OCZODÓŁ, JAMA USTNA, NOS, PODNIEBIENIE

KRĘGOSŁUP SZYJNY

• 7 kręgów szyjnych

• Mały rozmiar

• Trójkątny otwór kręgowy

• Rozdwojony processus spinosus

• Wyrostki stawowe górne i dolne ustawione skośnie pod kątem 45*

• Wyrostki poprzeczne przebite przez otwór wyrostka poprzecznego
  Mają 2 listewki zakończone guzkiem przednim i tylnym
  Przedni oddzielony od tylnego przez bruzdę nerwu rdzeniowego

• Niski trzon z hakami trzonu kręgu

KRĘG SZCZYTOWY (atlas)

• Brak trzonu

• Brak wyrostka kolczystego (zamiast niego guzek tylny)

• Zbudowany z 2 łuków – przedni i tylny – oraz części bocznych
  Na przedniej powierzchni łuku przedniego – guzek przedni
  Na tylnej powierzchni łuku przedniego – dołek zębowy
  Na powierzchni górnej łuku tylnego – bruzda tętnicy kręgowej

• Zamiast wyrostków stawowych – powierzchnie stawowe górne i dolne

• Brak guzków na wyrostku poprzecznym

KRĘG OBROTOWY (axis)

• Z powierzchni górnej wystercza ząb (wyróżniamy na nim wierzchołek i 2 powierzchnie stawowe – przednią i tylną)

• Brak wyrostków stawowych górnych (obecne powierzchnie stawowe górne)

• Brak guzków na wyrostku poprzecznym

STAW GÓRNY GŁOWY (SZCZYTOWO-POTYLICZNY)

• Główka – powierzchnia stawowa kłykcia kości potylicznej
  Panewka – dołek stawowy górny kręgu I

• Więzadła

  • Błona szczytowo-potyliczna przednia

  • Błona szczytowo-potyliczna tylna

• Ruchy – potakiwanie

STAW DOLNY GŁOWY (SZCZYTOWO-OBROTOWY)

• Staw szczytowo-obrotowy boczny

  • Główka – powierzchnia stawowa górna kręgu obrotowego
    Panewka – dołek stawowy dolny kręgu szczytowego

• Staw szczytowo-obrotowy pośrodkowy przedni

  • Główka – powierzchnia stawowa przednia zęba kręgu obrotowego
    Panewka – dołek zęba

• Staw szczytowo-obrotowy pośrodkowy tylny

  • Główka – powierzchnia stawowa tylna zęba
    Panewka – powierzchnia stawowa więzadła poprzecznego kręgu szczytowego

• Więzadła

  • Więzadło krzyżowe kręgu szczytowego

  • Więzadło poprzeczne kręgu szczytowego

  • Pęczki podłużne górne

  • Pęczki podłużne dolne

  • Więzadło wierzchołka zęba

  • Więzadła skrzydłowate

  • Błona pokrywająca

• Ruchy – przeczenie

OCZODÓŁ (orbita)

• Dwa czworościenne ostrosłupy

• Położone w górnej i przedniej części twarzy

• Ściany przechodzą jedna w drugą i są wyścielone cienką okostną

• W każdym oczodole odróżniamy ścianę górną (strop), dolną (dno), przyśrodkową, boczną
  Dodatkowo podstawę (wejście do oczodołu) i szczyt

ŚCIANY OCZODOŁU

Paries superior

• Strop oczodołu

• Wklęsła, gładka, ustawiona poziomo

• Utworzona przez

  • Część oczodołową kości czołowej

  • Skrzydło mniejsze kości klinowej

• W części przednio-bocznej znajduje się dół gruczołu łzowego (fossa glandulae lacrimalis)

• W części przednio-przyśrodkowej – dołek bloczkowy

Paries inferior

• Dno oczodołu

• Utworzona przez

  • Powierzchnia oczodołowa trzonu szczęki

  • Część powierzchni oczodołowej kości jarzmowej

  • Wyrostek oczodołowy kości podniebiennej

• W kącie przyśrodkowym znajduje się górny otwór kanału nosowo-łzowego

• Nieco bocznie leży wgłębienie dla przyczepu mięśnia skośnego dolnego gałki ocznej

• Z przodu widzimy szew między kością jarzmową a szczęką

• W części tylnej rozpoczyna się bruzda podoczodołowa (przekształca się w kanał kończący się otworem podoczodołowym na powierzchni twarzy)

• Bruzda i kanał zawierają naczynia podoczodołowe (od szczękowych) i nerw podoczodołowy (od V₂)

Paries medialis

• Ustawiona prawie strzałkowo

• Składa się z (idąc od przodu)

  • Tylny odcinek wyrostka czołowego szczęki

  • Kość łzowa

  • Blaszka oczodołowa kości sitowej

  • Część powierzchni bocznej trzonu kości klinowej

• Między tymi kośćmi przebiegają 3 szwy pionowe

  • Sutura lacrimomaxillaris

  • Sutura lacrimoethmoidalis

  • Sutura sphenoethmoidalis

Dodatkowo na granicy ściany górnej i przyśrodkowej 3 szwy poziome (frontolacriamlis, frontoethmoidalis, sphenofrontalis)

• W szwie czołowo-sitowym leży otwór sitowy przedni i tylny

• Z przodu dół woreczka łzowego (fossa sacci lacrimalis), a do tyłu od niego biegnie grzebień łzowy tylny (crista lacrimalis posterior)

Paries lateralis

• Utworzona przez powierzchnie oczodołowe

  • Kości jarzmowej

  • Skrzydła większego kości klinowej

• Obie części połączone są szwem klinowo-jarzmowym (sutura sphenozygomatica)

• Na granicy ściany bocznej i górnej biegnie szew czołowo-jarzmowy i klinowo-czołowy

• W pobliżu szczytu oczodołu znajduje się szczelina oczodołowa górna (łączy oczodół ze środkowym dołem czaszki)

• Na granicy ściany dolnej i bocznej leży szczelina oczodołowa dolna (z oczodołu prowadzi bocznie do dołu podskroniowego)

• Na powierzchni oczodołowej kości jarzmowej widoczny jest otwór jarzmowo-oczodołowy (foramen zygomaticoorbitale)

JAMA NOSOWA (cavitas nasi)

• Nieparzysta

• Podzielona przegrodą na 2 symetryczne części

• Ciągnie się od podstawy części mózgowej czaszki do sklepienia jamy ustnej

• Składa się z właściwiej jamy nosowej i zatok przynosowych (sinus paranasales)
  Są to zatoki

  • Czołowa

  • Szczękowa i komórki sitowe

  • Klinowa

• Otwiera się do przodu otworem gruszkowatym (apertura piriformis)

• Nozdrza tylne (choanae) prowadzą do części nosowej gardła

• Odróżniamy 4 ściany

ŚCIANY JAMY NOSOWEJ

Ściana górna (sklepienie)

• Najwyższa

• Ustawiona poziomo

• Utworzona przez kości nosowe i kolec nosowy kości czołowej (z przodu); blaszkę sitową kości sitowej (w części środkowej); trzon kości klinowej i małżowiny klinowe (z tyłu)

• W blaszce sitowej znajdują się otwory dla nn. węchowych

• W części tylnej sklepienia znajduje się otwór zatoki klinowej

Ściana dolna (dno)

• Położona poziomo

• Wklęsła w płaszczyźnie czołowej

• Utworzona przez wyrostek podniebienny szczęki i blaszkę poziomą kości podniebiennej

• W przedniej części dna znajduje się otwór przysieczny

Ściana przyśrodkowa

• Stanowi przegrodę kostną nosa (septum nasi osseum)

• Dzieli jamę nosową na 2 symetryczne połowy

• Często wygięta w jedną lub drugą stronę (nie dotyczy to tylnego brzegu)

• Rozpoczyna się od przodu głębokim wcięciem, a kończy wolno na granicy jamy nosowej i gardła

• Część górna utworzona przez blaszkę pionową kości sitowej
  Część dolna przez lemiesz

• W górnym odcinku widzimy liczne drobne bruzdy dla naczyń i nerwów

• W dolnym (wzdłuż lemiesza) biegnie bruzda dla nerwu nosowo-podniebiennego

Ściana boczna

• Ustawiona prawie strzałkowo

• Utworzona przez

  • Przyśrodkowa ściana błędnika sitowego (głównie)

  • Powierzchnia przyśrodkowa wyrostka czołowego szczęki

  • Trzon szczęki

  • Kość łzowa

  • Małżowina nosowa dolna

  • Blaszka pionowa kości podniebiennej

  • Blaszka przyśrodkowa wyrostka skrzydłowatego kości klinowej

• Ze ściany zwisają swobodnie 3-4 małżowiny nosowe
  Zakrywają one częściowo przewody nosowe

PRZEWODY NOSOWE

• Dolny, środkowy, górny

• Górny – najwyższy i występuje tylko w tylnej części jamy nosowej

• Między małżowinami a przegrodą nosa leży przewód nosowy wspólny
  Przy silnie rozwiniętych małżowinach występuje w postaci wąskiej szczeliny

• Ku tyłowi 3 właściwe przewody prowadzą do przewodu nosowo-gardłowego, a ten przez nozdrza tylne do części nosowej gardła

• W przewodzie nosowym dolnym znajduje się dolny otwór kanału nosowo-łzowego

• Do przewodu nosowego środkowego prowadzą zatoka szczękowa, zatoka czołowa
  i komórki sitowe przednie

• Do przewodu nosowego górnego prowadzą komórki sitowe tylne

• Poniżej i ku tyłowi od zachyłka klinowo-sitowego znajduje się otwór klinowo-podniebienny (foramen sphenopalatinum)

MAŁŻOWINY NOSOWE

• Narząd powonienia u większości ssaków

• Ma tendencję do powiększania swojej powierzchni węchowej

ZATOKI PRZYNOSOWE (sinus paranasales)

• Powstają jako wpuklenia błony śluzowej

• Wzięły nazwę od odpowiednich kości

• Pojemność wszystkich zatok razem wzięta jest większa niż właściwej jamy nosowej

• W warunkach normalnych zawierają powietrze

• Dzięki wysłaniu błoną śluzową, ogrzewają one czaszkę

• Dzięki swej pneumatycznej budowie pełnią rolę rezonatorów podczas mowy/śpiewu

DROGA WĘCHOWA

Impulsy węchowe są przekazywane z nabłonka jamy nosowej do kory węchomózgowia przez układ dwuneuronowy.

Receptory – neuron pierwszy

• Komórki nerwowo-zmysłowe węchowe (receptory węchu)

• Znajdują się w błonie śluzowej części węchowej jamy nosowej

• Komórki dwubiegunowe
  Wypustka dośrodkowa podąża w obrębie nerwów węchowych do opuszki węchowej

Neuron drugi

• Komórki mitralne i pędzelkowate opuszki węchowej

• Ich dendryty stykają się z zakończeniami nerwów węchowych w kłębuszkach węchowych

• Neuryty komórek mitralnych i pędzelkowatych biegną ku tyłowi przez opuszkę węchową i pasmo węchowe

• Większość włókien dochodzi do kory mózgu w zakręcie półksiężycowatym
  i przylegających częściach zakrętu okalającego (pierwotna kora węchowa)

• Z kory pierwotnej część aksonów podąża do przedniej części pola śródwęchowego (zakręt przyhipokampowy)

PODNIEBIENIE TWARDE

Tworzy sklepienie jamy ustnej właściwej

Kości tworzące podniebienie twarde

• Kości podniebienne

• Szczęki (wyrostki podniebienne)