Każdy nauczyciel zobowiązany jest do realizacji określonego programu nauczania i wychowania. Ambicją i obowiązkiem nauczyciela jest dążenie do osiągnięcia najlepszych wyników w pracy przez doskonalenie metod i form pracy. Natomiast troska o zdrowie i bezpieczeństwo młodzieży znajdującej się pod jego opieką, jest pierwszoplanowym obowiązkiem każdego nauczyciela. Szczególne obowiązki w zakresie bezpieczeństwa i higieny młodzieży ma nauczyciel wychowania fizycznego i zajęć sportowych.

Każdego roku w czasie zajęć ruchowych zdarza się wiele nieszczęśliwych wypadków. Każdy wypadek łączy się z cierpieniem dziecka, bulwersuje rodziców i środowisko, zawsze działa przeciwko wychowaniu fizycznemu i nauczycielowi. Pocieszające jest jednak to, że na zajęciach prowadzonych przez nauczycieli rozważnych, przewidujących i odpowiedzialnych wypadki rzadko się zdarzają. Przewidywać potrafi ten nauczyciel, który dobrze zna psychikę dziecka, wie w jakim momencie ochronić ćwiczącego i jak zabezpieczyć stanowisko ćwiczebne, a także zna całą gamę form organizacyjnych.

Dla potrzeb praktyki wychowania fizycznego przyczyny powstawania wypadków można by podzielić na trzy grupy:

1. Przyczyny powstałe z winy prowadzącego:

- niewłaściwa organizacja lekcji,

- nieprzestrzeganie obowiązujących przepisów,

- brak dyscypliny,

- brak asekuracji przy ćwiczeniach trudnych i niebezpiecznych,

- nie kontrolowanie sprzętu pod względem niezawodności,

- mała znajomość możliwości ucznia.

Podstawowym obowiązkiem prowadzącego jest omówienie i pokazanie miejsc i sytuacji niebezpiecznych, zaś ćwiczący muszą wiedzieć, że jeśli nie dostosują się do wskazań i ustaleń, to ponoszą w pełni ryzyko i odpowiedzialność za powstałą niebezpieczną sytuację bądź wypadek.

W celu dobrego spełnienia zadania dotyczącego bezpieczeństwa, nauczyciel musi przed przystąpieniem do lekcji dokładnie zapoznać dzieci z samoochroną oraz zorganizować pomoc przy tych ćwiczeniach, które będą wykonywały, a które jego zdaniem zawierają elementy trudne i niebezpieczne. Uczniowie muszą być przekonani, że nawet po ewentualnym upadku nic im się nie stanie. Taka gwarancja pozwoli im na pewne wykonywanie wszystkich ćwiczeń. Wymaga to znajomości każdego dziecka. Nauczyciel już przed danym ćwiczeniem winien wiedzieć, z czym sobie uczeń poradzi a z czym nie.

2. Przyczyny wypływające z osobowości ćwiczącego:

- Brak dyscypliny przy wykonywaniu poszczególnych ćwiczeń.

Uczeń nie respektuje poleceń nauczyciela, przechodzi dowolnie od ćwiczenia do ćwiczenia bez jego zgody. Często też pokazuje przed zespołem, jako demonstrator, ćwiczenia przerastające możliwości fizyczne uczniów.

- Przeżycia osobiste.

Jeśli dziecko przeżywa kłopoty rodzinne, jest smutne, czuje się źle wówczas nie należy zwiększać natężenia ćwiczeń. Również nadmierna radość nie sprzyja bezpieczeństwu ćwiczących. Rozprężenie w wyniku nadmiernej radości prowadzi często do podejmowania przez dziecko zadań przerastających jego możliwości fizyczne.

- Znużenie.

Obniżenie samokontroli, które wypływa ze znużenia prowadzi do błędów, które mogą być przyczyną nieszczęśliwych wypadków.

- Strach.

Na zajęciach wych. fizycznego powinniśmy przeciwdziałać powstawaniu nadmiernego strachu, który bardzo często paraliżuje ruchy ćwiczącego, miesza rytm ruchu, uniemożliwia pełną koncentrację uwagi, nie pozwala na obiektywną ocenę sytuacji. Aby przygotować ćwiczącego do sytuacji trudnych, niebezpiecznych, budzących strach, musimy przede wszystkim dążyć do kształtowania u niego wszechstronnej sprawności ruchowej oraz wytrąceniu ze świadomości myśli o trudnościach.

- Uprzedzenie do wykonania ćwiczenia.

Nie należy ćwiczyć tych ruchów, do których uczeń ma szczególne uprzedzenie lub jeśli nie przekonało się, że w danym ćwiczeniu ten właśnie ruch mu pomoże. Jeśli dziecko ma uprzedzenie do ćwiczenia, a ćwiczy je pod presją nauczyciela, łatwo jest o wypadek.

- Brak znajomości zasad samoochrony.

Przed wypadkiem zabezpieczyć może ćwiczącego przede wszystkim umiejętność samoochrony. Umiejętności tej należy uczyć przed każdym trudniejszym ćwiczeniem. Doświadczalnie stwierdzono, że te dzieci, które były obeznane z zasadami samoochrony, łatwiej pokonywały uczucie strachu, łatwiej orientowały się w danej sytuacji, szybciej opanowywały określone zespoły zadań ruchowych.

3. Przyczyny wypadków o charakterze technicznym:

Do podstawowych zagrożeń wynikających z przyczyn technicznych należy zaliczyć między innymi:

- Uszkodzone urządzenia, przyrządy, przybory,

- Złą nawierzchnię i złe usytuowanie boiska czy skoczni,

- Zbyt małą salę, śliską podłogę, nie zabezpieczone grzejniki,

- Mało stabilne konstrukcje, bramki, skrzynie itp.

- Nie konserwowanie urządzeń, przyrządów itp.

- Nieodpowiedni ubiór ćwiczących - niewłaściwe obuwie, zegarki, łańcuszki itp.

W celu zapobiegania nieszczęśliwym wypadkom podczas ćwiczeń ruchowych należy:

a) wywiesić, omówić i skrupulatnie przestrzegać przepisy bezpieczeństwa (regulaminu korzystania z sali gimnastycznej czy boiska),

b) bezpośrednio ubezpieczać uczniów podczas wykonywania ćwiczeń i zadań ruchowych,

c) systematyczne szkolenie uczniów w zakresie samoochrony.