Temat: Ochrona roślin

1. Pojęcie i zadania

Ochrona roślin jest zespołem czynności mających na celu zapobieganie i ograniczanie występowania chwastów, chorób i szkodników oraz ich zwal­czanie. W praktyce ochrona roślin zmierza do uniknięcia strat w produkcji roślinnej spowodowanych przez agrofagi (chwasty, choroby i szkodniki).

Wyróżniamy dwie metody:

• zapobiegawcze (profilaktyczne)

• bezpośredniego zwalczania

Zadanie to wymaga bezbłędnego określenia czynnika chorobotwórczego, szko­dnika, chwastu, ustalenia stopnia ich szkodliwości i właściwego zwalczania oraz przewidywania występowania agrofagów.

Zajmują się tym następujące działy ochrony roślin:

• fitopatologia — nauka o chorobach roślin, zajmująca się przyczynami, objawami i skutkami chorób;

• entomologia — nauka o szkodnikach roślin;

• herbologia — nauka o chwastach;

• metody i techniki ochrony roślin.

Zadaniem ochrony roślin jest opracowanie możliwie wielu metod i sposo­bów ograniczenia zagrożeń roślin uprawnych przez agrofagi, dostosowanych do różnych warunków. Ochrona roślin należy do tych dziedzin rolnictwa, których rozwój miał decydujący wpływ na podniesienie poziomu produkcji rolniczej i ogrodniczej, na jakość i wysokość uzyskiwanych plonów.

1. Choroby roślin uprawnych

Chorobą rośliny nazywamy długotrwałe zaburzenia w jej czynnościach fizjo­logicznych i wynikające z nich zmiany w wyglądzie zewnętrznym, budowie wewnętrznej i rozwoju.

Czynniki chorobotwórcze

Przyczyny chorób nazywane są czynnikami chorobotwórczymi. Dzieli się je na: nieorganiczne (nieinfekcyjne) i organiczne (infekcyjne).

1. Czynniki nieorganiczne (niesprzyjające warunki siedliska):

• czynniki atmosferyczne- to zbyt niska lub zbyt wysoka temperatura i wilgotność powietrza, za słabe lub za silne światło, silne wiatry, opady atmosferyczne, trujące dla roślin składniki powietrza. Wskutek działania któregoś z nich następuje uszkodzenie roślin, a nawet całkowite ich ginięcie.

• czynniki glebowe - to niedobór lub nadmiar składników pokar­mowych w glebie, nieodpowiedni odczyn i trujące dla roślin pozostałości pestycydów. Niektóre z tych czynników osłabiają tylko rośliny, inne powodują objawy chorobowe, jak przebarwienie liści, skręcanie łodyg lub zamieranie części roślin.

Choroby powodowane przez czynniki nieorganiczne nazywane są choroba­mi fizjologicznymi.

1. Czynniki organiczne (organizmy żywe żyjące kosztem roślin uprawnych). Wyróżnia się wśród nich ta­kie patogeny jak:

• Choroby wirusowe, czyli wirozy. Atakują głównie rośliny z rodziny psiankowatych. Przenosicielami wirusów są głównie owady o narządach gębowych kłująco-ssących (mszyce), rzadziej nicienie lub roztocza. Wirusy mogą być przenoszone przez kontakt z chorą rośliną w czasie wykonywania zabiegów pielęgnacyjnych lub z częściami porażonej rośliny (bulwy, cebule, sadzonki, nasiona).

Choroby wirusowe dzieli się na mozaiki i żółtaczki. Mozaiki ob­jawiają się swoistymi zmianami barwy liści tworzącymi zabarwienie mozaiko­wate. Poza tym mogą występować różne zniekształcenia liści, np. kędzierzaw­ka.

Żółtaczki objawiają się żółknięciem liści, po których następuje karłowatość i" zamieranie liści.

Do najgroźniejszych chorób wirusowych ziemniaka zalicza się liściozwój, smugowatość, kędzierza­wkę i mozaikę, a u buraka — żółtaczkę.

• Choroby bakteryjne, czyli bakteriozy. Bakterie wywołujące choroby przenoszone są przez owady, człowieka, deszcz i wiatr. Wnikają do roślin przez naturalne otwory — szparki oddechowe oraz przez zranienia. Powodują zgnilizny i inne objawy.

Do ważniejszych i groźniejszych chorób bakteryjnych należy czarna nóżka ziemniaka (przenosić się może przez sadzeniaki i przez glebę) oraz parch zwykły ziemniaka.

• Choroby grzybowe, czyli mikozy, stanowią ok. 85% chorób roślin. Zarodniki grzybów przenoszone przez wiatr lub krople deszczu wnikają do rośliny, przebijając tkanki okrywające, przez szparki oddechowe lub miejsca zranione, np. przez owady.

Grzybnia może rozwijać się na powierzchni rośliny (mączniaki prawdziwe) albo w tkankach wewnętrznych w sprzyjających warunkach zewnętrznych (właściwa temperatura i wilgotność powietrza). Grzyby zimują głównie w postaci zarodników przetrwalnikowych, wytrzymałych na niesprzyjające warunki pogody, niektóre w postaci strzępek wegetatywnych grzybni. Przenoszone są na rok następny z resztkami porażo­nych roślin, nasionami i bulwami. Przykładem chorób grzybowych są: rak ziemniaka, rizoktonioza ziemniaka, zaraza ziemniaka, mączniaki, głownie, rdze zbóż, choroby podstawy źdźbła..

Objawy chorobowe

Objawami chorobowymi nazywamy zmiany z organizmie rośliny wywołane czynnikami chorobotwórczymi.

Do najczęściej spotykanych objawów chorób należą następujące:

• Więdnięcie roślin. Następuje na skutek utraty turgoru spowodowanego nadmiernym odwodnieniem tkanek. Przyczyną więdnięcia mogą być czynniki nieorganiczne (np. zbyt wysoka temperatura, brak wody w glebie) lub or­ganiczne. Więdnięcie spowodowane przez czynniki nieinfekcyjne jest z reguły odwracalne, natomiast przez infekcyjne jest nieodwracalne i prowadzi do śmierci roślin.

• Zgnilizny. Powstają na skutek rozkładu tkanek, które następnie roz­padają się (sucha zgnilizna) lub zmieniają się w półpłynną masę (mokra zgnilizna). Powodowane są przez bakterie i grzyby. Mogą występować na wszystkich częściach roślin, ale szczególnie wrażliwe są organy magazynujące substancje zapasowe, jak bulwy ziemniaka, korzenie buraków i marchwi, soczyste i mięsiste owoce.

• Zmiany zabarwienia. Są to odchylenia od normalnej barwy roślin, zwane też przebarwieniami. Polega to na odbarwieniu lub zżółknięciu całej rośliny. Mogą to być plamy o zabarwieniu szarym, srebrzystym, czerwonym, brunatnym a nawet czarnym. Barwa, kształt i wielkość plam są często charakterystyczne dla określonych chorób. Przyczyną zmiany barwy mogą być grzyby, bakterie i wirusy, a także niekorzystne warunki siedliska.

• Zniekształcenie roślin. Są to wszelkie zmiany wyglądu roślin lub po­szczególnych jej organów (np. skręcanie pędów, zwijanie się lub kędzierzawie­nie liści). Przyczyną zniekształceń mogą być grzyby, wirusy lub urazy mechani­czne.

• Skarłowacenia, czyli zdrobnienia całych roślin. Mogą być powodowane niedostatkiem składników pokarmowych lub wody w glebie. Przyczyną mogą być także wirusy lub bakterie.

• Naroślą. Tworzą się na częściach podziemnych lub nadziemnych roślin, na skutek wydzielin grzybów i bakterii chorobotwórczych, które powodują nadmierne rozrastanie się komórek.

• Nekroza, czyli obumieranie tkanek. Może obejmować całe rośliny lub poszczególne ich organy (pączki, liście, kwiaty). Często obumarłe tkanki schną i wykruszają się. Przyczyną nekroz są grzyby, bakterie i wirusy, a niekiedy mróz lub trujące gazy. Przykładem nekrozy jest zamieranie liści ziemniaka porażonych zarazą ziemniaka.

• Wydzieliny. Są to płynne substancje wydzielane na zewnątrz przez chore rośliny. Przyczyną tworzenia się wydzielin są grzyby, bakterie lub uszkodzenia mechaniczne, które często tworzą rany.

1. Szkodniki roślin uprawnych

Szkodnikami nazywamy gatunki roślinożerne zwierząt, występujących w wa­runkach polowych lub w przechowalniach, które odżywiając się roślinami lub ich częściami powodują szkody gospodarcze, co przejawia się obniżeniem wysokości i jakości plonów.

Objawy i sposoby żerowania:

Uszkodzenia przez owady można podzielić na:

1. powodowane przez szkodniki o narządach gębo­wych gryzących. Szkodniki te mogą uszkadzać rośliny:

• od zewnątrz (wgryzanie):

• żer brzeżny (zatokowy), gdy liście są wyżarte po brzegach, a miejsca wygryzione stanowią nieregularne zagłębienia,

• żer dziurkowany, gdy w liściach są wygryzione różnej wielkości dziury o nieregularnych kształtach;

• szkieletowanie liści, gdy szkodnik wygryza tkankę miękiszową, pozostawia­jąc same nerwy (żyłki), np. omarlice na burkach

• rany są to mniejsze lub większe wgłębienia wygryzione w liściach, łodygach, korzeniach czy innych częściach podziemnych roślin; ten typ żerowania charakterystyczny jest dla pędraków, rolnic, drutowców i innych

• nadgryzać tkankę roślinną wewnątrz; mówi się wtedy o drążeniu (minowa­niu):

• miny, gdy szkodnik wyjada miękisz między dolną i górną skórką liścia, a uszkodzone miejsca są widoczne jako odbarwione plamy; żerują tak np. śmietka ćwiklanka na burakach, skrzypionki na zbożach

• chodniki, czyli korytarze drążone wewnątrz pędów, w owocach, gałązkach

• komory, tj. wygryzione wgłębienia przez szkodnika, w których sam przeby­wa (np. komory w nasionach grochu, fasoli spowodowane żerowaniem strąkowców).

• pogryzienie korzeni

1. powodowane przez szkodniki o narządach gębowych klująco-ssących. Szkodniki te (np. mszyce, pluskwiaki) wysysają soki z komó­rek i powodują powstanie plam. Podczas nakłuwania tkanki do rośliny dostaje się ślina, co wywołuje zaburzenia fizjologiczne objawiające się różnymi znie­kształceniami.

Wyróżnia się następujące typy uszkodzeń:

• przebarwienia, czyli zmiany barwy w miejs­cach wysysania (wciornastki, przędziorki,
  mszyce);

• zniekształcenia, np. wykrzywianie pędów,
  pomarszczenie blaszki liściowej (kędzierza­wienie), powstające pod wpływem zamiera­nia tkanek w miejscach nakłuć oraz nierów­nomiernego rozrastania się tkanek (mszyce);

• wyrosła (galasy), tj. nabrzmienia na różnych
  częściach roślin .

Klasyfikacja szkodników

Szkodniki roślin uprawnych dzieli się na:

• monofagiczne, które odżywiają się jedynie określonym gatunkiem rośliny, np. kwieciak jabłkowiec żeruje tylko w pąkach jabłoni;

• oligofagiczne, które żerują na roślinach gatunków pokrewnych, np. bielinek kapustnik żeruje na roślinach z rodziny krzyżowych;

• polifagiczne, które żerują na wielu gatunkach należących do różnych rodzin, np. przędziorki, turkuć podjadek.

Podział szkodników:

• Nicienie należące do robaków obłych żyją w glebie. Żerują w tkankach roślin, uszkadzając najczęściej korzenie lub inne części podziemne. Specjalnym narzą­dem w postaci sztylecika rozrywają komórki roślin i wysysają ich zawartość. Liście zaatakowanych roślin przedwcześnie żółkną i zasychają. Obniżenie plonu może wynosić ok. 80%. Do szczególnie groźnych nicieni żerujących w korzeniach roślin należą mątwiki: ziemniaczany, burakowy i zbożowy.

Samice tych nicieni przekształcają się w cysty, stanowiące ochronę dla jaj i larw. Cysty mogą przebywać w glebie wiele lat. Gdy na pole trafia odpowiednia roślina żywicielska (np. ziemniak lub inne psiankowate w przypa­dku mątwika ziemniaczanego), z cyst wychodzą larwy mątwika i przenikają do korzeni, powodując powstawanie zgrubień na korzeniach. Najlepszym sposobem zwalczania mątwików jest zmianowanie z wyklucze­niem na dłuższy czas roślin żywicielskich oraz uprawa odmian odpornych, np. odmiany ziemniaków odporne na nicienie.

• Roztocze należące do gromady pajęczaków są groźnymi szkodnikami nasion przechowywanych w magazynach oraz roślin w uprawie polowej i w szklarni. Należą do nich:

• Przędziorkowate, które mają aparat gębowy kłująco-ssący. Żyją na liściach różnych roślin i wysysają soki. Najpospolitszy jest przędziorek chmielowiec.

• Szpecielowate o aparacie gębowym kłująco-ssącym — to głównie szkod­niki drzew owocowych.

• Rozkruszkowate mające aparat gębowy gryzący. Są to głównie szkod­niki spichrzów i magazynów. Atakują produkty zbożowe, zielarskie itp. Żerując zanieczyszczają odchodami i wylinkami produkty, które w następstwie tego nie nadają się do spożycia. Należy do nich rozkruszek mączny.

• Owady:

• prostoskrzydłe – turkuć podjadek (aparat gębowy gryzący, żyje w glebie, podgryza korzenie roślin głównie warzyw),

• przylżeniec – wciornastek (aparat gębowy kująco – ssący, wysysa soki, żeruje na zbożach i roślinach motylkowych),

• pluskwiaki:

• równoskrzydłe (mszyce – aparat gębowy kująco – ssący),

• różnoskrzydłe ( płaszczyniec burakowy - aparat gębowy kująco – ssący, żeruje na burakach, kapuście, wysysa soki),

• chrząszcze:

• stonka ziemniaczana (jest najgroźniejszym szkod­nikiem ziemniaka, aparat gębowy gryzący i powoduje gołożery, objada całe liście),

• słodyszek rzepakowy (szkodnik rzepaku, którego samice nadgryzają pąki kwiatowe u nasady, wyrządzając duże straty. Uszkodzone pąki usychają i opadają. Żerują tylko w pąkach kwiatowych i są szkodliwe, gdy rzepak jest w fazie pakowania, aparat gębowy gryzący),

• drutowce,

• pędraki,

• wołek zbożowy,

• motyle:

• bielinek kapustnik (larwa, aparat gębowy gryzący, szkieletuje liście),

• muchówki:

• śmietka kapuściana,

• śmietka cebulowa,

• ploniarka zbożowa,

• błonkówki:

• gnatarz rzepakowiec (aparat gębowy gryzący, żeruje na rzepaku, gorczycy, zjada całe rośliny),

• owocnice

• Mięczaki: ślimaki

• Ptaki: Gawrony, wróble i wrony wydziobują ziarno zaraz po zasiewach lub ziarno dojrzewające na pniu. Szpaki wyrządzają szkody w sadach czereśniowych i wiśniowych.

• Ssaki: (myszy, norniki, nornice, szczury) niszczą wysiane ziarno, zielone i podziemne części roślin, zbiory w stertach i stodołach, ogryzają korę z korzeni, pni i gałęzi drzew owocowych.

1. Chwasty roślin uprawnych

Chwastami w znaczeniu botanicznym nazywamy rośliny dzikie, przystosowane do zmiennych warunków środowiska, występujące na plantacjach roślin upra­wnych (segetalne), na trwałych użytkach zielonych oraz na nieużytkach, obrzeżach pól, rowach, miedzach (ruderalne).

Chwastami w znaczeniu rolniczym nazywamy zarówno rośliny dzikie, jak i uprawne obcych gatunków, które nie zostały celowo wysiane i nie są przedmiotem uprawy na danym polu. Są to więc wszystkie obce niepożądane rośliny występujące w zasiewach roślin uprawnych.

Szkodliwość chwastów:

• konkurują z roślinami uprawnymi o wodę, światło i składniki pokarmowe

• zagłuszają światło, powoduje że rośliny uprawne są długie i giętkie co powoduje wyleganiu,

• obniżają wysokość i jakość plonów ( ok. 20%):

• gorszy smak mąki,

• mogą pogorszyć smak mleka,

• sprzyja rozprzestrzenianiu się chorób i szkod­ników roślin uprawnych, umożliwiając im przetrwanie na polu nawet w przy­padku braku rośliny uprawnej — głównego żywiciela.

• Niektóre chwasty pasożytują na roślinach uprawnych. Przywierają ssaw-kami do korzeni i łodyg roślin uprawnych, czerpiąc z nich wodę i składniki mineralne (tzw. półpasożyty) lub wodę, składniki mineralne i produkty asymi­lacji (tzw. pasożyty). W ten sposób osłabiają, a nawet całkowicie niszczą rośliny żywicielskie.

• zwiększają koszty uprawy roślin, zmuszając rolnika do zwiększenia liczby uprawek pielęgnacyjnych,

• utrudniają zbiór, ponieważ chwasty utrzymują się do końca wegetacji,

• niektóre mają właściwości trujące dla ludzi i zwierząt,

Źródła zachwaszczenia:

• nieużytki,

• nawozy organiczne,

• materiał siewny,

• niewłaściwy płodozmian,

• gleba – znajdujące się tam nasiona lub kłącza,

Dlaczego trudno wytępić chwasty:

• są odporne na różne warunki atmosferyczne,

• nasiona chwastów są długo potrafią przetrwać w glebie,

• produkują ogromną ilość nasion

Podział chwastów

1. W zależności od wysokości chwastów wyróżnia się:

• Chwasty piętra wysokiego, które przerastają łan rośliny uprawnej i doj­rzewają przed jej zbiorem lub równocześnie z nią. Nasiona tych chwastów dostają się głównie do gleby, a także zanieczyszczają plon (np. miotła zbożowa, ostrożeń polny, owies głuchy).

• Chwasty piętra średniego to te, które sięgają od połowy do pełnej wysokości rośliny uprawnej (np. chaber bławatek, komosa, gorczyca polna, rzodkiew polna, mak polny)

Chwasty piętra niskiego (przyziemne), które rozwijają się nad ziemią i nie przekraczają połowy wysokości rośliny uprawnej. Dojrzewają po zbiorach i głównie osypują się na ziemię (np. bratek, gwiazdnica pospolita, sporek polny, rdesty).

b. Podział biologiczny, uwzględniający długość życia, sposoby rozmnażania i odżywiania się chwastów.

Wyróżniamy następujące grupy chwastów I, II, III:

I. Monokarpiczne, które rozmnażają się generatywnie i wydają raz w życiu nasiona, po czym giną. Należą do nich chwasty:

• Jednoroczne, których okres wegetacji nie przekracza jednego roku, tj.:

• efemerydy, których okres wegetacji trwa 4 - 8 tygodni, mogą przechodzić w ciągu jednego roku kilka cykli rozwojowych, tzn. mogą wschodzić natychmiast po osypaniu nasion na glebę (np. gwiazdnica pospolita, tasznik pospolity);

• jare właściwe, które wydają jedno pokolenie w okresie wegetacyjnym i w zależności od temperatury, w jakiej wschodzą, mogą być jare właściwe wcześnie wschodzące oraz jare właściwe późno wschodzące:

1. jare wcześnie wschodzące kiełkują przy temp. +1°C jeszcze przed siewem roślin uprawnych (np. gorczyca polna, komosa biała, rdest powojowy, rdest plamisty, owies głuchy),

2. jare późno wschodzące kiełkują przy temp. +8 + 10°C i zachwaszczają głównie rośliny późnego siewu oraz jare wolno rosnące (np. chwastnica jednostronna, szarłat szorstki, wilczomlecz obrotny),

• zimujące i ozime, które zachwaszczają głównie rośliny ozime; zimujące mogą wschodzić jesienią i w następnym roku wydać nasiona, podobnie jak ozime, lub wzejść wiosną i w tym samym roku wydać nasiona, (np. maruna bezwonna, mak polny, chaber bławatek, przytulia czepna, miotła zbożowa, fiołek polny, tobołki polne, ostróżeczka polna).

• Dwuletnie, których rozwój trwa dwa pełne okresy wegetacji. Są to typowe chwasty łąk, pastwisk, wieloletnich upraw polowych (np. bniec biały, marchew dzika).

II. Polikarpiczne, inaczej wieloletnie (żyją wiele lat). Obejmują gatunki, które rozmnażają się wegetatywnie i generatywnie, kwitną i wydają nasiona kilkakrotnie w ciągu życia. Wytwarzają trwałe organy podziemne, jak kłącza, rozłogi, korzenie, cebule. Każdego roku na wiosnę wydają nowe pędy. Są trudne do mechanicznego i chemicznego zwalczania. Należą do nich: perz właściwy, skrzyp polny, babka lancetowata, mniszek pospolity, podbiał po­spolity, ostrożeń polny, mlecz polny, szczaw polny, powój polny.

III. Chwasty pasożytnicze (cudzożywne). Pasożytami są rośliny, które żyją na innych roślinach lub kosztem innych roślin. Wśród chwastów pasożyt­niczych wyróżnia się:

• półpasożyty zdolne do asymilacji, gdyż zawierają chlorofil, a z rośliny żywicielskiej czerpią tylko wodę i składniki mineralne (np. szelężnik więk­szy i włochaty);

• pasożyty, które są prawie pozbawione chlorofilu, o zredukowanych liściach, często bez korzeni i czerpiące substancje pokarmowe z rośliny żywicielskiej np. kanianka koniczynowa, kanianka lnowa i zaraza gałęzista

1. Metody ochrony roślin

1. Metody pośrednie inaczej profilaktyczne, mają na celu zapobieganie masowym przejawom i rozprzestrzenianiu się agrofagów:

• Metody agrotechniczne obejmują normalne zabiegi uprawowe i pielęg­nacyjne, wykonywane w celu stworzenia roślinom optymalnych warunków wzrostu i rozwoju. Zabiegi te jednocześnie utrudniają lub uniemożliwiają rozwój chorób, szkodników i chwastów. Zaliczamy do nich:

• wybór odpowiedniej gleby i zabiegów uprawowych dla danej rośliny,

• racjonalną uprawę roli i nawożenie organiczne oraz mineralne (uprawki pożniwne, orki przedzimowe),

• poprawne zmianowanie roślin, które zapobiega rozmnożeniu np. grzybów wywołujących choroby podsuszkowe zbóż lub też szkodników (mątwika ziemniaczanego, burakowego i zbożowego),

• przygotowanie i stosowanie wolnego od agrofagów, zdrowego materiału siewnego i sadzeniaków,

• właściwy termin siewu i gęstość siewu,

• optymalny termin zbioru i niszczenie resztek pożniwnych,

• stosowanie siewów mieszanych.

• Metody hodowlane polegają na otrzymywaniu a następnie wprowadze­niu do praktyki odmian odpornych albo mniej wrażliwych na pewne choroby lub szkodniki.

• Kwarantanna jest to metoda polegająca na zabezpieczeniu całego kraju(kwarantanna zewnętrzna) lub pewnych jego regionów (kwarantanna wewnęt­rzna) przed zawleczeniem patogenów, szkodników lub chwastów dotychczas tam nie występujących.

Kwarantanna zewnętrzna obejmuje nadzór nad roślinami wwożonymi do kraju lub wywożonymi do innych krajów, a kwarantan­na wewnętrzna polega na nadzorowaniu obrotem ziemiopłodów w obrębie kraju. W tym celu ustala się listę gatunków podlegających kwarantannie. W Polsce obejmuje ona ok. 60 gatunków chwastów, chorób i szkodników.

Znajdują się na niej m.in.: mątwik ziemniaczany, strąk owiec fasolowy, rak bakteryjny pomidora, bakterioza pierścieniowa ziemniaków, kanianka koni­czynowa i kanianka lnowa.

1. Metody bezpośredniego zwalczania stosuje się do niszczenia występujących już na roślinach patogenów, szkodników i chwastów:

• Metody mechaniczne polegają na wyłapywaniu szkodników ręcznie lub przy użyciu prostych urządzeń, jak pułapki, zapory itp.

• Metody fizyczne polegają na zastosowaniu do niszczenia patogenów i szkodników niskich lub wysokich temperatur, promieniowania lub elektrycz­ności. Niskie temperatury stosuje się do zabicia strąkowca fasolowego w nasio­nach. Wysokie temperatury stosuje się do odkażania gleby w szklarniach
  i inspektach.

• Metody chemiczne polegają na wykorzystywaniu związków chemicz­nych działających zabójczo lub osłabiająco na patogeny, szkodniki i chwasty. Związki te stanowią substancję biologicznie czynną chemicznych środków ochrony roślin, zwanych pestycydami. Zabiegi chemicznego zwalczania chwas­tów, chorób i szkodników polegają na opylaniu, opryskiwaniu, aerozolowaniu roślin uprawnych oraz zaprawianiu materiału siewnego, wykładaniu zatrutych przynęt, gazowaniu pomieszczeń itp.

• Metody biologiczne polegają na czynnym wykorzystaniu mikroorganiz­mów chorobotwórczych, owadów drapieżnych i pasożytniczych, ptaków dra­pieżnych i innych zwierząt do zwalczania lub ograniczenia liczebności organiz­mów szkodliwych z rolniczego punktu widzenia. W zwalczaniu biologicznym stosuje się następujące metody:

• introdukcję, czyli wprowadzenie pożytecznych organizmów na teren za­grożony przez szkodniki (np. wypuszczenie kruszynka w celu zwalczenia wielu szkodliwych motyli, rolnic),

• hodowlę i okresowe wypuszczanie różnych organizmów pożytecznych(wrogów naturalnych) w celu zwalczania szkodników,

• ochronę pożytecznych organizmów, która polega na tworzeniu im korzyst­nych warunków rozwoju w określonych środowiskach,

• preparaty zawierające zarodniki bakterii, wirusy lub grzyby do zwalczania szkodliwych owadów (np. Novodor, Dipel); preparaty te stosuje się tak jak preparaty chemiczne.

1. Integracja metod ochrony roślin (łączenie różnych metod)

Wówczas postępuje się w następujący sposób:

• łączy się (integruje) różne metody zapobiegania i zwalczania chorób, szkodników i chwastów

• stosuje się środki chemiczne wysoce selektywne,

• stosuje się zabiegi chemiczne tylko w przypadkach koniecznych,

• ustala się progi szkodliwości, tj. liczebność graniczną szkodników, poniżej której nie wyrządzają szkód o znaczeniu ekonomicznym,

• ustala się taki termin zabiegu, aby zachowując swą skuteczność nie niszczył on naturalnych wrogów szkodników,

• w niektórych przypadkach ogranicza się stosowanie zabiegu do pasów brzeżnych plantacji.

1. Pestycydy

Pestycydy są to związki chemiczne lub mieszaniny związków stosowanych do zwalczania organizmów szkodliwych i niepożądanej roślinności.

Ze względu na przeznaczenie pestycydy dzielimy na następujące grupy:

• zoocydy — środki do zwalczania szkodników:

• insektycydy, tj. środki owadobójcze,

• akarycydy do zwalczania roztoczy,

• nematocydy do zwalczania nicieni,

• rodentycydy do zwalczania gryzoni,

• moluskocydy do zwalczania ślimaków,

• atraktanty, tj. substancje służące jako przynęty,

• repelenty, czyli substancje do odstraszania np. ptaków, zwierzyny łownej.

• fungicydy — środki do zwalczania chorób grzybowych,

• bakteriocydy – środki do zwalczania chorób bakteryjnych,

• herbicydy — środki do zwalczania chwastów.

karencja – okres czasu jaki musi upłynąć od ostatniego zabiegu do zbioru opryskanej rośliny

prewencja – liczba dni lub godzin jaka powinna dzielić zabieg od początku kwitnienia danej rośliny

tolerancja – dopuszczalna ilość preparatu jaki może znajdować się w produktach przeznaczonych do spożycia