Tkaniny bawełniane i bawełnopodobne

Tkaniny w tej grupie są wyrabiane w niewielkim zakresie z czystej bawełny, w większości są to tkaniny z mieszanek bawełny z włóknami bawełnopodobnymi, np. z dodatkiem włókien wiskozowych zwykłych i modyfikowanych typu polinozik lub włókien syntetycznych – elana. Wytwarzane jako bielone, barwione, drukowane, runowe, pętelkowe, kolorowo tkane. Są to tkaniny cieńsze lub grubsze, o powierzchni gładkiej albo drapane, tkaniny runowe. Posiadają dużą wytrzymałość na rozciąganie, odporność na przecieranie, dobre właściwości higieniczne, jednak łatwo brudzą się i wymagają wyższych temperatur podczas prania. Ich odporność na mięcie jest niewielka, ale można ją polepszyć przez odpowiednie wykończenie. Tkaniny te stosowane są na wyroby bieliźniane, pościelowe, stołowe, odzieżowe i dekoracyjne. Przykładowe nazwy handlowe: adamaszek, aksamit, atłas, ażur, baja, batyst, bongram, denim, drelich, dymka,

Tkaniny lniane i lnianopodobne

Odznaczają się dużą wytrzymałością na rozciąganie, dobrą higroskopijnością i łatwością zwilżania, mają małą sprężystość. Grupa tkanin czysto lnianych stosowanych do wyrobu odzieży jest stosunkowo nieliczna. Obejmuje płótna oraz drelichy w kolorze naturalnym płótna barwione oraz kolorowo tkane. Tkaniny lniane są, stosowane na sukienki, garsonki, wdzianka męskie, ubrania robocze, fartuchy, koszule sportowe. W coraz szerszym zakresie są produkowane tkaniny odzieżowe lniano podobne z mieszanek lnu z włóknami chemicznymi, np. elanolinowe o podobnym zastosowaniu jak tkaniny lniane. Osobną grupę tkanin stanowią płótna niebielone, stosowane jako sztywniki.

Tkaniny wełniane i wełnopodobne

Grupa tkanin wełnianych i wełnopodobnych obejmuje tkaniny czysto wełniane i tkaniny z mieszanek wełny z innymi włóknami, zwłaszcza chemicznymi. W mieszankach stosuje się wełnę z elaną, wełnę z angorą, wełnę z anilaną itp. Wyrabia się też tkaniny z czystej anilany. Wśród tkanin tych rozróżniamy tkaniny czesankowe o wątku i osnowie z przędzy czesankowej, tkaniny czesankowo-zgrzebne o osnowie z przędzy czesankowej i wątku z przędzy zgrzebnej oraz tkaniny zgrzebne o osnowie i wątku z tkaniny zgrzebnej. Tkaniny czesankowe mają na ogół powierzchnię gładką, o wyraźnie widocznym splocie lub powierzchnię lekko spilśnioną. Powierzchnia tkanin zgrzebnych jest mniej lub bardziej spilśniona, splot jest mało widoczny, powierzchnia tkaniny bywa pokryta krótszym lub dłuższym włosem.

Tkaniny wełniane odznaczają się dużą izolacyjnością cieplną, dobrą sprężystością i odpornością na mięcie, dobrą układalnością, najwyższą spośród wszystkich włókien higroskopijnością, trudno się zwilżają. Mają niewielkość wytrzymałość na rozciąganie i zdolność do spilśniania. Zależnie od przeznaczenia produkuje się tkaniny sukienkowe, kostiumowe, płaszczowe, garniturowe. Do wyrobu tych tkanin używa się często nitek wielokrotnych w celu zwiększenia sprężystości tkanin, ich układalności, wytrzymałości itp. Przykładowe nazwy handlowe: alpaka, angora, atłas, elana, flanela, flausz, jersey, jodełka,

Tkaniny jedwabne i jedwabnopodobne

Tkaniny z tej grupy wytwarza się w niewielkim zakresie z jedwabiu naturalnego. Nazwy „jedwab” używa się obecnie dla włókien pochodzących z gruczołów przędnych jedwabnika. W grupie materiałów jedwabnopodobnych są tkaniny z włókien wiskozowych, octanowych, poliamidowych (stilon), poliestrowych (torlen) i mieszanek tych włókien. Tkaniny te wyrabia się często o powierzchni z urozmaiconą fakturą, przy użyciu nitek ozdobnych, nitek o efektach metalicznych, nitek celofanowych itp. Wytwarzane są jako tkaniny bielone, barwione, drukowane i kolorowo tkane. Są cienkie i lekkie. Wykazują dobrą wytrzymałość na rozciąganie, dobrą sprężystość i łatwość usuwania brudu. Higroskopijność oraz przewiewność zależy od rodzaju włókna. W zależności od surowca i wyglądu stosowane są na bieliznę, koszule, bluzki, suknie wieczorowe i codziennego użytku, podszewki. Przykłady: adamaszek, atłas, brokat, buretta, szyfon, chine, czesucza, fular, żorżeta, krepon, kryształek, lama, mora, organdyna, organza, ortalion, tafta, ryps, welur, satyna.

Zastosowanie dzianin w gotowym wyrobie

Dzianiny stosuje się do wyrobu odzieży i bielizny. Dobrze wyglądają z nich swetry, proste, wąskie suknie, garsonki lub płaszcze. Jeżeli dzianiny są gęste, cienkie i mają cechy tkanin, są tzw. tkaninopodobne i można je stosować do wielu asortymentów odzieży.

Podział dzianin ze względu na użyty surowiec

a)dzianiny bawełniane i bawełnopodobne – produkowane są jako bielone, barwione, drukowane, kolorowo dziane, drapane; stosowane na bieliznę, podkoszulki, letnie wdzianka i sukienki, getry, dresy.

b)dzianiny wełniane i wełnopodobne – dość grube i ciepłe wyroby z wełny lub poliakrylonitrylu, często kolorowo dziane, o różnym wykończeniu; stosowane głównie na swetry, czapki, rękawiczki, skarpety

c)dzianiny z ciągłych włókien sztucznych – wyroby o dobrej higroskopijności, gładkiej i śliskiej powierzchni; produkowane są jako bielone, barwione i drukowane. Stosowane są głównie na wyroby bieliźniane.

d)dzianiny z ciągłych włókien syntetycznych – mają małą higroskopijność i przepuszczalność powietrza, elektryzują się w czasie użytkowania; stosowane na pończochy, podszewki, sukienki, firanki, czasem na bieliznę.

e)dzianiny z włókien teksturowanych – charakteryzują się dużą elastycznością i zróżnicowanym wyglądem, zależnym od techniki teksturowania. Bywają bielone, barwione i drukowane; stosowane na rajstopy, skarpety, sukienki, bluzki, wdzianka, dresy.

Podział dzianin ze względu na strukturę splotu i efekty wzorzyste.

Dzianiny gładkie – produkowane są na maszynach rządkowych (dają się spruć) i kolumienkowych (nie dają się spruć). Wytwarzana splotem lewo prawym, interlokowym lub trykotowym. Mają gładką powierzchnię, co nie znaczy, że nie mogą być kolorowo dziane (np. w paski) lub dwukolorowe. W zależności od surowca i grubości mogą mieć różne przeznaczenie.

Dzianiny wzorzyste splotowe – rządkowe i kolumienkowe, powstają w wyniku nabierania dodatkowych oczek, przekładania oczek, przesunięcia oczek względem siebie, dowolnego rozmieszczenia na powierzchni dzianiny oczek strony lewej i prawej. Bywają jednobarwne lub kolorowo dziane, często z użyciem nitek ozdobnych. Ich zastosowanie zależy od surowca, grubości i wyglądu powierzchni.

Dzianiny prążkowane – wytwarzane są splotami dwuparowymi, dzięki czemu obie strony dzianiny wyglądają tak samo. Najczęściej produkuje się dzianiny prążkowane 2:1 lub 2:2. Zarówno po prawej jak i lewej stronie widoczne są charakterystyczne prążki, które zależnie od wielkości raportu mogą mieć różną szerokość. Dzianiny te są bardzo rozciągliwe w kierunku poprzecznym i dlatego stosuje się je na ściągacze w swetrach; produkuje się z nich także męskie podkoszulki.

Dzianiny ażurowe – odmiana dzianin wzorzystych splotowych, które tworzy się w wyniku jednoczesnego przerabiania dwu lub więcej oczek oraz nabierania oczek dodatkowych, w wyniku czego na powierzchni dzianiny tworzą się wyraźne prześwity, układające się w określony wzór. Dzianiny ażurowe mogą być produkowane z różnych surowców i mieć różne zastosowanie (bluzki, firanki, swetry).

Dzianiny pętelkowe – zwane frotowymi, wyglądem przypominają tkaniny frotte, lub przędziny z okrywą pętelkową. Wytwarzane są na folwarkach przez wrobienie w dzianinę podkładową (wykonaną splotem lewo prawym) dodatkowej nitki tworzącej pętelki, rozłożone równomiernie na całej powierzchni dzianiny lub tworzące określony wzór. W celu zapewnienia dużej elastyczności i wytrzymałości można stosować połączenie nitek bawełnianych tworzących pętelki z jedwabiem teksturowanym elastil, tworzącym dzianinę spodnią. Dzianiny tego typu są stosowane na odzież niemowlęcą, dziecięcą, kostiumy, sukienki plażowe.

Dzianiny pluszowe – powstają tak jak dzianiny pętelkowe. W procesie wykańczania wierzchołki pętelek zostają ścięte, a powierzchnia dzianiny staje się podobna do aksamitu. Stosowane do produkcji dresów, sukienek, podomek, odzieży dziecięcej, skarpet. Inną wersją dzianin pluszowych są futra sztuczne. Powstają przez wplatanie w oczka dzianiny trykotowej luźnych włókien, dostarczanych w postaci taśmy niedoprzędu.

Dzianiny żakardowe – dzianiny o wzorach uzyskiwanych przez zastosowanie co najmniej dwóch kolorów nitek i użycia specjalnych urządzeń wzorujących. Produkowane są na szydełkach cylindrycznych żakardowych. Wyglądem i wzorem mogą przypominać tkaniny żakardowe. Wytwarzane są najczęściej z jedwabiu teksturowanego (bister) i włókien poliakrylonitrylowych. Są mało rozciągliwe. W zależności od użytego surowca stosowane na płaszcze, garsonki, sukienki, a także na obicia mebli.

Polary – wytwarzane z poliestrowych włókien ciągłych. Cechą charakterystyczną jest bardzo rozwinięta okrywa włókienna. Posiadają wysoką ciepłochronność, dostateczną wiatrochronność oraz dobry transport wilgoci, miękkość i elastyczność. Stosowane na wyroby bieliźniarskie, odzież wierzchnią, sportową i jako składowa wkładów termoizolacyjnych.

Ogólne wiadomości o odzieży

Wartość użytkowa odzieży wynika z jej możliwości spełnienia podstawowych funkcji, czyli ochrony przed nadmierną utratą ciepła, a w niektórych rejonach świata przed jego nadmiernym dopływem. Drugą funkcją jest umożliwienie usuwania wydzieliny na całej powierzchni skóry pary wodnej i dwutlenku węgla, a trzecią jest funkcja estetyczne, czyli zaspokajanie potrzeb psychicznych użytkownika. Cały rozwój techniki wykonywania odzieży i kształtowania jej wyglądu jest historią poszukiwań możliwości połączenia tych wymagań w spójny system. Obecnie tym potrzebom wychodzi naprzeciw rozwój nowych materiałów odzieżowych, technik projektowania i produkcji odzieży oraz poszukiwania kreatorów mody.

Aby odzież mogła spełnić te podstawowe funkcje musi ona posiadać zespół pewnych cech użytkowych, decydujących o jej przydatności. Za najważniejsze z nich można uznać:

1. Cechy fizjologiczne: izolacyjność cieplna (ciepłochronność), przewiewność (wentylacyjność), przepuszczalność pary wodnej, higroskopijność, charakter dotyku, zdolność do gromadzenia ładunków elektrycznych, wpływ na rozwój mikroorganizmów i neutralność fizjologiczną względem skóry ludzkiej.

2. Cechy wytrzymałościowe: wytrzymałość materiału oraz połączeń na zmęczenie, zużycie i odporność na działanie środowiska.

3. Przydatność do zabiegów konserwacyjnych: możliwość prania, szybkość wysychania, konieczność dokonywania dodatkowych zabiegów konserwacyjnych, usuwalność brudu i możliwość sterylizacji

4. Cechy estetyczne: zgodność z modą, trwałość kształtu, podatność na zmiany struktury powierzchni, podatność na brudzenie i dopasowanie do cech budowy anatomicznej użytkownika

5. Cechy specjalne: przemakalność (wodoszczelność, deszcz ochronność), odporność na wysoką temperaturę, odporność na niską temperaturę, ognioodporność, bierność chemiczną i biodegradowalność.

Właściwości fizjologiczne odzieży wytwarzają w przestrzeni między nią a ciałem użytkownika mikroklimat, który powinien zapewniać przez czas użytkowania odczuwanie komfortu fizjologicznego i sensorycznego. Na poczucie komfortu fizjologicznego mają niewątpliwy wpływ właściwości izolacyjne odzieży, przewiewność, czyli łatwość zachodzenia wymiany gazowej z otoczeniem, przepuszczalność pary wodnej i higroskopijną.

Cechy fizjologiczne odzieży zależą od właściwości materiałów włókienniczych, z jakich została wykonana, konstrukcji i technologii jej wykonania oraz dopasowania kształtu do indywidualnych cech ciała użytkownika. Pogorszenie cech fizjologicznych odzieży, zwłaszcza przewiewności, jest odczuwane jako zużycie odzieży i utrata właściwości użytkowych . W wyniku pojawiania się nowych możliwości technicznych zbiór wyrobów odzieżowych stale się powiększa.

Materiał o idealnych własnościach biofizycznych powinien mieć następujące właściwości:

- wysoką odporność cieplną dla ochrony przed zimnem,

- niski opór w stosunku do przepływu pary wodnej, w celu skutecznego odprowadzania ciepła z organizmu w warunkach przegrzania,

- zdolność szybkiego transportu cieczy dla eliminowania nieprzyjemnego uczucia wilgotności, spowodowanego wydzielaniem się potu w warunkach stresu termicznego.

Jeżeli odzież prawidłowo współdziała z mechanizmami fizjologicznymi, to mikroklimat pod odzieżą powinien sprowadzać się do temperatury 30-32^oC i wilgotności 40-75%. Daje on użytkownikowi dobre samopoczucie.

Rodzaje asortymentów odzieży

Zbiór wyrobów odzieżowych spełniających określone funkcje względem użytkownika. Podział odzieży na grupy asortymentowe. Odzież w poszczególnych grupach asortymentowych różni się między sobą:

1. Stopniem złożoności budowy – okrycia i odzież wierzchnia występują przede wszystkim jako wyroby wielowarstwowe, często z konstrukcją nośną, bielizna oraz pozostałe wyroby – jako jednowarstwowe.

2. Cechami użytkowymi.

Wyroby odzieżowe:

1. Okrycia: płaszcze, kurtki, peleryny, podpinki, pelisy, futra, kożuchy, okrycia wierzchnie

2. Ubiory: ubrania, marynarki, spodnie, wdzianka, wiatrówki, skafandry, kamizelki, bonżurki, żakiety, suknie, garsonki, bluzki, podomki, spódnice, spodniumy, kostiumy, komplety plażowe, ubiory pozostałe

3. Bielizna: koszule dzienne i halki, koszule nocne, piżamy, komplety, lizeski, spodenki, kalesony, płaszcze kąpielowe, bielizna pozostała

4. Nakrycia głowy: czapki, furażerki, kaptury, berety, kapelusze, chustki na głowę, nakrycia głowy pozostałe

5. Galanteria odzieżowa: wyroby gorseciarskie z tkanin, chusteczki do nosa, śliniaczki, szale, szaliki, apaszki, rękawiczki, kołnierzyki, mankiety, krawaty, krawatki, muszniki, wyroby galanteryjne pozostałe

Spódnice

Terminu spódnica używa się obecnie do określenia części dowolnego ubioru dziewczęcego lub damskiego (od talii do dołu). Wiele kształtów spódnic ulega zmianie ze zmieniającą się modą. Istnieją jednak również spódnice klasyczne, ponadczasowe. Spódnice różnią się między sobą długością, szerokością, fasonem, krojem i rodzajem wykończenia.

Rodzaje spódnic:

Długości:

- supermini – do połowy ud

- mini – odsłaniająca kolana

- lady mini – do połowy kolana

- mezzo – zakrywająca kolana

- midi – do połowy łydek

- maxi – zakrywająca łydki do kostek

- zasłaniająca kostki

- do ziemi, zasłaniająca obuwie.

Fasony

- spódnica wąska – brzeg wykończenia dołu spódnicy jest węższy niż obwód w biodrach,

- spódnica prosta – wąska sylwetka powstaje dzięki równo przebiegającym szwom bocznym,

- spódnica poszerzana – wygodna podczas chodzenia spódnica powstaje dzięki rozchodzeniu się szwów na boki.

- spódnica swing – wąska w biodrach spódnica poszerza się ku dołowi dzięki zszyciu odpowiednio skrojonych, podłużnych pasów materiału,

- spódnica kloszowa – dzięki wykrojowi w kształcie koła lub połowy koła uzyskuje się szeroki dół,

- spódnica zamaszysta, balerina – powstaje dzięki ściągnięciu w pasie dużej ilości materiału,

- spódnica z klinów – spódnica zszyta z poszerzanych ku dołowi, podłużnych pasków materiału,

- spódnica skrzynkowa – widoczne szwy powodują, że skrojona prosto spódnica przypomina skrzynkę,

- spódnica z godetami – wszyte w szwy elementy przypominające dzwonki poszerzają dolny brzeg spódnicy,

- spódnica z falban – powstaje w wyniku zszycia poprzecznych coraz szerszych ku dołowi pasów materiału,

- spódnica falbaniasta – powstaje przez naszycie na spódnice poprzecznych, luźno opadających falban,

- spódnica marszczona z falbaną – naszyta na brzeg spódnicy marszczona falbana, może powstać z prostego pasa materiału lub koła,

- spódnica z karczkiem – jej cechą charakterystyczną jest to, że część spódnicy okrywającej biodra jest gładka,

- spódnica dopasowana z rozkloszowaną falbaną – spódnica ta jest wąska w biodrach z doszytą nisko, rozkloszowaną częścią,

- spódnica tunika – wierzchnia część spódnicy jest z reguły krótsza i szersza niż część spodnia,

- bombka – szeroką spódnicę ściąga się w talii i na dole przez co uzyskuje ona kształt bombki,

- spódnica rozkloszowana z zębami – zęby lub asymetryczne brzegi sprawiają, że spódnica wygląda elegancko lub przypomina strój luudowy,

- spódnica drapowana – elegancka, delikatnie marszczona spódnica,

- wąska spódnica plisowana – plisowane fałdy nakładają się na siebie, przez co spódnica ma wąską sylwetkę,

- szeroka spódnica plisowana – spódnica rozkloszowana z odstającymi, rozszerzającymi się ku dołowi plisowanymi fałdami,

- spódnica parasol – średnio szeroka, rozkloszowana spódnica plisowana lub marszczona przypominająca kształtem złożony parasol,

- spódnica z kontrafałdami – pojedyncze plisowane fałdy umożliwiają swobodne poruszanie się, a sylwetka pozostaje szczupła,

- spódnica z plisowanymi bokami, spódnica częściowo plisowana – plisowane fałdy dają swobodę ruchów i stanowią efektowne wykończenie, wąskie spódnice można plisować na dole lub na bokach,

- spódnica golfowa – charakterystycznym elementem tej spódnicy w stylu sportowym jest wysoko sięgająca fałda z przodu spódnicy i wszyte z boku kieszenie,

- spódnica z zawiniętą fałdą – niezaprasowane fałdy nadają spódnicy miękkie, wygodne kształty,

- spódnica portfelowa – luźne boczne brzegi spódnicy nachodzą na siebie, często są przytrzymywane tylko w pasie,

- spódnica szkocka (kilt) – owija się ją wokół bioder, charakteryzuje się bocznymi, nachodzącymi na siebie fałdami, szyje się ją z kraciastych materiałów,

- spódnica sportowa – duże kieszenie i plisa na guziki są charakterystycznymi elementami tej spódnicy,

- spódnico-spodnie – nogawki szerokich spodni są dokładnie do siebie dopasowane, co sprawia, że wyglądają one jak spódnica.

BLUZKI

Bluzka to górna część ubioru damskiego lub dziewczęcego noszona do spodni lub spódnic. Dzisiejszą modę charakteryzuje duża ilość różnego rodzaju bluzek. Charakterystyczne cechy poszczególnych rodzajów bluzek, jak: dekolt, rodzaj kołnierzyka, długość, fason, rodzaj wykończenia i zdobienia oraz materiał, z którego zostały uszyte decydują o stylu tego elementu odzieży.

Rodzaje bluzek:

- bluzka koszulowa – jej charakterystycznymi cechami są: prosty krój, rękawy z mankietami i zapięcia na plisie,

- bluzka z wyłogami, bluzka ze stójką – bluzki zapinane na guziki na całej długości, mają różne wykończenia dekoltu (stójka lub kołnierzyk), zapięcie na plisie widoczne lub nie,

- bluzka z zapięciem polo – sportowa bluzeczka z dzianiny, zapięcie na plisie,

- bluzka wiązana pod szyją – plisy pod szyją wiąże się lekko na supeł lub w kokardę,

- bluzka wkładana przez głowę – rozcięcie w tego typu bluzkach ułatwia ich wkładanie,

- bluzka długa – jest szeroka i dość długa, nosi się ją luźno lub przepasaną,

- top – mała bluzeczka bez rękawów, często na ramiączkach,

- kasak – długa, prosta bluzka, często z rozcięciami po bokach, najczęściej przepasana,

- bluzon – krótka bluzka zapinana na guziki, obszerna u góry, z wąskim dolnym brzegiem,

- bluzka z baskinką – bluzka z doszytą lub specjalnie skrojoną baskinką,

- bluzka z zakładanymi przodkami – przednie części bluzki zakłada się luźno na siebie i mocuje z boku,

- bluzka w stylu ludowym – charakterystycznymi cechami są marszczenia pod szyją i na rękawach, tasiemki i hafty,

- bluzka w stylu romantycznym – koronkowe aplikacje, lampasy, marszczenia i falbanki są charakterystyczne dla tego rodzaju bluzek,

- bluzka Carmen – charakterystyczny jest zdobiony falbanami dekolt zachodzący na ramiona,

- bluzka sportowa w stylu safari – kieszenie na wysokości piersi, naramienniki i podwijane rękawy podkreślają styl sportowy tej bluzki,

- dżemper – luźna bluzka, wąska u dołu, wkładana przez głowę, najczęściej wykonana z dzianiny,

- bluzka koszulka – wygodna, wkładana przez głowę bluzka z cienkiego trykotu, o kroju męskiego podkoszulka, z krótkimi rękawami lub bez rękawów.

SUKIENKI

Sukienka stanowi ważny element odzieży damskiej. Pierwowzory sukienek noszono już w starożytności. Sukienka jest jednoczęściowym ubiorem damskim lub dziewczęcym okrywającym tułów oraz częściowo lub całkowicie nogi. Jeżeli sukienki są dwuczęściowe (garsonki), obie części szyje się osobno. Poszczególne sukienki różnią się fasonami, szerokością, krojem, wykończeniem i rodzajem zdobień.

- sukienka futerał – układa się na ciele uwidaczniając kształt sylwetki, nie jest jednak obcisła,

- sukienka o linii prostej – charakterystyczny jest dla niej prosty fason bez wcięcia w talii,

- sukienka luźna – luźno opadająca, poszerzana ku dołowi,

- princeska ­ podłużne pasy materiału, z których uszyta jest sukienka, pozwalają na dopasowanie jej górnej części i poszerzenie spódnicy,

- sukienka z fałdami – do podłużnej górnej części sukienki doszywa się rozkloszowaną lub plisowaną spódnicę,

- sukienka koszulowa (szmizjerka) – jest luźna, z mankietami na rękawach i koszulowym kołnierzem, zapina się ją na guziki na całej długości lub do połowy i wiąże w talii,

- sukienka płaszczowa – z reguły szyje się ją ze sztywnych materiałów, jest zapinana na całej długości, zwykle ściągana paskiem,

- sukienka wieczorowa z gorsetem – obcisła, odsłaniająca ramiona górna część sukienki jest uformowana za pomocą fiszbin, czasem sukienka ma wąskie ramiączka,

- sukienka popołudniowa – elegancka, mało wycięta pod szyją sukienka z długimi rękawami, nosi się ją w dzień i wieczorami, podczas małych uroczystości,

- sukienka w stylu ludowym – charakterystyczne są szerokie rękawy, szeroka część górna i spódnica, hafty, falbanki i szeroki pas podkreślający talię,

- sukienka ludowa (dirndl) – sznurowany kaftanik lub gorsecik, bufiaste rękawy, szeroka spódnica i falbany charakteryzują tę ludową sukienkę z obszarów podalpejskich (można ją spotkać tylko w Niemczech i Austrii).

SPODNIE

Były kiedyś wyłącznie częścią ubioru męskiego, obecnie noszą je także kobiety. Różnorodne formy spodni wynikają z okoliczności, w jakich się je nosi i zależą od zmieniającej się mody.

Spodnie różnią się długością, szerokością, fasonem, rodzajem zakończenia nogawek, krojem i rodzajem wykończenia.

Rodzaje spodni:

- spodnie rurki – wąskie spodnie, których nogawki wyraźnie zwężają się ku dołowi,

- spodnie o linii prostej – wąskie w biodrach spodnie o prostych nogawkach,

- spodnie dzwony – wąskie w biodrach spodnie, których nogawki rozszerzają się od kolana w dół,

- spodnie szerokie – obszerne spodnie o prostym kroju,

- spodnie z zakładkami w pasie – szerokie w biodrach spodnie, których nogawki zwężają się ku dołowi (o linii marchewki),

- spodnie narciarskie – strzemiona napinają nogawki spodni,

- spodnie z zakładkami – zakładki poniżej pasa umożliwiają swobodę ruchów,

- spodnie z mankietami – mankiety nadają spodniom styl sportowy

- dżinsy – charakterystyczne dla tych spodni jest widoczne stebnowanie, nity i skórzane naszywki,

- bufiaste spodnie za kolano (pumpy),

- spodnie z mankietem tuż za kolanem,

- golfy – luźne spodnie z naddaniem poniżej kolana z zasłoniętym mankietem,

- szarawary – długie, szerokie spodnie, których nogawki są zakończone bufką,

- szorty – krótkie spodenki, często bywają obcisłe,

- bermudy – nogawki spodni sięgają tuż przed kolano,

- kolarki – wąskie spodnie sięgające do kolan,

- rybaczki – dość szerokie spodnie o długości ¾,

- spódnico-spodnie – sięgające do pół łydki szerokie spodnie, podobne do spódnicy,

- spodnie orientalne – szerokie spodnie nisko zszyte w kroku, mocno zwężane ku dołowi.

KAMIZELKI, BLUZY, ŻAKIETY I KURTKI

Kurtka jest to krótkie okrycie wierzchnie wykonane z różnych materiałów. Jest elementem zarówno stroju męskiego, jak i damskiego oraz dziecięcego. Kurtka stanowi uzupełnienie spodni lub spódnicy. Żakiet ze spódnicą tworzą kostium.

Kurtki ze względu na różnorodne przeznaczenie i styl różnią się między sobą fasonem, długością, szerokością, krojem, rodzajem materiału, wykończeniem, rodzajem dodatkowych elementów.

Rodzaje:

- bolerko – króciutka, rozcięta z przodu kurteczka sięga do pasa, zwykle jest bez kołnierza i bez rękawów,

- kamizelka – sięga niewiele poniżej talii, jest wcięta w pasie, bez rękawów, często jej tylną część szyje się z podszewki,

- krótki żakiet – krótki, luźny żakiet,

- spencer – sięga talii, jest dość dopasowany, jego brzegi są z przodu często ukośnie ścięte,

- bluzon – krótka, dość szeroka kurtka, wąska u dołu, najczęściej wszyta w pasek,

- jankes (żakiet bawarski) – prosto skrojony żakiet, najczęściej bez kołnierza lub ze stójką,

- długa kamizelka – długa, wąska kamizelka kobieca, noszona luźno,

- kardigan – sięgający bioder, lekko wcięty w talii żakiet bez kołnierza z głębokim dekoltem,

- kurtka prosta – długa kurtka o prostej linii, o mocno podkreślonych ramionach,

- kurtka rozkloszowana – wąska w ramionach kurtka, rozkloszowana ku dołowi,

- długie wdzianko – dłuższa postać bluzonu, w którym zwężenie znajduje się poniżej bioder,

- bosmanka (kaban) – długa, wcięta w talii kurtka, z szerokimi wyłogami, najczęściej dwurzędowa,

- żakiet damski dopasowany – delikatny żakiet, mocno wcięty w talii, z klasycznymi wyłogami,

- żakiet damski (blezer) – żakiet w stylu sportowej elegancji, lekko dopasowany w talii, jedno lub dwurzędowy, z wyłogami,

- żakiet w stylu koszulowym – luźny żakiet, często bez podszewki z koszulowym kołnierzem i mankietami,

- kurtka safari – kurtka przewiązywana w talii, z dużymi naszytymi kieszeniami, marszczeniami i epoletami,

- parka – grubsza, długa kurtka z dużymi kieszeniami, kapturem, ściągana sznurkiem w talii i na dole,

- anorak – kurtka z kapturem, u dołu zakończona ściągaczem, często wkładana przez głowę lub zapinana na suwak.

PŁASZCZE

Płaszcz służy jako odzież wierzchnia, jest elementem ubiorów męskich, damskich i dziewczęcych. Płaszcz jest dłuższy i z reguły obszerniejszy niż kurtka. Styl płaszcza zależy od rodzaju materiału i fasonu, od stylu z kolei zależy jego przeznaczenie. Cechy różniące poszczególne płaszcze to: fason, długość, szerokość, krój i rodzaj wykończenia.

Rodzaje:

- płaszcz luźny – prosto skrojony lub lekko poszerzany luźno opadający,

- płaszcz rozkloszowany – wąski w ramionach, rozszerzany ku dołowi,

- dyplomatka – płaszcz w stylu męskiej marynarki, wcięty w talii, z wyłogami, jedno lub dwurzędowy,

- redingot – dopasowany w talii płaszcz damski, z wyłogami, szyty z podłużnych pasów materiału, co umożliwia jego poszerzenie ku dołowi,

- płaszcz reglanowy – z reguły dość szeroki, przytrzymywany jedynie paskiem, charakterystycznymi cechami są regulowane rękawy i szalowy kołnierz,

- peleryna – jest szeroka, bez rękawów, różnej długości, dłuższe peleryny mają zwykle otwory na ręce,

- trencz – luźny płaszcz na każdą pogodę, najczęściej dwurzędowy, z szerokimi wyłogami, przewiązany w talii, charakterystycznymi elementami wykończenia są naramienniki i karczek wszyty w szwy boczne,

- płaszcz w stylu sportowym – sięgający kolan płaszcz noszony podczas brzydkiej pogody, zwykle jednorzędowy, często z zakrytym zapięciem i widocznym stębnowaniem, można go nosić luźno lub związywać paskiem,

- budrysówka – krótki płaszcz w stylu sportowym z dużymi, naszytymi kieszeniami, kapturem, zapinany na kołeczki,

- wąski płaszcz regulowany (slipon) – luźny płaszcz męski z reglanowymi rękawami, często z zakrytym zapięciem, charakterystycznymi elementami są: szeroki kołnierz i krótkie wyłogi,

- ulster – masywny płaszcz męski z szerokimi, opadającymi wyłogami, najczęściej dwurzędowy,

- palto – elegancki, wcięty w talii płaszcz z wyłogami podobnymi do wyłogów marynarki, zwykle dwurzędowy, charakterystyczne elementy to: rozcięcie ułatwiające chodzenie i kieszenie z klapami.

MARYNARKI

Jednorzędówki – marynarki zapinane na jeden rząd guzików, mogą być zapinane na jeden do 3 guzików, wyłogi najczęściej opadają. Zależnie od stylu marynarki kieszenie mogą być cięte (wszyte) lub nakładane (naszyte). W połączeniu z kamizelką jednorzędówka wygląda bardzo elegancko.

Dwurzędówki – mogą mieć w każdym rzędzie od 1 do 3 guzików. Przeważająca ilość dwurzędówek to marynarki z opadającymi lub zaostrzonymi wyłogami. Kieszenie dwurzędówek są zwykle cięte. Ten rodzaj marynarki wybiera się, gdy chce się wyglądać szczególnie elegancko.

Zestawy odzieży

- damskiej.

Od XIX w. powstawały zestawy odzieży damskiej składające się z kilku sztuk odzieży. Wcześniej jedynymi zestawami odzieży damskiej były komplety i kostiumy szyte zwykle z tego samego materiału. Dzisiejsza moda umożliwiła zestawienia, które zależą od indywidualnych gustów.

Kostium składa się ze spódnicy i żakietu, czasem uzupełnia się go kamizelką. Kostium klasyczny charakteryzuje surowe, niemal męskie wykończenie i użycie ponadczasowych materiałów. Żakiet z wyłogami jest lekko wcięty w talii, jedno lub dwurzędowy z wszytymi kieszeniami. Wąską spódnicę szyje się z tego samego materiału, z którego jest uszyty żakiet.

Modne kostiumy nie są tak klasyczne, mają różnorodne wykończenia. Często łączy się ze sobą materiały i wszywa zdobienia. Nazwa kostium zależy najczęściej od rodzaju żakietu lub stylu.

Rodzaje zestawów.

- kostium klasyczny,

- kostium Chanel,

- kostium w stylu ludowym,

- garsonka – składa się ze spódnicy i nieusztywnionego żakietu,

- garnitur damski (spodium) – zestawienie marynarki i spodni,

- ubranie koordynowane – nazwy tej używa się do określenia zestawów odzieży z harmonizujących ze sobą materiałów, są to różne gatunkowo lub kolorystycznie materiały o takim samym wzorze lub materiały o różnym wzorze, lecz o identycznym układzie kolorów,

- zestaw oddzielnych części odzieży – połączenie pasujących do siebie części odzieży, których nie sprzedaje się w kompletach,

- zestaw zharmonizowanych części odzieży – połączenie pasujących do siebie pod względem stylu i materiału części odzieży,

- komplet – nazwą tą określamy zestawienie kostiumu, sukienki lub garnituru z płaszczem,

- kompozycja – poszczególne elementy kompozycji szyte są z różnych, lecz pasujących do siebie materiałów.

GARNITURY

Garnitur składa się z marynarki i spodni. Jest to głównie strój męski i chłopięcy. Materiał, fason i wykończenie garnituru zależy od przeznaczenia. Wśród garniturów dominują wprawdzie klasyczne fasony, ale wpływ mody daje się zauważyć także i tutaj.

Uzupełnienie do garnituru dwuczęściowego może stanowić kamizelka – powstaje w ten sposób garnitur trzyczęściowy.

Często spotyka się również zestawienia marynarek i spodni. Poszczególne części są uszyte z różnych materiałów, są jednak dopasowane kolorystycznie pod względem kroju, wzorów i wykończeń.

Rodzaje zestawów:

- zestaw z marynarką w stylu sportowym – elegancka marynarka w stylu sportowym jest z reguły jednokolorowa, zapinana na metalowe guziki, jedno- lub dwurzędowa,

- garnitur konferencyjny – jednorzędówka z kamizelką lub dwurzędówka, szyta z ciemnych eleganckich materiałów,

- zestaw sportowy – szyty zwykle z surowych materiałów, z wykończeniami w stylu sportowym takim, jak widoczne stębnowania, naszywane kieszenie, pasek na tyle marynarki,

- komplet wypoczynkowy – wdzianko szyje się często w stylu koszulowym lub ściągnięte na dole, z plisą na guziki i rękawami z mankietem, często jest ono bez podszewki,

- garnitur w stylu ludowym – charakterystyczne dla tego garnituru są: stójka, kontrastowe obszycia, hafty, aplikacje i ozdobne guziki.

CZYNNIKI DECYDUJĄCE O WŁAŚCIWOŚCIACH MATERIAŁÓW ODZIEŻOWYCH

Właściwości użytkowe i estetyczne materiałów odzieżowych zależą od wielu czynników, w których dominujące znaczenie mają właściwości włókien.

Badania organoleptyczne

Polegają na ocenie właściwości tkanin, dzianin lub innych wyrobów za pomocą zmysłów: wzroku, dotyku i węchu. Metoda ta wymaga dużej wprawy, pozwala jednak na szybką i bezpośrednią ocenę. Wadą jej jest to, że nie daje dokładnych wyników.

Na podstawie badań organoleptycznych można określić niektóre właściwości tkaniny związane z jej budową i wykończeniem. Wrażenie przy dotyku i wygląd zewnętrzny tkaniny pozwala określić rodzaj zastosowanego splotu, rodzaj wykończenia, sprężystość tkaniny, układalność. Wzrokowo określa się sposób nadawania wzoru tkaninie; czy jest to tkanina kolorowo tkana, czy też drukowana. Przez wyprucie kilku nitek osnowy i wątku można określić sposób otrzymywania przędzy (czy jest to przędza zgrzebna czy czesankowa) i nitek, stopień skrętu, liczbę pojedynczych nitek, z których nitka została skręcona, a przez ręczne rozciąganie - jej wytrzymałość. Przez zgniecenie próbki w ręku można określić odporność tkaniny na mięcie.

Na podstawie znajomości rodzaju włókien oraz budowy i wykończenia tkaniny, można powiedzieć do pewnego stopnia jej właściwości higieniczne , wytrzymałościowe, konfekcyjne itp.

Wzrokowo oraz na podstawie wrażenia przy dotyku można określić budowę dzianiny, rodzaj zastosowanych nitek, rodzaj splotu, sposób nadania wzoru dzianinie, miękkość, układalność. Wyciągając nitkę można stwierdzić, czy jest to dzianina rządkowa, czy też kolumienkowa. W kierunku kolumienek dzianina przeważnie jest mniej rozciągliwa niż w kierunku rządków. Prawą i lewą stronę dzianiny można rozróżnić na podstawie oglądania przeplotu oczek, wyraźniejszego wzoru.

Badania laboratoryjne

Wynikami badań i pomiarów laboratoryjnych dotyczących zmiany wymiarów wyrobu po praniu, odporności wybarwień na działanie wody, wytrzymałości wyrobu na rozciąganie, są dane liczbowe zwane wskaźnikami. Metoda laboratoryjna wymaga posiadania aparatury pomiarowej i przyrządów, na których można określić poszczególne wskaźniki, oraz odpowiednich warunków klimatycznych do przeprowadzania badań. Badania laboratoryjne przeprowadza się w celu kontroli jakości wyrobów włókienniczych i oceny ich właściwości użytkowych. Tego rodzaju badania są przeprowadzane zarówno w laboratoriach metrologicznych zakładów włókienniczych jak i odzieżowych.

Laboratoryjna ocena jakości wyrobów włókienniczych poza wyznaczaniem parametrów strukturalnych obejmuje również badania wskaźników użytkowych, które można sklasyfikować w trzech zasadniczych grupach:

- wskaźniki higieniczne wyrobu,

- wskaźniki określające trwałość wyrobu,

- wskaźniki estetyczne wyrobu.

Próbne użytkowanie odzieży

Rzeczywistą ocenę nowych pod względem składu włókien, jak i sposobu wykończenia wyrobu można uzyskać w doświadczalnym użytkowaniu odzieży z nich wykonanej.

Zasady doświadczalnego użytkowania odzieży tak ustalono, aby gwarantowały porównywalność i obiektywność wyników. Badania takie są jednak długotrwałe i kosztowne, ponieważ obserwacje przeprowadza się w ciągu założonego czasu użytkowania, często trwającego nawet kilkanaście miesięcy. Metoda doświadczalnego użytkowania wyrobów odzieżowych określa czas użytkowania w godzinach oraz czynniki decydujące o właściwościach użytkowych i sposobie ich wyznaczania.

Właściwości użytkowe materiałów odzieżowych

Do właściwości użytkowych należą: właściwości higieniczne, wytrzymałościowe i estetyczne.

1. Właściwości higieniczne: higroskopijność, wodochłonność, przepuszczalność powietrza, ciepłochronność

2. Właściwości wytrzymałościowe: odporność na ścieranie, wytrzymałość na wypychanie, na przebicie kulką, na rozdzieranie, rozciąganie

3. Właściwości estetyczne: odporność na wybłyszczanie, odporność na zginanie, mięcie, na piling, trwałość wymiarów, odporność na wybarwianie.

Badania właściwości higienicznych materiałów odzieżowych

Z punktu widzenia wymagań zdrowotno-higienicznych główną rolą odzieży jest utrzymywanie stałej temperatury ciała (wynoszącej ok. 37⁰C), niezbędnej do normalnego funkcjonowania organizmu. W chłodnym klimacie odzież powinna zatrzymywać odpływ ciepła z organizmu do otoczenia. Natomiast w klimacie ciepłym, jak również przy pracy związanej z wysiłkiem fizycznym, któremu towarzyszy zawsze wytwarzanie pewnej ilości ciepła, odzież może pośrednio przyczyniać się do ochładzania organizmu. Organizm bowiem w tych warunkach wydziela znaczne ilości potu, który zostaje wchłonięty przez odzież bezpośrednio stykającą się z ciałem (bielizną) i przekazany na zewnątrz w postaci pary przez warstwę odzieży wierzchniej. Wchłanianie potu z powierzchni skóry przez tkaninę zapobiega jednocześnie zaziębieniu, które mogłoby nastąpić, gdyby pot wyparowując bezpośrednio ze skóry na zewnątrz powodował gwałtowne oziębienie ciała.

Ze względu na wymagania higieny, tkaniny powinny wykazywać w zależności od przeznaczenia odpowiednią: higroskopijność, wodochłonność, przepuszczalność powietrza, właściwości cieplne.

Higroskopijność

Włókna, a tym samym i wyroby włókiennicze, należą do materiałów higroskopijnych, czyli odznaczają się zdolnością wiązania pary wodnej z powietrza. Ilość wody związanej przez włókna zależy od warunków atmosferycznych i zmienia się do momentu ustalenia się stanu równowagi między wilgotnością właściwą dla danego rodzaju włókna i wilgotnością powietrza. Zależnie od panujących warunków atmosferycznych wyrób włókienniczy będzie wchłaniał lub oddawał wilgoć do otaczającego powietrza. Higroskopijność tkaniny i dzianiny zależy od rodzaju surowca oraz ich budowy i sposobu wykończenia. Tkaniny porowate, luźno tkane lub spulchnione wchłaniają więcej pary wodnej niż tkaniny wytworzone z tych samych włókien, ale o zwartej budowie. Dobrze wchłaniają wilgoć tkaniny lniane, bawełniane, natomiast słabo tkaniny z włókien chemicznych. Ilość wilgoci, którą może wchłonąć surowiec, zależy od temperatury i ilości wilgoci zawartej w otaczającej atmosferze.

Higroskopijność – określa się procentowo stosunkiem przyrostu masy próbki aklimatyzowanej, umieszczonej na określony czas w powietrzu o wilgotności względnej 100%, do masy tej próbki po wysuszeniu.

$$H = \frac{m_{w} - m_{s}}{m_{s}} \bullet 100\ \lbrack\%\rbrack$$

W którym: m_w – masa próbki w warunkach 100% wilgotności względnej powietrza [g]

m_s – masa próbki wysuszonej [g]

Wodochłonność

Po zanurzeniu wyrobów włókienniczych w wodzie znaczna jej ilość zostaje zatrzymana między włóknami przędzy, tak że masa wyrobu może wzrosnąć nawet 3-krotnie, zależnie od struktury, rodzaju surowca.

W czasie użytkowania odzież jest narażona na działanie deszczu, śniegu, prania i wielokrotnego suszenia, co powoduje zmianę jej właściwości. Znajomość wodochłonnych właściwości danej tkaniny lub dzianiny pozwala na odpowiednie jej zastosowanie. Dla materiałów odzieżowych oznacza się wodochłonność względną W_w. Wodochłonność względna jest to iloraz masy wody pochłoniętej przez aklimatyzowaną próbkę po zanurzeniu jej w ciągu określonego czasu w wodzie, do masy próbki aklimatyzowanej, wyrażony w procentach.

$$W_{w} = \frac{m_{m} - m_{a}}{m_{a}} \bullet 100\ \lbrack\%\rbrack$$

W którym: m_m – masa próbki po zanurzeniu w wodzie [g]

m_a – masa próbki aklimatyzowanej [g]

Przepuszczalność powietrza

Jest to ilość powietrza przenikającego przez jednostkę powierzchni wyrobu w ciągu jednostki czasu przy określonej różnicy ciśnień powierzchni po obu stronach wyrobu. Wymagania dotyczące wartości przepuszczalności powietrza zależą, podobnie jak i inne właściwości użytkowe, od przeznaczenia odzieży, dla tkanin lub dzianin przeznaczonych na bieliznę osobistą przepuszczalność powietrza powinna być duża, natomiast dla tkanin na kurtki zimowe – stosunkowo niewielka.

Decydujący wpływ na przepuszczalność powietrza wywiera budowa i wykończenie tkaniny.

Do pomiaru przepuszczalności powietrza stosuje się aparaty pracujące na zasadzie wytworzenia odpowiedniej różnicy ciśnień po obu stronach badanej próbki, w rezultacie czego przez wyrób włókienniczy przepłynie mierzona objętość powietrza w ciągu określonego czasu.

Przepuszczalność powietrza wyrobów włókienniczych określa się jako objętość powietrza przechodzącego przez jednostkową powierzchnię aklimatyzowanego wyrobu włókienniczego w ciągu jednostki czasu przy ustalonej różnicy ciśnień po obu stronach wyrobu.

Przepuszczalność powietrza W określa się zależnością:

$$W = \frac{V}{F \bullet t}\text{\ \ }\left\lbrack \frac{\text{dm}^{3}}{m^{2} \bullet s} \right\rbrack$$

Gdzie: V – objętość przepływającego powietrza przez badaną próbkę [dm³]

F – powierzchnia badanej próbki [m²]

t – czas badania [s]

Do wyznaczania przepuszczalności powietrza stosuje się wiele różnych aparatów, z których najbardziej rozpowszechnione są aparaty z gazomierzem i aparaty z przepływomierzem do pomiaru prędkości przepływu powietrza.

Ciepłochronność wyrobów włókienniczych

Właściwości cieplne tkanin dotyczą ich izolacyjności oraz zdolności do pochłaniania lub odbijania promieni cieplnych. Miarą izolacyjności cieplnej tkanin jest ilość ciepła przewodzonego przez jednostkę powierzchni tkaniny w ciągu jednostki czasu przy określonej różnicy temperatur po obu stronach tkaniny. Co najmniej 2/3 objętości poszczególnych materiałów odzieżowych stanowi powietrze, które jest dobrym izolatorem ciepła, objętość powietrza wynosi w tkaninach gładkich ok. 50%, w tkaninach drapanych ok. 90% w dzianinach ok. 90%. O izolacyjności tkanin decyduje zatem ilość powietrza zawartego w tkaninie. Jak wiadomo, różnice w izolacyjności cieplnej włókien są stosunkowo niewielkie. Ciepłochronność to przenikanie ciepła przez wyrób w wyniku jednoczesnego przewodzenia, promieniowania i unoszenia.

Miarą ciepłochronności jest ilość ciepła przenikająca przez jednostkę powierzchni wyrobu w ciągu jednostki czasu przy określonej różnicy temperatur po obu stronach próbki.

Przyrząd do wyznaczania przenikania ciepła

W czasie pomiaru reguluje się zmianą odporności oporników moc prądu spiral grzejnych tak, aby temperatura walca przyrządu nie zmieniała się.

W tym przypadku ilość ciepła wytworzona w walcu równa się ilości ciepła przechodzącego przez próbkę. Moc prądu spiral grzejnych w watach wyznacza się na podstawie wskazań mierników.

Zdolność tkanin do pochłaniania lub odbijania promieni cieplnych zależy od rodzaju powierzchni tkaniny oraz jej koloru. Tkaniny o powierzchni chropowatej i matowej, podobnie jak tkaniny w kolorach ciemnych przyciągają promienie cieplne. Jeżeli założymy, że tkanina biała pochłonie 100 jednostek ciepła, to:

- tkanina jasnozielona pochłonie 102 jednostki ciepła,

- tkanina jasnożółta pochłonie 152 jednostki ciepła,

- tkanina jasnoczerwona 161 jednostek ciepła,

- tkanina czarna – 208 jednostek ciepła.

Odzież winna stanowić barierę izolacyjną, która utrzymuje na stałym poziomie ciepłotę ciała i zapewnia komfort mikroklimat, jaki tworzy się pomiędzy ciałem ludzkim a odzieżą.

Warunki komfortu mikroklimatu wyznaczamy w sposób przybliżony

- właściwa izolacyjność cieplna, pozwalająca na utrzymywanie średniej temperatury skóry człowieka 33⁰C

- zdolność odzieży do odprowadzania potu w postaci cieczy,

- właściwa wentylacyjność odzieży, zabezpieczająca suwanie z warstw przyskórnych nadmiaru CO₂

Czynniki decydujące o ciepłochronnych właściwościach skór futerkowych:

- ilość powietrza utrzymująca się pomiędzy włosami futra

- ilość powietrza znajdującego się we wnętrzu poszczególnych włosów szczególnie w warstwie rdzeniowej,

- substancja keratynowa włosów

- spoistość okrywy włosowej.

Ilość bezwładnego powietrza, jaka jest zawarta między włosami, wewnątrz włosów oraz w tkance skórnej stanowi warstwę izolacyjną, która decyduje o ciepłochronności skóry futerkowej.

Izolacyjność stanowi sposób wymiany ciepła człowiek – środowisko.

Właściwości cieplne odzieży dotyczą ich izolacyjności, zdolności do pochłaniania a także do odbijania promieni cieplnych.

Od czego zależy izolacyjność?

- wielkość powierzchni odzieży

- gradientu temperatur pomiędzy skórą a zewnętrzną powierzchnią materiału

- wartości wspólnego przewodzenia ciepła

Izolacyjność odzieży jest wprost proporcjonalna do jej grubości i można ją przedstawić na podstawie poniższej zależności

Izolacyjność = 1,6 ∙ grubość [cm]

Wskaźnikiem charakteryzującym izolacyjność cieplną jest współczynnik przewodzenia ciepła.

Ogólna definicja współczynnika przewodzenia ciepła:

$$\lambda = \frac{W}{m \bullet K}$$

𝝀 – jest to ilość przewodzonego ciepła w jednostce czasu, przez 1m² powierzchni przegrody o grubości 1m przy różnicy temperatur powierzchni z jednej i drugiej strony równej 1K.

Jest to parametr informujący, ile ciepła przenika przez materiał izolacyjny. Im współczynnik jest niższy, tym materiał jest lepszym izolatorem.

Jednostką izolacyjności w układzie Si jest clo.

Jest to specyficzna jednostka przeznaczona do opisu odporności cieplnej odzieży.

1 clo – określa izolację cieplną odzieży wymaganą do zapewnienia tzw. standardowej osobie, komfortu technicznego w pomieszczeniu, w którym temperatura powietrza wynosi 21^oC, wilgotność 50%, a prędkość przepływu powietrza 0,01 m/s. w układzie SI 1 clo odpowiada oporowi przewodzenia wynoszącemu 1clo = 0,1555 m²k/W=0,18 m²hk/kcal.

- najwyższą izolacyjnością charakteryzuje się odzież Eskimosów, która wynosi 4 clo.

- wartość izolacyjności letniej odzieży wynosi ok. 0,6 clo

- wartość izolacyjności zimowej odzieży wynosi 1 clo.

Grupy asortymentowe gotowego wyrobu futrzarskiego

- futro i kurtki (damskie, męskie, młodzieżowe, dziecięce)

- błamy i pelisy

- kożuchy włosem do wewnątrz (np. welury, nappa)

- płaszcze, wiatrówki

- nakrycia głowy (czapki), szale

- kołnierze, zarękawki (mufki)

- bodiery (komplety na futra)

- etole, pelerynki

- rękawiczki, kapelusze (najczęściej skóra królika)

- śpiwory

- kombinezony i kierpce sporządzane z ciężkich skór reniferów

- inne wyroby.

Kożuszki

Kożuszki, podkożuszki – najczęściej wykonane są ze skór owczych lub jagnięcych z przystrzyżonym włosem do wysokości 1-3 cm. Wierzchy konfekcji męskiej oraz dziecięcej barwione są najczęściej na brązowo, natomiast damskie oprócz tego na niebiesko, czerwono, zielono itp. Kożuszki te stanowią tradycyjny strój mieszkańców Podhala.

Okrycia głowy

- czapki futrzane – zimowe okrycie głowy o powszechnym zastosowaniu. Noszone zarówno dla ochrony przed zimnem, jak też dla ozdoby (ukierunkowane do stosowanej mody). Czapki stanowią uzupełnienie noszonych płaszczy futrzanych, zazwyczaj szyte z tego samego rodzaju skóry.

Na damskie czapki stosuje się skóry dowolnego rodzaju od krótkowłosych do długowłosych. Ze względów ekonomicznych używa się do tego celu resztki materiału pozostałego po uszyciu kosztownego wyrobu futrzanego, bądź mniej wartościowych części skór, jak: ogony, łapy, łby.

Pelisy:

Szyte są ze skór futerkowych o miękkiej okrywie włosowej, odznaczają się bardzo małym ciężarem a przede wszystkim dużą trwałością. Używane są tutaj najczęściej skóry z nutrii, piżmaków, susłów oraz nisko strzyżonych baranów. Natomiast na błamy palt dziecięcych stosuje się skóry zajęcze oraz królicze.

Palta

Palta futrzane – wierzch palta futrzarskiego stanowi tkanina wełniana, natomiast spód wykonany jest z kawałków jednego rodzaju skór futerkowych, które zszywane są ze sobą brzegami w postaci tzw. błamów. Błam wykonuje się przeważnie z futer mniej szlachetnych, jednak wymaga się, aby wykazywały dużą trwałość dostateczną miękkość okrywy włosowej oraz niezbyt duży ciężar.

Etole

Rodzaj ubioru ozdobnego mającego postać długiego i szerokiego szala, który jest wykonany z kilkunastu wyjątkowych skór (o włosach średniej długości), pochodzących od jednego gatunku odmiany zwierząt. Na etole najczęściej używamy skór norek, szynszyli. Szczególnie efektywne są etolki z norek.

Wyroby futerkowe używane są podczas różnych uroczystości, np. togi rektorów szkół wyższych.

Badania właściwości wytrzymałościowych materiałów odzieżowych

Odzież w czasie użytkowania i w procesach konserwacji ulega zniszczeniu pod działaniem czynników mechanicznych i chemicznych, których wartość zależy od warunków użytkowania. Siły mechaniczne działające w procesie użytkowania powodują przecieranie się tkaniny, jej wypychanie, rozdzieranie, rozciąganie. Zwykle ślady zniszczenia występują stopniowo. Początkowo rozluźnia się struktura tkaniny i osłabieniu ulegają poszczególne włókienka, a następnie przerywają się nitki i ujawniają się zniszczenia tkaniny (przetarcia, dziury).

Najważniejszymi właściwościami materiałów odzieżowych są:

- odporność na ścieranie,

- wytrzymałość na wypychanie,

- wytrzymałość na przebicie kulką,

- wytrzymałość na rozdzieranie,

- maksymalna siła, przy rozciąganiu i wydłużenie względne przy maksymalnej sile.

Odporność na ścieranie

Jednym z tych czynników mechanicznych powodujących powstawanie uszkodzeń w różnych miejscach odzieży w postaci dziur, przetarcia na kantach i załamaniach, wytartych prześwitów i tym podobnych jest ścieranie.

Zjawisko ścierania jest wynikiem tarcia powierzchni tkaniny o tkaninę lub o inne tworzywo, w wyniku czego następuje ubytek masy użytkowanego wyrobu. Odporność tkanin na ścieranie jest właściwością decydującą o trwałości wyrobu podczas użytkowania.

Odporność tkanin na ścieranie zależy od:

- surowca: największą odporność wykazują włókna syntetyczne poliamidowe i poliestrowe, anajmniejszą włókna naturalne bawełniane i wełniane,

- kierunku działania siły tarcia: tkanina przeciera się szybciej, gdy siła trąca działa w kierunku prostopadłym do powierzchni materiału (przetarcia na kolanach spodni) oraz wtedy, gdy ścieranie następuje w jednym kierunku (przecieranie się kołnierzyka koszuli w wyniku ocierania o szyję),

- splotu: atłasy, satyny, czyli sploty mające długie przeploty i małą liczbę przewiązań osnowy z wątkiem. nadają tkaninom większą wytrzymałość na ścieranie niż sploty krótkoprzeplotowe, np. splot płócienny, tkaniny o splotach złożonych, z nawarstwionym jednym lub dwoma układami nitek również uodporniają tkaninę na ścieranie,

- liczności nitek: wzrost liczności nitek zwiększa odporność na ścieranie,

- rodzaju nitek: nitki wielokrotne i skręcane wielostopniowo zastosowane na osnowę i wątek zwiększają odporność tkanin na tarcie,

- wykończenia: nałożone na powierzchnię tkaniny apretury chronią ją przed zbyt szybkim przetarciem, z kolei proces drapania (flanela) osłabia strukturę materiału.

Laboratoryjnie odporność na ścieranie bada się w aparacie Martindale’a i określa się liczbą obrotów potrzebną do powstania zniszczenia próbki (norma PN-EN ISO 12947-2) lub ubytkiem masy próbki po ścieraniu (norma PN-EN ISO 12947-3).

Za zniszczenie próbki uznaje się:

- w tkaninie, dwie oddzielne nitki są całkowicie zniszczone (przetarte),

- w dzianinie, jedna zniszczona (przetarta) nitka powoduje powstanie dziury,

- w wyrobie z okrywą, okrywa jest całkowicie zniszczona, we włókninie, pierwsze zniszczenie (przetarcie) w postaci dziury ma średnicę równą co najmniej 0,5 mm.

Zasada wyznaczania polega na tym, że próbki wyrobu włókienniczego będące w stałym kontakcie
z nieruchomym ścieraczem pod ustalonym ciśnieniem poruszają się cyklicznie po krzywych Lissajous.

Wytrzymałość tkanin na wypychanie

Wytrzymałość na wypychanie jest wskaźnikiem charakteryzującym przydatność użytkową wyrobów włókienniczych poddawanych rozciąganiu wielo-kierunkowemu. Wskaźnik ten ma szczególne znaczenie dla tych wyrobów, które w czasie użytkowania są poddawane intensywnemu wypychaniu, jak tkaniny spadochronowe, żaglowe.

W czasie badania próbka jest poddawana wielokierunkowemu naciskowi, powodującemu jej wyoblenie, a następnie pęknięcie. Wartość ciśnienia w kN/m² powodującego pęknięcie określonej powierzchni wyrobu nazywamy wytrzymałością na wypychanie. Występujące wyoblenie mierzy się w mm w chwili pęknięcia próbki. Pomiary przeprowadza się na przyrządzie do wyznaczania wytrzymałości na wypychanie.

Wytrzymałość na przebicie kulką

Badanie wytrzymałości na przebicie kulką jest bardzo istotne dla dzianin i wyrobów pończoszniczych. Przeprowadza się je według normy PN-79/P-04738, na specjalnym przyrządzie lub na zrywarce zaopatrzonej w odpowiednie urządzenie, umożliwiające przebicie próbki wyrobu włókienniczego prostopadle do powierzchni kulką metalową o określonej średnicy. Do badań tkanin technicznych, włóknin, filców stosuje się kulkę o średnicy 10 mm, dla pozostałych rodzajów wyrobów o średnicy 20 mm. Uchwyt do wypychania kulką składa się z dwóch elementów, trzpień wraz z umieszczoną na nim kulką są połączone z siłomierzem zrywarki natomiast korpus wraz z pozostałymi częściami

z dolnym zaciskiem zrywarki. Podczas pomiaru rejestrowana jest siła działania kulki na próbkę.

Rozprostowaną próbkę umieszcza się między pierścieniami i uchwytu i zakleszcza przez dokręcenie śrub. Prędkość posuwu zrywarki dobiera się tak, aby czas badania wynosił 20±5 sekund.

Na podstawie wyników pomiarów oblicza się:

- średnią siłę przebicia wg wzoru:

w którym: W_i – siła przebicia poszczególnych próbek, n – liczba pomiarów.

- średnią wysokość wyoblenia ze wzoru:

w którym: h_i – wysokość wyoblenia poszczególnych próbek w mm.

Wytrzymałość na rozdzieranie

Wytrzymałość na rozdzieranie jest wskaźnikiem określającym przede wszystkim właściwości użytkowe tkanin, dzianin, włóknin. Jej wartość zależy od rodzaju splotu oraz wytrzymałości nitek tworzących materiał odzieżowy. Jedną z metod wyznaczania wytrzymałości na rozdzieranie tkanin określa norma PN-EN ISO 13937-3. Do pomiaru tego wskaźnika należy przygotować próbki o następującym kształcie

Próbki wycięte w kierunku wzdłużnym do brzegu tkaniny służą do wyznaczenia wytrzymałości na rozdzieranie systemu nitek kierunku poprzecznego, i odwrotnie. Ustalenie wartości siły rozdzierania przeprowadza się na podstawie wykresu lub odczytu ze skali. Uzyskane wykresy dla każdej z próbek należy podzielić na cztery równe przedziały wzdłuż osi drogi rozdzierania, poczynając od pierwszego, a kończąc na ostatnim piku. Pierwsza część nie powinna być uwzględniana przy obliczaniu wartości średniej. Z pozostałych trzech części wybiera się wartości sił dwóch najwyższych i dwóch najniższych pików.

Wytrzymałość na rozdzieranie (P) oblicza się w daN, jako średnią arytmetyczną z maksymalnych wartości sił rozdzierania, odczytanych ze wszystkich przedziałów wykresu wszystkich badanych próbek.

Wytrzymałość na rozdzieranie (P) obliczamy ze wzoru:

gdzie:

P_t – maksymalna wartość siły odczytana
w poszczególnych przedziałach wykresu dla poszczególnych próbek [daN],

m – liczba przedziałów, na które został podzielony wykres,

n – liczba próbek

Maksymalna siła przy rozciąganiu i wydłużenie względne przy maksymalnej sile

Pod wpływem obciążenia tkanina rozciąga się i wydłuża. Jeżeli nie doprowadzi się do rozerwania tkaniny, to po usunięciu obciążenia wydłużenie tkaniny po pewnym czasie może zaniknąć. Wydłużenie zanikające, z biegiem czasu jest dodatnią cechą tkaniny, ponieważ świadczy o jej sprężystości. Badanie wytrzymałości materiałów odzieżowych przy rozciąganiu jest podstawowym sprawdzianem właściwości użytkowych oraz technologicznych tych wyrobów. Wytrzymałość dla tych samych włókien (nitek, tkanin) może być różna przy badaniu w stanie suchym i na mokro.

Wytrzymałość materiałów włókienniczych przy rozciąganiu zależy:

- od rodzaju surowca;

- od splotu, tkanina o splocie płóciennym jest bardziej wytrzymała niż tkanina z tego samego surowca, ale wykonana splotem atłasowym,

- liczności nitek, tkaniny o dużej liczności nitek są bardziej wytrzymałe od tkanin luźno tkanych,

- wykończenia, spilśnianie lub pokrywanie apreturami wzmacnia tkaninę, drapanie osłabia jej konstrukcję.

Jednym ze sposobów określania wytrzymałości tkanin na rozerwanie jest wyznaczenie maksymalnej siły i wydłużenia względnego przy maksymalnej sile metodą paska (norma PN-EN ISO 13934-1). Badanie polega na zarejestrowaniu podczas rozciągania maksymalnej siły oraz odpowiadającego maksymalnej sile wydłużenia bezwzględnego. Wydłużenie bezwzględne jest to przyrost długości próbki roboczej wywołany działaniem siły. Wydłużenie względne wyznacza się jako stosunek wartości wydłużenia bezwzględnego próbki roboczej przy maksymalnej sile do jej długości początkowej.

Wydłużenie względne podaje się w procentach:

gdzie:

∆l – przyrost długości próbki, mm,

l₀ – długość początkowa próbki, mm,

l₁ – długość próbki oznaczona przy maksymalnej sile, mm.

Pomiar siły maksymalnej i wydłużenia przy sile maksymalnej przeprowadza się za pomocą maszyn wytrzymałościowych zwanych potocznie zrywarkami.

Badanie właściwości estetycznych materiałów odzieżowych

O estetycznym wyglądzie tkaniny i innych wyrobów włókienniczych decyduje wiele właściwości: sztywność zginania, odporność na mięcie, odporność na piling, trwałość wymiarów, odporność wybarwień na światło, pranie, prasowanie, pot i tarcie.

Sztywność zginania

Sztywność zginania jest to opór, jaki stawia ciało odkształceniom sprężystym spowodowanym działaniem zewnętrznych sił zginających. Sztywność zginania wyrobu włókienniczego zależy od sztywności włókien, z których jest wyprodukowany, struktury przędzy oraz struktury samego wyrobu, a także w dużym stopniu od procesów wykończalniczych, jakim był poddany. Wyznacza się ją w celu określenia układalności wyrobu włókienniczego oraz jego przydatności użytkowej, gdyż cecha ta wpływa m. In. na gniotliwość i podatność formowania żądanych kształtów odzieży. Do wyznaczania wskaźników sztywności zginania wg PN-ISO 9073-7 stosuje się metodę stałego kąta. W metodzie stałego kąta używa się przyrządu, którego głównymi elementami są: płaszczyzna pozioma, płaszczyzna ukośna, nachylona w stosunku do płaszczyzny poziomej pod kątem 41^o30’ oraz przymiar metalowy o wymiarach 400x30x5 mm i podziałce elementarnej 1 mm. Pomiaru dokonuje się przez przesuwanie próbki z prędkością ok. 10 mm (S, umieszczonej na płaszczyźnie poziomej i obciążonej przymiarem metalowym, aż do momentu gdy koniec paska tkaniny pod własnym ciężarem zetknie się z ukośną płaszczyzną. Długość zwisającej części paska próbki odczytuje się na przymiarze metalowym w punkcie B i jest określana jako długość zwisu. Sztywność zginania (G) oblicza się wg wzoru:

G=10^-3*m*l_g³*g [µNm]

w którym:

m - masa powierzchniowa wyrobu [g/m²];

lg - długość gięcia czyli połowa obliczonej średniej długości zwisu próbki [mm]

g - przyspieszenie ziemskie równe 9,806 m/s².

Dla wyrobów o długości gięcia poniżej 20 mm oraz wyrobów o tendencji do skręcania (więcej niż 45^o)lub zwijania sztywność oznacza się metodą pętli.

Długość pętelki jest to odległość między punktem zakleszczenia a najniższym punktem zwisającej pionowo próbki. Przyrząd składa się z zacisków, w których zakleszcza się próbkę i przymiaru o podziałce elementarnej 1 mm. Po ukształtowaniu paska tkaniny w pętlę zakleszcza się jego końce długość ok. 25 mm w zaciskach przyrządu, tak aby obwód pętli wynosił 2500 mm. Po upływie 10 sekund odczytuje się długość pętli z dokładnością do 1 mm.

Odporność na mięcie

Podatność wyrobu na mięcie się jest zjawiskiem niekorzystnym, gdyż obniża wartość użytkową odzieży. W czasie użytkowania na tkaninie lub na innym wyrobie włókienniczym tworzą się załamania i zagięcia. Jeżeli powstałe załamanie po pewnym czasie nie znikają, to wyrób ma nieładny wygląd, a jego wartość użytkowa znacznie się obniża. Gniotliwość wyrobów zależy od:

- rodzaju surowca, tkaniny wytworzone z włókien o małej sprężystości (len, bawełna, wiskoza), mają tendencję do gniecenia w czasie użytkowania.

- splotu, tkaniny o splotach z dużą liczbą punktów powiązań osnowy z wątkiem (splot płócienny) stają się sztywne i bardzo podatne na gniecenie niż tkaniny wykonane splotami o długich przeplotach (splot satynowy i atłasowy)

- wykończenia, tkaniny usztywnione (krochmalone) gniotą się bardziej niż tkaniny spulchnione, drapane i miękkie; tkaniny gofrowane, a więc mające nierówną powierzchnię, są odporne na mięcie; również tkaniny pokryte apreturą przeciwgniotliwą są uodpornione na gniecenie;

- koloru i wyglądu powierzchni, na tkaninach jednobarwnych, jasnych wyraźniej widać zagniecenia niż na takich samych tkaninach ale w ciemnych kolorach; zagniecenia są również mniej widoczne na tkaninach drukowanych. Najprościej odporność na mięcie materiałów włókienniczych określa się gniotąc je w dłoni, a następnie wyprostowując. Im więcej pozostanie załamań i większy będzie ich kąt, tym próbka wykazuje mniejszą odporność na gniecenie. Laboratoryjnie odporność na mięcie określa się kątem mięcia, jaki pozostanie po usunięciu obciążenia między ramionami paska próbki uprzednio zagiętego o 180⁰ i obciążonego.

Odporność na pilling

W czasie użytkowania wyrobów włókienniczych a przede wszystkim z włókien chemicznych i ich mieszanek na skutek działania zmiennych sił zewnętrznych rozciągających, zginających lub tarcia powstałych na powierzchni tkanin (dzianin) pilling. Charakteryzuje się kuleczkami utworzonymi z zagęszczonych włókien. Podczas powstawania pillingu najpierw następuje zmechacenie powierzchni włókien, zaczynają się tworzyć ich skupiska, które w końcu zwijają się w kuleczki, zwane pillami. W przypadku gdy do tworzących się pill dostaną się włókna z innych wyrobów, niekorzystny wygląd (dzianiny) potęguje się, gdyż wówczas najczęściej pile zawierają włókna o różnej barwie. Takie zmiany powierzchni pogarszają znacznie wygląd estetyczny wyrobu. Odporność na pilling jest więc jednym z zasadniczych kryteriów oceny jakości tkanin (dzianin). Stąd wynika konieczność badania takiego parametry jako ważnego wskaźnika warunkującego estetyczny wygląd odzieży. Badania laboratoryjne odporności na pilling przeprowadza się różnymi metodami – na aparacie o specjalnej konstrukcji lub na przyrządach odpowiednio przystosowanych do ścierania.

Niezależnie od metody badania odporności na pilling przebiega ono w dwóch etapach:

- uzyskanie za pomocą przyrządu zjawiska pillingu,

- ocena jakościowa i ilościowa pillingu.

Wyznaczanie skłonności powierzchni płaskiego wyrobu do mechacenia i pillingu można prowadzić, wykorzystując aparat skrzynkowy – metoda PN-EN ISO 12945-1, bądź aparat Martindalea – metoda PN-EN ISO 12945-2.

Walki z próbkami umieszcza się w komorze skrzynki do badania pillingu, którą następnie zamyka się. Skrzynkę wraz, z rurkami obraca się określoną liczbę obrotów, po czym próbki wyjmuje się i rozpruwa szew. Oceny zmiany wyglądu powierzchni próbki określa się według skali od 1 do 5 (tabela poniżej).

Stopień	Opis
5	Brak zmian
4	Powierzchnia lekko zmechacona i/lub częściowo uformowane pille
3	Powierzchnia umiarkowanie zmechacona i/lub umiarkowany pilling. Pille o różnych wymiarach i gęstości częściowo pokrywają powierzchnię próbki
2	Powierzchnia wyraźnie zmechacona i/lub wyraźny pilling. Pille o różnych wymiarach i gęstości pokrywają znaczną część powierzchni próbki
1	Silne zmechacenie powierzchni i/lub intensywny pilling. Pille o różnych wymiarach i gęstości pokrywają całą powierzchnię próbki.

Trwałość wymiarów

Tkaniny i dzianiny szczególnie wyprodukowane z włókien naturalnych mogą zmieniać swoje wymiary pod wpływem wilgoci, wody i ciepła, jakie towarzyszą procesom konfekcjonowania, wskutek działania deszczu lub śniegu w czasie użytkowania odzieży oraz podczas chemicznego czyszczenia.

Zjawisko zmiany wymiarów jest spowodowane zanikaniem odkształceń przędzy, tworzącej dany wyrób, pod wpływem działania pary lub wody. Odkształcenia przędzy powstają w czasie procesów technologicznych tkania, dziania i wykończania, w którym tkaniny i dzianiny są poddawane różnym naprężeniom.

Trwałość wymiarów zależy od:

- surowca: włókna bawełniane lniane i wiskozowe klasyczne mają tendencję do wykurczania podczas prania. Tkaniny wełniane niewłaściwie konserwowane mogą ulec także wykurczeniu w wyniku spilśniania,

- wykończenia: nałożone na tkaniny apertury przeciwkurczliwe zapobiegają zmianom wymiarów podczas prania.

Wyznaczanie zmiany wymiarów przeprowadza się między innymi po:

- zamoczeniu w wodzie,

- praniu ręcznym w temperaturze 40°C,

- praniu mechanicznym w temp. 90°C, (lub 60°C albo 40°C dla tkanin wrażliwych na wyższą temperaturę),

- prasowaniu

Oznaczenie próbki roboczej do wyznaczania zmian wymiarów

w którym:

l₀ – długość zaznaczonego odcinka przed praniem, zamaczaniem, prasowaniem w mm,

l_z – długość zaznaczonego odcinka po praniu, zamaczaniu i prasowaniu w mm.

Zmiana wymiarów występuje ze znakiem ujemnym (-) w przypadku zmniejszenia wymiaru zaznaczonego odcinka po praniu lub dodatnim (+) w przypadku zwiększania wymiarów. Zmianę wymiarów tkaniny oblicza się jako średnią arytmetyczną zmian wymiarów poszczególnych odcinków, osobno dla kierunku osnowy i wątku.

Odporność wybarwień

Pod wpływem działania czynników fizykochemicznych i chemicznych (pranie, światło, prasowanie, tarcie) zachodzą zmiany w wybarwieniu wyrobu. Zmieniać się może intensywność, odcień lub żywość barwy. Trwałość wybarwienia zależy od rodzaju użytego barwnika, metody barwienia oraz wykończenia tkaniny lub innego wyrobu włókienniczego. Dobrej odporności na światło wymaga się przede wszystkim na tkaninach przeznaczonych na odzież letnią, aby nie płowiała na słońcu. Dobrej odporności na tarcie i pot wymaga się przede wszystkim od barwników na tkaninach bieliźnianych, sukienkowych i podszewkowych, aby nie brudziły ciała i innej odzieży. Dobrej odporności na pranie wymaga się od barwników na tkaninach bieliźnianych oraz tych, które są często prane, aby pod wpływem proszków nie następowało ,,farbowanie" i zmiana odcienia koloru. Dobrej odporności na prasowanie wymaga się od barwników na tkaninach ubraniowych, które w czasie konfekcjonowania poddawane są działaniu prasowania i pary wodnej.

Wyznaczanie odporności wybarwienia polega na poddaniu próbki wyrobu działaniu określonego czynnika. Gdy zachodzi potrzeba oceny stopnia zabrudzenia bieli, przeprowadza się badanie wybarwionej próbki łącznie z nie barwionymi tkaninami towarzyszącymi. Tkaniny te przy badaniu odporności wybarwień na czynniki mokre przekłada się z próbkami wybarwionymi. Na tkaninę towarzyszącą dobiera się najczęściej tkaninę o splocie płóciennym i masie 1 m² 100-125 g. Tkanina towarzysząca nie powinna zawierać resztek chemikaliów ani chemicznie uszkodzonych włókien. Tkaniny towarzyszące z bawełny i lnu powinny być bielone, a z innych włókien – oczyszczone do stopnia zwykłej bieli. Badanie próbki wybarwionej przeprowadza się z dwiema tkaninami towarzyszącymi, z których jedna jest z tego samego rodzaju włókna co próbka badana, druga zaś – z włókna podanego w tabeli (poniżej):

Rodzaje tkanin towarzyszących przy badaniu odporności wybarwień na czynniki mokre

Rodzaj próbki badanej	Stosowana próbka towarzysząca
bawełniana	wełniana
lniana	wełniana
wełniana	bawełniana
jedwabna	bawełniana
z włókien wiskozowych	wełniana
z włókien poliamidowych	wełniana lub z włókien wiskozowych
z włókien poliestrowych	wełniana

Oceny stopnia odporności wybarwienia dokonuje się wzrokowo oddzielnie na podstawie zmiany barwy próbki powstałej w wyniku wyznaczania i oddzielnie na podstawie zabrudzenia nie barwionych tkanin towarzyszących. Podstawą wzrokowej oceny jest zmiana barwy próbki badanej i próbki nie badanej. Zmianę barwy porównuje się z wzorcową szarą skalą do oceny stopnia zmiany barwy według PN-EN 20105-A02:1996.

Szara skala składa się ze skali do oceny stopnia zmiany wybarwień i oceny stopnia zabrudzenia bieli. Pierwszą z nich stosuje się dla próbek badanych, drugą zaś dla towarzyszących. Każda z tych skal składa się z pięciu par pasków szarej barwy naklejonych na czarnym kartonie. Górny pasek w każdej parze, zwany paskiem zasadniczym, ma jednakową barwę. Dolne paski, zwane towarzyszącymi, mają zmienną intensywność zabarwienia. W skali zmiany barwy paski zasadnicze mają barwę ciemnoszarą, a paski towarzyszące – barwę szarą, lecz o coraz jaśniejszym zabarwieniu. Stopień odporności 5 jest przedstawiony na skali za pomocą pasków o identycznych barwach ciemnoszarych (brak zmian), natomiast stopień 1 jest zestawiony z ciemnoszarego paska zasadniczego oraz dużo jaśniejszego paska towarzyszącego (największa zmiana wybarwienia).

W skali zabrudzenia bieli według PN-EN 20105-A03:1996 paski górne są śnieżnobiałe, a paski dolne o stopniowo wzrastającym zabrudzeniu (w stopniu 5 pasek jest również śnieżnobiały). Przy ocenie odporności wybarwień układa się obok siebie w tej samej płaszczyźnie jednakowo ustawione pod względem splotu próbki, a obok umieszcza się komplet wzorców szarej skali barw. Otaczająca powierzchnia powinna być jednostajnie szara, nieco ciemniejsza od najciemniejszej barwy szarej skali.Badanie odporności wybarwień na tarcie przeprowadza się w specjalnych urządzeniach Crocktester lub Staingtester. Oznaczenie polega na pocieraniu tkaniny bawełnianej zwilżoną lub suchą białą tkaniną bawełnianą o splocie płóciennym (batyst) i na określeniu stopnia zabrudzenia bieli tkaniny trącej według szarej skali. Odporność wybarwienia na tarcie wyznacza się za pomocą skali stopnia zabrudzenia bieli. Oceny dokonuje się wzrokowo na podstawie różnicy barwy próbki towarzyszącej (białej) traktowanej próbką roboczą i pierwotnej (nie poddanej badaniu). Stopień zabrudzenia tkaniny towarzyszącej określa się wskaźnikiem liczbowym, odpowiadającym parze pól skali przedstawiającej taki kontrast jak próbka towarzysząca traktowana i pierwotna.

Odporność wybarwień na tarcie bada się w warunkach suchych i na mokro.

Zasada oznaczenia odporności barwy na światło polega na działaniu sztucznego światła na próbki badanych materiałów oraz na próbki ośmiu wzorców skali niebieskiej. Oceny dokonuje się przez porównanie za pomocą szarej skali zmiany barwy wzorców niebieskich ze zmianą barwy każdej badanej próbki. W tabeli poniżej podano skalę odporności wybarwień na światło.

Łatwość usuwania brodu

Łatwość usuwania brudu zależy od rodzaju włókna, z którego jest wykonana tkanina oraz od jej budowy. Z tkanin lnianych brud spiera się lepiej niż z tkanin bawełnianych, z tkanin rzadkich i porowatych łatwiej niż z gęstych o mocno skręconych nitkach. Tkaniny z włókien syntetycznych odznaczają się dużą skłonnością do brudzenia się, ponieważ włókna te mają łatwość elektryzowania się, co sprzyja przyciąganiu cząsteczek kurzu z powietrza i osadzaniu się ich na powierzchni tkaniny. Jednak w procesie prania brud łatwo daje się usunąć z ich powierzchni. Jedynie zanieczyszczenia zawierające tłuszcze są trudno usuwalne z tkanin syntetycznych i powodują trwałe ich zaszarzenie.

Właściwości konfekcyjne materiałów odzieżowych

Właściwości konfekcyjne tkanin charakteryzują zachowanie się tkaniny w procesach związanych
z wyrobem odzieży. Na ich podstawie ustala się pewne warunki procesu technologicznego, liczbę warstw tkaniny do rozkroju, szerokość szwów, liczbę ściegów na centymetr, rodzaj i grubość nici do szycia, sposób i temperaturę prasowania.

Właściwości konfekcyjne materiałów odzieżowych charakteryzowane są przez następujące wskaźniki:

• układalność,

• wygląd powierzchni tkaniny,

• śliskość,

• podatność na rozciąganie,

• opór stawiany przez tkaninę przy rozkroju,

• strzępienie się tkaniny,

• rozsuwanie się nitek w szwach,

• termiczne właściwości tkanin.

Miękkość i układalność

Miękkość, układalność, czyli podatność na marszczenie się i układanie wpływają na wybór odpowiedniego fasonu odzieży. Próbka pod wpływem własnego ciężaru odkształca się przyjmując sfałdowany kształt.

Wygląd powierzchni tkaniny

Wygląd powierzchni tkaniny odgrywa dużą rolę przy rozkroju tkanin. W przypadku tkaniny o powierzchni pokrytej włosem należy ustalić kierunek włosa w odzieży i uwzględnić go przy układaniu szablonów oraz układaniu warstw tkaniny do rozkroju, a także przy prasowaniu. Tkaniny o drobnych wzorach bezkierunkowych nie stwarzają specjalnych trudności przy układaniu form do kroju. Natomiast tkaniny deseniowane, w kratę, w duże niesymetryczne wzory wymagają specjalnego opracowania układu kroju. W tych przypadkach przewiduje się większe zużycie tkanin na dany fason odzieży niż w przypadku tkanin gładkich lub o drobnych wzorach.

Śliskość tkaniny

Śliskość tkaniny zależy od charakteru jej powierzchni i ma znaczenie przy układaniu tkanin w warstwy do rozkroju i przy szyciu. Tkaniny o gładkiej powierzchni ze sztucznego włókna i włókien syntetycznych zsuwają się i przemieszczają przy układaniu w warstwy jak również przy rozkroju. Dlatego układa się je w niewielkiej liczbie warstw i spina uchwytami zaciskającymi.

Podatność na rozciąganie

Podatność na rozciąganie tkanin utrudnia układanie ich w warstwach (warstwowanie) i rozkrój. W tym przypadku należy ostrożnie i umiejętnie obchodzić się z tkaniną.

Opór stawiany przez tkaninę przy rozkroju

Opór stawiany przez tkaninę przy rozkroju jest różny w zależności od rodzaju tkaniny – trudniejsze od innych są do rozkroju tkaniny lniane. Na stopień oporu przy rozkroju wpływa gęstość tkaniny i apretura usztywniająca.

Strzępienie się tkaniny

Strzępienie się tkaniny wpływa na mniejszą trwałość szwów i powoduje konieczność powiększania ich szerokości 1,5 do 2 razy w porównaniu z tkaninami nie strzępiącymi się. Strzępienie się tkaniny zmusza do wprowadzenia dodatkowej operacji obrzucania szwów oraz zwiększa normy zużycia materiałów podstawowych i dodatków.

Przesuwalność nitek w szwach

Rozsuwanie nitek w szwach występuje w tkaninach o rzadkim przeplataniu się gładkich nitek osnowy i wątku. Nitki rozsuwają się zazwyczaj w tych szwach, które w czasie użytkowania ulegają wielokrotnemu rozciąganiu, a więc najczęściej w szwach łokciowych, w tylnym środkowym szwie spodni. Szwy w tkaninach, w których nitki łatwo rozsuwają się powinny być szersze, a ścieg gęstszy.

Przesuwalność nitek w szwie oznacza się na zrywarce:

• dla tkanin cienkich – 73,5 N;

• dla tkanin grubszych – 117,7 N.

Termiczne właściwości tkanin

W procesie konfekcjonowania może nastąpić osłabienie tkaniny na skutek działania wysokiej temperatury w czasie prasowania, przy czym zmniejszenie wytrzymałości następuje znacznie wcześniej niż pojawienie się śladów przypalenia tkaniny. W związku z tym należy przestrzegać stosowania odpowiedniej temperatury przy prasowaniu tkanin z poszczególnych rodzajów włókien.

Właściwości specjalne materiałów odzieżowych

Zastosowanie materiałów włókienniczych do wytwarzania odzieży o specjalnym przeznaczeniu wymaga spełnienia przez nie określonych parametrów, między innymi wysokiej wodoodporności, odporności na deszcz, oleofobowości.

Wodoodporność

Wodoodporność – jest to właściwość wyrobu włókienniczego, polegająca na nieprzepuszczaniu wody przy stałym lub wzrastającym ciśnieniu.

Wskaźnikami wodoodporności mogą być:

- wartość ciśnienia hydrostatycznego potrzebna do przeniknięcia przez próbkę pierwszych trzech kropel wody, przy stopniowym podwyższaniu ciśnienia wody działającej na powierzchnię próbki,

- czas potrzebny do przejścia przez próbkę pierwszych trzech kropel, przy stałym ciśnieniu wody działającym na powierzchnię próbki,

- ilość wody przenikającej przez próbkę, przy stałym ciśnieniu wody działającym na jej powierzchnię.

Właściwości wodoodporne wyrobu zależą od rodzaju przędzy, budowy tkaniny, ciśnienia hydrostatycznego i czasu działania wody. Wodoodporność wyznacza się za pomocą penetrometru lub metodą niecki.Badanie wodoodporności polega na stałym zwiększaniu słupa wody z prędkością 1,7 mm/s, co uzyskuje się przez przesuwanie szklanego cylindra napełnionego wodą. Po ukazaniu się trzeciej kropli na powierzchni badanej próbki odczytuje się wartość ciśnienia na skali rurki manometrycznej. Prostszym sposobem wyznaczania wodoodporności metodą hydrostatyczną jest tzw. metoda niecki. Na czworokątnej ramce drewnianej umocowanej na nóżkach zawiesza się badaną, zmiętą tkaninę uformowaną w woreczek, do którego nalewa się wodę destylowaną. Miarą wodoodporności jest czas, w jakim badana próbka nie będzie przepuszczać wody.

Odporność na deszcz

Odporność na deszcz określa się za pomocą wskaźników:

- nasiąkliwość, to jest przyrost masy próbki w ciągu określonego działania sztucznego deszczu w ustalonych warunkach,

- przepuszczalność wody, to jest objętość wody, która przenika przez próbkę podczas padania sztucznego deszczu w ustalonych warunkach, wyrażona w cm³/dm².

Do wyznaczania odporności na deszcz wyrobów włókienniczych według PN-91/P-04629 stosuje się przyrząd typu FF-10 oraz przyrząd według Bundesmanna.

Próbka mocowana jest na naczyniu, w którym zbierana jest woda, jaka przeniknęła przez próbkę. Naczynie z próbką znajduje się w odległości 500 mm poniżej środka sitka i może być ustawione
w położeniu poziomym bądź pochylone pod katem 45 stopni w stosunku do poziomu.

Aklimatyzowane próbki po zważeniu mocuje się na naczyniu aparatu, lekko je naprężając. Próbkę poddaje się działaniu sztucznego deszczu przez 1,5,10,30 lub 60 minut w zależności od rodzaju badanego materiału. Po upływie ustalonego czasu padania deszczu zdejmuje się próbkę z naczynia, lekko osusza i wycina się ze środkowej części kwadrat o wymiarach 100 x 100 mm i natychmiast waży. Z naczynia umieszczonego w przyrządzie pod próbką przelewa się zebraną w nim wodę do cylindra miarowego i mierzy jej objętość. Na podstawie otrzymanych wyników pomiarów oblicza się średnią nasiąkliwość wyrobu oraz średnią przepuszczalność wody przez wyrób.

Oleofobowość

Zastosowanie materiałów odzieżowych na niektóre wyroby, ubrania robocze, wymaga od nich odporności na zabrudzenia typu tłuszczowego. Efekt ten uzyskuje się przez zastosowanie szlachetnych wykończeń tkanin z wykorzystaniem związków fluoroorganicznych – wykończenie oleofobowe.

Wyznaczenie efektu oleofobowego według PN-P-84525:1998 polega na nanoszeniu na wyrób kropel określonej mieszaniny płynnych węglowodorów (olej parafinowy, n-heptan) i na ocenie zachowania się ich w ustalonym czasie.

Efekt oleofobowy ocenia się wizualnie obserwując kształt kropli oraz tkaninę:

1. kulisty kształt kropli oznacza, że tkanina nie została zwilżona – wynik pozytywny,

2. spłaszczona kropla, bez zwilżenia tkaniny, wynik niejednoznaczny, badanie należy powtórzyć,

3. kropla rozpływa się i zwilża tkaninę – wynik negatywny,

4. kropla wsiąka w próbkę, zwilżając tkaninę – wynik negatywny.