WNĘTRZA - Pierwszy stopień kompozycji
Wnętrze ogrodu to wyodrębniona część przestrzeni geometryczne uformowana. Jest podstawowym czynnikiem określającym budowę ogrodu, parku i krajobrazu – pierwszy stopień kompozycji.
Pod pojęciem wnętrza ogrodowego Siewniak i Mitkowska [1998] rozumieją charakterystyczną w sensie kompozycyjnym i w zasadzie autonomiczną część ogrodu pełniącą określona funkcję.
Jak twierdzi Bogdanowski [2000] wnętrze jest częścią otaczającego krajobrazu lub parku. Wyposażone jest zgodnie z potrzebami, w umieszczone w niej bryły najróżniejszej postaci poczynając od klombów i samotników, pawilonów i rzeźb, aż po zwiewne formy wodotrysków.
Jest to przestrzeń ograniczona:
parterem, a więc poziomą płaszczyzną trawnika, kwietnika czy zwierciadła wody
ścianami drzew, architektury czy skarp o różnych rozmiarach
sklepieniem zielonym drzew, pergoli czy przede wszystkim nieba dającego światło.
Kosiński [2000] dzieli wnętrza ogrodowe na siedem typów, które charakteryzują się ładem, czytelnością i oczywiście stopniem porządkowania przestrzeni:
Wnętrze śladowe – polega na wytworzeniu wyróżnionego miejsca jedynie poprzez wprowadzenie odpowiednio zaprojektowanej nawierzchni (dywanu). W szerokim widzeniu jest to tylko wyciśnięcie w terenie swojego „śladu”, bez stawiania jakichkolwiek elementów budowlanych.
Wnętrze subiektywne – w porównaniu do wnętrza śladowego można je wydzielić z otaczającej przestrzeni, przez odpowiednio uformowane elementy stojące – słupy, kolumny, kamienie, ewentualnie inne formy oddziałujące podobny sposób
Wnętrze obiektywne – tego rodzaju wnętrze posiada stałe przegrody, czyli jest w większym stopniu domknięte. Przegrody mogą mieć zróżnicowany charakter. Wyraźnie pojawia się tu kwestia ukierunkowania wnętrza i jego osiowości. Można tutaj snuć analogie do półotwartych placów widokowych np. na obrzeżach miasta lub na wzgórzach.
Wnętrze konkretne – jest to wnętrze ogrodzone z uwzględnieniem bram, prześwitów jednoznacznie zdefiniowanych osi kompozycyjnych i widokowych, oraz otwarć i zamknięć perspektywicznych.
Wnętrze nierzeczywiste – powstaje przez przykrycie powierzchni wnętrza.
Wnętrze z elementem wolnostojącym – polega na stworzeniu wnętrza, którego integralną częścią jest wolnostojący element np. plac z pomnikiem, ratuszem, kościołem.
Sekwencja wnętrz hierarchicznych – polega na ukształtowani dwóch wnętrz sprzężonych, z których jedno jest podporządkowane drugiemu.
Powiązanie ogrodu z krajobrazem i otoczeniem
Oś kompozycyjna – abstrakcyjna linia, na której planowane są poszczególne elementy kompozycyjne ogrodu. Wyróżniamy oś główną, oraz umiejscowione do niej pod kątem prostym lub ostrym osie boczne. W oparciu o os kompozycyjną konstruowane są założenia ogrodowe jednoosiowe, dwuosiowe lub wieloosiowe. Stanowią one szkielet przestrzenny wielu ogrodów. Szczególnie czytelna w kompozycji ogrodów geometrycznych.
Oś widokowa – abstrakcyjna linia łącząca wzrokowo dwa charakterystyczne punkty, umieszczone od siebie w znacznej odległości. Mówiąc inaczej oś widokowa konstruuje celowo kreowany i utrzymywany widok. Linia widokowa na całej swojej długości prześlizguje się między świadomie urządzonymi formami ogrodowymi wzmacniającymi efekt głębi widokowej (okno widokowe). Osie widokowe mają za zadanie włączać do widoku elementy odleglejszych krajobrazów rozciągających się poza granicami ogrodu właściwego organizując i integrując z nimi tereny sąsiednie.. Między osią kompozycyjną a osią widokowa zachodzi integralny związek, co oznacza, że często oś kompozycyjna pełni funkcje osi widokowej. Oś widokowa stanowi ważny element kompozycji w ogrodach geometrycznych a także w stylach krajobrazowych
Okno widokowe – specjalnie uformowany otwór lub prześwit, usytuowany w murze, żywopłocie, alei lub innego typu zielonej ścianie. Okno widokowe zmusza nijako przechodnia do kierowania wzroku na staranie dobrane, atrakcyjne elementy ogrodowe, a także ku odległym fragmentom krajobrazu. W ogrodach krajobrazowych często usytuowane są na osiach kompozycyjno – widokowych.
Punkt widokowy – miejsce niewielkich rozmiarów, starannie wybrane w ogrodzie lub krajobrazie, mające naturalne walory widokowe. Wyposaża się go w dodatkowe elementy (urządzenia mające uwypuklić te walory) [Stępka 2005].
Powiązania widokowe – polega na świadomym konstruowaniu relacji przestrzennych występujących między wybranymi elementami ogrodowymi, częściami ogrodu, wnętrzami ogrodowymi oraz obiektami architektonicznymi a rozmaitymi fragmentami ogrodu i obszarami z nim sąsiadującymi. Istota powiązań widokowych jest ich klarowny odbiór wizualny.
Zapożyczony widok - fragment krajobrazu (widoku) znajdujący się poza granicami ogrodu, a świadomie przez twórcę włączany w grę kompozycyjna założenia ogrodowego. Efekt zapożyczonego widoku uzyskiwany jest poprzez stosowanie: powiązań widokowych, urządzanie punktów widokowych, okien widokowych