konto firmowe.

Prowadząc własną działalność gospodarczą należy mieć na uwadze względy ekonomiczne, a co za tym idzie zachować płynność finansową. Wobec tego dobrą praktyką jest rozdzielenie pieniędzy firmowych od prywatnych. Konto firmowe powinno służyć nam wyłącznie do spraw związanych z prowadzoną przez nas firmą, w innym przypadku możemy nie mieć stałej kontroli nad naszymi finansami np. robiąc codzienne zakupy w sklepie. Dobrym rozwiązaniem jest przelewanie określonej kwoty miesięcznie lub w razie potrzeby na konto prywatne, natomiast konto firmowe używać tylko do celów własnej pracy.

Pieczątka firmowa

Przedsiębiorca nie ma obowiązku posiadania pieczątki firmowej. Jest to jednak spore ułatwienie w codziennej pracy np. przy wystawianiu ręcznie faktur lub przy wizytach w Urzędach. Również kontrahenci mogą wymagać czasami, aby dla uwiarygodnienia umowy oprócz podpisu, była również firmowa pieczątka.

Zezwolenia i koncesje

Niektóre branże wymagają zezwoleń lub koncesji, dlatego przed rozpoczęciem działalności należy się upewnić, czy aby nasza działalność nie wymaga specjalnej koncesji lub zezwolenia.

18. Metody elektronicznej weryfikacji tożsamości, e-PUAP, e-Deklaracje

Elektroniczna Platforma Usług Administracji Publicznej (ePUAP) to system informatyczny, dzięki któremu obywatele mogą załatwiać sprawy urzędowe za pośrednictwem internetu, natomiast przedstawiciele podmiotów publicznych – bezpłatnie udostępniać swoje usług w postaci elektronicznej. Ideą przyświecającą budowie ePUAP było stworzenie jednego, łatwo dostępnego i bezpiecznego elektronicznego kanału udostępniania usług publicznych; tak powstał portal www.epuap.gov.pl. Portal zapewnia sprawną komunikację pomiędzy:

o Obywatelami a administracją

o Przedsiębiorcami a administracją

o Instytucjami administracji publicznej

Obywatele, poszukując usługi, którą chcieliby zrealizować za pośrednictwem portalu www.epuap.gov.pl, korzystają z Katalogu Usług. Jest to narzędzie standaryzujące sposób prezentowania i opisywania usług administracji publicznej. Jego celem jest utrzymywanie spójnej listy usług publicznych świadczonych drogą elektroniczną oraz ich efektywne wyszukiwanie, nawigowanie, wertowanie i filtrowanie.

Korzyścią dla podmiotów publicznych, wynikającą z wykorzystania portalu jest możliwość bezpłatnego udostępniania usług publicznych poprzez internet. Podmioty publiczne, korzystając z platformy, nie muszą budować własnych systemów, w celu umożliwienia obywatelowi kontaktu z instytucją i załatwienia sprawy urzędowej. Udostępniona funkcjonalność Elektronicznej Skrzynki Podawczej (ESP) umożliwiła instytucjom publicznym wywiązanie się z obowiązku, wynikającego z ustawy o informatyzacji działalności podmiotów realizujących zadania publiczne, przyjmowania dokumentów w postaci elektronicznej (wnoszenia podań i wniosków oraz innych czynności w postaci elektronicznej). W celu uporządkowania wzorów oraz formularzy dokumentów elektronicznych, stworzono Centralne Repozytorium Wzorów Dokumentów (CRD), czyli bazę skupiającą w jednym miejscu obowiązujące w administracji wzory i formularze.

e-deklaracje

W związku z informatyzacją systemu wysyłki druków urzędowych stopniowo od 2008 r. wprowadzać zaczęto  systemy, które zapewnić miały możliwość wysyłki i odbioru przez organy państwowe druków urzędowych za pośrednictwem sieci internet.  Druk wysyłany w tej formie musiał sprostać podstawowym wymogom formy pisma urzędowego, w szczególności do dziś musi być prawidłowy co do formy, treści oraz prawidłowo podpisany. Druk nie spełniający wymogów nie stanowi pisma doręczonego, a tym samym nie niesie za sobą skutków prawnych, jakie miał spowodować.

Pisma doręczane do urzędów w formie elektronicznej uwierzytelniane są obecnie w trojaki sposób:

• Za pomocą e-podpisu – czyli zewnętrznego certyfikatu (potwierdzonego notarialnie lub poprzez biuro certyfikujące e-podpis) uwierzytelniającego, że pismo opatrzone bezpiecznym podpisem elektronicznym zostało wysłane przez osobę, posługującą się takim podpisem; pismo takie posiada taką samą moc, co forma pisemna i jest uznawana nie tylko w kontaktach z urzędami, ale również w obrocie gospodarczym, między osobami fizycznymi

• Za pomocą platformy EPUAP, poprzez profil zaufany – który po zalogowaniu się do niego pozwala na kontakty z urzędami bez konieczności każdorazowego korzystania z e-podpisu,

• Za pomocą zestawu danych weryfikujących podmiot, jako składający druk; metoda ta wykorzystywana jest w przypadku osób fizycznych składających niektóre deklaracje podatkowe (danymi uwierzytelniającymi są imię, nazwisko NIP lub PESEL, data urodzenia i kwota przychodu wykazana w poprzednim deklaracji złożonej w poprzednim roku).

W procedurze podatkowej, za równoważne doręczeniu deklaracji podatkowej do właściwego urzędu skarbowego uznaje się wysłanie pisma za pomocą środków komunikacji elektronicznej pod warunkiem uzyskania zwrotnie numeru zwanego UPO (Urzędowego Potwierdzenie Odbioru). Weryfikacja podatnika odbywa się w zależności od rodzaju deklaracji za pomocą e-podpisu lub zestawu danych weryfikujących (uwierzytelniających podatnika).

System informacji Płatnik oraz system składania druków do zakładu ubezpieczeń społecznych działa obecnie w oparciu o dwa systemy uwierzytelniania – e-podpis oraz PUE (profil zaufany w ramach ePUAP).  Płatnicy rozliczający nie więcej niż 5 osób mają dodatkowo możliwość na przesyłanie druków w formie tradycyjnej. Druki deklaracji ubezpieczeniowych  i informacje korygujące mogą być zatem wysyłane bezpośrednio, bez obowiązku wizyty w organach ubezpieczeniowych.

System ePUAP to system działający w oparciu o zestaw informacji identyfikujących i opisujących osobę będącą użytkownikiem konta na ePUAP, który został potwierdzony przez punkt potwierdzający. Wykorzystując profil zaufany można załatwić sprawy administracyjne w wielu urzędach bez potrzeby osobistego udania się do urzędu.

Korzystanie z profilu ePUAP i wysyłania dokumentów nie wymaga w każdym wypadku posiadania podpisu elektronicznego. Wymagane jest natomiast założenie profilu zaufanego. W tym celu możliwy jest wybór dwóch metod:

• profil bez e-podpisu – w celu jego założenia niezbędna jest wizyta w urzędzie, celem potwierdzenia danych wysłanych z komputera (potwierdzenie na podstawie dokumentu tożsamości)

• Profil bazujący na e-podpisie – gdzie weryfikacja danych do profilu zaufanego następuje na podstawie wniosku wysłanego z użyciem e-podpisu – co jednoznacznie identyfikuje wysyłającego jako zakładającego profil (tzw. samozaufanie).

W odróżnieniu od systemu deklaracji i druków urzędowych, nie jest obecnie wymagane podpisywanie e-podpisem faktur wysyłanych kontrahentom w ramach działalności. Obecnie nie ma również obowiązku występowania o pisemną zgodę na wysyłkę faktur w formie elektronicznej o ile występuje jakakolwiek akceptacja na taką formę fakturowania ze strony kontrahenta. Możliwe jest zarówno wystawianie, przesyłanie, gromadzenie, jak i udostępnianie e-faktur (np. na własnej platformie, serwerze).

Za pomocą zaufanego profilu bazującego na podobnych zasadach, jak w przypadku ePUAP działają procedury e-sądu, przed którym możliwe jest dochodzenie spraw w ramach elektronicznego postępowania upominawczego. W ramach założonego konta, uwierzytelnionego przy pomocy adresu e-mial użytkownika, możliwe jest posługiwanie się, dla celów prowadzenia postępowania upominawczego:

• zwykłym podpisem elektronicznym, który uzyskuje się ze strony e-sądu, bez opłat. Po aktywacji konta należy złożyć wniosek o wydanie certyfikatu przez Centrum Certyfikacji EPU i oczekiwać na powiadomienie o wydaniu certyfikatu.

• bezpiecznym podpisem elektronicznym, weryfikowanym za pomocą ważnego kwalifikowanego certyfikatu. Możliwość korzystania z bezpiecznego podpisu elektronicznego następuje automatycznie po rejestracji konta użytkownika.

Ustawa z dnia 18 września 2001 o podpisie elektronicznym

1) podpis elektroniczny - dane w postaci elektronicznej, które wraz z innymi danymi, do których zostały dołączone lub z którymi są logicznie powiązane, służą do identyfikacji osoby składającej podpis elektroniczny (art. 3 pkt 1)

2) bezpieczny podpis elektroniczny - podpis elektroniczny, który:

a) jest przyporządkowany wyłącznie do osoby składającej ten podpis,

b) jest sporządzany za pomocą podlegających wyłącznej kontroli osoby składającej podpis elektroniczny bezpiecznych urządzeń służących do składania podpisu elektronicznego i danych służących do składania podpisu elektronicznego,

c) jest powiązany z danymi, do których został dołączony (art. 3 pkt 2)

3) podpis elektroniczny znakowany czasem - wywołuje skutki prawne daty pewnej w rozumieniu przepisów KC. Uważa się, ze został złożony nie później niż w chwili dokonywania usługi znakowania czasem. (art. 7)

Znakowanie czasem - usługa polegająca na dołączaniu do danych w postaci elektronicznej logicznie powiązanych z danymi opatrzonymi podpisem lub poświadczeniem elektronicznym, oznaczenia czasu w chwili wykonania tej usługi oraz poświadczenia elektronicznego tak powstałych danych przez podmiot świadczący tę usługę (art. 3 pkt 16)

Projekt ustawy o podpisach elektronicznych

1) podpis elektroniczny – dane w postaci elektronicznej dołączone do innych danych elektronicznych lub z nimi logicznie powiązane i służące jako metoda uwierzytelnienia (art. 2 ust. 1)

2) zaawansowany podpis elektroniczny – podpis elektroniczny:

1) przyporządkowany wyłącznie podpisującemu

2) umożliwiający identyfikację podpisującego

3) utworzony za pomocą środków, które podpisujący może mieć pod wyłączną kontrolą

4) powiązany z danymi, do których się odnosi, w taki sposób, że każda późniejsza zmiana tych danych jest wykrywalna (art. 2 ust. 2)

3) kwalifikowany podpis elektroniczny – zaawansowany podpis elektroniczny, weryfikowany przy pomocy ważnego kwalifikowanego certyfikatu, złożony za pomocą bezpiecznego urządzenia do składania podpisu elektronicznego (art. 2 ust. 3 upe) – w literaturze nazywany tez podpisem cyfrowym

4) podpis urzędowy – zaawansowany podpis elektroniczny składany przez podpisującego, będącego osobą fizyczną, przy pomocy danych służących do składania podpisu elektronicznego zawartych w dokumencie tożsamości (art. 2 ust. 5 upe)

5) pieczęć elektroniczna – zaawansowany podpis elektroniczny składany przez podpisującego nie będącego osobą fizyczną za pomocą bezpiecznego urządzenia do składania podpisu elektronicznego, weryfikowany przy pomocy ważnego certyfikatu (art. 2 ust. 6 upe)

6) podpis elektroniczny znakowany czasem – uważa się, że podpis elektroniczny znakowany czasem w okresie ważności certyfikatu został złożony w tym okresie (art. 7 upe)

19. Klasyfikacja kosztów

Koszty własne przedsiębiorstwa mogą być klasyfikowane według różnych kryteriów, lecz najczęściej sprowadza się koszty do trzech zasadniczych układów:

- układu rodzajowego,

- układu funkcjonalnego (według miejsc powstania)

- układu funkcjonalnego.

Układy te pozwalają scharakteryzować koszty z punktu widzenia ewidencyjno-organizacyjnego. W celu przeprowadzenia analizy gospodarczej i do celów sprawozdawczych grupuje się również koszty według układu analityczno-ekonomicznego.

Układ rodzajowy kosztów określa, jakiego rodzaju koszty proste, czyli obejmujące jednorodne składniki, ponosi przedsiębiorstwo. Koszty w układzie rodzajowym charakteryzują się tym, że obejmują całkowitą sumę kosztów danej kategorii w przedsiębiorstwie, bez względu na to, w jakim miejscu powstały i w jakim celu zostały poniesione. Układ ten umożliwia badanie i porównywanie struktury kosztów. W ramach układu rodzajowego można podzielić koszty na następujące grupy: zużycie materiałów i energii, usługi obce, np. remontowe, transportowe, podatki i opłaty, np. podatki od środków transportu, od nieruchomości, podatek VAT niepodlegający potrąceniu, podatek akcyzowy, opłaty skarbowe, opłaty za korzystanie ze środowiska, wynagrodzenia za pracę, narzuty na wynagrodzenia, np. składki na ubezpieczenie społeczne, Fundusz Pracy, Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych, świadczenia na rzecz pracowników, np. odpisy na fundusz świadczeń socjalnych, koszty posiłków regeneracyjnych, koszty bhp i ochrony zdrowia, amortyzacja środków trwałych oraz wartości niematerialnych i prawnych, pozostałe koszty, np. koszty usług bankowych, podróży służbowych, reprezentacji i reklamy, ubezpieczeń rzeczowych.

Układ funkcjonalny, uwzględniający miejsce ich powstania, grupujące koszty stosownie do stanowisk pracy lub komórek organizacyjnych bądź zgodnie z określonymi funkcjami spełnianymi przez podmiot gospodarczy, powodującymi powstanie tych kosztów. Głównym celem tego grupowania jest stworzenie warunków do wewnętrznej analizy kosztów oraz ustalenia osób odpowiedzialnych za ich wysokość. Układ taki jest nazywany funkcjonalnym, ponieważ miejscami powstania kosztów są określone funkcje dotyczące przedsiębiorstwa jako całości. Funkcje te mają swe odbicie w podziale procesu gospodarczego przedsiębiorstwa na procesy zaopatrzenia, produkcji i zbytu.

W układzie funkcjonalnym w przedsiębiorstwie przemysłowym można więc wyróżnić:

- koszty zakupu materiałów, związane z zaopatrzeniem przedsiębiorstwa w surowce i materiały;

- koszty produkcji, obejmujące koszty wydziałów produkcji podstawowej, koszty wydziałów pomocniczych oraz koszty utrzymania zarządu przedsiębiorstwa;

- koszty sprzedaży, obejmujące koszty związane ze sprzedażą wyrobów gotowych, czyli koszty reklamy, opakowania, transportu wyrobów gotowych itp.

W przedsiębiorstwie handlowym układ funkcjonalny obejmuje na przykład koszty zakupu towarów, magazynowania towarów, przerobu handlowego, reklamy, sprzedaży, zarządu przedsiębiorstwa.

Układ kalkulacyjny odgrywa dużą rolę w ustalaniu kosztu jednostki wyrobu i wskazuje konkretny cel, na jaki koszty zostały poniesione. Koszty według układu kalkulacyjnego dzieli się na: koszty bezpośrednie i pośrednie.

Koszty bezpośrednie można bezpośrednio przypisać konkretnemu wyrobowi na podstawie odpowiednich dokumentów. Takim dokumentem może być dowód pobrania materiałów, wskazujący, jaką ilość materiału pobrano do produkcji danego wyrobu, lub karta pracy, zawierająca liczbę godzin przepracowanych przy produkcji określonego wyrobu i stawkę godzinową.

W skład kosztów bezpośrednich wchodzą :

-materiały bezpośrednie stanowiące surowce i materiały podstawowe, z których wytwarza się dany wyrób i materiały pomocnicze oraz opakowanie, jeżeli można zaliczyć je na konkretne wyroby;

- paliwo i energia technologiczna obca, jeżeli istnieją odpowiednie przyrządy pomiarowe na ustalenie zużycie energii do produkcji poszczególnych rodzajów wyrobów;

- płace bezpośrednie, czyli płace robotników zatrudnionych bezpośrednio przy produkcji określonych wyrobów wraz z narzutami na te płace (składka ubezpieczenia społecznego i na fundusz pracy);

- inne koszty bezpośrednie, np. koszty prób laboratoryjnych, narzędzi specjalnych, jeżeli można je odnieść do konkretnego wyrobu.

Do kosztów bezpośrednich zalicza sie również straty na brakach obejmujące koszty nienaprawialnych braków produkcyjnych, koszty naprawy braków i koszt napraw gwarancyjnych.

Koszty pośrednie są związane z działalnością poszczególnych odcinków produkcyjnych (oddziałów, wydziałów) lub całego przedsiębiorstwa i dotyczą wszystkich produkowanych tam wyrobów. Nie ma możliwości dokładnego ustalenia, jaka część kosztów przypada na określony rodzaj wyrobów. Mogą być to np. koszty ogrzewania, oświetlenia, płace kierownictwa wydziałów i administracji jednostki gospodarczej. Koszty te dzieli się na poszczególne wyroby w sposób umowny, proporcjonalnie do przyjętego wskaźnika, którym może być koszt robocizny bezpośredniej, materiałów bezpośrednich lub suma kosztów bezpośrednich.

Koszty pośrednie dzieli się na :

- koszty wydziałowe, powstające w wydziałach produkcyjnych, na które składają się koszty związane z utrzymaniem ruchu maszyn i urządzeń, transportem wewnątrzwydziałowym, utrzymaniem czystości pomieszczeń wydziałowych, administracją wydziału oraz koszty amortyzacji itp.;

- koszty ogólne zarządu, obejmujące koszty dotyczące przedsiębiorstwa jako całości, np. koszty zarządu, amortyzacja środków trwałych ogólnego zastosowania, koszty utrzymania magazynów, laboratoriów zakładowych, podatki;

- koszty sprzedaży związane ze sprzedażą wyrobów gotowych, np. koszt wysyłki, opakowania.

W układzie kalkulacyjnym stosuje się pojęcie technicznego kosztu wytworzenia, które oznacza sumę kosztów bezpośrednich powiększoną o ogólne koszty wytworzenia, np. koszty wydziałowe.

Układ analityczno-ekonomiczny grupuje koszty z różnych punktów widzenia. W układzie tym wyodrębnia się miedzy innymi koszty proste i złożone, koszty stałe i zmienne, koszty rzeczowe i osobowe oraz koszty zależne i niezależne.

Koszty proste obejmują niepodzielne i jednorodne pozycje kosztów (np. materiały, amortyzacja), czego przykładem jest większość kosztów w układzie rodzajowym. Koszty złożone składają się z kilku elementów kosztów prostych, a można do nich zaliczyć koszty remontów, koszty sprzedaży, koszty ogólnozakładowe, które obejmują materiały, wynagrodzenia pracowników itp.

Podział na koszty stałe i zmienne uwzględnia sposób reagowania całkowitej sumy tych kosztów na zmiany wielkości produkcji. Koszty stałe, w wypadku wzrostu lub spadku produkcji do określonych granic, utrzymują sie na niezmienionym poziomie. Przykładem może być większa część kosztów ogólnozakładowych lub część kosztów wydziałowych (amortyzacja, płace personelu technicznego i administracyjnego), które nie zmieniają się wraz ze wzrostem lub spadkiem produkcji. Ponieważ suma tych kosztów po przekroczeniu określonego stopnia spadku lub wzrostu produkcji, lub w pewnych okolicznościach może ulec zmianom, koszty te są nazywane kosztami względnie stałymi. Koszty zmienne wzrastają lub spadają w miarę zmian wielkości produkcji. Zaliczamy do nich koszty materiałów bezpośrednich, które zmieniają się proporcjonalnie do zmian produkcji.

Podział kosztów na rzeczowe i osobowe wynika z udziału zaangażowania składników trwałych i obrotowych oraz pracy ludzkiej w całości kosztów. Do rzeczowych kosztów zalicza się przykładowo amortyzację maszyn i urządzeń , zużycie materiałów, surowców i energii. Koszty osobowe odnoszą się do nakładów pracy ludzkiej i obejmują wynagrodzenia i narzuty na płace oraz odpisy na fundusz świadczeń socjalnych.

Koszty zależne i niezależne są klasyfikowane z punktu widzenia możliwości wpływania na poziom kosztów przez samą jednostkę gospodarczą. Podział ten jest podziałem względnym, gdyż często nie ma możliwości ścisłego i jednoznacznego rozgraniczenia tych czynników.

Wśród czynników zależnych od decyzji i gospodarności przedsiębiorstwa można wymienić organizację procesu produkcji, stopień wykorzystania zdolności produkcyjnej, poziom wydajności pracy, jakość pracy i produkcji, wykorzystanie odpadów, wykorzystanie czasu pracy, penetrację rynku.

Do czynników niezależnych, wpływających na kształtowanie się kosztów, można np. zaliczyć warunki naturalne, zwłaszcza w przemyśle wydobywczym, budownictwie i rolnictwie, typ produkcji (od jednostkowej do masowej), konstrukcję wyrobu, wielkość przedsiębiorstwa, zmiany w taryfach, podatkach i cłach, wprowadzenie dodatkowych świadczeń i opłat w drodze administracyjnej, wzrost oprocecntowania kredytów itp.

Struktura kosztów układu rodzajowego, oznaczająca procentowy udział poszczególnych pozycji kosztów w ogólnej sumie kosztów, wykazuje duże zróżnicowanie w poszczególnych branżach, gdyż zależy od charakteru działalności podmiotów gospodarczych.

20. Analiza i optymalizacja kosztów w firmie

Analiza kosztów - daje pogląd na efektywność gospodarowania we wszystkich ogniwach jednostki gospodarczej oraz na jej pracę jako całości.

Zadaniem analizy kosztów jest dostarczenie informacji o ich kształtowaniu się oraz o czynnikach oddziałujących na ich poziom, dynamikę i strukturę. Pozwala to ujawnić i zlokalizować niewykorzystane dotąd możliwości poprawy gospodarowania oraz wskazać możliwości i sposoby ich wykorzystania, by osiągnąć jak najwyższy poziom zysku z działalności gospodarczej.

Głównym źródłem analizy kosztów własnych jest rachunkowość firmy, która określa tylko wielkość kosztów, nie pokazuje natomiast przyczyn ich kształtowania. Dlatego analiza korzysta jeszcze z wielu innych źródeł pozwalających ocenić przyczyny określonego kształtowania się kosztów. Wśród tych źródeł można wymienić dokumentację produkcji w przedsiębiorstwie przemysłowym i usługowym, ewidencję obrotu towarowego w handlu, ewidencję wydajności pracy, zużycia materiałowego i zapasów, sprawozdawczość z zakresu sprzedaży i inne.

Analiza kosztów własnych produkcji sprzedanej - polega na porównaniu faktycznych kosztów z kosztami poniesionymi w okresie minionym lub przewidzianymi w planie, ustaleniu wielkości odchylenia między faktycznie poniesionymi kosztami w okresie badanym a planem lub jego wykonaniem w poprzednich okresach oraz na zbadaniu przyczyn, które te odchylenia spowodowały. Odchylenia faktycznych kosztów od kosztów planowanych lub kosztów w innych okresach mogą być spowodowane zmianą ilości produkcji sprzedanej, zmianą asortymentową sprzedaży oraz zmianą poziomu kosztu jednostkowego.

Jednym z istotnych elementów zarządzania przedsiębiorstwem jest optymalizacja kosztów prowadzenia działalności gospodarczej. Często optymalizacja oznacza po prostu redukcję kosztów, istnieje jednak wiele innych sposób racjonalizacji zarządzania finansami firmy. Dla osób prowadzących mikro-, małe lub średnie przedsiębiorstwo, potrzebujących wsparcia w zarządzaniu aktywami i pasywami, prowadzona jest usługa doradczo-analityczna z zakresu optymalizacji kosztów prowadzenia działalności gospodarczej. Usługa optymalizacji kosztów składa się z trzech etapów. W pierwszym etapie następuje rozpoznanie potrzeb w zakresie podatkowym, prawnym, rachunkowym i finansowym przedsiębiorstwa. W drugim etapie prowadzony jest audyt zarządzania finansami przedsiębiorstwa, a następnie doradca przygotowuje Strategię Optymalizacji Kosztów Prowadzenia Działalności Gospodarczej. W zależności od potrzeb przedsiębiorstwa, prowadzone są określone rodzaje audytów. Mogą to być m.in.:

a) Audyt finansowy: analiza wskaźnikowa, rynku, kosztów i przychodów, struktury kapitału obrotowego i przepływów pieniężnych, innych czynników,

b) Audyt rachunkowy: weryfikacja stosowanych zasad i systemu rachunkowości, ocena systemu kontroli wewnętrznej, analiza prawidłowości wyceny pozycji bilansowych, ocena istotnych operacji gospodarczych pod względem księgowym,

c) Audyt podatkowy,

d) Audyt prawny: analiza stosowanych form zabezpieczenia wierzytelności, zabezpieczeń udzielanych przez przedsiębiorcę, sposobu zarządzania wierzytelnościami, stosowanych umów i wzorców umownych, ocena korporacyjnej struktury przedsiębiorstwa (dla spółek handlowych).

W trzecim etapie usługi optymalizacji kosztów przedsiębiorca przeprowadza procedurę wdrożenia rekomendacji, korzystając ze stałego wsparcia doradcy.

21. Obliczanie dochodu

1. Obliczenie dochodu na podstawie podatkowej księgi przychodów i rozchodów.

Przykład obliczenia dochodu:

1. Przychód ……..

2. Wysokość kosztów uzyskania przychodów poniesionych w roku podatkowym:

a) wartość spisu z natury na początek roku podatkowego

b) plus wydatki na zakup towarów handlowych i materiałów

c) plus wydatki na koszty uboczne zakupu

d) minus wartość spisu z natury na koniec roku podatkowego

e) plus kwota pozostałych wydatków

f) minus wartość wynagrodzeń w naturze ujętych w innych kolumnach księgi

Razem koszty uzyskania przychodu …….

3. Ustalenie dochodu osiągniętego w roku podatkowym:

a) przychód (pkt 1) …….

b) minus koszty uzyskania przychodów (pkt 2) ……..

Dochód (a-b) ……

22. Obliczanie podatku dochodowego i VAT

Podatek dochodowy na zasadach ogólnych oblicza się narastającą od początku roku według wzoru:

przychód – koszty = dochód,

od dochodu odejmujemy składki na ubezpieczenie społeczne (jeśli nie były wpisywane jako wydatki w KPIR) i otrzymujemy podstawę opodatkowania.

Tak obliczoną podstawę opodatkowania zaokrągloną do pełnego złotego mnożymy przez 18% i odejmujemy kwotę zmniejszającą podatek

Otrzymujemy kwotę podatku od której należy odjąć składkę na ubezpieczenie zdrowotne (nie więcej niż 7,75% podstawy wymiaru).

Przykład obliczenia podatku według skali przy założeniu:

Podatnik rozpoczął swoją pierwszą działalność gospodarczą 01 sierpnia 2010 roku W miesiącu sierpniu, dochód podatnika wyniósł 2800,00 (podatek dochodowy nie wystąpi). Na koniec września 2010 dochód podatnika to 11000,00 zł. W dniu 10 września 2010 podatnik opłacił składki ZUS za miesiąc sierpień 2010 (składki preferencyjne z dobrowolnym ubezpieczeniem chorobowym)

W tym przypadku podatek będzie obliczany w następujący sposób:

11000,00 – 117,11 = 10882,89 (117,11 zł to wysokość składki za ubezpieczenie społeczne za miesiąc sierpień 2010, składka opłacona 10 września 2010)

Podstawa opodatkowania:

10883,00 * 18% - 556,02 = 1402,92 – 200,92 = 1202,00 zł (200,92 zł to 7,75% podstawy wymiaru wysokości składki na ubezpieczenie zdrowotne za miesiąc sierpień 2010, składka opłacona 10 września 2010)

Podatnik za miesiąc wrzesień 2010 będzie miał do wpłaty podatek dochodowy w wysokości 1202,00 zł.

Zasady obliczania podatku VAT

W zakresie, w jakim towary i usługi są wykorzystywane do wykonywania czynności opodatkowanych, podatnikowi przysługuje prawo do obniżenia kwoty podatku należnego o kwotę podatku naliczonego.

Podatkiem naliczonym jest:

• suma kwot podatku określonych w fakturach otrzymanych przez podatnika,

• suma kwot podatku wynikająca z dokumentu celnego (w przypadku importu),

• zryczałtowany zwrot podatku,

• kwota podatku należnego od importu oraz kwota podatku należnego z tytułu wewnątrzwspólnotowego nabycia towarów.

Podatnik ma prawo do obniżenia podatku należnego o podatek naliczony, jeżeli importowane lub nabyte towary i usługi dotyczą dostawy towarów lub świadczenia usług przez podatnika poza terytorium kraju. Ponadto podatnik ma również prawo do obniżenia podatku należnego o podatek naliczony, jeżeli importowane lub nabyte towary i usługi dotyczą określonych czynności wykonywanych na terytorium kraju.

W przypadku gdy kwota podatku naliczonego jest w okresie rozliczeniowym wyższa od kwoty podatku należnego, podatnik ma prawo do obniżenia o tę różnicę podatku należnego za następne okresy.

Podatnikom, którzy dokonują obrotu opodatkowanego w całości lub w części, stawką niższą niż 23%, przysługuje prawo do zwrotu z urzędu skarbowego różnicy podatku do wysokości nieprzekraczającej równowartości 23% obrotu opodatkowanego stawkami obniżonymi oraz podatku naliczonego wynikającego z nabycia towarów i usług.

Podatnikom dokonującym sprzedaży opodatkowanej wyłącznie stawką 23%, u których podatek naliczony jest wyższy od podatku należnego, przysługuje zwrot różnicy podatku z urzędu skarbowego w kwocie wyższej od kwoty podatku naliczonego przy nabyciu towarów i usług.

23. Rodzaje i zasady naliczania akcyzy

Podatek akcyzowy w Polsce – podatek pośredni, który reguluje ustawa o podatku akcyzowym. W Polsce opodatkowaniem akcyzą podlegają: wyroby energetyczne i energia elektryczna, inne wyroby ropopochodne, napoje alkoholowe oraz alkohol etylowy, wyroby tytoniowe, samochody osobowe. Pod względem wpływów do budżetu jest drugim co do wielkości podatkiem.

Podmiot opodatkowania

Podatnikiem akcyzy jest osoba fizyczna, osoba prawna oraz jednostka organizacyjna niemająca osobowości prawnej, która dokonuje czynności podlegających opodatkowaniu akcyzą lub wobec której zaistniał stan faktyczny podlegający opodatkowaniu akcyzą, w tym podmiot:

1. nabywający lub posiadający wyroby akcyzowe znajdujące się poza procedurą zawieszenia poboru akcyzy, jeżeli od wyrobów tych nie została zapłacona akcyza w należnej wysokości, a w wyniku kontroli podatkowej, postępowania kontrolnego albo postępowania podatkowego nie ustalono, że podatek został zapłacony;

2. będący nabywcą końcowym zużywającym energię elektryczną, jeżeli od tej energii nie została zapłacona akcyza w należnej wysokości i nie można ustalić podmiotu, który dokonał sprzedaży tej energii elektrycznej nabywcy końcowemu;

3. u którego powstają ubytki wyrobów akcyzowych lub doszło do całkowitego zniszczenia wyrobów akcyzowych, o których mowa w art. 2 ust. 1 pkt. 20, również gdy nie jest właścicielem tych wyrobów akcyzowych;

4. będący przedstawicielem podatkowym;

5. będący zarejestrowanym odbiorcą, z wyłączeniem zarejestrowanego odbiorcy posiadającego zezwolenie na jednorazowe nabycie wyrobów akcyzowych jako zarejestrowany odbiorca – z tytułu nabycia wewnątrzwspólnotowego wyrobów akcyzowych na rzecz innego podmiotu;

6. będący zarejestrowanym wysyłającym, jeżeli wysyła z zastosowaniem procedury zawieszenia poboru akcyzy wyroby akcyzowe z miejsca importu;

7. dokonujący użycia lub sprzedaży wyrobów węglowych, które uzyskał w drodze czynu zabronionego pod groźbą kary.

Podatnikiem jest również podmiot niebędący importerem, jeżeli ciąży na nim obowiązek uiszczenia cła^[1].

Podatnikiem z tytułu wyprowadzenia ze składu podatkowego, poza procedurą zawieszenia poboru akcyzy, wyrobów akcyzowych niebędących własnością podmiotu prowadzącego ten skład podatkowy jest podmiot będący właścicielem tych wyrobów, który uzyskał od właściwego naczelnika urzędu celnego zezwolenie, o którym mowa w art. 54 ust. 1^[1].

Jeżeli obowiązek podatkowy ciąży na kilku podatnikach z tytułu dokonania czynności lub zaistnienia stanu faktycznego, o których mowa w art. 8 ust. 1 pkt. 3 oraz ust. 2, 3 i 5, których przedmiotem są te same wyroby akcyzowe, zapłata akcyzy związanej z tymi wyrobami przez jednego z tych podatników powoduje wygaśnięcie zobowiązania podatkowego pozostałych podatników.

Podatnikiem w przypadku nabycia wewnątrzwspólnotowego energii elektrycznej przez nabywcę końcowego od podmiotu zagranicznego niemającego siedziby, miejsca zamieszkania lub stałego miejsca prowadzenia działalności na terytorium kraju, jest podmiot reprezentujący wyznaczony przez podmiot zagraniczny.

W przypadku niewyznaczenia podmiotu reprezentującego, odmowy przyjęcia zgłoszenia rejestracyjnego podmiotu reprezentującego przez właściwego naczelnika urzędu celnego lub nieprzesłania w terminie przez nabywcę końcowego podmiotowi reprezentującemu kopii faktury, o której mowa w art. 24 ust. 1 pkt 1, podatnikiem jest nabywca końcowy, który dokonał nabycia wewnątrzwspólnotowego energii elektrycznej.

Zgodnie z art. 8 przedmiotem opodatkowania podatkiem akcyzowym jest:

1. produkcja wyrobów akcyzowych;

2. wprowadzenie wyrobów akcyzowych do składu podatkowego;

3. import wyrobów akcyzowych, z wyłączeniem importu wyrobów akcyzowych wysłanych następnie z zastosowaniem procedury zawieszenia poboru akcyzy z miejsca importu przez zarejestrowanego wysyłającego niebędącego importerem tych wyrobów;

4. nabycie wewnątrzwspólnotowe wyrobów akcyzowych, z wyłączeniem nabycia wewnątrzwspólnotowego dokonywanego do składu podatkowego;

5. wyprowadzenie ze składu podatkowego, poza procedurą zawieszenia poboru akcyzy, wyrobów akcyzowych niebędących własnością podmiotu prowadzącego ten skład podatkowy, z wyłączeniem wyrobów akcyzowych objętych zwolnieniem od akcyzy ze względu na ich przeznaczenie, przez podmiot, o którym mowa w art. 13 ust. 3;

6. wysłanie z zastosowaniem procedury zawieszenia poboru akcyzy importowanych wyrobów akcyzowych z miejsca importu przez zarejestrowanego wysyłającego niebędącego importerem tych wyrobów;

7. użycie wyrobów akcyzowych objętych zwolnieniem od akcyzy ze względu na ich przeznaczenie albo określoną stawką akcyzy związaną z ich przeznaczeniem, jeżeli ich użycie było niezgodne z przeznaczeniem uprawniającym do zwolnienia lub nastąpiło bez zachowania warunków zwolnienia.

8. dostarczenie wyrobów akcyzowych objętych zwolnieniem od akcyzy ze względu na ich przeznaczenie, jeżeli odbyło się ono bez zachowania warunków uprawniających do zastosowania zwolnienia od akcyzy;

9. sprzedaż wyrobów akcyzowych znajdujących się poza procedurą zawieszenia poboru akcyzy, objętych określoną stawką akcyzy związaną z ich przeznaczeniem, jeżeli ich sprzedaż odbyła się bez zachowania warunków uprawniających do zastosowania tej stawki akcyzy;

10. nabycie lub posiadanie wyrobów akcyzowych znajdujących się poza procedurą zawieszenia poboru akcyzy, jeżeli od tych wyrobów nie została zapłacona akcyza w należnej wysokości, a w wyniku kontroli podatkowej, postępowania kontrolnego albo postępowania podatkowego nie ustalono, że podatek został zapłacony.

Zgodnie z art. 9. W przypadku energii elektrycznej przedmiotem opodatkowania akcyzą jest:

1. nabycie wewnątrzwspólnotowe energii elektrycznej przez nabywcę końcowego;

2. sprzedaż energii elektrycznej nabywcy końcowemu na terytorium kraju, w tym przez podmiot nieposiadający koncesji na wytwarzanie, przesyłanie, dystrybucję lub obrót energią elektryczną w rozumieniu przepisów ustawy z dnia 10 kwietnia 1997 r. – Prawo energetyczne, który wyprodukował tę energię;

3. zużycie energii elektrycznej przez podmiot posiadający koncesję, o której mowa w pkt 2;

4. zużycie energii elektrycznej przez podmiot nieposiadający koncesji, o której mowa w pkt 2, który wyprodukował tę energię;

5. import energii elektrycznej przez nabywcę końcowego;

6. zużycie energii elektrycznej przez nabywcę końcowego, jeżeli nie została od niej zapłacona akcyza w należnej wysokości i nie można ustalić podmiotu, który dokonał sprzedaży tej energii elektrycznej nabywcy końcowemu.

W przypadku wyrobów węglowych przedmiotem opodatkowania akcyzą jest:

1. sprzedaż wyrobów węglowych na terytorium kraju;

2. nabycie wewnątrzwspólnotowe wyrobów węglowych;

3. dostawa wewnątrzwspólnotowa wyrobów węglowych;

4. import wyrobów węglowych;

5. eksport wyrobów węglowych;

6. użycie wyrobów węglowych do celów innych niż wskazane w art. 31a ust. 2, przy czym za takie użycie uważa się naruszenie warunków zwolnienia, jak i sprzedaż, dostawę wewnątrzwspólnotową albo eksport wyrobów węglowych przez podmiot korzystający ze zwolnienia, o którym mowa w art. 3la ust. 2, niebędący pośredniczącym podmiotem węglowym, zamiast użycia go do celów zwolnionych;

7. użycie lub sprzedaż wyrobów węglowych uzyskanych w drodze czynu zabronionego pod groźbą kary;

8. powstanie ubytków wyrobów węglowych.

Podstawą opodatkowania wyrobów energetycznych jest ich ilość, wyrażona, w zależności od rodzaju wyrobów, w litrach gotowego wyrobu w temperaturze 15 °C lub w kilogramach gotowego wyrobu, albo wartość opałowa, wyrażona w gigadżulach (GJ). Podstawą opodatkowania energii elektrycznej jest jej ilość, wyrażona w megawatogodzinach (MWh)^[1].

Do napojów alkoholowych w rozumieniu ustawy zalicza się alkohol etylowy, piwo, wino, napoje fermentowane oraz wyroby pośrednie. Podstawą opodatkowania alkoholu etylowego jest liczba hektolitrów alkoholu etylowego 100% vol. w temperaturze 20 °C zawartego w gotowym wyrobie. W przypadku pozostałych napojów podstawą jest ilość hektolitrów niezależnie od zawartości czystego alkoholu etylowego.

Podstawą opodatkowania wyrobów tytoniowych jest 1000 sztuk, a w przypadku pozostałych wyrobów tytoniowych – kilogram liści tytoniu zużytych do produkcji danego wyrobu.

Podstawą opodatkowania samochodów osobowych jest cena zakupu, bądź wartość celna samochodu sprowadzonego importowanego bądź nabytego wewnątrzwspólnotowo. W przypadku samochodów specjalistycznych cena jest pomniejszona o koszt przebudowy analogicznego samochodu do wykonywania takich samych zadań jak przebudowany.

Zgodnie z art 4. ulgi i zwolnienia podatkowe udzielone na podstawie odrębnych przepisów nie mają zastosowania do akcyzy. Zwolnienie z podatku akcyzowego następuje jeżeli w stosunku do wyrobu akcyzowego powstał obowiązek podatkowy w związku z wykonaniem jednej z czynności, o których mowa w ust. 1, jeżeli kwota akcyzy została, po zakończeniu procedury zawieszenia poboru akcyzy, określona lub zadeklarowana w należnej wysokości, chyba że przepisy ustawy stanowią inaczej.

Ponadto zwolnione są wszystkie podmioty przeznaczające wyroby akcyzowe do konsumpcji zgodnie z umową zawartą z państwami trzecimi lub organizacjami międzynarodowymi, pod warunkiem że wyroby te są zwolnione od podatku od towarów i usług.

W przypadku dostaw wewnątrzwspólnotowych podatek akcyzowy jest nakładany tylko raz przez państwo, z którego pochodzi pierwszy dostawca. W przypadku kiedy produkt jest objęty zwolnieniem przedmiotowym w kraju dostawcy, akcyza jest nakładana na odbiorcę przez kraj, w którym jest zarejestrowany odbiorca.

Zgodnie z artykułem 31. z podatku akcyzowego zwolnione jest zużycie wyrobów akcyzowych przez:

• Placówki dyplomatyczne i konsularne w ramach stosunków dyplomatycznych lub konsularnych, w odniesieniu do osób, które nie są obywatelami polskimi i nie mają stałego miejsca pobytu na terytorium kraju.

• Instytucje Unii Europejskiej

• Siły zbrojne innych państw Unii Europejskiej oraz państw NATO nie będących członkami Unii Europejskiej. Siły Zbrojne Rzeczypospolitej Polskiej nie podlegają zwolnieniu podmiotowemu.

• Organizacje międzynarodowe uznawane przez właściwe organy na terytorium kraju oraz członków takich organizacji, w granicach i na warunkach określonych w konwencjach międzynarodowych ustanawiających takie organizacje lub w umowach w sprawie ich siedzib.

Zgodnie z artykułem 30. z podatku akcyzowego zwolniona jest produkcja energii elektrycznej w przypadku:

• Wytwarzania energii elektrycznej ze źródeł odnawialnych. Na podstawie świadectwa pochodzenia energii.

• Zużycie energii elektrycznej w skojarzonym procesie produkcji energii oraz w procesach podtrzymywania produkcji energii elektrycznej.

• Wytwarzanie energii elektryczne na potrzeby własne statków, w tym kutrów rybackich.

Zgodnie z artykułem 30. z podatku akcyzowego zwolniona jest produkcja i przetwarzanie alkoholu etylowego w przypadku:

• Alkoholu całkowicie skażonego, importowanego, nabywanego wewnątrzwspólnotowo albo produkowanego na terytorium kraju, wskazanym przez dowolne państwo członkowskie Unii Europejskiej, środkami dopuszczonymi do skażania alkoholu etylowego na podstawie rozporządzenia Komisji (WE) nr 3199/93 z dnia 22 listopada 1993 r. w sprawie wzajemnego uznawania procedur całkowitego skażenia alkoholu etylowego do celów zwolnienia z podatku akcyzowego, w tym zawarty w wyrobach nieprzeznaczonych do spożycia przez ludzi

• Zawartego w nabywanych wewnątrzwspólnotowo wyrobach nieprzeznaczonych do spożycia przez ludzi, skażonych środkami skażającymi dopuszczonymi przez państwo członkowskie Unii Europejskiej pochodzenia wyrobu;

• Zawartego w importowanych wyrobach nieprzeznaczonych do spożycia przez ludzi, skażony środkami skażającymi, o których mowa w art. 32 ust. 4 pkt 2;

• Zawartego w produktach leczniczych w rozumieniu przepisów ustawy z dnia 6 września 2001 r. – Prawo farmaceutyczne;

• Zawartego w olejkach eterycznych lub mieszaninach substancji zapachowych, stosowanych do wytwarzania artykułów spożywczych i napojów bezalkoholowych o rzeczywistej objętościowej mocy alkoholu nieprzekraczającej 1,2% objętości;

• Zawartego w artykułach spożywczych lub półproduktach, o których mowa w art. 32 ust. 4 pkt 3 lit. d.

Zgodnie z artykułem 31a. z podatku akcyzowego zwolnione są przetwórstwo i obrót węglem oraz wyrobami węglowymi w przypadku:

• Obrotu z podmiotami korzystającymi ze zwolnień podmiotowych.

• Zużycia węgla w procesie produkcji energii elektrycznej.

• Zużycia węgla przez: gospodarstwa domowe, organy administracji publicznej, jednostki Sił Zbrojnych Rzeczypospolitej Polskiej, podmioty systemu oświaty, żłobki i kluby dziecięce, podmioty lecznicze, jednostki organizacyjne pomocy społecznej, organizacje pożytku publicznego.

• Przewozu towarów i pasażerów koleją.

• Prac rolniczych, ogrodniczych, w hodowli ryb, oraz w leśnictwie

• Procesów mineralogicznych, elektrolitycznych i metalurgicznych oraz do redukcji chemicznej.

• Celów opałowych przez zakłady energochłonne.

• Zużycia przez podmioty gospodarcze, w których wprowadzone zostały w życie systemy prowadzące do osiągania celów dotyczących ochrony środowiska lub do podwyższenia efektywności energetycznej.

Warunkiem zwolnienia w większości przypadków jest zgłoszenie oraz prowadzenie ewidencji zużycia środków. Z prowadzenia ewidencji zwolnione zostały gospodarstwa domowe, organy administracji publicznej, jednostki Sił Zbrojnych Rzeczypospolitej Polskiej, podmioty systemu oświaty, żłobki i kluby dziecięce, podmioty lecznicze, jednostki organizacyjne pomocy społecznej, organizacje pożytku publicznego.

Zgodnie z artykułem 32. z podatku akcyzowego zwolnione są przetwórstwo i obrót paliwami i innymi substancjami w przypadku:

• Używania do napędzania statków powietrznych;

• Używania do celów żeglugi, włączając rejsy rybackie;

• Używania do celów opałowych pozostałych węglowodory gazowe o kodach CN od 2711 12 11 do 2711 19 00;

• Prowadzenia prób zdawczych u producentów silników dla morskich jednostek pływających;

• Zużycia wyrobów ropopochodnych do produkcji energii elektrycznej;

Artykuł 35. zwalnia z podatku akcyzowego również import paliw w zbiornikach pojazdów silnikowych w ilości nieprzekraczającej 600 litrów na pojazd oraz statkach i samolotach nie zależnie od ilości. Ten sam artykuł zwalnia także z podatku akcyzowego import smarów niezbędnych do eksploatacji pojazdów.

Zgodnie z artykułem 30. z podatku akcyzowego w przypadku całkowitego bądź częściowego uszkodzenia bądź ubytku wyrobów akcyzowych w taki sposób, że nie możliwe jest zużycie tych towarów następuje zwolnienie z podatku. Wyjątkiem jest sytuacja, w której zniszczenie lub ubytek nastąpiły w wyniku popełnienia przestępstwa przeciwko mieniu.

Odpowiedni minister można na drodze rozporządzenia dokonać zwolnienia od akcyzy w przypadku, gdy:

• Uzasadnia to ważny interes związany z bezpieczeństwem publicznym, obronnością państwa, bezpieczeństwem paliwowym państwa lub ochroną środowiska;

• Wynika to z przepisów prawa Unii Europejskiej lub umów międzynarodowych;

• Wynika to z konieczności uniknięcia wielokrotnego opodatkowania wyrobów akcyzowych;

• Na podstawie przepisów prawa celnego wyroby akcyzowe są zwolnione od należności celnych przywozowych;

Zwolnienie to może być całkowite lub częściowe.

Organami podatkowymi właściwymi w zakresie akcyzy są naczelnik urzędu celnego i dyrektor izby celnej^[1].

Zadania w zakresie akcyzy na terytorium kraju wykonują odpowiednio naczelnicy urzędów celnych i dyrektorzy izb celnych wyznaczeni przez ministra właściwego do spraw finansów publicznych^[1].

Właściwość miejscową naczelnika urzędu celnego i dyrektora izby celnej ustala się ze względu na miejsce wykonania czynności lub wystąpienia stanu faktycznego, podlegających opodatkowaniu akcyzą. Jeżeli nie można ustalić właściwości, właściwym organem podatkowym jest Naczelnik Urzędu Celnego I w Warszawie i Dyrektor Izby Celnej w Warszawie.

Podmiot prowadzący działalność gospodarczą jest obowiązany, przed dniem wykonania pierwszej czynności podlegającej opodatkowaniu akcyzą lub pierwszej czynności z wykorzystaniem wyrobów akcyzowych objętych zwolnieniem od akcyzy ze względu na ich przeznaczenie, złożyć zgłoszenie rejestracyjne właściwemu naczelnikowi urzędu celnego. Właściwy naczelnik urzędu celnego, bez zbędnej zwłoki, nie później niż w ciągu 7 dni od dnia przyjęcia zgłoszenia rejestracyjnego, pisemnie potwierdza jego przyjęcie.

Jeżeli podmiot zaprzestał wykonywania czynności, jest obowiązany w terminie 7 dni złożyć zgłoszenie o zaprzestaniu wykonywania tych czynności właściwemu naczelnikowi urzędu celnego.

Rozliczenie podatku wykonuje się na podstawie deklaracji podatnika. Podatnik jest zobowiązany do składania miesięcznych deklaracji najpóźniej do 25 następnego miesiąca. Ze składania deklaracji są zwolnione podmioty zwolnione z podatku akcyzowego na podstawie odrębnych przepisów i wyłączeń z wyjątkiem zwolnień częściowych.

Zarejestrowani odbiorcy, którzy mają okazjonalne obroty towarami akcyzowymi rozliczają się z podatku akcyzowego za pomocą deklaracji dziennych. Wpłata dzienna musi nastąpić nie później niż 25 dni po powstaniu obowiązku podatkowego.

Zobowiązanie podatkowe przyjmuje się w wysokości wynikającej z deklaracji podatkowej lub z deklaracji uproszczonej, chyba że organ podatkowy lub organ kontroli skarbowej określi inną wysokość tego zobowiązania.

Naliczenie podatku akcyzowego odbywa się w składzie podatkowym. Składem podatkowym jest nazywana każde przedsiębiorstwo produkujące bądź przetwarzające wyroby akcyzowe. Zwolnieniem z obowiązku posiadania składu podatkowego są objęte podmioty produkujące wyroby akcyzowe w małych ilościach, tj.:

• Mniej niż 1000 hektolitrów rocznie wina,

• Piwa, wina i napojów fermentowanych, wytwarzanych domowym sposobem przez osoby fizyczne na własny użytek i nieprzeznaczonych do sprzedaży

• Mniej niż 10 hektolitrów w ciągu roku kalendarzowego, alkoholu etylowego, dokonywanej przez gorzelnie prawnie i ekonomicznie niezależne od wszelakich innych gorzelni oraz niedziałające na podstawie licencji uzyskanej od innego podmiotu

Ponadto z obowiązku prowadzenia składu są zwolnieni, niezależnie od wielkości produkcji, producenci energii elektrycznej, kopalnie węgla oraz producenci przetwarzający wyroby akcyzowe, od których została zapłacona przedpłata akcyzy.

Oprócz tego składy podatkowe muszą prowadzić podmioty zajmujące się magazynowaniem lub przeładunkiem towarów akcyzowych, gdyż magazynowanie i przeładunek, z wyjątkiem sytuacji losowych, może odbywać się wyłącznie w składzie podatkowym.

Zezwolenie na prowadzenie składu podatkowego wydaje właściwy naczelnik urzędu celnego na pisemny wniosek podmiotu. Zezwolenie może być wydane na czas nieokreślony lub określony.

24. Zasady polityki ochrony danych osobowych

Zasady przetwarzania danych osobowych oraz prawa osób fizycznych, których dane osobowe są lub mogą być przetwarzane w zbiorach danych, określa ustawa z dnia 29 sierpnia 1997 r. o ochronie danych osobowych oraz wydane na jej podstawie akty wykonawcze – rozporządzenia Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji.

1. Rozporządzenie z dnia 29 kwietnia 2004 r. w sprawie dokumentacji przetwarzania danych osobowych oraz warunków technicznych i organizacyjnych, jakim powinny odpowiadać urządzenia i systemy informatyczne służące do przetwarzania danych osobowych – wydane na podstawie art. 39a ustawy – określa:

• sposób prowadzenia i zakres dokumentacji opisującej sposób przetwarzania danych osobowych oraz środki techniczne i organizacyjne zapewniające ochronę przetwarzanych danych osobowych – odpowiednią do zagrożeń oraz kategorii danych objętych ochroną;

• podstawowe warunki techniczne i organizacyjne, jakim powinny odpowiadać urządzenia i systemy informatyczne służące do przetwarzania danych osobowych;

• wymagania w zakresie odnotowywania udostępniania danych osobowych i bezpieczeństwa przetwarzania danych osobowych.

2. Rozporządzenie z dnia 29 kwietnia 2004 r. w sprawie wzoru zgłoszenia zbioru do rejestracji Generalnemu Inspektorowi Ochrony Danych Osobowych – wydane na podstawie art. 46a ustawy – określa wzór zgłoszenia, który jest załącznikiem do tego rozporządzenia.

3. Rozporządzenie z dnia 22 kwietnia 2004 r. w sprawie wzorów imiennego upoważnienia i legitymacji służbowej inspektora Biura Generalnego Inspektora Ochrony Danych Osobowych – wydane na podstawie art. 22a ustawy – określa

wzory, o których mówi to rozporządzenie.

Na system ochrony danych osobowych składają się też wszystkie inne przepisy szczególne, które regulują kwestie wykorzystywania danych osobowych. Podmioty publiczne, w myśl zasady praworządności, wyrażonej w art. 7 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej, działają wyłącznie na podstawie i w granicach prawa. Oznacza to, że mogą one przetwarzać dane osobowe jedynie wtedy, gdy służy to wypełnieniu określonych prawem zadań, obowiązków i upoważnień.

Administrator danych

Ustawa posługuje się pojęciem „administrator danych”. Jest ono zdefiniowane w art. 7 pkt 4 ustawy. Administratorem jest organ, jednostka organizacyjna, podmiot lub osoba decydująca o celach i środkach przetwarzania danych. Między innymi może to być organ państwowy, organ samorządu terytorialnego lub państwowa albo komunalna jednostka organizacyjna.

Z praktyki stosowania ustawy wynika, że niektóre podmioty mają problem z właściwym wskazaniem administratora danych, tymczasem w przypadku podmiotów publicznych jego rozwiązanie nierzadko znajduje się w przepisach prawa stanowiących podstawę utworzenia zbioru. Zazwyczaj znajduje się tam wskazanie, kto jest odpowiedzialny za utworzenie i prowadzenie zbioru danych osobowych, oraz określone są podstawowe zasady prowadzenia zbioru.

Zbiór danych

Zgodnie z definicją sformułowaną w art. 7 pkt 1 ustawy o ochronie danych osobowych, zbiorem danych jest taki zestaw danych o charakterze osobowym, w którym dane dostępne są według określonych kryteriów, „niezależnie od tego, czy zestaw ten jest rozproszony lub podzielony funkcjonalnie”.

Wszelkie materiały gromadzone w formie akt, w tym sądowe, prokuratorskie, policyjne i inne zawierające dane osobowe, są zbiorami danych osobowych. Typowym zbiorem danych jest zestaw informacji o pracownikach, zgromadzonych w związku z ich zatrudnieniem i świadczeniem przez nich pracy, wykorzystywany przez różne komórki organizacyjne pracodawcy, zarówno w systemach informatycznych, jak i w formie papierowej.

Ustawa chroni dane osobowe, jeśli są one uporządkowane w zestawach, aktach, księgach, skorowidzach, rejestrach i innych zbiorach ewidencyjnych. Ustawę stosuje się również do danych osobowych przetwarzanych w systemach informatycznych, nawet jeśli są to pojedyncze dane (art. 2 ust. 2 ustawy).

Dane osobowe

Definicja danych osobowych znajduje się w art. 6 ustawy. Danymi osobowymi są wszelkie informacje dotyczące konkretnej osoby, za pomocą których bez większego wysiłku można tę osobę zidentyfikować, chociaż nie jest ona wyraźnie wskazana. Możliwą do zidentyfikowania jest taka osoba, której tożsamość można określić bezpośrednio lub pośrednio, w szczególności poprzez powołanie się na numer identyfikacyjny albo jeden lub kilka specyficznych czynników określających jej cechy fizyczne, fizjologiczne, umysłowe, ekonomiczne, kulturowe lub społeczne. Informacji nie uważa się za umożliwiającą określenie tożsamości osoby, jeżeli wymagałoby to nadmiernych kosztów, czasu lub działań. Do danych osobowych zalicza się więc nie tylko imię, nazwisko i adres osoby, ale również przypisane jej numery, dane o cechach fizjologicznych, umysłowych, ekonomicznych, kulturowych i społecznych.

Danymi osobowymi nie będą zatem pojedyncze informacje o dużym stopniu ogólności, np. sama nazwa ulicy i numer domu, w którym mieszka wiele osób, czy wysokość wynagrodzenia. Informacja ta będzie jednak stanowić dane osobowe wówczas, gdy zostanie zestawiona z innymi, dodatkowymi informacjami, np. imieniem i nazwiskiem czy numerem PESEL, które w konsekwencji można odnieść do konkretnej osoby.

Przykładem pojedynczej informacji stanowiącej dane osobowe jest numer PESEL

Numer ten, zgodnie z art. 31a ust. 1 ustawy z dnia 10 kwietnia 1974 r. o ewidencji ludności i dowodach osobistych, jest 11-cyfrowym, stałym symbolem numerycznym, jednoznacznie identyfikującym osobę fizyczną, w którym sześć pierwszych cyfr oznacza datę urodzenia (rok, miesiąc, dzień), kolejne cztery – liczbę porządkową i płeć osoby, a ostatnia jest cyfrą kontrolną, służącą do komputerowej kontroli poprawności nadanego numeru ewidencyjnego. Numer ten, występując nawet bez zestawienia z innymi informacjami o osobie, stanowi dane osobowe, a ich przetwarzanie podlega wszelkim rygorom przewidzianym w ustawie o ochronie danych osobowych.

Adres poczty elektronicznej

Adres poczty elektronicznej – bez dodatkowych informacji, umożliwiających ustalenie tożsamości osoby – zasadniczo nie stanowi danych osobowych. Występujący samodzielnie adres poczty elektronicznej można w wyjątkowych przypadkach uznać za dane osobowe, ale tylko wtedy, gdy elementy jego treści pozwalają, bez nadmiernych kosztów, czasu lub działań – na ustalenie na ich podstawie tożsamości danej osoby. Dzieje się tak w sytuacji, gdy elementami treści adresu są np. imię i nazwisko jego właściciela.

Dane szczególnie chronione

Dane szczególnie chronione wyliczone są w art. 27 ust. 1 ustawy. Są to informacje o pochodzeniu rasowym lub etnicznym, poglądach politycznych, religijnych, filozoficznych, wyznaniu, przynależności do partii lub związku, stanie zdrowia, kodzie genetycznym, nałogach, życiu seksualnym, skazaniach, orzeczeniach o ukaraniu, mandatach i innych orzeczeniach wydanych w postępowaniu przed sądem lub urzędem. Na administratorów tych danych ustawa nakłada bardziej rygorystyczne obowiązki niż na administratorów danych „zwykłych”.

Dane „zwykłe”

Nie jest to pojęcie zdefiniowane w ustawie o ochronie danych osobowych, ale tak nazywane są dane osobowe poza wymienionymi w art. 27 ust. 1 ustawy. Zaliczamy do nich np. imię, nazwisko, adres zamieszkania, datę urodzenia, nr PESEL.

Danymi osobowymi nie są informacje o osobach zmarłych

Firmy, urzędy i instytucje publiczne, odmawiając udzielenia informacji o osobach zmarłych, powołują się na ustawę o ochronie danych osobowych. Ustawa o ochronie danych osobowych nie może jednak stanowić podstawy takiej odmowy, ponieważ nie dotyczy ona osób zmarłych.

Przepisów ustawy o ochronie danych osobowych nie stosuje się do informacji o przedsiębiorcach

Zakresem przedmiotowym ustawy o ochronie danych osobowych objęte są wyłącznie dane dotyczące osób fizycznych. Jej przepisów nie stosuje się natomiast do przetwarzania informacji o innych podmiotach, w szczególności o osobach prawnych, jednostkach organizacyjnych nieposiadających osobowości prawnej oraz podmiotach prowadzących działalność gospodarczą na podstawie przepisów ustawy z dnia 2 lipca 2004 r. o swobodzie działalności gospodarczej – w takim zakresie, w jakim dane te identyfikują podmiot w obrocie gospodarczym i ściśle wiążą się z prowadzoną przez niego działalnością gospodarczą.

Przetwarzanie danych

Przetwarzaniem danych osobowych jest wykonywanie na nich jakichkolwiek operacji. Przetwarzaniem jest zatem już samo przechowywanie danych, nawet jeśli podmiot faktycznie z nich nie korzysta. W pojęciu przetwarzania mieści się także ich udostępnianie, zmienianie, modyfikowanie, przekazywanie, zbieranie, utrwalanie, opracowywanie.

Ustawa definiuje jedynie pojęcie „przetwarzania”, brak jest natomiast definicji poszczególnych form przetwarzania, takich jak: udostępnianie, przekazywanie. Należy je zatem rozumieć zgodnie z ich słownikowym znaczeniem.

Ustawa definiuje wszakże jedną z operacji przetwarzania, a mianowicie – operację usuwania danych.

Usuwanie danych

Zgodnie z art. 7 pkt. 3 ustawy usuwanie danych polega na ich niszczeniu lub modyfikacji. Aby można było mówić o usunięciu danych osobowych, należy dokonać tej czynności w sposób niepozwalający na odtworzenie ich treści, czyli tak, aby po dokonaniu usunięcia danych niemożliwe było zidentyfikowanie osób, których dotyczą. Istnieje przy tym dowolność w wyborze środków służących usuwaniu danych. Można zatem, w celu usunięcia danych, skorzystać z niszczarki lub zanonimizować dokument, czyli usunąć z niego dane osobowe, np. zaczerniając je, tak aby nie było możliwe ich odtworzenie.

Warto zwrócić uwagę na zjawisko błędów popełnianych przez pracowników w procesie niszczenia zbędnych dokumentów zawierających dane osobowe. Częstym procederem jest wyrzucanie dokumentów na śmietnik, bez uprzedniego sprawdzenia ich treści. Stanowi to naruszenie norm o zabezpieczeniu danych osobowych, ponieważ umożliwia zapoznanie się z treścią danych osobom nieuprawnionym.

Zgoda

W myśl art. 7 pkt. 5 ustawy o ochronie danych osobowych, przez zgodę osoby, której dane dotyczą, rozumie się oświadczenie woli, którego treścią jest zgoda składającego oświadczenie na przetwarzanie jego danych osobowych. Zgoda nie może być domniemana lub dorozumiana z oświadczenia woli o innej treści.

Z definicji tej nie wynikają szczegółowe zasady formułowania klauzul zgody, jednakże podkreśla się, że z treści klauzul zgody na przetwarzanie danych osobowych powinno w sposób niebudzący wątpliwości wynikać, w jakim celu, w jakim zakresie i przez kogo dane osobowe będą przetwarzane. Wyrażający zgodę musi mieć pełną świadomość tego, na co się godzi. W przypadku zgody na wykorzystywanie danych osobowych podlegających szczególnej ochronie – zgoda musi być wyrażona na piśmie.

Powierzenie

Instytucja powierzenia przetwarzania danych, o której mówi art. 31 ustawy, ma bardzo istotne znaczenie praktyczne. Zezwala ona administratorowi danych na skorzystanie z usług wyspecjalizowanych podmiotów zewnętrznych. Oznacza to, że administrator danych osobowych nie musi osobiście wykonywać wszystkich czynności związanych z procesem przetwarzania danych osobowych. Może powierzyć ich przetwarzanie – w całości lub w części.

Ustawa wymaga, aby umowa powierzenia zawarta była na piśmie oraz wyraźnie określała zakres i cel przetwarzania danych. Zawierając takie umowy, należy pamiętać o tym, że administrator nie może przekazać zleceniobiorcy więcej praw, niż sam posiada. Podmiot przetwarzający dane na podstawie umowy powierzenia zawartej z administratorem danych, w rozumieniu przepisów ustawy nie staje się ich administratorem.

Z faktem, że podmiot, któremu powierzono dane, nie staje się ich administratorem, związane są określone skutki. Nie spoczywają na nim obowiązki, którymi ustawodawca obciążył administratora danych, m.in. obowiązek rejestracji. Jest on jednak zobowiązany do podjęcia środków, o których mowa w art. 36–39 ustawy, zabezpieczających przetwarzane dane, oraz do spełnienia wymagań określonych w rozporządzeniu w sprawie dokumentacji przetwarzania danych osobowych oraz warunków technicznych i organizacyjnych, jakim powinny odpowiadać urządzenia i systemy informatyczne służące do przetwarzania danych osobowych. Zastosowanie tych środków musi nastąpić przed przystąpieniem do przetwarzania danych, tj. np. przed ich uzyskaniem.

W zakresie przestrzegania wymienionych przepisów ustawy i rozporządzenia podmiot przetwarzający dane ponosi odpowiedzialność jak administrator danych. Ponadto podmiot, któremu dane powierzono, jest odpowiedzialny wobec administratora w zakresie działań niezgodnych z umową zawartą z administratorem danych.

Generalny Inspektor Ochrony Danych Osobowych jest uprawniony do kontroli zgodności przetwarzania danych przez podmiot, któremu przetwarzanie powierzono – z przepisami o ochronie danych osobowych. Kontrola ta prowadzona jest na zasadach określonych w art. 14–19 ustawy o ochronie danych osobowych (art. 31 ust. 5 wymienionej ustawy).

System informatyczny

Pojęcie systemu informatycznego określone zostało w art. 7 pkt 2a ustawy o ochronie danych osobowych. Zgodnie z brzmieniem tego artykułu systemem informatycznym jest „zespół współpracujących ze sobą urządzeń, programów, procedur przetwarzania informacji i narzędzi programowych zastosowanych w celu przetwarzania danych”.

Administrator bezpieczeństwa informacji

Wyznaczenie administratora bezpieczeństwa informacji jest jednym z obowiązków administratora danych, wynikającym z art. 36 ust. 3 ustawy, służącym właściwemu zabezpieczeniu danych. Administrator bezpieczeństwa informacji nadzoruje przestrzeganie zasad ochrony danych, określonych przez administratora, stosując odpowiednie do zagrożeń i kategorii danych objętych ochroną środki techniczne i organizacyjne, które mają zabezpieczyć dane przed ich udostępnieniem osobom nieupoważnionym, zabraniem przez osobę nieuprawnioną, przetwarzaniem z naruszeniem ustawy oraz zmianą, utratą, uszkodzeniem lub zniszczeniem. Administrator danych sam może pełnić funkcję administratora bezpieczeństwa informacji.

25. Zasady negocjacji handlowych

Przystępując do ważnych negocjacji, powinieneś dysponować odpowiednimi informacjami o partnerze rozmów. Jeżeli w grę wchodzi firma handlowa, poznaj jej politykę, historię rozwoju, sprawdź, jaką ma pozycję na rynku, obroty, zyski, strukturę sprzedaży i zakupów.

1. Pozytywne nastawienie

Podstawową zasadą przed rozpoczęciem negocjacji jest pozytywny stosunek do strony przeciwnej. Nie możemy zasiadać do rozmów z kontrahentem, któremu nie ufamy i z góry podejrzewamy, że będzie chciał wywieść nas w pole.

2. Zdecydowanie

Bardzo ważną rzeczą jest również to, aby negocjator miał upoważnienie do podjęcia decyzji w imieniu firmy. Jeśli delegujesz pracownika do prowadzenia negocjacji, szczegółowo poinstruuj go, na co może się zgodzić, a jakich warunków nie może absolutnie przyjąć. Rzeczą absolutnie niedopuszczalną jest, aby już po osiągnięciu kompromisu pracownik np. telefonował do szefa z pytaniem, czy na pewno może podpisać dokumenty na wynegocjowanych warunkach. Taka sytuacja wygląda niepoważnie. Firma, której przedstawiciel nie jest odpowiednio przygotowany, sprawia nie najlepsze wrażenie. A to z kolei źle rokuje, jeśli chodzi o przyszłe interesy.

3. Pewność siebie i odwaga

Dobry negocjator przede wszystkim powinien być pewny siebie, odważny i śmiały. Ma wiedzieć, co robi i co mówi. Ale uwaga - wszystkie te cechy nie pomogą, jeśli jednocześnie będzie niekompetentny i grubiański, będzie traktował przeciwnika z wyższością lub pogardą.

4. Umiejętność słuchania

Ważna jest także umiejętność słuchania. Cecha ta wiąże się ze zdolnością analizowania argumentów rozmówcy, logicznego formułowania swoich opinii i postulatów.

5. Zdolność empatii

To umiejętność postawienia się w sytuacji osoby znajdującej się po drugiej stronie. Z badań socjologów wynika, że lepiej powierzyć prowadzenie negocjacji osobie o dużej kulturze osobistej i potrafiącej słuchać niż komuś nadmiernie pewnemu siebie i agresywnemu.

6. Panowanie nad emocjami

W trakcie negocjacji bardzo ważne jest panowanie nad emocjami. Bez względu na to, co usłyszysz w trakcie negocjacji, nie stosuj tonu oskarżycielskiego. Nie mów, że np. poprzednio też strona przeciwna obiecywała lepsze warunki przy następnej umowie i nic z tego nie wyszło. Nie należy też obwiniać rozmówcy za jakiekolwiek nieskuteczne działania.

7. Dyplomacja

Nawet jeśli zauważysz niekompetencję lub braki rozmówcy, nie wytykaj mu ich. Pamiętaj, że może on powtórzyć przebieg waszych rozmów osobie, która będzie miała wpływ na przyszłe interesy z twoją firmą. Staraj się być miły i pozytywnie nastawiony, a zostaniesz dobrze zapamiętany.

8. Elastyczność i zdolność do kompromisu 9. Dobre przygotowanie

Ponieważ negocjacje mają za zadanie osiągniecie jak najlepszych warunków, nie można o tym zapominać. Nawet jeśli druga strona przedstawi propozycję do przyjęcia od ręki, zawsze pytaj o lepsze warunki. Jeśli sprawa dotyczy kupna, zapytaj o obniżenie ceny, dorzucenie gratisu itp.

Wielu specjalistów jest zadnia, że na sukces negocjacji składa się przede wszystkim dobre przygotowanie, związane z dostępem do właściwych informacji, a dobry negocjator poświęca 90 procent czasu i energii na przygotowania do rozmowy.

10. Komunikacja niewerbalna

Sposób siedzenia, mimika, gesty, które wykonujemy, są w trakcie negocjacji czynnikiem, na które należy zwracać uwagę.

Informacje, które przekazujemy w sposób niewerbalny, są równie ważne jak wypowiedziane słowa. Wiedza na ten temat opiera się na założeniu, że ludzie, w sposób nie do końca uświadomiony, odbierają pozornie nic nieznaczące gesty swoich rozmówców pozytywnie lub negatywnie. Jeśli w trakcie negocjacji będziemy np. intensywnie drapać się za uchem, druga strona uzna, że straciliśmy pewność siebie i jesteśmy zdenerwowani lub bezradni.

Spokojne milczenie to dobry sposób reakcji na niekorzystną propozycję. Milcząc trzyma się rozmówcę w niepewności. Napięcie, które dzięki temu zbudujesz, skłoni rozmówcę do dalszego mówienia. Wymowne milczenie drugiej strony jest dla negocjatora sygnałem, że jego propozycja jest nie do przyjęcia. Prawdopodobnie więc zweryfikuje swoje stanowisko i przedstawi korzystniejsze warunki kontraktu.

26. Zasady współpracy z kontrahentami

Kredyt kupiecki

Kredyty kupieckie dają możliwość zakupu niezbędnych produktów przy odroczeniu płatności na późniejszy termin , ustalony z dostawcą. Dla dostawców sprzedaż na kredyt jest jednym z instrumentów zwiększenia sprzedaży i zysku. Umożliwia on bowiem zjednanie klientów , którzy nie dysponują odpowiednimi środkami na gotówkowe zakupy. Kredyt kupiecki wykorzystywany jest przez przedsiębiorstwa, które nie mają możliwości skorzystania z kredytu bankowego. Stanowi on dla nich źródło pozyskiwania środków na finansowanie bieżącej działalności, zwłaszcza gdy dysponują zbyt małym kapitałem własnym. Dostawcy niejednokrotnie wydłużają okres kredytowania w stosunku do oferowanego przez innych dostawców, aby w ten sposób pozyskać nowych klientów. Udział kredytów kupieckich we finansowaniu działalności polskich przedsiębiorstw przekracza znacznie udział kredytu bankowego. W małych i średnich przedsiębiorstwach stanowi on podstawowe źródło finansowania majątku obrotowego.

W każdej firmie warunki udzielania kredytu kupieckiego powinny być określane indywidualnie lub systemowo.

- Metoda indywidualna polega na sprawdzeniu osobno dla każdego kontrahenta jego wiarygodności kredytowej, a następnie ustaleniu indywidualnych warunków udzielenia kredytu. W ten sposób jednak postępować mogą firmy, które utrzymują stosunki handlowe z niewielką liczbą kontrahentów lub sprzedają towary i usługi o charakterze specjalistycznym i jednostkowo dużej wartości.

- Metoda systemowa sprowadza się natomiast do podziału wszystkich kontrahentów na poszczególne kategorie, z którymi w sposób ścisły powiązane są określone warunki udzielania kredytu. Kategoryzacji klientów dokonuje się z reguły według kwoty limitu kredytowego. W przypadku obsługiwanych wcześniej klientów należy brać pod uwagę faktycznie wykorzystywany limit, a dla nowych - limit wnioskowany. Taki sposób podziału na kategorie pozwala powiązać poziom zaangażowania we współpracę z klientem z zakresem analizowanej informacji gospodarczej i stosowanymi formami zabezpieczeń

Główne zalety finansowania działalności kredytem kupieckim :

- jest dostępny dla większości nabywców

- nie wymaga dodatkowych zabezpieczeń

- zakupy dokonywane na warunkach kredytowych stanowią dodatkowe źródłem finansowania

Zobowiązania wobec dostawców są pozornie darmowym źródłem finansowania działalności przedsiębiorstwa. Kredyt kupiecki jest darmowy aż do momentu, gdy odbiorca skorzysta z bonifikaty i opustów cenowych , do momentu kiedy nie są one przyznaje stają dość drogim źródłem finansowania. Zbyt wysokie zobowiązania wobec dostawców mogą być także szkodliwe dla samego przedsiębiorstwa, ponieważ wpływają niekorzystnie na jego ocenę zdolności kredytowej.

Programy lojalnościowe

Programy lojalnościowe mają na celu przywiązanie potencjalnego klienta do produktów (usług) danej firmy. W praktyce wiele uwagi należy poświecić budowaniu trwałych relacji między sprzedającym a nabywcom. Taka ściśle powiązana partnerska relacja, będzie w dużym stopniu decydować nie tylko o obrotach, ale także utargu i ewentualnym zysku. Im trwalsze i głębsze powiązania tym oferta powinna być bardziej rozbudowana.

Struktura oferty

Oferta składać powinna się z:

• produktu lub usługi

• pakietu usług technicznych

• odpowiedniego systemu fakturowania

• powiązań technicznych, informacyjnych i osobistych z danym kontrahentem

Potrzeba budowania lojalności klientów

Firma powinna, dążyć do zdobywania nowych klientów, ale jeszcze ważniejsze jest utrzymanie dotychczasowych nabywców.

Przez badania udowodniono ścisły związek pomiędzy utrzymaniem nabywców, a poprawa wskaźnika rentowności. Przedsiębiorstwo nie powinno być jedynie dostawcą produktów, ale jako jeden z celów obrać sobie tworzenie opłacalnych klientów. Takich klientów, którzy będą zwiększać udział produktów danej firmy w swoim koszyku. Proces przemiany potencjalnego nabywcy w lojalnego klienta można zobrazować następująco:

Efekty zastosowań

Sprzedawcą powinno zależeć, aby zakup nie był jednorazowy, ale transakcją wielokrotną. Posiadając lojalnych klientów firma osiąga wiele korzyści:

• koszty obsługi stałych klientów obniżają się z upływem czasu

• zadowolony klient z czasem dokonuje większych zakupów, jak również poleca daną markę następnym klientom

• niewrażliwość stałych klientów na cenę

Struktura programów lojalnościowych

Programy lojalnościowe budujemy po to, aby lepiej poznać oczekiwania i preferencje klientów. Można wyróżnić dwie grupy elementów w programach lojalnościowych:

• elementy standardowe, - które powinny być ciekawe, funkcjonalne oraz posiadały odpowiednie oprogramowanie.(np. karty, czytniki, oprogramowanie)

• elementy niestandardowe ? upominki, sposób zbierania punktów, naliczanie rabatów, wejście i wyjście do/z programu.

Należy ułatwić klientom wejście do programu, aby było dal nich łatwe,bezproblemowe, proste i zawierało jak najmniej formalności.

Etapy konstruowania programów lojalnościowych

1. określenie celów spełnienia programów

2. określenie grupy docelowej

3. określenie produktów/usług do udziału w programie

4. określenie budżetu, marketingowego

5. rozwiązanie kwestii personelu

6. wybór strategii wdrażania programu lojalnościowego

Przykładowymi programami lojalnościowymi mogą być:

• program promocyjny - będzie, on skuteczny tylko wtedy gdy będzie stosowany trwale a nie jednorazowo. W szczególności będzie częścią szerszej strategii firmy, nakierowanej na pogłębianie lojalności klientów

• kluby marketingowe i karty stałego klienta - nabycie prawa uczestnictwa wiąże się z jednorazowy m zakupem produktu lub spełnieniem jakiegoś świadczenia przez klienta. W zamian za członkowstwo uzyskuje się specjalne korzyści niedostępne na rynku masowym, np. zniżki na produkty, dodatkowe usługi, możliwość zakupu specjalnych produktów i wiele innych.

• programy uczestnictwa(programy ciągłe) - w zamian za dłuższe korzystanie z usług firmy poprzez zbieranie punktów lub paragonów przy zakupach, klient otrzymuje wiele przywilejów w postaci nagród rzeczowych i zniżek czy innych świadczeń.

Proces akwizycji

Proces akwizycji to ciąg następujących po sobie etapów służących osiągnięciu celu jakim jest zdobycie nowych klientów oraz doprowadzenie do transakcji lub też uzyskanie zamówień od potencjalnych nabywców.

Możemy wyróżnić siedem elementów, które składają się na proces sprzedaży, są to:

• poszukiwanie potencjalnych nabywców lub klientów, a następnie ich kategoryzacja,

• rozpoznanie wstępne, a także przygotowanie spotkania,

• nawiązanie kontaktu z klientem,

• prezentacja oraz zademonstrowanie produktu,

• pokonywanie obiekcji i oporów ze strony nabywcy,

• sfinalizowanie transakcji,

• działania i czynności posprzedażowe.

Wyszukiwanie klientów

Pierwszy krok w procesie sprzedaży obejmuje wyszukiwanie klientów. Polega on na identyfikowaniu, kwalifikowaniu i wskazywaniu potencjalnych nabywców. Dokonuje się tego za pomocą reklamy, wystaw, rekomendacji, werbowania losowego, list adresowych i telefonicznych, katalogów oraz telemarketingu (rozmów telefonicznych). Odpowiednio przeprowadzona kwalifikacja umożliwia określenie które osoby, firmy, organizacje lub instytucje mogłyby czerpać korzyści z oferty firmy pod względem ich możliwości finansowych, specjalnych potrzeb, lokalizacji, możliwości wzrostu sprzedaży itp.

Rozpoznanie wstępne - przygotowanie spotkania

Przed odbyciem wizyty handlowej u potencjalnego klienta sprzedawca powinien zgromadzić na jego temat jak najwięcej informacji (jakie są jego potrzeby, charakter działalności, preferencje, wiadomości na temat osób które mają wpływ na jego decyzje oraz o cechach i stylu ich podejmowania). Etap ten nazywa się rozpoznaniem wstępnym. Aby zdobyć informacje o firmie sprzedawca może skorzystać z własnych obserwacji, wiadomości od klientów, standardowych katalogów firm lub innych źródeł informacji (np. internetu). Ważnym elementem tego etapu jest także wyznaczenie celów wizyty handlowej (np. próba zakwalifikowania klienta, zebranie informacji, dokonanie natychmiastowej sprzedaży) oraz zastanowienie się nad ogólną strategią sprzedaży dobraną indywidualnie dla danego klienta.

Nawiązanie kontaktu

Następny etap: nawiązanie kontaktu - ma na celu pozyskanie uwagi klienta, stymulowanie jego zainteresowania oraz budowanie podstaw do prezentacji sprzedaży co umożliwia nawiązanie dobrych i długotrwałych relacji, a także udanej współpracy.

Prezentacja handlowa

Prezentacja handlowa jest najważniejszą częścią procesu sprzedażowego. Stanowi podstawę do zdobycia zamówień, a jej celem jest przemiana potencjalnego odbiorcy w klienta, poprzez wzbudzenie chęci posiadania danego produktu lub usługi. Przydatne w prezentacji mogą być wszelkiego rodzaju modele produktu, taśmy wideo, katalogi, broszury, plansze, przeźrocza itp. Szczególnie przydatne są także próbki produktu gdyż dzięki możliwości ich wypróbowania, obejrzenia lub dotknięcia nabywcy lepiej zapamiętają jego cechy i korzyści wynikające z posiadania. Możemy wyróżnić trzy typy prezentacji produktu:

• rutynową (polega ona na prezentacji dokładnego, usystematyzowanego i wyuczonego na pamięć schematu lub scenariusza obejmującego najważniejsze kwestie i informacje),

• opierającą się na ogólnej formule (sprzedawca najpierw określa potrzeby konsumenta, a następnie prezentuje klientowi w jaki sposób produkt zaspokoi jego potrzeby),

• nastawioną na zaspokajanie potrzeb klienta (sprzedawca rozpoczyna od zbadania potrzeb poprzez rozmowę, sondowanie i wysłuchanie potencjalnego klienta, a następnie korzystając ze zdobytych informacji tak koryguje prezentację, aby indywidualnie nakreślić przed nim korzyści które może on osiągnąć z nabycia produktu).

Pokonywanie obiekcji i oporów

Niemal zawsze podczas prezentowania produktu przez sprzedawcę kupujący wykazuje pewne wątpliwości. Umiejętność pokonywania obiekcji to jedna z najważniejszych cech którą powinien posiadać sprzedawca. W etapie tym identyfikuje, wyjaśnia i przezwycięża on zastrzeżenia zgłaszane ze strony klienta. Postępowanie w obliczu występowania oporów wymaga odpowiedniego zachowania się w czasie dyskusji, uszanowania zdania kupującego oraz umiejętności nawiązywania kontaktów.

Sfinalizowanie transakcji

Po pokonaniu obiekcji klienta sprzedawca uzyskuje możliwość sfinalizowania transakcji. Etap zamknięcia procesu sprzedaży obejmuje uzyskanie zapewnienia zakupu od potencjalnego klienta. Sprzedawca powinien wiedzieć, jak dostrzec sygnały ze strony kupujących, które mogą świadczyć o tym, że odbiorca jest gotowy do dokonania transakcji zakupu. Mogą to być wszelkiego rodzaju komentarze, pytania, a przede wszystkim sygnały niewerbalne. Zamykając kontrakt sprzedawca może posłużyć się jedną z trzech technik zamknięcia kontraktu:

• zamknięcie próbne (polega na poproszeniu klienta o decyzję odnośnie danego aspektu sprzedaży),

• zamknięcie z założeniem zakupu (polega na poproszeniu nabywcy o dokonanie wyboru odnośnie warunków dostawy, gwarancji, płatności przy założeniu, że sprzedaż została już sfinalizowana)

• zamknięcie natychmiastowe (polega na zachęceniu nabywcy do kupna, powołując się na limit czasowy związany z zakupem).

Działania posprzedażowe

Ostatnim etapem w procesie akwizycji są działania posprzedażowe. Jest to działanie konieczne jeżeli sprzedawca pragnie uzyskać zadowolenia ze strony klienta oraz możliwość na zawarcie kolejnej transakcji. Powinien on także utwierdzić nabywcę w przekonaniu, że dokonał on korzystnego zakupu, kontrolować wykonanie zamówienia , a także utrzymywać nieprzerwany i dobry kontakt z klientem (również w przypadku, gdy transakcja nie została zrealizowana).

27. Rodzaje promocji i reklamy

Rodzaje promocji

W ujęciu węższym promocja jest zespołem działań i środków dzięki którym firma (przedsiębiorstwo) wysyła na rynek informacje opisujące produkt, formułujące potrzeby nabywców oraz ukierunkowujące popyt i zmniejszające jego elastyczność cenową.

W ujęciu szerszym promocja rozumiana jest jako polityka komunikowania się przedsiębiorstwa z rynkiem, ponieważ łączy elementy aktywizacji sprzedaży z badaniami marketingowymi, które mają na celu rejestracje informacji płynących z rynku oraz zapewnienie zwrotnego sprzężenia informacyjnego. Promocją jest jedynie proces łączący się z osiąganiem określonych celów firmy, posługujący się takim zespołem środków o zróżnicowanej strukturze i funkcjach, który posiada bezpośredni wpływ na aktywizacje sprzedaży. Środki te tworzą złożoną kompozycje.

Istota premii od zakupu polega na tym, że zakupienie określonego towaru upoważnia jego nabywcę do otrzymania bezpłatnego upominku rzeczowego.

• premia natychmiastowa. Konsument otrzymuje w momencie zakupu danego produktu inny artykuł w formie prezentu,

• premia opóźniona. Polega na tym, że konsument uzyskuje możliwość otrzymania określonej premii po upływie pewnego czasu licząc od chwili dokonania zakupu,

• premia w formie dodatkowego produktu. Nabywca otrzymuje jeden produkt jako prezent jeśli jednorazowo zakupi określoną liczbę tych samych produktów,

• premia w formie próbki produktu polega na wręczeniu konsumentowi próbki innego produktu ze sprzedawanej przez przedsiębiorstwo gamy wyrobów w przypadku zakupu określonego wyrobu,

• premia w formie przepisów użycia. Nabywca produktu otrzymuje w formie prezentu zestaw przepisów (Np. kulinarnych),

• premia w formie atrakcyjnego opakowania wielokrotnego użytku stosowana zwłaszcza w przypadku niektórych artykułów spożywczych. Po zużyciu produktu jego opakowanie używane jest do celów gospodarstwa domowego,

• prezenty dodawane do sprzedawanych produktów. Do sprzedawanego produktu dołączany jest drobny upominek który ma podobną lub wyższą jakość aniżeli produkt podstawowy.

Obniżanie ceny jest silnym bodźcem aktywizującym sprzedaż w krótkim okresie czasu. Najważniejsze rodzaje tej formy promocji to:

• bony lub kupony rozdawane klientom przy dokonywaniu zakupu. Upoważniają one do nabywania produktu po obniżonej cenie,

• oferta kuponowa. Obniżka cen dla klientów, którzy zgromadzili określoną liczbę kuponów, które towarzyszą sprzedawanym produktom,

• oferta specjalna - klienci mogą dokonać zakupu produktu po atrakcyjnej cenie we wskazanym okresie,

• 3 za 2 polega na tym, że klient może zakupić 3 sztuki produktu w cenie 2 sztuk,

• oferta refundowana polega na zwrocie części ceny po przedłożeniu dowodu zakupu,

• możliwość odsprzedania producentowi używanego produktu. Część producentów oferuje swoim klientom odkupienie zużytych produktów.

Konkursy, loterie, gry

• konkursy oferują nabywcy możliwość otrzymania określonych nagród. Warunkiem uzyskania nagrody są pewne twórcze działania realizowane przez konsumentów np. wymyślenie hasła reklamowego,

• loterie - konsument ma możliwość uzyskania nagród w wyniku losowania,

• losowanie nagród wśród klientów danego sklepu, bez konieczności zakupu danego produktu.

Testowanie produktu

• próbki produktu. Klientom są oferowane miniaturowe próbki produktu przesyłane pocztą lub roznoszone do domów,

• możliwość darmowego przetestowania produktu bez obowiązku jego późniejszego zakupu,

• prezentacja produktu i jego cech na specjalnie zorganizowanym pokazie.

Public relations

• kontakty z prasą, radiem, telewizją zwykle przez rzecznika prasowego,

• obsługiwanie klientów, którzy odwiedzają przedsiębiorstwo również w czasie trwania targów i wystaw,

• przedstawianie referencji innych odbiorców, które dotyczą produktów oferowanych do sprzedaży przez przedsiębiorstwo,

• utrzymywanie kontaktów z najbliższym otoczeniem przedsiębiorstwa, które polegają na organizowaniu różnorakich imprez mających na celu integracje przedsiębiorstwa ze środowiskiem (dni otwarte itp.),

• uczestnictwo w akcjach, które są organizowane przez organizacje społeczne,

• utrzymywanie kontaktów z innymi instytucjami, zwłaszcza uczelniami wyższymi i szkołami,

• organizacja sympozjów naukowych związanych z obszarem działalności przedsiębiorstwa,

• opracowywanie informacji i raportów na temat działalności przedsiębiorstwa,

• opracowywanie prospektów emisyjnych w przypadku prywatyzacji przedsiębiorstwa,

• utrzymywanie kontaktów z akcjonariuszami.

Rodzaje reklamy

Reklama jest to sposób prezentowania oferty sprzedaży przez określonego przedsiębiorące- sprzedawcę, które odbywa się w formie masowej, odpłatnej i bezosobowej. Klasyfikację reklamy możemy dokonać w zależności od kryterium. Z punktu widzenia przedmiotu reklamę podzielimy na:

• reklamę produktu

• reklamę firmy

Drugim kryterium podziału reklamy są źródła i sposoby finansowania. Z tego punktu widzenia wyróżniamy:

• reklamę indywidualną

• reklamę wspólną

Reklama produktu charakteryzuje się tym, iż kształtuje świadomość odbiorcy o istnieniu danej marki produktu. Ma ona na celu wyeksponowanie tych walorów produktu, które najsilniej wpływają na jego umiejscowienie na mapie preferencji, informują i zachęcają do zakupu. Taka reklama skupia uwagę na cechy użytkowe produktu, jego przeznaczenie, jakość oraz przewagę, o ile taka istnieje, nad produktami konkurencyjnymi.

Innym rodzajem reklamy jest reklama firmy inaczej zwana reklamą korporacyjną. Jest to forma prezentowania przede wszystkim nazwy, znaku firmowego jak i osobowości całego przedsiębiorstwa. Ma ona na celu polepszenie identyfikacji i znajomości firmy przez klientów (także potencjalnych) oraz kształtowanie pozytywnego wizerunku przedsiębiorstwa.

Reklama indywidualna charakteryzuje się tym, że koszty kampanii reklamowej są ponoszone w całości przez nadawcę przekazu. Natomiast reklama wspólna (inaczej zespołowa, grupowa) jest to taka, w której finansowaniu uczestniczą co najmniej dwa przedsiębiorstwa. Przykładem takiej reklamy jest reklama samochodów. Wówczas producent finansuje koszty podstawowego motywu reklamy, natomiast poszczególni dealerzy ponoszą koszty związane z zamieszczeniem adresów swoich salonów. Taki rodzaj reklamy ma bardzo dużo korzyści, m. in. Pozwala rozłożyć koszty kampanii reklamowej na wiele przedsiębiorstw, dzięki czemu małe firmy mogę pozwolić sobie na reklamę, podczas gdy nie byłyby w stanie sfinansować takiej kampanii indywidualnie. Sam sposób przekazu również jest bardziej precyzyjny; zwiększa komunikatywność reklamy np. poprzez podanie adresów lokalnych sprzedawców.

Kanał przepływu informacji

Kolejnym kryterium podziału reklamy jest kanał przepływu informacji. Mamy tu na myśli środki masowego przekazu, które pozwalają na wyróżnienie: reklamy prasowej, telewizyjnej, kinowej, pocztowej, zewnętrznej.

Jak również: reklamę wydawniczą, wystawienniczą, filmową, reklamę upominkową, fonograficzną.

Reklama prasowa

Reklama prasowa jest jednym z najpopularniejszych sposobów komunikacji przedsiębiorstwa z rynkiem. Środkiem przekazu będą zarówno gazety codzienne, jak i tygodniki i miesięczniki. Bierzemy pod uwagę zarówno prasę ogólną jak i specjalistyczną. W drugim przypadku przedsiębiorstwo od razu może dotrzeć do wybranego segmenty docelowego rynku i zapewnić sobie selektywność przekazu. Prasa specjalistyczna z punktu widzenia reklamy dominuje siłą perswazji i zapewnia wielokrotny kontakt z reklama zarówno przez pojedynczego nabywcę, jak i jego rodzinę i przyjaciół.

Podstawowymi zaletami reklamy prasowej są:

• duża częstotliwość przekazu informacji, szeroki odbiór (zależny od nakładu gazety)

• możliwość szybkiego umieszczenia reklamy jak i jej modyfikacji

• łatwy kontakt odbiorcy z reklamą, możliwość jej wielokrotnego zobaczenia, łatwość jej zapamiętania.

Do wad reklamy prasowej należą:

• krótki cykl życia gazety zwłaszcza w przypadku gazet codziennych; ta wada jest minimalizowana w przypadkach prasy kolekcjonerskiej

• widoczny brak zainteresowania czytelników reklamami zwłaszcza w przypadku ich nadmiaru

• możliwość łatwej dominacji reklamy konkurenta, lepszej szaty graficznej, co może prowadzić do niezauważenia reklamy danego przedsiębiorcy przez potencjalnych klientów.

Podstawowymi rodzajami reklamy prasowej jest reklama w gazecie codziennej i w czasopiśmie. Zalety reklamy w prasie codziennej:

• Gazeta codzienna stanowi dobry sposób na przekazywanie najnowszych informacji : wyprzedaże, nowe produkty (gdzie można je kupić, za jaką cenę)

• Redakcje gazet codziennych nie wymagają od autorów przekazu długiego okresu wyprzedzenia przed publikacją, przy składaniu zamówień na umieszczenie danej reklamy, co ma miejsce w przypadku czasopism

• Reklama w prasie codziennej jest jedną z najbardziej wiarygodnych, na co wpływa charakter informacyjny takich gazet

• Gazety regionalne mogą być źródłem testów różnych wersji reklam, zanim nadawca zdecyduje się na umieszczenie jej w droższych gazetach

Wady reklamy w prasie codziennej:

• Ograniczoność stosowanych barw (głownie czarny i biały), a także stosowania zdjęć i słaba jakość ilustracji obniżają możliwość stworzenia odpowiedniej aury emocjonalnej dla odbiorcy

• Brak wiarygodności uzyskanych danych mówiących o liczbie czytelników

Wśród czasopism można wyróżnić: konsumenckie ( społeczno- polityczne, hobbystyczne, kobiece, młodzieżowe), specjalistyczne (ogólnobiznesowe, zawodowe). Taki podział daję przede wszystkim możliwość skierowania reklamy do określonych segmentów rynku.

Zalety reklamy w czasopismach:

• W czasopismach hobbystycznych reklamy w równej mierze interesują czytelnika jak artykuły

• Dobra jakość zdjęć, możliwość użycia wszelkich barw pozwala na stworzenie korzystnej aury odbioru reklamy.

Wady reklamy w czasopismach:

• Ubogie dane na temat liczby czytelników, co utrudnia dotarcie do pojedynczego konsumenta

• Nadawcy przekazu muszą dużo wcześniej złożyć zamówienie na zamieszczenie reklamy, czyli nie można np. reklamować wyprzedaży

Reklama telewizyjna

Reklama telewizyjna jest nowoczesną formą komunikacji masowej, która posiada największą siłę oddziaływania na społeczeństwo. Nie chodzi tu tylko o zasięg przestrzenny, ale także o znaczenie telewizji dla kształtowania opinii, wywieranie wpływu na zachowania i postawy widzów. Reklama telewizyjna stanowi połączenie przekazu słownego z obrazem, czyli ruchem, dźwiękiem, barwą, jak również aktami komunikacji niewerbalnej autorów reklamy. Te cechy stwarzają bardzo duże możliwości do pokazania właściwości produktu wraz z jego funkcjami i zastosowaniem.

Reklama ta działa bardzo silnie na subiektywne zmysły wzroku, słuchu i dzięki temu posiada znaczną siłę ekspresji i perswazji.

Telewizja jest bardzo dobrym kanałem przekazu reklamy zwłaszcza w dwóch sytuacjach, gdy:

• Producenci dóbr codziennego użytku chcą skierować swoją reklamę do gospodyń domowych

• Firma demonstruje za pomocą reklamy sposób działania i użycia produktu.

Jednak taka forma przekazu ma również wady; stanowią je:

• Bardzo krótki cykl życia reklamy, ponieważ występuje ograniczony czas emisji, co można minimalizować poprzez wzrost częstotliwości przekazu; co jednak powoduje znaczny wzrost kosztów kampanii reklamowej

• Wysoki koszt produkcji i nadawania reklamy, na co mogą sobie pozwolić tylko firmy dysponujące poważnym budżetem reklamowym, ponadto długi czas produkcji i doprowadzenia reklamy do emisji

• Utrudniony odbiór i właściwe zrozumienie reklamy spowodowane krótkim czasem trwania spotu reklamowego

• Społeczne przesycenie reklamami telewizyjnymi i traktowanie ich jako przerywnika podstawowych informacyjno- kulturowych funkcji mediów.

• Konieczność rezerwowania czasu antenowego na długo przed emisją reklamy.

Reklama radiowa

Reklama radiowa opiera się na funkcjach radia jako środka komunikacji masowej, które to operuje przede wszystkim słowem i muzyką. Zaletą takiej formy reklamowej jest prostota i szybkość w przygotowaniu spotu, a także dużo niższy koszt kampanii reklamowej w porównaniu z emisją telewizyjną. W zależności od liczby słuchaczy zmienia się konkurencja reklamodawców, jak i koszty kampanii reklamowej.

Negatywnymi cechami reklamy radiowej jest krótki czas jej emisji, co prowadzi do jej ulotności i trudności zapamiętania informacji w niej zawartych. Kolejną wadą jest fakt, iż odbiorcy reklam słuchają radia bez koncentracji uwagi, traktując go jako tło, dla innych czynności.

Reklama kinowa

Reklama kinowa posiada wady i zalety zbliżone do reklamy telewizyjnej, jednak ma wyraźnie mniejszy zasięg społecznego odbioru. Ponieważ do kina chodzą ludzie raczej w młodszym i średnim wieku, to też ogranicza to wykorzystanie kina jako kanału transmisji w reklamie. Jednak w obecnej dobie rozwoju technicznego, ludzie często nabywają tzw. ?kina domowe? co prowadzi do przejęcia funkcji reklamy kinowej przez płyty DVD. Taka forma reklamy rozszerza już grupę odbiorców, co jest jej dodatkowym atutem.

Reklama pocztowa

Reklama pocztowa jest coraz bardziej docenianą formą komunikacji marketingowej. Poczta stanowi kanał, dzięki któremu nadawca przekazu przesyła reklamę- ofertę sprzedaży odbiorcom: listy reklamowe, katalogi, informatory, ulotki, broszury, zaproszenia, prospekty, gazetki handlowe, a nawet bezpłatne próbki towarów. Zaletami reklamy pocztowej są:

• Realizacja koncepcji tzw. Marketingu ukierunkowanego, poprzez dostarczenie przesyłki do konkretnego adresata

• Selektywność, czyli dotarcie z przekazem tylko do określonej grupy docelowej

• Wygoda, zarówno dla nadawcy jak i odbiorcy, ułatwiony kontakt klienta z przedsiębiorcą, możliwość porównania konkurencyjnych ofert jak i złożenia bezpośredniego zamówienia

• Relatywnie niższe koszty produkcji i dotarcia przekazu reklamowego do odbiorców.

Reklama pocztowa ma również wady. Jedną z nich jest fakt, iż po długotrwałej akcji reklamowej i nadmiernej ilości dostawanych reklam, odbiorcy czuja się zniechęceni, co może nawet powodować, że dany przekaz stanie się ?śmieciem reklamowym? i będzie wyzwalał psychologiczną obronę przed zakupem danego produktu.

Reklama zewnętrzna

Reklama zewnętrzna jest uzupełniającą formą komunikacji przedsiębiorstwa z rynkiem. Tradycyjnym przykładem jest szyld przedsiębiorstwa (tablica, wywieszka, napis) znajdujący się w budynku-siedzibie przedsiębiorstwa. Podstawą reklamy zewnętrznej jest wizualny kod przekazu, który może przybrać postać plakatu.

Nośnikami takiego rodzaju reklamy mogą być tablice (bilboardy), panele naścienne, słupy reklamowe, gabloty zwykłe i podświetlane, bandy itd. Których kryterium podziału jest wielkość i rodzaj oferowanej powierzchni. Lokalizacja reklam zewnętrznych zależy od efektywności; zatem tablice są umieszczane w centrach miast, przy głównych ulicach i ciągach ruchu pieszego, w przydrożnym pasie dróg i autostrad itd. reklama zewnętrzna jest relatywnie tania i stała, ponadto łatwa i powszechna, jednak przez to występuje zupełny brak selektywności odbiorców, jak i sprawdzenia rezultatów kampanii.

Pozostałe formy reklamy

Reklama wydawnicza obejmuje wszystkie, poza prasą, druki reklamowe np. prospekty, foldery, informatory, ulotki, książki telefoniczne, dla których kanałami przekazu są: prasa, poczta i dystrybucja bezpośrednia.

Reklama wystawiennicza prezentuje oferty przedsiębiorstwa na wystawach w formie demonstracji bezpośredniej, jak i pośredniej, w oparciu o plakaty, ulotki i inne formy reklamy

Reklama filmowa może być rozwiniętą formą reklamy kinowej (emisja reklamy tuż przed projekcja filmu) jak i dołączenie przekazu reklamowego do filmu video. Szczególnym przypadkiem tego rodzaju reklamy jest produkt placement, czyli lokowanie produktu. Polega ono na umieszczeniu konkretnej marki w filmie, sztuce teatralnej, programie itd.

Reklama upominkowa polega na wykorzystaniu do celów promocyjnych gadżetu, który podarowujemy potencjalnemu klientowi.

Reklama fonograficzna polega na umieszczeniu przekazu reklamowego przeważnie logo firmy, marki na fonogramie, czyli utworze muzycznym nagranym na kasetę czy płytę CD i DVD.