RUCH NARODOWO- DEMOKR
Koncepcje tego ruchu stały na odmiennym gruncie niż ruch robotniczy. Ten ruch stał na gruncie nacjonalizmu, potępiał wszelkie inne reformy
- Liga Polska 1887r.
- Liga Narodowa 1893r.
- Str Narod- Demokr 1897r.
Liga Polska 1887r.
- program to „ustawa ligi polskiej” ogłoszona w 1887r.
- cel: to walka o niepodl w granicach historycznych
- przyszłe p. polskie miało mieć charakter federacyjny
- interes narodu to pierwszy najw interes
- liczenie na własne, a nie obce siły
- naród polski należy chronić przed obcymi wpływami, prześladowaniami zaborców
- wzmocnienie ekonomiczne żywiołu polskiego
- rozwój oświaty i świadomości państwowej
Liga narodowa 1893r.
- Dmowski ojciec ruchu w 1893 wydał ks. „Nasz patriotyzm” z cyklu broszur z dzisiejszej doby
- Walka z caratem
- Krytyka konserwatystów
- Każdy Polak powinien mieć swój interes narodu, powinien mieć spojrzenie wszechpolskie ponad zaborami
- Wzrost świadomości narodowej, pomnażanie dobrobytu, upowszechnianie oświaty wśród niższych warstw społeczn, aby wzmocnić interes narodu
„Nasz patriotyzm” Dmowskiego wyd. w 1903r. zawierał:
- upowszechnienie wartości narodowej w stosunkach innych, na polu gospod, politycznym, społecznym
- aktywna postawa Polaków dla rozwoju świadomości narodowej
- przeciwstawienie się ideom socjalistycznym
- zły wpływ żydów na p. polskie
- przeciwstawianie się żydom, zwalczanie ich
Stronnictwo Narod-Demokr 1897r.
- było zwrócone przeciwko ruchowi robotniczemu
- należy unarodowić środki produkcji
- rozwój spółdzielczości
- interes narodowy Polaków to wzmocnienie ekonomiczne i odbudowa p. polskiego a później walka o niepodl państwo
- autonomia, swoboda działania w polityce, gospod, szkolnictwie
- wzmagało ofensywę wobec Żydów

WŁADZA ENDECJI(NAROD- DEMOKR) 1918-1939
Związek Ludowo Narodowy i Str Narodowe 1928r. - idea polski narodowej
- najwyższą wartością dla endecji był naród
- istotą sporów politycznych była walka pomiędzy siłami nacjonalistycznymi a czynnikami ponadnarodowymi(socjaliści, komuniści)
- p. dla endecji jest najwyższą formą, które powinno zabezpieczać wew. i zewnętrznie
- o władzy w państwie decydować powinien naród
- praca na rzecz wartości wew. narodu miała temu służyć idea solidaryzmu narodowego
- wyjścia poza etniczne obszary, propagował ekspansję kulturową żywiołu polskiego
- dążyli do objęcia wpływów na zach. i północy, aby Polskę oprzeć najbardziej na M. Bałtyckim
- podział na starych endeków( Stroński, Sejda) i na nowych endeków(od początku lat30, Bielecki-główny lider, stali na stanowisku p. scentralizowanego, uważali że władza powinna działać szybko, stabilnie)
- polska powinna być nowoczesną demokracją(źródłem władzy naród)
- zwolennicy 2izbowego Parlamentu
- władzę w państwie będzie sprawowała jedna partia, która będzie skupiała wszystkich Polaków
PRAWA I SWOBODY OBYWATELI
1919 program związku ludowo- narodowego
- sprawiedliwy udział ludzi w dobrach narodu
- kontrola instytucji gospodarczych
- ubezpieczenia
- organizacje, związki, stowarzyszenia
- prawa wyborcze
PRAWA ROBOTNICZE
- 8h dzień pracy
- przeciwnicy strajków
- ograniczenie praw mniejszości narodowych
- model Polaka katolika- wzór
4 ETAPY WYCHOWANIA NARODOWEGO
- współdziałanie z kościołem rzymsko- katol.
- szkoła miała uczyć i kształtować w duchu religijnym
- rodzina, rodzice powinni wychowywać dzieci
- instytucje państwowe(np. wojskowe)
POLAK-KATOLIK- KOŚCIÓŁ RZYMSKO-KAT- instytucja narodowa
- odrębne szkoły dla mniejszości
- wysiedlenie żydów z Polski
- kościół-naczelne stanowisko w p.
- uzależnienie p. od kościoła
- Jędrzej Giertych- zmuszenie żydów do emigracji, niemcy wróg nr1
- Bojkot towarów niemieckich
- Ukraińcy i Białorusini mogą być Polakami

X. GOSPODARKA ENDECJI(NAROD- DEMOKR)1918-1939
- Zasada prywatnej własności produkcji
- Własność prywatna jest nienaruszalna
- Obniżenie podatków
- Rozwijać przemysł i handel przy dużym zasobie surowców mineralnych
- Tańsze koszty produkcji
- Odsprzedać lub wydzierżawić własność p.
- Kapitał prywatny
- Budowa ośrodków przemysłowych na wsi- tańsze koszty produkcji
- Pozbawić własności źle zarządzających właścicieli
- Młodzi ONR-u kwestionowali wielka własność, hasło: unarodowienia bogactw naturalnych(huty, kopalnie)
MŁODZI
- wywłaszczenie żydów
- dopuszczenie obcego kapitału
- J. Giertych-1938”Wyjście z kryzysu”
- koncepcja rozdrobnienia przemysłu
- po zakończonej wojnie- w Polsce władzę zdobędzie obóz narodowy, bądź komunistyczny
- rozwój gospodarczy kresów wschodnich
- rodzinne, samowystarczalne gospodarstwa

XI. MIĘDZYNARODOWE POŁOZ POLSKI-ENDECY 1918-1939
- uważali, że Polska ma złych sąsiadów
- wrogiem nr1 są Niemcy
- pomyłka uznawania, że sojusznikiem była Francja, nie zadbała o granicę pols-niem
- propagowali misję Polski, uważali,że Polska to p. silne, które powinno odegrać rolę przywódcy w europie Śr- wsch
- rosja słabo gospodarcza, krucha mobilność wewnętrzna
- Paryż-stolica, sojusznik Polski
- Locarno1925- francja dba tylko o własne interesy
KONCEPCJE NARODOWCÓW
- czwórprzymierze- sojusz: Polska, Czechosłowacja, Rumunia, Jugosławia
- Dmowski od 1936 Propagował, by dążyć do sojuszu z rosją sowiecką
- Źle oceniali rolę i znaczenie W. Brytanii, traktowali ją jako p. wyspiarskie, narodowcy byli uprzedzeni brytyjczyków, bo oni popierali niemców
- Propagowali misję Polski
STOSUNEK ENDEKÓW DO INNYCH UGRUPOWAŃ
- Krytyka komunizmu
- Rewolucja międzynarodowa
- Socjaliści- brak komunizmu
- Do ludowców stosunek zróżnicowany
- Sanacja- obóz wrogi
- Chadecja- najbliżsi endecji

Ruch narodowy. Narodowa Demokracja

Liga Polska została założona w 1887 r. w Szwajcarii przez Zygmunta Miłkowskiego, w 1893 roku przekształcono ją w Ligę Narodową w wyniku wewnętrznego zamachu dokonanego przez krajowych działaczy: Romana Dmowskiego, Jana Ludwika Popławskiego, Zygmunta Balickiego. Ten ostatni był również założycielem organizacji młodzieżowej "Zet", która w roku 1888 podporządkowała się Lidze.

Głównym ideologiem Ligi Narodowej był Roman Dmowski, który przedstawił swój program w pracach: Myśli nowoczesnego Polaka (1903) oraz Niemcy, Rosja i sprawa polska (1909). Wychodził on z założenia, że ponieważ dotychczasowe, "powstańcze" metody walki o niepodległość nie przynosiły Polakom korzyści, należy wprowadzić zasady, które będą w stanie umocnić ich jako naród. Dmowski budował swoją ideologię w oparciu o nacjonalizm i egoizm narodowy, przeciwstawiając się lewicowej walce klas, zaprzeczając zasadom tolerancji i koncepcjom federalistycznym. Podkreślał on zagrożenie ze strony Żydów, upatrując w nich główną przeszkodę dla polskiej gospodarki. Głównego wroga widział Dmowski w narodzie niemieckim; był przekonany, że nikomu tak nie zależy na osłabieniu, a nawet zniszczeniu narodu polskiego, jak Niemcom. W związku z tym głosił ideę solidarności Słowian, jako siły mogącej przeciwstawić się żywiołowi germańskiemu, a Rosję postrzegał jako głównego sprzymierzeńca w walce z Niemcami. Był zdania, że Polacy powinni starać się budować swą autonomię pod berłem cara i że powinni robić to na drodze legalnej działalności politycznej.

Stronnictwo Narodowo-Demokratyczne
W 1897 roku z inicjatywy Romana Dmowskiego powołano Stronnictwo Demokratyczno-Narodowe, przemianowane później na Narodowo-Demokratyczne (stąd pochodzi skrót "endecja"), które postawiło sobie za cel walkę o niepodległość w ramach obowiązującego prawa, przy użyciu legalnych środków. Pragmatyzm, praca organiczna, wysiłki w kierunku rozwijania świadomości narodowej wśród chłopów i robotników oraz sprzeciw wobec wszelkich przejawów żydowskiej aktywności na polu gospodarczym i politycznym, to główne zasady przyświecające endeckiej myśli na przełomie wieków.

Stronnictwo działało legalnie również w zaborze austriackim (od 1902 r.) i pruskim (jako Polskie Towarzystwo Demokratyczne od 1909 r.). Liga Narodowa pełniła rolę zakonspirowanego kierownictwa nowo powstałej partii.
Endecja, dzięki swemu programowi zaczęła wkrótce cieszyć się poparciem polskich warstw posiadających i stała się najważniejszym ugrupowaniem reprezentującym ich interesy.

Podczas rewolucji 1905 roku Stronnictwo Narodowo-Demokratyczne sprzeciwiło się w sposób stanowczy wystąpieniom rewolucyjnym, popieranym przez powstańcze koła PPS. Przelana w bratobójczych walkach krew, pogłębiła podziały pomiędzy socjalistami a narodowcami oraz przeciągnęła zdecydowaną większość wpływowego ziemiaństwa na stronę Dmowskiego. Koncepcja prorosyjska stała się od tej pory podstawowym gwarantem zabezpieczenia klas posiadających przed groźbą wybuchu rewolucji.

Rząd Józefa Świeżyńskiego
23 października 1918 roku Rada Regencyjna powołała rząd z Józefem Świeżyńskim jako premierem, złożony głównie z działaczy Narodowej Demokracji. W związku z próbą zamachu stanu skierowanego przeciw regentom, 4 listopada rząd Świeżyńskiego podał się do dymisji. Ten krótki epizod osłabił zaufanie społeczne do endecji oraz całkowicie pogrążył autorytet Rady Regencyjnej, co znacznie ułatwiło socjalistom i piłsudczykom przeprowadzenie w nocy z 6 na 7 listopada przewrotu politycznego, w wyniku którego w Lublinie powstał rząd z Ignacym Daszyńskim na czele.