„Zmieniła się skóra świata”
awangarda poetycka lat dwudziestych

Tadeusz Peiper

• twórca Awangardy Krakowskiej, autor słów „zmieniła się skóra świata”;

• założył „Zwrotnicę” (1922-23 i 1926-27)

AWANGARDA KRAKOWSKA

• Nazwa oznacza przednią straż - grupa ludzi torujących nowe drogi;

• Julian Przyboś, Adam Ważyk, Jalu Kurek, Jan Brzękowski

„Śruby” (1925) Przyboś

„Upały” (1925) Kurek

„Tętno” (1925) Brzękowski

Cechy

• poważna poezja (Futuryści i Skamandryci tworzyli sztukę popularną, humorystyczną);

• „Miasto, maszyna, masa” – hasła hołdujące nowoczesność (jak u Futurystów);

• rygorystyczne przestrzeganie ustalonych reguł poetyckich;

• poezja jest formą organizacji słów;

• nie słowo, ale zdanie jest podstawowym budulcem poetyckim;

• poemat jest układem pięknych poetyckich zdań;

• sztuka miała przewodzić społeczeństwu na drodze ku wolności, nowoczesności;

• treść ma prymat nad formą;

• dzieło o logicznej konstrukcji;

• bogate metafory;

• układ rozkwitania - obraz lub zdanie podawane są przez poetę w kilku rozwinięciach,
  przy czym każde kolejne zawiera w sobie całość obrazu, ale w bujniejszej formie
  niż poprzednie. Poemat rozwija się jak pąk;

• „Proza nazywa poezja pseudonimuje” – proza przedstawia rzeczywistość wprost (nazywa), poezja stwarza słowne ekwiwalenty rzeczy;

• dynamizm, patos, opiewanie pracy robotników.

Jalu Kurek

Poezja społeczna

W „Śpiewach o Rzeczpospolitej” (1929) zarzucał poezji, że „oderwała się od życia”,
nawoływał do pieśni „o pracy ludzkiej”.

Brzękowski

Tomiki „Na katodzie” i „W drugiej osobie” zawierają sceptyczne obserwacje.

DRUGA AWANGARDA

Drugą awangardę tworzą niewierni uczniowie pierwszej awangardy, którzy zaczęli przekreślać jej hasła. Zwrócili się ku katastrofizmowi, metaforyczności, dominuje poczucie wyobcowania, postawa moralizmu, liryka wizjonerska. Nie jest to grupa, a jedynie cechy wspólne w twórczości różnych utworów, poezja 3 wyrazu. Podstawą jest obraz, ciąg obrazów.

Awangarda Lubelska 1927 – 1939

• najwybitniejszy przedstawiciel: Józef Czechowicz.

Grupa przejęła od awangardy krakowskiej zasadę poetyckich skrótów i płynnego obrazowani, zakładając ponadto, iż:

• materiałem poezji mogą być skojarzenia, sen, psychiczne przeżycia człowieka,

• poezja powinna głosić postulaty moralne,

• tematyka poezji powinna się odwoływać do tradycji.

CZECHOWICZ

• rezygnacja z dużych liter oraz znaków przestankowych

• rozluźniał związki pomiędzy słowami, nie po to jednak, aby, jak to czynili futuryści, „uwalniać” je, lecz aby wzbogacać ich znaczenie, nadawać dodatkowe sensy, symboliczne

• muzyczność poezji

• jego twórczość ciąży ku nadrealizmowi, poetyce snu, wizji

• przeważają obrazy małych miasteczek oraz pejzaż wiejski