Cześnik, Rejent, Harpagon – co ich łączy, a co dzieli?

Cześnik i Rejent są głównymi bohaterami komedii Aleksandra Fredry pt. „Zemsta”. Harpagon – tytułowy bohater „Skąpca” Moliera.

Cześnik Maciej Raptusiewicz – Sarmata, kawaler w starszym wieku, nadal poszukujący żony. Opiekuje się swoją bratanicą, Klarą. Nie jest człowiekiem zbyt zamożnym, ale szuka kobiety dla siebie, licząc na korzyści majątkowe wynikające z małżeństwa. Prawdopodobnie, nie posiada zbyt wysokiego wykształcenia, o czym mogą świadczyć jego źle dobierane słowa do wypowiedzi, liczne przekleństwa.

Jest mężczyzną tęgim, wysokim, ogólnie dobrze zbudowanym. Nosi kontusz, przepasany szerokim pasem. Nie dopisuje mu zdrowie. Ma liczne choroby, np. reumatyzm.

Cześnik ma bardzo wybuchowy charakter. Świadczy o tym nawet jego nazwisko; Raptusiewicz – raptowny, gwałtowny. Robi coś, a dopiero potem myśli. Bardzo impulsywny, dużo krzyczy, mało robi. Jest tchórzem, wstydzi się kobiet, pomimo to budzi respekt wśród innych. Ma duże poczucie humoru, jest gościnny, hojny, szczery; nie knuje intryg, pomijając „zemstę’, która później i tak będzie dla wszystkich pomyślna w skutkach.

Rejent Milczek – wdowiec, opiekuje się synem Wacławem. Dawniej pracował jako rejent w sądzie, później kupił połowę zamku, z którego za wszelką cenę chce wyrzucić Cześnika.

Jest wysoki i szczupły. Zwykle pochyla głowę i składa ręce na znak pokoju. Mówi cicho, używając wyszukanych słów i często powtarza „niech się dzieje wola nieba, z nią się zawsze zgadzać trzeba”.

Nazwisko Rejenta dużo o nim świadczy: nigdy niczego nie komentuje, ale w jego głowie rodzi się wiele przebiegłych intryg. Udaje pobożnego, a jest dumny i bezwzględny. Skryty i opanowany, wszystko robi flegmatycznie. Jest to człowiek pamiętliwy, nie wybacza szybko, nienawidzi swojego sąsiada. Nie był hojny, nie zapłacił murarzom za pracę, dodatkowo w formie oszustwa chciał, aby składali fałszywe zeznania. Ogromny egoista, konsekwentnie dążący do swoich celów. Cechuje go obłuda, chytrość, skąpość. Żałował wszystkiego wszystkim. Skromnie przyjmuje Papkina, co jest oznaką jego niegościnności.

Harpagon, tytułowy Skąpiec ma około 60 lat i jest paryskim mieszczaninem. Po śmierci żony opiekuje się dwójką, dorosłych już dzieci – Elizą i Kleantem. Jest bardzo bogaty, ale jeszcze bardziej skąpy.

Jego chorobliwa skąpość powoduje, że zaniedbuje dzieci, stosunki ojciec – dzieci są tragiczne. Pragnie pozbyć się swoich dzieci z domu, najszybszym i przede wszystkim najtańszym sposobem. Harpagon żałuje Elizie i Kleantowi wszystkiego. W ogrodzie ma zakopaną szkatułkę ze złotem, pomimo to narzeka, że nie jest zbyt bogaty. Aby mieć jeszcze większe zyski i powiększać swój majątek zajmuje się lichwą – udziela kredytów z wysokim oprocentowaniem, po prostu wykorzystuje ludzi. Aby w swoim otoczeniu nie pokazywać jak wielkim sknerą jest, w formie zachowania pozorów zatrudnia służbę, której wypłaca bardzo małe wynagrodzenie. Organizując przyjęcia podaje tylko syte potrawy, aby ludzie szybko się najedli i nie prosili o więcej. Ubolewa nad każdym straconym groszem. Wszystkie pozostałości z imprez każe odsyłać do sklepów, licząc na zwrot pieniędzy. Utrzymuje konie, ale są one zagłodzone, ponieważ uważa, że jeśli nie pracują nie muszą jeść. Sąsiedzi śmieją się nawet, że sam podkrada im owies. Żałuje pieniędzy na jedzenie nawet dla własnych dzieci i siebie. Uważa, że „nie żyjemy, aby jeść, ale jemy, aby żyć”. Wszelkie płatne formy rozrywki są dla niego prawie jak podpisanie cyrografu z diabłem. Kleant i Eliza sami muszą zarobić, aby się dobrze ubrać, w innym wypadku ojciec kazałby im chodzić w starych, podartych rzeczach.

Harpagon jest skłonny także, do narzucania swojej woli innym. Podejmuje za córkę decyzję, że wyjdzie ona za mąż, za mężczyznę w podeszłym wieku, tylko, dlatego że nie żąda on posagu. Synowi zaś, każe poślubić starą wdowę, dlatego, że ma ona duży majątek. Sam wybiera dla siebie młodą żonę, ale kieruje się głównie tym, że panna pochodzi z ubogiej rodziny i jako pani domu będzie skromna i oszczędna.

Kiedy ginie szkatułka z ogrodu Harpagon jakby traci sens życia. Ma ataki paniki naprzemienne z furią. O kradzież oskarża każdego w zasięgu wzroku. Powstał z tego jeden wielki paradoks – to nie Harpagon rządził pieniędzmi, ale pieniądze rządziły Harpagonem. Dopiero po odzyskaniu szkatułki znowu staje się „szczęśliwym” człowiekiem, szczęśliwym na pozór – bo czy pieniądze mogą dać szczęście?

Wszyscy trzej mężczyźni opisani wyżej są samotni, w starszym wieku. Mają także jedną cechę wspólną – chciwość. Cześnik chce dla pieniędzy wyjść za Podstolinę, Rejent znów chce wydać za nią swego syna, wbrew jego woli. A Harpagon w każdym aspekcie swojego życia szuka okazji do zysku. Rejenta i Harpagona łączy także niegościnność. Ich przeciwieństwem jest Cześnik, który w swoim domu każdego musi godnie uraczyć, a żadnemu z gości włos z głowy spaść nie może. Każdy z panów boi się o swój majątek i chce go ciągle powiększać. Rejent jest inny od Cześnika i Harpagona pod względem ogólnego zachowania. Zawsze cichy, małomówny, knujący swe intrygi w zaciszu jest jakby kontrastem dla tych dwóch, którzy są niesamowicie wybuchowi i nieopanowani. Jednak znowu z tej strony – Cześnik krzyczy to, co ma na myśli, nawet to, czego nie chciałby powiedzieć na głos, natomiast Harpagon – knuje jakby w swojej głowie, ale nie mówi o tym otwarcie. Krzyczy, ale to, czego ludzie mogliby się spodziewać i czego się nie zdziwią – a swoje nikczemne plany zachowuje w tajemnicy. Czymś, co Harpagona dzieli od bohaterów Zemsty jest stosunek do dzieci. Cześnik – nie ma własnych pociech, ale opiekuje się Klarą, Rejent opiekuje się Wacławem. Chociaż z samej interpretacji wiadomo, że obaj wykorzystują ich do celów majątkowych i dla własnego dobra, nie mówią oni o tym otwarcie, starają się stwarzać pozory, że chcą dla swoich podopiecznych jak najlepiej. Natomiast Harpagon nie kryje się z tym, że nie lubi swoich dzieci, dogryza im, przejawia się chamstwem w stosunku do nich. Jedyne co lubi to pieniądze.

Podsumowując, mogę stwierdzić, że to, co łączy tych trzech bohaterów jest posiadanie niewielu zalet, ale wielu wad. Żaden z nich nie jest lepszy od drugiego. Jednak autorzy tak ich scharakteryzowali, że pomimo, iż wiem, że byli egoistami patrzę na ich występki z przymrużeniem oka, a nawet i sympatią.