KONTROLA WZROSTU DROBNOUSTROJÓW -W angielskiej terminologii procesy związane z ograniczeniem wzrostu lub niszczeniem drobnoustrojów noszą nazwę „kontrola wzrostu drobnoustrojów” -Kontrola (ang. Control) może też być rozumiana jako nadzór czy regulacja Efekty ograniczające wzrost drobnoustrojów można osiągnąć poprzez: -Zahamowanie wzrostu (inhibicja) -> EFEKT STATYCZNY -działanie niszczące lub zabijające -> EFEKTY BIOBÓJCZE lub biocydowe: -usunięcie drobnoustrojów przez eliminacje lub eradykację(destrukcja) Kluczowe składniki programów bezpieczeństwa pracy Wiedza na temat drobnoustrojów- potencjalnych czynników ryzyka na zakażenia i/lub skażenia w określonym środowisku pracy. Wiedza na tematy związane z niszczeniem (usuwaniem) drobnoustrojów, dekontaminacją środowiska i otoczenia oraz niszczeniem (pozbywaniem się) opadów zakaźnych. Wiedza dotycząca sterylizacja, dezynfekcji i antyseptyki , dekontaminacja i/lub pozybwania się opadów jest uniwersalna bowiem dotyczy w jednakowym (podobnym) stopniu różnych środowisk pracy. -informacje są podobne dla szpitali i poradni (zakładów opieki zdrowotnej, gabinetów lekarskich) laboratoriów mikrobiologicznych, przemysłu farmaceutycznego itp. Procesy higieniczne zapobiegające rozwojowi drobnoustrojów : -sterylizacja, dezynfekcja i antyseptyka oraz dekontaminacja wyposażenia i otoczenia należą do strategii zabiegów higienicznych zapobiegających rozwojowi drobnoustrojów a tym samym szczerzeniu się chorób zakaźnych w środowisku człowieka i/lub zwierząt. Dotyczy to zarówno środowiska szpitalnego jak i pozaszpitalnego, w którym przebywa człowiek (chory, nosiciel lub zdrowy), i który maże być narażony na zakażenie lub sam może stanowić zagrożenie dla innych osób z otoczenia. DEFINICJE ZWIĄZANE Z CHOROBAMI ZAKAŹNYMI I ZAKAŻENIAMI Choroby zakaźne- są określane jako choroby, które zastały wywołane przez drobnoustroje, ich toksyczne produkty, a także przez pasożyty, które ze względu na charakter i sposób szerzenia się stanowią zagrożenia dla zdrowia i życia ludzi. Zakażenie- jest to wniknięcie do organizmu i rozwój w nim żywego biologicznego czynnika chorobotwórczego. Skażenie – określa zanieczyszczenie drobnoustrojami lub ich toksynami powierzchni, przedmiotów, żywności, gleby, wody i powietrza. Nosiciel-jest to osoba bez objawów chorobowych, w której organizmie bytują i rozmnażają się drobnoustroje chorobotwórcze, stanowiąca potencjalne źródło zakażenia innych osób. Podejrzany o chorobę zakaźną—jest to osoba u której występują objawy kliniczne wskazujące na chorobę zakaźną lub która pozostawała w bezpośredniej lub pośredniej styczności ze źródłem zakażenia, jeżeli rodzaj styczności zagrażał przeniesieniu drobnoustrojów. Zatrucie pokarmowe- jest to ostre zachorowanie o charakterze zakaźnym, inwazyjnym lub toksycznym, którego przyczyną było spożycie skażonej żywności lub wody. ZAKAŻENIE ZAKŁADOWE: jest t zakażenie, które zostało nabyte w czasie pobytu w zakładzie opieki zdrowotnej udzielającym całodobowych lub całodziennych świadczeń zdrowotnych, a które nie było w okresie inkubacji w chwili przyjęcia do zakładu. KONTROLA (NADZÓR REGULACJA) WZROSTU BAKTERII -dekontaminacja-(odkażanie)i dezynfekcja (odkażanie) –ograniczenie i/lub szybkie hamowanie wzrostu drobnoustrojów -sterylizacja(wyjaławianie) zabicie lub usunięcie wszystkich żywych mikroorganizmów i ich form rozwojowych, w tym przetrwalników -antyseptyka-odkażanie skóry i/lub błon śluzowych -chemioterapia- leczenie chorób zakaźnych(bakterie, grzyby, wirusy) i pasożytniczych(pierwotniaki, robaki) -chemioprofilaktyka –zapobieganie chorobom zakźnym ANTYSEPTYKA -Często jest definiowana jako odkażanie (dezynfekcja) skóry i/lub błon śluzowych (żywych tkanek) -Może być również działaniem chemioterapii -Antyseptyki są zaliczane do leków: ▪ Często są też używane do leczenia miejscowych zakażeń. Podlegają takiej samej kontroli i regulacji prawnej do ich stosowanie jak inne leki, w tym chemioterapeutyki przeciwdrobnoustrojowe. -Termin ściśle związany z dezynfekcją chemiczną Niszczenie lub usuwanie drobnoustrojów ze skóry, błon śluzowych, ran powierzchniowych u ludzi za pomocą środków chemicznych zwanych antyseptykami. Antyseptyki- są używane najczęściej w postaci płynnej (polewanie, pędzlowanie, płukanie) lub rzadziej w postaci maści, żeli czy zasypek. ANTYSEPTYKI Chemiczne związki, które zabijają lub hamują wzrost drobnoustrojów i które nie są toksyczne przy zastosowaniu na żywe tkanki. Większość antyseptyków jest używana do mycia rąk (dezynfekcyjne mycie rąk) odkażania skóry i/lub błon śluzowych do leczenia powierzchownych zakażeń. HIGIENA RĄK Mikrobiota skóry (znane jako flora bakteryjna) zawiera drobnoustroje występujące stale(rezydenci: gronkowce koagulazoujemne i maczugowce) i przejściowo (n. im. E.coli, S. ureus) Typy mycia rąk w laboratorium: -mycie rąk socjalne(rutynowe): Mydło w płynie+ciepła woda+ręczniki papierowe -mycie rąk higieniczne: Mydło z antyseptycznym detergentem(„mydło przeciwdrobnoustrojowe”)+woda + ręczniki papierowe. Antyseptyki: -alkohol etylowe 70% lub izopropanol -0,5% chlorheksydyna w 70% etanolu -Povidone- iodine/roztwór detergentu lub inne Mycie rąk higieniczne: -w skórę rąk , przednio zwilżonych wodą, wcierać około 3ml płynu dezynfekującego (antyseptyku) przez 2 minuty, po czym spłukać wodą. -przed użyciem antyseptyku można ręce umyć mydłem w płynie w ciepłej, bieżącej wodzie, a następnie dokładnie spłukać wodą(socjalne mycie rąk) -chirurgiczne mycie rąk Cel: redukcja drobnoustrojów będących mikrobiontami skóry(mikrobionty stałe i przejściowe) Przeprowadzana przez każdym zabiegiem chirurgicznym i/lub przez wykonywaniem procedur aseptycznych Procedura: mycie rąk i przedramion (do łokci) przez 1minut mydłem w płynie lub preparatem do higienicznego lub chirurgicznego mycia rąk. Suszenie rąk (jednorazowym, sterylnym ręcznikiem). Naniesienie preparatu po 5ml na suche ręce, zwilżenie całych dłoni i przedramion (3-5minut), wysuszenie ręcznikiem i nałożenie sterylnych rękawiczek. SANITYZACJA -redukcja drobnoustrojów w określonym środowisku do tzw. Poziomu bezpiecznego -Czynności związane z sanityzacją -mycie i/lub wycieranie na mokro -płukanie w wodzie, pranie –malowanie -mycie rąk(socjalne) -sprzątanie ASEPTYKA Sposób postępowania mającego na celu niedopuszczenie do zakażenia tkanek lub skażenia (kontaminacji) leków, płynów, materiałow, sprzętu i/lub środowiska jałowego(sterylnego). Jałowy(sterylny) –wolny od jakichkolwiek drobnoustrojów i ich form przetrwalnikowych. Aseptyka w chirurgii i innych działach medycyny, w stomatologii, we wszystkich gabinetach zabiegowych i diagnostycznych, w laboratorium mikrobiologicznym(sterylny sprzęt i pożywki, odpowiednie procedury postępowania) DEZYNFEKCJA Dezynfekcja- jest definiowana jako proces zniszczenia większości drobnoustrojów poprzez zastosowanie środków chemicznych lub metod fizycznych (głownie termicznych) -przetrwalniki bakteryjne i oporne drobnoustroje (wirusy, grzyby, i niektóre bakterie np. Mycobacterium/prątki/)mogą pozostać przy życiu. Dezynfekcja (definicja polska) niszczenie form wegetatywnych drobnoustrojów za pomocą metod fizycznych, chemicznych lub biologicznych. -procesy dezynfekcji są dzielone na: a) dezynfekcję chemiczną b) dezynfekcję fizyczną lub termiczną Stopnie (poziomy dezynfekcji) ▪ Dezynfekcja niskiego poziomu (stopnia) -zabicie form wegetatywnych bakterii -zabicie wirusów i grzybów -brak działania wobec prątków gruźlicy (mycobacterium tuberculosis) i niektórych wirusów bezosłonkowych. Dezynfekcja tzw. przedmiotów niekrytycznych ▪ Dezynfekcja średniego stopnia (poziomu) -zabicie form wegetatywnych bakterii, łącznie z prątkami gruźlicy -zabicie wirusów osłoniętych (np. HIV, HBV) i grzybów. Środki dezynfekcyjne średniego stopnia: -alkohole –jodofory -związki fenolowe. Dezynfekcja tzw. narzędzi półkrytycznych ▪ Dezynfekcja wysokiego stopnia(poziomu) -zabicie wszystkich drobnoustrojów (przetrwalniki bakteryjne mogą nie być zniszczone). Środki dezynfekujące wysokiego stopnia: -aldehyd glutarowy -nadtlenek wodoru -kwas nadoctowy -ditlenek chloru i inne związki chloru DEZYNFEKANTY WYSOKIEGO POZIOMU SPEŁNIAJĄ KRYTERIA STERYLANTÓW CHEMICZNYCH Dezynfekcja tzw. narzędzi krytycznych. STERYLIZACJA ( wyjaławianie), zgodnie z definicją jest to niszczenie wszystkich drobnoustrojów oraz ich wirusów i form przetrwalnikujących przez zastosowanie czynników fizycznych lub chemicznych. Proces zmierzający do całkowitego zabicia wszystkich drobnoustrojów komórkowych i bezkomórkowych (wirusy, priony), w tym również ich bardziej opornych postaci, takich jak: przetrwalniki (spory) bakteryjne i grzybicze oraz cysty pierwotniaków, prątki gruźlicy (M.tuberculosis), bezosłonkowe (nielipidowe) wirusy, a także priony. Priony: ● Zakaźność prionów nie ulega zniszczeniu pod wpływem krótkofalowego promieniowania UV oraz promieniowania jonizującego . ● Promieniowanie inaktywuje organizmy zakaźne (drobnoustroje) na skutek niszczenia ich genomu. ● Istnieje odwrotna zależność pomiędzy wielkością cząsteczki kwasu nukleinowego i wielkością dawki promieniowania potrzebną do inaktywacji czynnika zakaźnego. ● Duże cząsteczki są wrażliwe na mniejsze dawki promieniowania ● Priony są oporne na działanie DNazy, RNazy i innych czynników inaktywujących kwasy nukleinowe. Sterylizacja ● Jałowość (sterylność) produktów i środowiska można osiągnąć przez zastosowanie różnych czynników sterylizujących, działających w różnych warunkach i w różnym czasie. ● Czynnikami (lub metodami) wykorzystywanymi do procesu sterylizacji, mogą być czynniki fizyczne lub chemiczne. Czynniki te mogą być nazywane sterylantami fizycznymi i sterylantami chemicznymi. ● Jest to proces nieodwracalny, kończący się całkowitą destrukcją komórkowych lub bez komórkowych drobnoustrojów. ● Uzyskany produkt (artykuł, sprzęt, urządzenia) jest sterylny, inaczej jałowy, tj. wolny od jakichkolwiek mikroorganizmów i nie podlega stopniowaniu jak w przypadku dezynfekcji. ● Podczas procesu sterylizacji prawdopodobieństwo wykazania, że produkt nie jest sterylny (jest niejałowy) szacowane jest jak 1 do miliona (1/106) ● Sterylizacja termiczna ( cieplna lub wysokotemperaturowa) Metody lub czynniki fizyczne sterylizujące takie jak ciepło suche i wilgotne (mokre) ● Sterylizacja niskotemperaturowa („zimna”) Metody lub czynniki fizyczne i/lub chemiczne sterylizujące takie jak: 1. Sterylizacja gazowa lub parowo – gazowa: a. Formaldehyd b. Tlenek etylenu lub inne gazy 2. Sterylizacja chemiczna 3. Sterylizacja plazmowa 4. Metody mechaniczne: filtracja 5. Sterylizacja radiacyjna DEKONTAMINACJA Odkażanie- proces przeciwstawny do kontaminacji(skażenie), który polega na usuwaniu skażenia wyposażenia i otoczenia (środowiska). Skażenie w terminologii polskiej (2001r.), oznacza zanieczyszczenie drobnoustrojami lub ich toksynami powierzchni przedmiotów, żywności, gleby, wody i powietrza. Usuwanie lub niszczenie drobnoustrojów i/lub ich toksyn ma na celu uczynienie przedmiotów i/lub środowiska bezpiecznym dla otoczenia.Gdy obecne są patogenne drobnoustroje w określonym środowisku proces dekontaminacji ma większe znaczenie dla ich usuwania niż używanie sterylnego materiału. Ryzyko zakażenia (infekcji) ze środowiska i/lub wyposażenia klasyfikowane jest w trzech kategoriach lub poziomach dekontaminacji: ▪ Wysokie ryzyko (produkty krytyczne) ▪ Średnie ryzyko (produkty półkrytyczne) ▪Niskie ryzyko Wysokie ryzyko stanowią przedmioty i narzędzia penetrujące jałowe (sterylne) tkanki, jamy ciała i układ krwionośny= produkty krytyczne: ▪ Biomateriały ▪ Cewniki naczyniowe ▪ Instrumenty i narzędzia chirurgiczne ▪ Instrumenty ginekologiczne ▪ Inne- penetrujące barierę krwi Wymagana sterylizacja poprzedzona czyszczeniem i suszeniem lub sprzęt (produkty) sterylny lub wysoki poziom dezynfekcji. Średnie ryzyko zakażenia lub średni poziom dekontaminacji= produkty półkrytyczne: ▪ Narzędzia i wyposażenie nie penetrujące skóry i jałowych miejsc ciała ▪ Mogą stanowić źródło i/lub drogę zakażenie po kontakcie z błonami śluzowymi lub uszkodzoną skórą ▪ Endoskopy żołądkowo- jelitowe ▪ Wyposażenie respiratorów ▪ Instrumenty dopochwowe ▪ Termometry i inne Wymagana jest dezynfekcja wysokiego lub średniego poziomu poprzedzona czyszczeniem. Niskie ryzyko zakażenia lub niski poziom dekontaminacji= produkty niekrytyczne: ▪ przedmioty w kontakcie z nie uszkodzoną skórą ▪ nieożywione środowisko bez bezpośredniego kontaktu z pacjentem (m. in. Ściany, podłogi, kanalizacja itd.) Wymagane czyszczenie i suszenie połączone z dezynfekcją niskiego poziomu. MIKROBIOLOGICZNA KONTROLA ŚRODOWISKA SZPITALNEGO Powinna obejmować: ▪ badanie powietrza ▪ badanie powierzchni użytkowych ▪ badanie personelu ▪ ręce ▪ błony śluzowe na nosicielstwo MRSA ▪ inne powierzchnie: maska, rękawice, odzież. ZAKAŻENIA KRZYŻOWE ▪ jest to przenoszenie czynników zakaźnych między pacjentami i personelem medycznym w obrębie placówki opieki zdrowotnej. ▪ Przeniesienie infekcji może nastąpić w wyniku kontaktu człowiek- człowiek lub przez skażone przedmioty. Drobnoustroje przenoszące zakażenia krzyżowe u ludzi pochodzą: ○ od innych ludzi ○ od zwierząt ○ z obiektów nieożywionych Zasady przenoszenia się zakażeń: ▪ Przenoszenie się zakażenia z jednej osoby na inną wymaga istnienia: 1. źródła zakażenia – osoba zakażona, będąca źródłem zakażenia dla innych osób 2. nosnika infekcji – może nim być np. przenosiciel lub wektor zakażenia, a także skażone przedmioty 3. drogi wnikania drobnoustrojów – np. przez wdychanie (inhalację) lub spozycie patogenu. ŹRÓDŁO ZAKAŻENIA W praktyce stom. są nim głównie ludzie: - osoby z zakażeniem objawowym wydalające do środ. Zew. Duże ilości drobnoustrojów (np. kropelki wydzieliny dróg oddechowych i ślina; rany, owrzodzenia oraz zmiany chorobowe na skórze). - pacjenci w prodromalnej fazie niektórych zakażeń(zwane okresem wylegania). Podczas tej fazy infekcji drobnoustroje namnażają się, nie wywołując objawów zakażenia – mimo to pacjent jest bardzo zakaźny dla innych osób. - osoby będące nosicielami patogenu, które można zaliczyć do jednej z dwóch grup: ○ nosiciele w okresie rekonwalescencji ○ bezobjawowi nosiciele Droga przenoszenia drobnoustrojów: ▪ transmisja zakażenia może nastąpić przez: - bezpośredni kontakt tkanek z wydalinami lub z krwia pacjenta. Jest to najrzadziej wystepujaca droga (np. stomatolog, który ma skaleczony palec i wykonuje ekstrakcję zęba, nie stosując rękawiczek). - kropelki zawierające czynniki zakaźne, - skażony ostry sprzęt i instrumenty, które nie zostały odpowiednio wysterylizowane ▪ Uniwersalne zasady kontroli zakażeń zakładają, że każdego pacjenta należy traktować jak potencjalnie zakażonego czynnikiem etiologicznym choroby infekcyjnej. Wszyscy pacjenci w praktyce stomatologicznej, bez względu na to, czy mają objawy chorobowe, czy nie, powinni być traktowani zgodnie z uniwersalnymi zasadami protokołu kontroli zakażeń. wykład 1 Drobnoustroje odgrywają ważną rolę w przeżyciu człowieka: -normalna populacja endogennych mikroorganizmów uczestniczy w wielu procesach zyciowych:
Drobnoustroje wywołują choroby zakaźne i pasożytnicze: -rozpoznanie czynnika etiologicznego (diagnostyka i epidemiologia) -określenie lekooporności (chemioterapia) -profilaktyka w ogólnej populacji (wakcynacja;szczepionki i szczepiania) -profilaktyka w zakażniach szpitalnych/krzyżowych (nadzór, rózne metody) TAKSONOMIA 1.Klasyfikacja drobnoustrojów: systematyczny podział drobnoustrojów na grupy taksonomiczne wg określonych zasad: podziału dokonuje sie na podst podobieństwa(fenotyp) lub pokrewienstwa(genotyp) specjacja: najnizszy i najbardziej podstawowy poziom drobnoustrojów -określenie gatunku (species) -klasyfikacja danego szczepu po raz pierwszy -szczep typowy (referencyjny) dla gatunku -są też podgatunki(subspecies) 2.nazewnictwo:nadawanie nazw zgodnie z ustalonymi miedzynarodowymi zasadami (j.łaciński) 3.identyfikacja:stwierdzenie ze pewien nieznany drobnoustrój nalezy do ustalonej już uprzednio grupy taksonomicznej. ZASADY SYSTEMATYKI Twórca:karol Linneusz, "systema naturae" podwójne mianownictwo dla nazwy gatunku w języku łacińskim
KRÓLESTWA ORGANIZMÓW ŻYWYCH-KOMÓRKOWYCH
3 domeny zycia: wykład 2 Formy i mechanizmy wzajemnego oddziaływania w układzie drobnoustrój-gospodarz.
stan względnej równowagi miedzy mikroorganizmami i mikroorganizmami. -Zakażenie (infekcja)-pojęcie szerze od choroby zakźnej, o wiele częstsze są zakażenia bez wywoływania jakichkolwiek objawow chorobowych(bezobjawowe) -choroby zakaźne -zakażenia objawowe wniknięcie i rozmnażanie drobnoustroju=proces chorobowy występuje lub nie miejscowe-ostre narządowe-podostre układowe-poronne uogólnione-przewlekłe choroba zaraźliwa-choroba zakaźna może przenosić sie bezpośrednio lub pośrednio z osoby zakażonej na zdrową. Zakażenia utajone-drobnoustrój utrzymuje sie w organizmie obdarzonym pewnym stopniem odporności, ale bez wywoływania objawów chorobowych/Hirszfeld
Zakazenie utajone:drobnoustroje utrzymujące sie w tkance mogą być łatwo wykryte za pomocą powszechnie stosowanej techniki mikrobiologicznej(salmonella, wirus opryszczki), a z drugiej strony wykrycie czynnika infekcyjnego jest czesto niemozliwe w okresie latencji(utajenia). Dopiero przejście z okresu latencji w okres jawnego zakażenia umożliwia wykrycie czynnika. Utajone zakażenie wywołane przez Rickettsia prowazekii mogło utrzymywać się przez dziesiątki lat aż do wystąpienia choroby Brilla. Zakażenia utajone -wirusy moga przetrwać in vivo w postaci nagich struktur kw nukleinowych (wirusy DNA i HIV) -Bakterie jako protoplasy i sferoplasty chronione przez środowisko in vivo:zakażenie nerek i wsierdzia Zjawisko perystencji:drobnoustrój w organizmie ma praktyczne znaczenie od czasu wprowadzenia do terapii antybiotyków i innych leków-chemioterapeutyków. Drobnoustroje mogą utrzymywac sie nawet gdy poziom odporności swoistej jest dostatecznie wysoki i wystarczajacy do zahamowania-toxoplazma gondii nosicielstwo- związek zachodzący między drobnoustrojami chorobotwórczymi a organizmem człowieka o charakterze komensalizmu z jednej strony i zakażenia bezobjawowego z drugiej. Bytowanie drobnoustrojów bez objawów chorobowych w miejscu gdzie mogą byc wykrywane i mogą sie rozprzestrzeniać. zakażenie egzogenne, krzyzowe może stać sie przyczyną samozakażenia, autozakażenia, autoinfekcji... Okres wylęgania(inkubacji)-czas który upływa od wniknięcia drobnoustroju do organizmu człowieka az do momentu wystapienia objawów chorobowych. okresy wylęgania: -czerwonka bakteryjna 2-3 dni -kiła 24-30 dni -cholera 2 dni występowanie okreslonych gatunków przez wiele lat na skórze lub błonach sluzowych-stałe E.coli. wystepowanie z przerwami okreslonych gatunków-intermitujące -czasowe Kolonizacja i zakażenie -ekspozycja: 1.kolonizacja czasowa 2.kolonizacja trwała 3.wywoływanie choroby -zakażenie:bezobjawowe i objawowe drobnoustroje kolonizują przez krótki czas lub stale, nie uszkadzają normalnych funkcji organizmu. -choroba:interakcja miedzy drobnoustrojem a człowiekiem wywołująca proces patologiczny doprowadzajacy do uszkodzenia tkanek i narządów gospodarza
Etapy rozwoju choroby: -transmisja drobnoustrojów z zewnetrznego źródła do wrót zakażenia (tylko egzogenne) -pokonanie przez chorobe mechanizmów obrony nieswoistej gospodarza:bariera skórna, kwasy żołądkowe -adherencja-do powierzchni błon śluzowych -kolonizacja w nastepstwie namnażania bakterii w miejscu przylegania -pojawienia się objawów chorobowych-spowodowane obecnością toksyn lub inwazja bakterii z procesem zapalnym -wystepowanie odpowiedzi organizmu gospodarza zarówno nieswoistej jak i swoistej w etapie adhezji, kolonizacji, inwazji. transmisja ze środkowska zewn: -drogi oddechowe(drobnoustroje unoszące sie w powietrzu, wdychanie) -układ pokarmowy(spożycie pokarmów lub wody skażonej) -kontakty seksualne -bezposredni kontakt(skóra, mocz, inne wydzieliny i wydaliny) -droga krwionośna -przetaczanie krwi -niejałowe igły -zakażone przeszczepy -ukąszenie przez stawonogi, choroby przenoszone przez kleszcze:
choroby odzwierzece(zwierzeta jako źródło i rezerwuar zakażenia, zwierzeta jako przenosiciele) Nosiciel-osoba bez objawów chorobowych w której organizmie bytuja i rozmnażają sie drobnoustroje chorobotwórcze, źródło zakażenia innych osób. Podejrzani o chorobę zakaźną-osoby u których wystapiły objawy kliniczne wskazujące na chorobę zakaźną, lub która pozostaje w stycznosci ze źródłem zakażenia, jesli rodzaj styczności zagrażał przeniesieniem choroby Zatrucie pokarmowe-ostre zachorowanie o charakterze zakaźnym, inwazyjnym lub toksycznym którego przyczynąbyło spozycie skażonego pokarmu lub wody. Teoretycznie zaden z drobnoustrojów wchodzących w skład mikrobionta nie powinien wywołac zakażenia objawowego-gdy równowaga miedzy gospodarzem a bedacymi w stanie symbiozy lub komensalizmu drobnoustrojami. zachowanie neutralności(równowagi) drobnoustrojów wobec gospodarza ma miejsce pod warunkiem prawidłowego poziomu odpornosci organizmu wyzszego=organizm normalny, gospodarz kompetentny komensalizm przymusowy=oportunizm Drobnoustroje oportunistyczne -są składnikami mikrobionta -nieszkodliwe dla osób zdrowych -mogą powodować cięzkie choroby u chorych z upośledzona odpornoscia organizm o obnizonej odpornosci: -wystepuje upośledzenie funkcji jednego lub kilku mechanizmów obronnych gospodarza -wzrost prawdopodobieństwa do rozwoju objawowwego zakazenia(choroba oportunistyczna) -Grupy wiekowe:wczesniaki, noworodki, niemowlęta, ludzie starsi -osobnicy z defektami wrodzonymi i nabytymi -pacjenci szpitalni -niedozywieni, alkoholicy, narkomani Zakażenia objawowe:wnikniecie i namnażanie sie drobnoustrojów w organizmie gospodarza któremu towarzyszy czynnościowe lub strukturalne zaburzenie organizmu gospodarza. -patogeny drobnoustrojów -odporność gospodarza -czynniki środowiskowe Zakażenie:zespoł procesów biologicznych zachodzących w organizmie przy wniknięciu do niego i rozmnożeniu sie w nim zarazków chorobotwórczych, bardzo złozony proces biologiczny.
-indywidualnośc gatunkowa, szczepowa Kolonizacja i zakażenia -patogeny, drobnoustroje zawsze skojarzone z choroba człowieka:
Drobnoustrój wywołuje chorobę zakaźna lub pasozytniczną. Miarą chorobowości jest zjadliwość(wirulencja)
dwuskładnikowe systemy sygnalne(regulacyjne): -białko sensorowe i regulatorowe(transdukcyjne) -autofosforylacja białka sensorowego jako fosfotransferaza i fosforyluje białko regulatorowe -drobnoustroje zjadliwe(zjadliwe) i niezjadliwe -wirulencja Wirulencja: -zakaźność-wniknięcie, zapoczątkowanie zakażenia -inwazyjność-przenikniecie przez bariery, rozpoczęcie rozmnażania -toksyczność-toksyny uszkadzające tkanki katabolizm-substancje odzywcze sa degradowane do mniejszych fragmentów amfibolizm- a nastepnie przeprowadzane w reakcjach metabolizmu pośredniego do róznych kwasów organicznych i estrów fosforanowych anabolizm-niskocząsteczkowe związki, składniki do budowy makrocząsteczek Dwuskładnikowe systemy regulacyjne: -kinaza histydynowa-odbiera sygnały ze środowiska (autofosforylacja pierścienia imidazolowego reszty histydyny)
-regulator odpowiedzi (białko w cytoplazmie kom) u Gram(+) regulacja ekspresji genów w populacji bakterii w odpowiedzi na zmiany liczby kom zyjących w odpowiedniej niszy system AgrC/AgrA u St, aureus wpływa na ekspresje genów warunkujących syntezę egzotoksyn. Neisseria meningitidis:system MisS/MisR Salmonella enterica Pseudomonas aeruginosa Escherichia coli Bordetella pertussis Regulacja procesów zyciowych: -kompetencje -koniugacja -bioluminescencja -synteza antybiotyków -ruchliwość -tworzenie biofilmu -synteza czynników chorobotwórczości -regulacja szlaków metabolicznych -adaptacja kom do zmieniających sie warunków środowiska Zmiany chorobowe w wyniku działania toksyn metabolitów drobnoustrojów TĘŻEC (tetanus) egzotoksyna tężcowa (neurotoksyna) -wytwarzana w czasie infekcji -zjadliwośc i toksyczność są skorelowane -tylko zjadliwe szczepy wytwarzają toksynę -czynne uodpornienie za pomocą toksoidu ochrania przed tężcem -swoiste przeciwciała(antytoksyny)-bierne uodpornienie przeciw tężcowi Bakteryjne czynniki wirulencji -adhezyny -inwazyny -agresyny -otoczka -ewazja -toksyny:egzotoksyny:cykliczne, dimeryczne(toksyny A i B),superantygenowe toksyny, endotoksyny(LPS) Niektóre bakterie powodują chorobę przez jeden mechanizm inne przez wiele. KLASTFIKACJA BAKTERII Królestwo: Procaryotae Gromada: Gracilicutes (bakterie gram ujemne) Klasa: Scotobacteria Gromada: Firmicutes (bakterie gram-dodatnie) Klasa: Bacilli Rząd: Bacillales Lactobacillales Clostridia Clostridiales Erysipelotrichi Gromada: Tenericutes (Mykoplazmy) Klasa: Mollicutes BAKTERIE GRAM- UJEMNERząd: SPIROCHAETALES (KRĘTKI) Rodzina: SPIROCHAETACEAERodzaj: Treponema Gatunek : pallidum ssp pallidum, pallidum ssp pertenue, pallidum ssp endemicum, carateum, denticola, vincentii, scoliodontum, refringens, minutum, phagedensis, bryantii, sockranskii, paraluiscuniculi, pectinovorum, saccharophilum, sccinifaciens Borrelia :recurrentis, burgdorferi (sensu stricto), garinii, afzelii, armenica, crocidurae, dipodilli, graingeri, hermsii, japonica, hispanica, latyschewii, duttonii, mazzottii, parkeri, persica, turicateae, venezuelensis, merionesi Rodzina: LEPTOSPIRACEAE Leptospira :interrogans (serotypy- canicola, pomona, grippotyphosa, icterohaemorrhagiae) PAŁECZKI GRAM(-)MIKROAEROFILNE I BEZTL. (proste, zagięte, spiralne) Campylobacter :fetus ssp fetus, fetus ssp venerealis, fetus ssp jejuni, fetus ssp doylei, coli,sputorum (biotyp- sputoru, bubulus, fecalis), concisus, curvus, rectus, lari, mucosalis, hyointestinalis, upsalienisis, helveticus Arcobacter :nitrofigilis, skirrowi, butzleri, cryaerophilus Helicobacter :mustelae, pylori, fennelliae, cinaedi, acinonyx, bilis, canis, felis, hepaticus, muridarum, nemestrine, pametensis, pullorum, Helicobacter sp., Flexispira H. rappini, H heilmanii Anaerospirillum :succiniproducens PAŁECZKI GRAM(-) NIEFERMENTUJĄCE GLUKOZYRodzina: PSEUDOMONADACEAE Pseudomonas :aeruginosa, fluorescens, putida, stutzeri, mendocina, alcaligenes Burkholderia :mallei, pseudomallei, cepacia, picketii, gladioli Comamonas: acidovorans, terrigena, testosteroni Acidovorax: delafieldi, facilis, temperans Brevundimonas: diminuta, vescicularis Stenotrophomonas :maltophilia Rodzina: INNE RODZAJE Chryseomonas: luteola Flavimonas: oryzyhabitans Sphingomonas: paucimobilis, parapaucimobilis, yanoikuyae, adhesiva, capsulata Shewanella: putrefaciens Rodzina: METHYLOCOCCACEAE Methylobacterium: extorquens, orangophilum, aminovorans, radiotolerans, mesophilicum, rodinum, rhodesianum, zatmanii, fujisawanse Rodzina: INNE RODZAJE Roseomonas: gilardi, cervicalis, fauriae, Balneatrix :alpica Rodzina: ALCALIGENACEAE Alcaligenes: faecalis, piechaudii, xylosoxidans ssp xylosoxidans, xylosoxidans ssp denitrificans Bordetella: avium, parapertussis, bronchiseptica Rodzina: RHIZOBIACEAE Agrobacterium: radiobacter, tumefaciens Rodzina: INNE RODZAJE AchromobacterOchrobactrum: anthropi Oligella: ureolytica Rodzina: CYTOPHAGACEAE Flavobacterium: breve, gleum, indologenes, meningosepticum, odoratum, Sphingobacterium: multivorum, spiritivorum, mizutanii, thalophilum, yabuchiae Weeksella: virosa, zoohelcum Rodzina: INNE RODZAJE Moraxella: lacunata, nonliquefaciens, osloensis, phenylpyruvica, atlantae Oligella: urethralis Neisseria: weaveri, elongata ssp nitroreducens Psychrobacter: immobilis Acinetobacter : calcoaceticus- Genomospecies 1, baumannii- Genomospecies2, Acinetobacter sp 3- Geno3, haemoliticus- Geno4, junii- Genomospecies 5,Acinetobacter sp 6- Genosp 6, johnsonii- Geno7, lwoffii-Geno8, Acinetobacter sp9-Geno9, Acinetobact 10-Geno10, Acinetobact 11-Geno11, radioresistans- Geno12 PAŁECZKI I ZIARNIAKI GRAM(-) TLENOWERodzina: LEGIONELLACEAE (pałeczki Gram-ujemne) Legionella :pneumophila, bozemanii, micdadei, dumoffi, gormanii, longbeachae, jordanis, feelii, maceadenii, sainthelens, birminghamensis, cincinnatiens, tucsonensis, wadsworthii Rodzina: NEISSERIACEAE (ziarniaki i pałeczki Gram-ujemne) Neisseria: gonorrhoeae, meningitidis, lactamica, sicca, subflava, flavescens, mucosa, cinerea, denitrificans, elongata ssp elongata, canis Kingella: kingae, denitrificans Branhamella: catarrhalis Rodzina: INNE RODZAJE (pałeczki Gram-ujemne) Brucella: melitensis, abortus, suis, ovis, neotomae, canis Bordetella: pertussis Francisella: tularensis, novicida PAŁECZKI GRAM(-) WZGLĘDNIE BEZTLENOWERodzina: ENTEROBACTERIACEAE (pałeczki jelitowe) Escherichia: coli, blattae, fergusonii, hermannii, vulneris Shigella: dysenteriae, flexneri, boydii, sonnei Salmonella Podrodzaj I : choleraesuis, hirschfeldii(S.paratyphi C), typhi, parathypi A, schottmelleri (paratyphi B), typhimurium, enteritidis, gallinarum; Podrodzaj II: salamae; Podrodzaj (podgrupa 3a i 3b) III: arizonae; Podrodzaj IV: houtenae; Podrodzaj V: bongori Citrobacter: freundii, amalonaticus, braakii, farmeri, koseri, sedlakii, youngae, Citrobacter genomospecies 10, Citrobacter genomospecies 11 Klebsiella: pneumoniae ssp pneumoniae, pneumoniae ssp ozaenae, pneumoniae ssp rhinoscleromatis, oxytoca, terrigena, planticola, ornithinolytica Enterobacter: aerogenes, amnigenus, asburiae, cancerogenus, cloacae, gergoviae, hormaechei, intermedius Serratia :marcescens, liquefaciens, plymuthica, rubidaea,odorifera, ficaria, fonticola, grimesii, proteamaculans ssp quinovora Hafnia: alvei Edwardsiella: tarda, hoshinae Proteus :vulgaris, mirabilis, penneri Providencia: alcalifaciens, stuartii, rettgeri, rustigianii, Morganella: morganii ssp morganii, morganii ssp sibonii Yersinia: pestis, pseudotuberculosis, enterocolitica, intermedia, frederiksenii, kristensenii, mollaretii, bercovieri, aldovae, rohdei Xenorhabdus: luminescens Kluyvera: ascorbata, cryocrescens Rahnella: aquatilis Cedecea: davisae, lapagei, neteri, Cedecea sp 3 i 5 Tatumella: ptyseos Pantoea: agglomerans Leclercia: adecarboxylata Leminorella: grimontii, richardii Moellerella: wisconsensis Pragia: fontium Ewingella: americana Budvicia : aquatica Trabusiella: guamensis Yokenella: regensburgei Rodzina: VIBRIONACEAE (przecinkowce) Vibrio: cholerae, carchariae, cincinnatiensis, alginolyticus, damsela, fluvialis, furnissii, hollisae, metschnikovii, mimicus, vulnificus, Aeromonas : hydrophila, caviae, veronii, biotyp veronii ;biotyp sobria, salmonicida, trota, schubertii, media, jandaei Plesiomonas: shigelloides Rodzina: INNE RODZAJE Chromobacterium: violaceum Cardiobacterium: hominis Calymmatobacterium: granulomatis Gardnerella: vaginalis Eikenella: corrodens Streptobacillus: moniliformis Suttonella: indologenes Rodzina: PASTEURELLACEAE Pasteurella: aerogenes, bettyae, caballi, canis, dagmatis, gallinarum, haemolytica, multocida ssp gallicida, multocida ssp multocida, multocida ssp septica, pneumotropica, stomatis, volantium Haemophilus: influenzae, aegyptius, aphrophilus, ducreyi, haemolyticus, parahaemolyticus, parainfluenzae, paraphrophilus, segnis, pleuropneumoniae Actinobacillus: actinomycetemcomitans, urae, hominis, lignieresii, suis PAŁECZKI I ZIARNIAKI GRAM(-) BEZTLENOWERodzina: BACTEROIDACEAE (pałeczki Gram-ujemne beztlenowe) Bacteriodes Grupa: Bacteriodes fragilis: fragilis, caccae, distasonis, eggerthii, merdae, ovatus, stercoralis, thetaiotaomicron, uniformis, vulgatus, coagulans, splanchnicus, gracilis, ureolyticus Porphyromonas (czarno pigmentowane): gingivalis, endodontalis, asaccharolytica Prevotella: melaninogenica, intermedia, loescheii, denticola, corporis, buccae, buccalis, oralis, oris, heparinolytica, oulora, veroralis, zoogleoformans, bivia, disiens Fusobacterium: nucleatum ssp nucleatum, nucleatum ssp polymorphum, nucleatum ssp vincentii, alocis, sulci, peridonticum, necrophorum, naviforme, necrogenes, mortiferum, russi, varium Leptotrichia: buccalis Mitsuokella: dentalis, multiacidus Wolinella: succinogenes Selenomonas: sputigena, noxia, flueggei, infelix, dianae, artemidis Capnocytophaga: sputigena, ochracea, gingivalis, canimorsus, cynodegmi Megamonas: hypermegas Mobilluncus: curtisii ssp curtisii, curtisii ssp holmesi Rikenella: microfusus Sebaldella: termitidis Tissierella: praeacuta Centipeda: periodontii Rodzina: VEILLONELLACEAE ( ziarniaki Gram- ujemne beztlenowe) Veillonella: parvula, dispar, atypica Rodzina: BARTONELLACEAE (Gram-ujemne pałeczki; cienkie, lekko zakrzywione) Bartonella: baciliformis, vinsonii, quintana, henselae, elizabethae Grahamella: talpae, peromysci Rząd: RICKETTSIALES (Riketsje) Rodzina: RICKETTSIACEAE Rickettsia: prowazekii, typhi, canada, rickettsii, sibirica, conorii, parkeri, australis, akari, montana, tsutsugamushi, japonicum, rhipicephali, felis Coxiella: burnetti Ehrlichia: sennetsu, chaffeensis, equi, canis, phagocytophila, risticii, muris, ewingii, platys Rodzina: ANAPLASMATACEAE Anaplasma: marginale, centrale, caudatum, ovis Eperythrozoon: coccoides, ovis, suis, parvum, wenyonii Rząd: CHLAMYDIALES (CHLAMYDIE) Rodzina: CHLAMYDIACEAE Chlamydia: trachomatis, pneumoniae, psittaci, pecorum Rząd: MYCOPLASMATALES (MYKOPLAZMY) Rodzina: MYCOPLASMATACEAE Mycoplasma: pneumoniae, hominis, salivarium, orale, faucium, buccale, lipophilum, fermentas, pirum, genitalium, penetrans, spermatophilum Ureaplasma: urealyticum, diversum Rodzina: ACHOLEPLASMATACEAE Acholeplasma: laidlawii, granularum, axanthum, modicum, oculi, equifetale, hippikon, morum BAKTERIE GRAM-DODATNIEZIARNIAKI GRAM(+) KATALAZO(+)Micrococcus: luteus, lylae, varians, roseus, agilis, kristinae, nishinomiyaensis, sedentarius, halobbius Planococcus [VI]: citreus, halophilus Staphylococcus [VIII]: aureus ssp aureus, aureus ssp anaerobius, epidermidis, warneri, haemolyticus, hominis, saccharolyticus, auricularis, saprophyticus, cohnii ssp cohnii, cohnii ssp urealyticum, xylosus, simulans, intermedius, sciuri, gallinarum, caprae, hyicus ssp hyicus, hyicus ssp chromogenes, schleiferi ssp schleiferi ssp coagulans, capitis ssp capitis, capitis ssp urealyticus, arlettae, equorum, lentus, vitulus, kloosii, pulvereri, pasteuri, lugdunensis Stomatococcus: mucilaginosus Alloiococcus [III]: otitidis ZIARNIAKI GRAM(+) KATALAZO(-)Streptococcus[VI]: Grupa rRNA I.Paciorkowce ropotwórcze : pyogenes, agalactiae, equi, dysgalactiae, uberis, parauberis, iniae, canis, porcinus, intestinalis Grupa r RNA II :bovis, equinus, alactolyticus, Grupa III: pneumoniae, oralis, sanguis, parasanguis, anginosus, constellatus, intermedius Grupa IV.: mutans, sobrinus, ferus, rattus, cricetus, macacae, downei Grupa V :salivarius, vestibularis, thermophilus, GrupaVI :acidominimus, suis Lactococcus [VI]:lactis, gervieae, Enterococcus [IV]: faecalis, faecium, dispar, durans, avium, casseliflavus, gallinarum, mundtii, hirae, raffinosus, flavescens, Aerococcus [II]: urinae, viridans Gemella [sedis]: haemolysans, morbillorum, Pediococcus [I]: damnosus, parvulus, inopinatus, dextrinicus, pentosaceus, acidilactici Tetragenococcus [IV]: halophilus Helcococcus [sedis]: kunzii Globicatella [II]:sanguis Vagococccus [IV]: fluvialis, salmoninarum Leuconostoc [V]: mesenteroides, paramesenteroides, lactis, oenes, pseudomesenteroides, fallex Peptostreptococcus(beztl) [VII]: anaerobius, asaccharolyticus, heliotrineducens, indolicus, ,magnus, micros, prevotti, productus, tetradus, Peptococcus(beztl) [VI]: niger, LASECZKI GRAM (+) PRZETRWALNIKUJĄCEBacillus(tlen) [I]: anthracis, subtilis, cereus, circulens, coagulans, licheniformis, macerans, megaterium, mycoides, pumilus, sphaericus, thuringiensis Clostridium(beztl) [I]: aminovalericum, arcticum, baratii, barkeri, beijerinckii, bifermentans, botulinum, butericum, cadaveris, carnis, celatum, cellobioparum, clostridioforme, cocleatum, difficile, fallax, haemolyticum, hastiforme, histolyticum, indolis, innocuum, irregulare, leptum, limosum, mangenotti, malenominatum, nexile, novyi, perfringens, putrefaciens, ramnosum, septicum, sordellii, sphenoides, spiroforme, sporogenes, subterminale, sporosphaeroides, tetani, tertium PAŁECZKI GRAM(+) REGULARNEListeria[III]: monocytogenes, innocua, welshimeri, ivanovi, seeligeri, grayi, murrayi, Erysipelotharix: rhusiopathyiae Brochotrix [III]: thermocpacta, Lactobacillus[I]PAŁECZKI GRAM(+) NIEREGULARNECorynebacterium: diphteriae ssp gravis ;ssp mitis; ssp intermedius; ssp belfanti, pseudotuberculosis, xerosis, pseudodiphteriticum, kutscheri, minutissimum, striatum, renale, cystitidis, pilosum, bovis, matruchotti, propinquum, vitarumen, accolans, amycolatum, jeikeium, urealyticum Gardnerella: vaginalis, Acranobacterium: haemolyticum Rothia : dentocariosa PAŁECZKI GRAM(+) BEZTLENOWEActinomyces: israelii, naeslundii, odontolyticus, viscosus, meyeri, pyogenes, georgiae, gerencseriae, bovis Bifidobacterium: dentium, bifidum, longum, infantis, globosum, adolescentis, breve, catenulatum, eriksonii, Eubacterium [II]: alactonicum, lentum, limosum, monoforme, brachy, timidium, nodatum, yurii, saburreum, aerofaciens, combessii, contortum, dolichum, multiforme, rectale, tenue, Propionibacterium: avidum, granulosum, acnes, propionicus, Lactobacillus [I]: catenaforme, casei, rhamnosus, fermentum, acidophilus, plantarum, cellobiosus, buchneri, crispatus, gasseri, oris, uli, animalis Rodzina: MYCOBACTERIACEAE (Mykobakterie, prątki) Mycobacterium: tuberculosis, microti, bovis, africanum, kansaii, marinum, gastri,nonchromogenicum, terrae, triviale, malmoense, shimoidei, gordonae, asiaticum, szulgai, simiae, scrofulaceum, avium, intracellulare, xenopi, ulcerans, haemophilum, farcinogenes, lepraemurium, paratuberculosis, leprae, chelonae, fortuitum, chitae, senegalense, agri, smegmatis, phlei, mucogenicum, TLENOWE PROMIENIOWCE(pałeczki,rozgałęzione,formy nitkowate) Nocardia:asteroides, farcinica, nova, transvalensis, brasiliensis, otitidiscaviarum, amarae, brevicatena, carnea, pinensis, seriolae, vaccinii, Rhodococcus: equi, bronchialis, sputi, coprophilus, luteus, ruber, erythropolis, Tsukamurella:paurometabolum, aurantiacus, wratislaviensis, Actinomadura:madurae, pelletieri, Gordona: bronchialis, sputi, terrae, rubroperinticta, Streptomyces: somaliensis, anulatus, albus, rimosus, coelicolor, lavendulae, violaceoruber, Nocardiopsis: dassonviellei Oerskovia: turbata, xanthineolytica, Saccharopolyspora: rectivirgula Saccharomonospora: viridis Firmicutes: Bacilli: Bacillales: [I] Bacillaceae [III] Listeriaceae [VI] Planococcaceae [VIII] Staphylococcaceae [in.se.] Gemella Lactobacillales: [I] Lactobacillaceae [II] Aerococceae [III] Carnobacteriaceae [IV] Enterococcaceae [V] Leuconostocaceae [VI] Streptococcaceae Clostridia: Clostridiales: [I] Clostridiaceae [II] Eubacteriaceae [VI] Peptococcaceae [VII] Peptostreptococcaceae [in.se.] Helococcus Erysipelotrichi: Erysipelotrichales: [I] Erysipelothrix |
---|