Wykład 18.05.2015r.

Fundusze emerytalne w systemie emerytalnym

I.Cel i struktura systemu emerytalnego:

Pojęcie ogólne:

Ogół planów (programów) wypłacających świadczenia emerytalne

Cel działania:

Wypłacanie okresowego, dożywotniego dochodu osobom, które osiągnęły wiek emerytalny

Determinanty struktury systemu emerytalnego:

• Metody funkcjonowania świadczeń emerytalnych,

• Zasady nabywania uprawnień do świadczeń, w tym zasady określania wysokości przyszłego świadczenia emerytalnego,

• Metody i instrumenty akumulacji i amortyzacji kapitału emerytalnego, w tym wypłaty świadczeń emerytalnych,

• Rodzaje, zasady kompetencji i odpowiedzialności podmiotów tworzących instrumenty (narzędzia) akumulacji i amortyzacji kapitału emerytalnego,

• Rolę państwa w organizacji i zapewnienia bezpieczeństwa finansowego systemu emerytalnego.

Definicja funkcjonalna:

I FILAR II FILAR III FILAR

- Publiczny - publiczny lub prywatny - prywatny

- obowiązkowy - obowiązkowy - dobrowolny

- zaopatrzeniowy lub - ubezpieczeniowy - kapitałowy

ubezpieczeniowy

- repartycyjny - repartycyjny lub kapitałowy - kapitałowy

W ujęciu instytucjonalnym system emerytalny tworzą różnego rodzaju FUNDUSZE EMERYTALNE, czyli fundusze akumulujące środki na wypłatę emerytur oraz finansujące z tych środków świadczenia emerytalne.

Rodzaje funduszy emerytalnych:

1. Przeznaczenie:

   • Ogólne – finansowane są z niego emerytury i inne, np. budżet państwa, fundusze przedsiębiorstwa;

   • Celowe – przeznaczone tylko na finansowanie świadczeń emerytalnych, np. OFE itp.

2. Odrębność majątkowa:

   • Wyodrębnione – stanowi odrębną masę majątkową, jest odrębną instytucją – np. OFE, dobrowolne FE itp.;

   • Niewyodrębnione – stanowią część większej masy majątkowej – fundusze znajdujące się w dyspozycji przedsiębiorstw, zakład ubezpieczeń na życie może wypłacać coś na kształt emerytur itp. – renty życiowe

3. Finansowe:

   • Repartycyjne – z bieżących środków finansowane są świadczenia bieżące;

   • Kapitałowe – środki pochodzące z bieżących składek są akumulowane i inwestowane

4. Dostępność:

   • Powszechne – do nich każdy może albo musi przystąpić;

   • Pracownicze – jeżeli pracodawca organizuje taki program to można się do niego dostać

5. Świadczenia:

   • Zdefiniowane świadczenia;

   • Zdefiniowana składka – podstawą wyliczania świadczenia jest zakumulowana składka

Repartycyjne a kapitałowe fundusze emerytalne:

• Za pomocą funduszy repartycyjnych dokonuje się międzypokoleniowa redystrybucja dochodów, co polega na tym, że osoby aktywne zawodowo finansują świadczenia emerytów. Natomiast fundusze kapitałowe powodują wewnątrz-pokoleniowy transfer dochodów, czyli rezygnują z części bieżącej konsumpcji i jej przenoszenie w postaci kapitału na okres późniejszy.

• Metoda kapitałowa przyczynia się do powiększania oszczędności w skali całej gospodarki, które mogą być przenoszone na działalność inwestycyjną.

natomiast fundusze repartycyjne ograniczają konsumpcję i oszczędności części społeczeństwa na rzecz konsumpcji innej części społeczeństwa. Oszczędności w skali gospodarki są zmniejszone

• Fundusze repartycyjne nie są z reguły samowystarczalne finansowo. Zazwyczaj muszą być one dotowane w celu spełnienia ustawowych zasad przyznawania świadczeń. Fundusze kapitałowe finansują świadczenia z własnych środków.

• Koszty funkcjonowania funduszy repartycyjnych są z reguły niższe niż koszty funkcjonowania funduszy kapitałowych. W związku z tym większa część składki finansuje świadczenia emerytalne w przypadku tych pierwszych.

• Świadczenia wypłacane z funduszy repartycyjnych oparte są na zasadzie solidarności społecznej i/lub zasadzie ekwiwalentności. W przypadku funduszy kapitałowych wysokość świadczeń jest uzależniona wyłącznie od wkładu ubezpieczonego oraz zysków inwestycyjnych.

• Sytuacja dochodowa emerytów jest uzależniona od dochodów funduszy. Wysokość świadczeń wypłacanych przy wykorzystaniu metody repartycyjnej jest uzależniona od stanu gospodarki i sytuacji dochodowej ludności aktywnej zawodowo. Świadczenia wypłacane z funduszy kapitałowych zależą od dochodów emerytów z okresu ich aktywności zawodowej oraz sytuacji gospodarczej w okresie oszczędzania.

• Składka ubezpieczeniowa na fundusze repartycyjne jest z reguły postrzegana jako obciążenie o cechach podatku (czyli jest obciążeniem podatkowym), szczególnie w tym przypadku, gdy jest w całości płacona przez pracodawców. Składka na fundusz kapitałowy jest widziana jako wkład w przyszłą emeryturę, czyli forma gromadzenia oszczędności na ten cel.

• Wypłacane z funduszy repartycyjnych świadczenia emerytalne są utrzymywane na stałym poziomie realnym dzięki mechanizmowi waloryzacji, która może być dokonywana przy zastosowaniu wskaźnika wzrostu płac i/lub wskaźnika wzrostu cen. Natomiast w funduszach kapitałowych ich wysokość jest uzależniona od wskaźnika zysku na aktywach funduszu, który powinien być wyższy od stopy inflacji.

Fundusze emerytalne a ryzyko:

Fundusze emerytalne:

• Ryzyko demograficzne,

• Ryzyko polityczne,

• Ryzyko społeczne,

• Ryzyko socjalne,

• Ryzyko gospodarcze,

• Ryzyko operacyjne.

Fundusze emerytalne a ryzyko gospodarcze – z punktu widzenia równowagi finansowej funduszu:

Rodzaj ryzyka (niebezpieczeństwa)	Fundusze repartycyjne	Fundusze kapitałowe
Ryzyko inflacji	DUŻE	MAŁE
Ryzyko wzrostu gosp.	DUŻE	DUŻE
Ryzyko finansowe	MAŁE	DUŻE
Ryzyko fiskalne (nierównowagi budżetowej)	DUŻE	MAŁE

Instytucjonalne formy kapitałowych funduszy emerytalnych:

• Wyodrębniony rachunek bankowy

• Portfel papierów wartościowych zarządzanych przez wyspecjalizowany podmiot (np. biuro maklerskie)

• Ubezpieczenie na życie (rentowe) zwykłe

• Ubezpieczenie na życie (rentowe) z funduszem kapitałowym

• Fundusz inwestycyjny typu otwartego