Agresja-zachowanie ukierunkowane na zadanie cierpienia innemu człowiekowi, który jest motywowany do uniknięcia tego cierpienia
RODZAJE AGRESJI:
a)agresja wroga – agresja poprzedzona uczuciem złości, która ma na celu zranienie lub zadanie bólu
b)agresja instrumentalna – agresja służąca innemu celowi niż zranienie lub zadanie bólu, np. zastraszenie
c)agresja prospołeczna – chroniąca interesy społeczne
d)agresja indukowana – powstająca w efekcie psychomanipulacji
TEORIE AGRESJI:
teoria instynktu - widzi ją jako zachowanie wrodzone, zdeterminowane biologiczną koniecznością wyładowania
teoria uczenia się - zajmuje wręcz przeciwne stanowisko zakładając, że agresja, podobnie jak prawie wszystkie ludzkie zachowania, jest nabytym w trakcie życia rezultatem uczenia
teoria popędu - zajmuje tu stanowisko pośrednie, zakładając, że agresja stanowi wprawdzie rozładowanie popędu, jednak sam ów popęd i sposób jego rozładowania jest rezultatem oddziaływania czynników sytuacyjnych
FRUSTRACJA – zablokowanie skierowane na cel aktywności organizmu, bądź ten stan wewnętrzny wynikający z napotkania takiej przeszkody
Tendencja do agresji wzbudzana frustracją jest tym większa:
im większa jest wartość zablokowanego celu
im bardziej osiągnięcie tego celu jest przez daną frustrację uniemożliwione
im większa liczba działań zostaje zablokowana
Regresja – następstwo frustracji, zachowanie dzieci ulega prymitywizacji i upodabnia się do zachowania dzieci młodszych
Sygnały wywoławcze agresji - bodźce skojarzone z czynnikami wzbudzającymi gniew aktualnie lub w przeszłości. Własność takiego sygnału mogą mieć też obiekty mające jakiś związek z agresją w ogólności
Efekt broni – efekt polegający na zadawaniu silniejszych szoków w obecności broni niż pod jej nieobecność przez rozgniewane osoby podczas eksperymentu
Warunkowanie sprawcze - proces, przy pomocy którego organizm uczy się znaczenia pierwotnie obojętnej reakcji więc, że sprawia ona pojawianie się pożądanych stanów rzeczy. Jeżeli po jakimś zachowaniu następuje nagroda, szansa pojawienia się tego zachowania w przyszłości rośnie
Modelowanie – uczenie się na podstawie cudzych doświadczeń, które (w odniesieniu do agresji) może mieć skutki:
1) obserwując innych, człowiek uczy się nowych, dotąd sobie nieznanych wzorców agresywnego zachowania (np. z filmów możemy zorientować się, jak skutecznie upokorzyć innego człowieka)
2) obserwowanie skutków cudzej agresji osłabia zahamowanie tych zachowań agresywnych, których obserwator już uprzednio się wyuczył
3) cudze zachowanie ułatwia wykonywanie podobnych reakcji przez obserwatora, wzbudzając w nim podobne jak u „modela” emocje i motywacje
Poznawcza kontrola agresji - nasze przekonania o skutkach działań agresywnych różnią się od kar i nagród faktycznie po nich następujących, to swoje działania podporządkowujemy tym przekonaniom, a nie faktycznym związkom działań z karami i nagrodami
Proces zachowania agresji:
Nabywanie
Wywoływanie
Podtrzymywanie
Wygaszanie
Czynniki wyznaczające natężenie agresji:
Prowokacja (proces wywołania agresji w formie fizycznej lub obelgi słownej)
Sygnały wywoławcze prowokacji:
wzbudzają gniew i cierpienie, motywując sprowokowaną osobę do ich
pozbycia się za pośrednictwem agresji (lub ucieczki)
wzbudzają pragnienie rewanżu przez agresję zgodnie z zasadą wzajemności
podważają dobre mniemanie zaatakowanych o sobie i ich reputację
wzbudzając motywację do ich odzyskania
pobudzenie emocjonalne – czynnik nasilający agresję, pobudzenie nasila oddziaływanie prowokacji, silne pobudzenie osłabia poznawczą kontrolę zachowania
Przemoc obserwowana w mass mediach
Mechanizmy psychologiczne, na mocy których oglądanie przemocy nasila agresję we własnym zachowaniu widza:
1) naśladownictwo i modelowanie, a więc uczenie się przez obserwację konsekwencji cudzych działań (szczególnie, gdy przemoc zostaje na grodzona)
2) zobojętnienie na sygnały cierpienia, wygaszenie fizjologicznych reakcji na cudzą opresję (wiadomo z badań laboratoryjnych, że to jeden ze skutków oglądania przemocy)
3) rozhamowanie agresji - zawieszenie norm zakazujących agresję bądź uczenie norm, które ją nakazują jako właściwy sposób postępowania, a więc wykształcanie swoistej „kultury przemocy”
4) wykształcanie u widzów nierealistycznej wiedzy o świecie: przemoc na ekranie jest nieporównanie częstsza niż w życiu
Normy i oczekiwania społeczne
Wpływ norm na postępowanie wiąże się zwykle z dwoma czynnikami:
# przestrzeganie norm przynosi człowiekowi aprobatę innych, zaś
łamanie spotyka się z ich potępieniem
# przestrzeganie norm pozwala
człowiekowi na samonagradzanie podczas gdy ich łamanie prowadzi do samopotępienia
Alkohol
Krótkowzroczność alkoholowa - zwężenie uwagi odpowiedzialne nie tylko za wzrost agresji, ale także i inne efekty spożycia alkoholu, jak redukcja przeżywanego stresu, niepohamowane samochwalstwo
KATHARSIS:
Katharsis właściwa -rozładowanie rodzącego agresję pobudzenia dzięki dokonaniu aktu agresji przez człowieka przeżywającego owo pobudzenie
Katharsis pomocnicza - rozładowanie rodzącego agresję pobudzenia dzięki wykonaniu innego niż agresja działania obniżającego napięcie, takiego jak aktywność fizyczna, gry sportowe czy fantazje na temat przemocy
Katharsis zastępcza – rozładowanie rodzącego agresję pobudzenia dzięki obserwowaniu innego człowieka, który w zastępstwie obserwatora rozładowuje swoje (i jego) pobudzenie czy to za pośrednictwem agresji, czy innych działań obniżających napięcie
FUNCJE KAR AGRESJI:
odstraszająca - polega na tym, że ukaranie agresji hamuje jej występowaniu u innych osób, które się jej (jeszcze) nie dopuściły
korekcyjna- polega na tym, że ukaranie agresji hamuje jej przyszłe występowanie u ukaranej osoby
Spirala przemocy - rodzice usiłują wpływać na dziecko za pośrednictwem różnych form przymusu (dezaprobata, poniżanie, wyśmiewanie, agresja słowna i fizyczna), zaś dzieci również usiłują wymusić określone zachowania na rodzicach przez płacz, napady złości, wycie, agresję słowną i fizyczną.