PAPROCIE

Nie przyrastają na grubość. Wytwarzają liście makrofilne, a więc przekształcenie całych systemów telomowych, rozgałęzionych w różnych płaszczyznach praliście w płaskie twory służące głównie do fotosyntezy i wymiany gazowej. Wytwarzanie wielokomórkowych łusek na łodygach, także podziemnych, oraz na osiach liści. Zarodnia położona jest na końcach telomów praliście, później rozchodzą się na jej brzeg, aby w końcu znaleźć się na stronie dolnej.

Mają z początku budowę PROTOSTELICZNĄ, a później SYFONOSTELICZNĄ.

Nasiężrzałowe:

Łodygi podziemne wydające co roku najczęściej jeden nadziemny liść. Łodyga mięsista, bezzieleniowa i przeważnie krótka: budowa syfonosteliczna. Występowanie słabego, lecz wyraźnego wtórnego przyrostu na grubość.

Ogonek liścia rozgałęzia się dychotomicznie dzieląc blaszkę na dwie części: zarodnionośną i asymilacyjną, nie leżące w jednej płaszczyźnie. Kuliste zarodnie są nieduże pogrążone w tkance części zarodniowej liścia. Ścianka zarodni masywna, zbudowana z wieli warstw komórek, brak mechanizmów otwierających. Paprocie jednozarodnikowe. Gametofit żyje pod ziemią, jest bezzieleniowy i współżyje z grzybami. Jego odsłonięte partie są bladozielone. Plemniki zaopatrzone w wiele wici.

Cienkozarodniowe

Łodygi są podziemne i mają charakter kłączy. Przeważają blaszki liściowe złożone (przeważnie pierzasto). Budowa anatomiczna u większości przedstawicieli ma charakter diktiosteli (rzadziej syfonosteli). Zarodnie umieszczone są przeważnie po dolnej stronie liścia, są zebrane w grupy zwane kupkami. Pojedyncza kupka składa się z wypukłości, utworzonej przez błoniaste lub łuskowate wyrostki epidermy blaszki liściowej lub łożyska, tworzące zawiązkę.

Zarodnie dojrzewają różnie, najpierw te występujące na szczycie łożyska, następnie boczne i w końcu te u podstawy, u form prymitywnych. U zaawansowanych ewolucyjnie wszystkie różnie, bez żadnego podziału. Zarodnie mają jednowarstwową ściankę i umieszczone są na stosunkowo długich i cienkich trzoneczkach. Otwieranie odbywa się za pomocą pierścienia, który usycha i rozrywa komórkę. Gametofity są zielone, delikatne, plechowate lub rzadziej nitkowate. U form prymitywnych znane są także takie o budowie osiowej: bezzieleniowe, mikotroficzne i żyją pod ziemią.

WIDŁAKI

Pęd ma budowę aktynosteliczną lub plektosteliczną. Zebranie liści zarodnionośnych w kłosy umieszczone na szczytach łodyg, często na szypułkach. Zarodnia powstaje z komórki poosiowej epidermy liścia zarodnionośnego, jest więc silnie z tym liściem związana.

PSYLOTY

Ciało podzielone na część podziemną, przypominającą kłącze, oraz nadziemną, która różni się zewnętrznie bardzo, ale zbudowana jest według tego samego planu. Zarodnie o grubej ściance zrastają się w grupy zwane synangiami. Gametofit jest bezzieleniowy, żyje pod powierzchnią glebu i morfologicznie oraz anatomicznie przypomina bardzo podziemne części sporofitu.

SKRZYPY

Posiadają charakterystyczny tarczowaty liść zarodnionośny – jest to trzoneczek z umieszczoną na szczycie tarczką, na spodzie której znajdują się jakby zawieszone zarodnie. Całość ma kształt grzybka, który na spodzie kapelusza ma zarodnie. Pędy różnicowane są na kłącza, wytwarzające naziemne, zielone pędy. Te są wyraźnie zróżnicowane na międzywęźla, tylko że z węzłów kłaczy wyrastają korzenie i liście, a z węzłów nadziemnych liście i rozgałęzienia pędu.

Centrum łodygi w młodości wypełnia tkanka miękiszowa, która później degeneruje się i tworzy kanał wypełniony powietrzem. Tkanka przewodząca tworzy w obrębie międzywęźli szereg równolegle biegnących wiązek, które w węzłach rozgałęziają się i łączą ze sobą, tworząc nieprzerwany pierścień.

Na wiosnę wyrastają bezzieleniowe pędy zarodnionośne zakończone strobilem. Przeważnie żyją bardzo krótko i po wysypaniu zarodników obumierają, następnie to samo kłącze wytwarza zielone, przeważnie bogato rozgałęzione pędy asymilacyjne, nie mające zdolności wytwarzania strobilów. Liście są silnie zredukowane, często pozbawione chlorofilu, zrastają się bocznie, tworząc pochwy wokół węzłów. Kłos zarodniowy umieszczony jest szczytowo i składa się jedynie z tarczowatych liści zarodnionośnych.

Zarodnie mają ścianki wtórne jednowarstwowe, są zawsze jednakowe i mają zewnętrzną część ściany komórkowej przekształconą w cztery paski, zwane sprężycami, które owijają się wokół zarodników lub rozpościerają płasko. Pomagają w rozsiewaniu.