Farmakologia leków stosowanych w zaburzeniach gospodarki wodno-elektrolitowej

Gospodarka wodno-elektrolitowa obejmuje:

• rozmieszczenie

• ph

• regulację

Skład płynów ustrojowych:

• woda- 60% m.c. u dorosłych

• elektrolity

• białka

• produkty przemiany materii

Rozmieszczenie wody

Przestrzeń śródkomórkowa- 40% m.c.

Przestrzeń zewnątrzkomórkowa- 20% m.c. (śródnaczyniowa, osocze, płyn śródmiąższowy, tkankowy)

Stałość składu elektrolitów płynów w przestrzeni zewnątrzkomórkowej i śródkomórkowej zależy od złożonych mechanizmów.

Przestrzeń zewnątrzkomórkowa- Na+, HCO₃^-, Cl^-

Przestrzeń śródkomórkowa- K+, białczany, fosforany

Dobowy bilans wodny u dorosłego człowieka- 2500ml (4% m.c.)

Ulega wahaniom w zależności od:

• ilości i jakości pokarmów

• rodzaju zajęć

• bioklimatu

• wieku

• innych czynników warunkujących metabolizm

Zaburzenia gospodarki wodno-elektrolitowej dotyczą przestrzeni zewnątrzkomórkowej i mogą powodować zmiany w zakresie:

• izowolemii (obj. przestrzeni wodnych)

• izotonii (ciśnienia osmotycznego płynów)

• izojonii ( składu jonów)

• izohydrii (stężenia H+)

• mieszane

Leczenie- leczenie schorzenia wywołującego- leczenie przyczynowe

W regulacji zaburzeń:

• płyny do wlewów- w hipowolemii, utracie krwi, osocza

• leki moczopędne- leczenie obrzęków

Płyny do wlewów w zależności od składu i zastosowania:

• nawadniające- bezelektrolitowe (podstawowe) i elektrolitowe (interwencyjne)

• wyrównawcze (bilansowe)

• pełnoelektrolitowe

• zastępcze (korygujące)

• stężone r-ry elektrolitów

• płyny stosowane w osmoterapii

• r-ry zastępcze osocza

• płyny dializacyjne

Leki moczopędne

- w leczeniu obrzęków- płuc, mózgu, niewydolności mięśnia sercowego, marskości wątroby, nerczycy

- w zatruciach ostrych innymi lekami- diureza wymuszona

Warunkiem skutecznego działania leków moczopędnych są wydolne nerki.

Budowa anatomiczna nerki:

• Kora nerki

• Słupy nerkowe

• Rdzeń (piramidy nerkowe)

• Brodawki nerkowe

• Kielichy nerkowe

• Kielichy większe

• Miedniczka nerkowa

• Moczowód

Drogi moczowe odprowadzające:

• Moczowody (30cm)

• Pęcherz moczowy

• Cewka moczowa (20cm u mężczyzn, 5 cm u kobiet)

Pęcherz moczowy- 3 warstwy mięśni gładkich, pełnią funkcję wypieracza moczu

Cewka- zwieracz wewnętrzny i zewnętrzny cewki, u mężczyzn- gruczoł krokowy obejmujący cewkę

Nefron (podstawowa jednostka wytwarzająca mocz) zbudowany z:

• Kłębuszka nerkowego

• Kanalika bliższego- krwinki, białka, lipidy nie są filtrowane

• Pętli nefronu (Henlego)

• Kanalika dalszego

• Kanalika zbiorczego

W korze- kłębuszek, kanalik bliższy i dalszy

Filtracja kłębuszkowa zależy od:

• Wielkości szczeliny filtracyjnej

• Efektywnego ciśnienia filtracyjnego

• Liczby czynnych kłębuszków

Efektywne ciśnienie filtracyjne zależy od ciśnienia krwi w kapilarach kłębuszka pomniejszone o:

• Ciśnienie koloidoosmotyczne białek osocza

• Ciśnienie hydrostatyczne torebki Bowmana

Objętość przesączu przefiltrowanego określa się wskaźnikiem przesączania kłębuszkowego GFR

U mężczyzn- 125 ml/min

U kobiet- 110 ml/min

GFR (wydolność nerek) ocenia się przez klirens inuliny podanej we wlewie kroplowym

CI_inuliny=GFR

W praktyce wydolność nerek ocenia się przez klirens endogennej kreatyniny.

Mocz pierwotny- 180 l/dobę wskazuje, że osocze (3l) jest poddawane 60-krotnemu procesowi oczyszczania nerkowego w ciągu doby. Mocz pierwotny ulega resorpcji i sekrecji w kanaliku bliższym, pętli Henlego, dalszym i zbiorczym.

Regulacja wytwarzania moczu:

• Hormony tarczycy i przytarczyce

• Aldosteron

• ADH

• Układ autonomiczny

• Metabolity witaminy D₃

Regulacja wydzielania wazopresyny- adiuretyna

↑osmolarności przestrzeni pozakomórkowej przez osmoreceptory podwzgórza ↑uwalniania wazopresyny i ↑wchłaniania wody w kanaliku zbiorczym

↑objętości krwi ↓wydzielania wazopresyny i ↑wydalania moczu

Regulacja wydzielania Na+ w mechanizmie kanalikowo-kłębuszkowego sprzężenia zwrotnego

Aparat przykłębuszkowy zbudowany z:

• Plamki gęstej- wyspecjalizowane komórki nabłonka w części grubościennej ramienia wstępującego pętli

• Komórek przykłębuszkowych na tętniczce doprowadzającej- renina

Plamka gęsta kontroluje stężenie NaCl opuszczającego pętlę Henlego- przy ↓NaCl ↑uwalniania reniny w komórkach przykłębuszkowych i ↓filtracji, a przy ↑NaCl ↓uwalniania reniny i ↑filtracji w kłębuszkach.