PSYCHOLOGIA OSOBOWOŚCI- KOLOKWIUM II- ĆWICZENIA- TOMASZ BESTA- NOTATECZKI MERY, AGA, DZASTA , IZA, ASIA & KASIA !

Zajęcia 8.Ponowoczesnoe problemów wyboru tożsamości

Podstawy psychologii osobowości według psychologii ewolucyjnej. Płynna tożsamość. Ponowoczesne wzorce osobowe.

LITERATURA:

1. Gergen, K. J.(2009). Nasycone Ja. Dylematy tożsamości w życiu współczesnym (str.79-­‐ 112). PWN.

KENNETH J. GERGEN, SPOŁECZNE NASYCENIE I ZALUDNIENE SELF

TECHNOLOGIE SPOŁECZNEGO NASYCENIA

W wyniku procesu społecznego nasycania, liczebność, zróżnicowanie oraz intensywność na-szych związków z innymi ludźmi coraz bardziej zapełniają nam dni. Aby w pełni docenić wielkość zmiany kulturowej i jej przypuszczalną intensyfikację w najbliższych dekadach, należy skoncentrować się wpierw na kontekście technologicznym, gdyż w dużej mierze to właśnie ciąg kolejnych innowacji technicznych doprowadził do tak ogromnego rozprzestrzeniania się związków i zależności między ludźmi.

Zajmiemy się dwiema istotnymi fazami rozwoju technicznego, które z grubsza można by określić jako fazy niskiego i wysokiego stechnicyzowania (low-tech i high-tech). Jeśli mógłbym w tym miejscu zasugerować coś czytelnikowi, to radzę możliwie szybko przeczytać poniższy fragment dotyczący rozwoju technologicznego, aby potem lepiej ogarnąć całość tekstu.

Światowe życie w fazie wysoce stechnicyzowanej

Siedem innowacji fazy nisko stechnicyzowanej zaledwie zapoczątkowało proces społecznego nasycania. Ostatnie dwie dekady niewyobrażalnie zwiększyły możliwości „zagęszczania związków”. Musimy więc pokrótce przyjrzeć się tej drugiej, high-tech fazie technologii społecznego nasycania, a zwłaszcza zmianom w transporcie lotniczym, telewizji oraz komunika-cji elektronicznej.

Świetlana przyszłość video

Po pierwsze, koniecznie należy uwzględnić zjawisko, które co prawda bierze swe początki z low-tech fazy radia, filmu i wydawnictw wysoko nakładowych, lecz które stało się naprawdę istotne dopiero w wysoce stechnicyzowanej erze telewizji. Jest to fenomen pomnażania self [self-multiplication], czy też możliwość bycia znacząco obecnym w więcej niż jednym miejscu bądź czasie.

Telewizja spowodowała wykładniczy przyrost pomnażania self.

PROCES SPOŁECZNEGO NASYCANIA

Nowe typy związków

Z różnych form związków powstałych, między innymi, w wyniku procesu społecznego nasycania, dwa są szczególnie ważne. Pierwszy z nich to typ przyjaznego kochanka. Dla zdeklarowanego romantyka obiekt uczuć był wszystkim. Posiadał tak nieproporcjonalnie wielką wartość, iż życie wypełnione wiernym przywiązaniem i oddaniem można było traktować je-dynie jako wstęp do duchowej wspólnoty trwającej wieczność. Wiara w małżeństwo „z prawdziwej miłości” jest nadal rozpowszechniona, lecz wraz z nasycaniem się społecznego świata związki tego typu stają się nierealistyczne. Obecnie mężczyźni i kobiety (zwłaszcza ci wykonujący wolne zawody) często znajdują się w ciągłym ruchu – podróżują w interesach, na konferencje, prowadzą kampanie reklamowe, konsultacje, wyjeżdżają na wakacje, etc. Wyznania „nie mogę bez ciebie żyć” tracą na autentyczności, kiedy trzeba do nich dodać „ale dopiero od następnego wtorku, aż do, być może soboty”. A ponieważ po drodze spotykamy wielu atrakcyjnych przedstawicieli płci przeciwnej (którzy mogą dostarczyć nam nie tylko towarzystwa ale i korzyści zawodowych), samo życie niejako zachęca nas do przyjacielskich romans-sów o niskiej intensywności. Dla przykładu, pewna niezamężna, pracująca kobieta z Mary-land wyznała mi, że „widuje się” z prawnikiem z sąsiedztwa (nieudane małżeństwo), bo do-starcza jej to przyjemności i jest wygodne. Jednakże, poszedł on ostatnio w odstawkę, kiedy ulubiony „stary przyjaciel” z jej branży przyjechał z Oklahomy. Oprócz tego, szczególnie latem, bardzo chętnie spędza weekendy z pewnym doradcą z Bostonu (co ma związek z jej zawodem), którego jacht zakotwiczony jest przy snobistycznej wysepce Martha’s Vineyard1. Każdy z tych panów, z kolei, ma oprócz niej inne przyjaciółki.

Drugi ciekawy wzór relacji – nazwijmy je „związkami z mikrofalówki” - spotykamy coraz częściej w stosunkach domowych. Tradycyjnie pojmowana, idealna „komórka rodzinna” po-siadała ścisłe, wzajemnie ze sobą powiązane „jądro”, składające się z ojca-żywiciela, matki-opiekunki oraz dzieci, których życie kręciło się wokół domu do czasu osiągnięcia dorosłości. Proces społecznego nasycenia głęboko przeorał ten model. Obecnie, zarówno mąż, jak i żona najprawdopodobniej pracują i mają własne rozrywki poza rodziną – zapotrzebowanie na opiekunki do dzieci, przedszkola i żłobki ciągle rośnie; dodatkowe zajęcia dzieci mogą być rozproszone po całym mieście a nawet odbywać się poza miastem; wieczorne zobowiązania i pokusy częste wyciągają z domu tak rodziców, jak i dzieci powyżej szóstego roku życia; w czasie weekendów zaś członkowie rodziny angażują się zazwyczaj w różnego rodzaju działalność poza domem (sportową, religijną, charytatywną, hobbystyczną). Nawet jeśli znajdą się razem w domu, to odmienne gusta telewizyjne i tak skierują ich do różnych odbiorników.

W wielu rodzinach kluczowy rytuał celebrowania jedności rodziny – wspólny obiad – stał się wydarzeniem rzadkim i niecodziennym. W niektórych domach stół w jadalni, dawniej symboliczne centrum rodziny, jest zarzucony książkami, gazetami, listami i innymi przedmiotami rzuconymi tam przez członków rodziny, którzy byli akurat przelotem w domu. Dom jest bar-dziej miejscem noclegu niż gniazdem rodzinnym.

Jednocześnie jednak wielu rodziców wzdryga się przed odrzuceniem tradycyjnych wyobrażeń o rodzinnej zażyłości. W efekcie, pojawia się nowy typ związku, w którym członkowie rodziny próbują sobie rekompensować rozległe obszary „osobności” za pomocą intensywnego wyrażania wzajemnego przywiązania. Wedle wielu – natężenie przechodzi w jakość. Kuchenka mikrofalowa jest czymś więcej niż tylko technicznym wsparciem dla osób prowadzących społecznie nasycony tryb życia. Jest również dobrym symbolem nowego typu związków – w obu wypadkach użytkownicy „włączają” wzmożone ciepło w celu natychmiastowego dostarczenia sobie pożywienia. Smak i wartości odżywcze takiego „pokarmu” są w obu wypadkach kwestią sporną.

ZALUDNIONE JA- SELF

Mogą one sygnalizować fakt zaludnienia self, nabywania różnorodnych i rozbieżnych potencjalnych sposobów życia. To właśnie zaludnienie self zaczyna podkopywać tradycyjne przywiązanie do zarówno romantycznych, jak i nowoczesnych form życia. Ma to podstawowe znaczenie dla przygotowania sceny na nadejście postmodernistycznej przemiany.

Wystawieni na oddziaływanie innych osób, zmieniamy się na dwa główne sposoby. Zwiększamy naszą „wiedzę, że” i „wiedzę jak”. W pierwszym przypadku, poprzez wystawienie na innych uczymy się niezliczonej ilości szczegółów o ich pracy, zachowaniu, ubiorze manierach itp. Przetrawiamy ogromną ilość informacji o wzorach i zasadach wzajemnej wymiany. Np. w czasie godziny spędzonej na ulicy w dużym mieście dowiadujemy się o tym, w jaki sposób ubierają się ludzie biali, czarni, pochodzący z wyższych i niższych klas społecznych. Możemy dowiedzieć się jak zachowują się japońscy biznesmeni, żebraczki.

Ten gwałtowny przyrost wiedzy o świecie społecznym tworzy podstawę dla drugiego typu uczenia się, wiedzy jak. Uczymy się jak wykorzystać uprzednio zdobytą wiedzę, w jaki sposób kształtować ją do użytku społecznego, jak działać, by życie społeczne toczyło się bez przeszkód.

Co ważniejsze, w miarę tego jak postępuje proces społecznego nasycenia, stajemy się swymi własnymi pastiszami, naśladowczą zbieraniną fragmentów zachowań innych ludzi.

innym”. Ujmując to szerzej, pod koniec stulecia self staje się w coraz większym stopniu zaludnione postaciami innych. Nie jesteśmy już „pojedynczy” czy nawet „kilkakrotni”, lecz jak ujął to Walt Whitman: „zawieramy w sobie tłumy”.

Zaludnienie self nie tylko to stwarza nowe możliwości w kontaktach międzyludzkich, lecz czyni również wielowarstwowym subiektywne życie jednostki. Każde z nabywanych od innych self może wnieść swój wkład w wewnętrzne dialogi i prywatne dyskusje, które prowadzimy sami ze sobą na temat otaczających nas osób, wydarzeń i problemów.

Na podobnej zasadzie specjaliści od stosunków rodzinnych Paul Rosenblatt i Sara Wright mówią o równoległych rzeczywistościach [shadow realities], które występują w ścisłych związkach między ludźmi. Oprócz wspólnego obszaru rzeczywistości, jaki para ludzi dzieli ze sobą, każdy z partnerów pielęgnuje w sobie własną, odmienną interpretację ich wspólnego życia, interpretację, która mogłaby okazać się zagrażająca lub nieakceptowalna dla współmałżonka. Równoległe rzeczywistości są zazwyczaj generowane i podtrzymywane przez osoby spoza związku, mogą nimi być członkowie dalszej rodziny lub też postaci z mediów.

Brytyjski psycholog Michael Billig i jego współpracownicy badali wartości, cele i ideały którym ludzie poświęcają się w swym codziennym życiu. Odkryli oni, że typowym stanem, w jakim znajduje się jednostka jest stan permanentnego konfliktu wewnętrznego, gdyż dla każdego przekonania istnieje równie silne „kontr-przekonanie”. Ludzie czują, że ich uprzedzenia są uzasadnione, jednakże to bardzo źle jest być nietolerancyjnym; że wszyscy powinni być równi, ale hierarchie też się czasami przydają; i że wszyscy w gruncie rzeczy jesteśmy tacy sami, ale należy podtrzymywać swoją indywidualność. Dla każdej wartości, celu lub ideału przyświecającego jednostce, istnieje również jego przeciwieństwo. Billig konkluduje, że zdolność znoszenia sprzeczności jest istotną cechą umożliwiającą życie we współczesnym społeczeństwie.

STAN MULTIFRENII

Jeśli tego typu scenka wydaje ci się choć odrobinę znana, potwierdza to tylko jak daleko się-gają już skutki społecznego nasycenia i zaludnienia self. Co więcej, w zamęcie współczesne-go życia odkrywamy nowe konstelacje wrażeń i uczuć, nowe wzory samoświadomości. Można nazwać ten syndrom stanem multifrenii, mając na względzie rozszczepienie jednostki na wiele „self-lokat” i „self-inwestycji”. Stan ten do pewnego stopnia wynika z zaludnienia self, po części zaś jest rezultatem wysiłków, jakie czyni owo zaludnione self , by wykorzystać wszystkie możliwości zawarte w istniejących technologiach związków społecznych. W tym sensie, cyklicznie zbliżamy się i oddalamy od stanu multifrenii. Wraz z zwiększaniem się dzięki technologiom naszych możliwości auto ekspresji, coraz częściej owe technologie wykorzystujemy; jednakże w miarę jak z nich korzystamy, coraz bardziej zwiększają się nasze możliwości ekspresji. Błędem byłoby postrzegać stan multifrenii jako chorobę – gdyż często jest ona zabarwiona poczuciem przygody i odkrywania nowych światów. Może zresztą nadejść dzień, kiedy odróżnienie multifrenii od „normalnego życia” nie będzie już możliwe.

Zawrót głowy od nadmiaru chęci

Technologie społecznego nasycania usunęły dwa główne czynniki utrudniające dawniej na-wiązywanie znajomości oraz pozostawanie w związkach, tj. czas i przestrzeń.

W pierwszym przypadku (bycie), w miarę tego jak inni zostają inkorporowani w self, przenikają tam również ich gusta, cele i wartości.. W trakcie nieustającej wymiany nabywa się np. zamiłowanie do kuchni tajlandzkiej, pragnienie zabezpieczenia emerytalnego lub silne przeświadczenie o konieczności ochrony dzikiej przyrody.

Tak więc, z chwilą gdy inni wcielani są do self, a ich pragnienia stają się naszymi, następuje eskalacja dążeń, tego co musimy, chcemy i potrzebujemy. Poświęcamy wiele uwagi, nie szczędzimy starań, cierpimy z powodu frustracji. Każde nowe pragnienie nakłada na nas swe żądania i ogranicza naszą wolność.

EKSPANSJA nieadekwatności

Nie tylko ekspansja self poprzez związki z innymi ludźmi prześladuje jednostkę nieustannym poczuciem „powinienem”. Jest także przesączanie się w codzienną świadomość samo-zwątpienia, ledwo uchwytnego wrażenia nieadekwatności, które powleka nasze działania niepokojącym poczuciem wiszącej nad nami pustki. W pewnym ważnym sensie, to poczucie nieadekwatności jest produktem ubocznym zaludnienia self i obecności społecznych widm. Bowiem w miarę jak inkorporujemy innych w siebie, rozszerza się zakres norm przyzwoitości – zakres tego, co w naszym odczuciu oznacza „dobry”, „zachowujący się odpowiednio” czy „godny naśladowania”.

Jednakże zagrożenie poczuciem nieadekwatności nie jest ograniczone do bezpośredniej kon-frontacji z bliźnimi oraz z mass mediami. Ponieważ wiele kryteriów samooceny zostało włączone w nasze self – w postaci widm społecznych – mogą o sobie dać znać w każdym momencie. Problem z wartościami polega na tym, że są one samowystarczalne. Chcąc być sprawiedliwymi, na przykład, zapominamy o znaczeniu miłości; stawiając na obowiązkowość odwracamy się od spontaniczności. Żadna z tych wartości nie uwzględnia znaczenia wartości alternatywnych. Tak samo jest z chórem społecznych widm. Głos każdej pojedynczej wartości stara się zdyskredytować to wszystko, co nie jest związane z jej standardami. Wszystkie te głosy, niezgodne z naszym aktualnym działaniem, stają się zatem jego wewnętrznymi krytykami, poniżającymi, wyśmiewającymi i odzierającymi działania z możliwości ich dopełnienia.

Racjonalność w odwrocie

Trzeci wymiar multifenii jest ściśle związany z poprzednimi. Chodzi o racjonalność podejmowania codziennych decyzji – o sytuacje, kiedy to staramy się być „rozsądni”. Dlaczegóż to, można by spytać, tak ważne jest, aby nasze dzieci chodziły do ogólniaka? Racjonalna od-powiedź brzmi: wykształcenie średnie zwiększa szanse znalezienia pracy, wysokość przyszłych zarobków, prawdopodobnie także poczucie spełnienia i samorealizacji.

Racjonalność tych odpowiedzi zależy w głównej mierze od podzielania opinii tych, którzy zostali włączeni w nasze self. Aby ukonstytuować własną tożsamość w innych enklawach kulturowych, należałoby te „dobre powody” zamienić na „racjonalizacje”, „fałszywą świadomość” czy „ignorancję”.

W podobny sposób odkładanie pieniędzy na starość w jednych rodzinach jest „przejawem rozsądku”, w innych zaś „igraniem z inflacją”. Dla większości ludzi z kręgu kultury zachodniej miłość jest jedynym sensownym (oraz możliwym do pomyślenia) powodem zawierania małżeństwa, podczas gdy wielu Japończyków mogłoby powoływać się na statystyki wykazujące większą trwałość oraz harmonijność pożycia małżeństw z rozsądku. Racjonalność jest zatem produktem ubocznym partycypacji społecznej.

Jednakże w miarę poszerzania sieci naszych relacji z innymi, każda z takich „lokalnych” racjonalności staje się coraz bardziej zagrożona. To, co jest racjonalne w jednym związku, staje się wątpliwe lub absurdalne z perspektywy innego.

Ponieważ z każdym związkiem wzrasta nasza umiejętność rozpoznawania roszczeń i opinii innych, stale nosimy ze sobą wiele konkurencyjnych oczekiwań, sądów normatywnych i przekonań o „oczywistym rozwiązaniu”. Tak więc, jeśli po-szczególne opcje są naprawdę starannie oceniane, każda decyzja staje się męką. Dzięki nowym technologiom świat związków międzyludzkich staje się coraz bardziej kulturze, ustępuje miejsca wielorakim i rywalizującym ze sobą możliwościom. Wyłania się stan multifreni – porywając jednostkę w kapryśny, pełen kaskad, progów i wirów prąd życia, i obarczając ciężarem powinności, wątpliwości i irracjonalności. Postawa romantyczna czy modernistyczna nie sprawdza się już w codziennym życiu – pojawia się miejsce dla istoty postmodernistycznej.

1. Rappoport, L. Baumgardner, S. Boone, G. (2008). Kultura postmodernistyczna i wielorakie Ja (str. 100 ­‐113).GWP.

Teza: społeczne i emocjonalne przystosowanie się do życia w społeczeństwach postmodernistycznych zachęca do uformowanie pluralistycznego Ja.

Kultura postmodernistyczna!

Na poziomie popularnym kluczowym czynnikiem dla postmodernizmu jest kwestia nasycenia mediami elektronicznymi oraz technopornograficzny obraz świata, jaki one promują. Jeśli nowoczesność rozprzestrzeniła się w znacznej części świata dzięki wprowadzeniu coca-coli, filmów hollywoodzkich i radioodbiorników tranzystorowych, to ponowoczesność przedostaje się do znacznej części świata za pośrednictwem telewizji satelitarnej, internetu i McDonaldsów.

(Tutaj następuje pierdolenie o postmodernizmie, o tym jak to McDonald wymyśla coraz to nowe promocje i produkty i łączy to z jakimś filmem Disneya – generalnie chodzi o tworzenie połączeń ze względu na chęć wprowadzania zmian i różnorodności)

Na poziomie kultury popularnej postmodernizm jest równoznaczny z sytuacją ciągłej zmiany, wielorakości i transformacji: to, czym coś jest dzisiaj, nie będzie tym samym jutro.

Społeczeństwo postmodernistyczne: ZMIANA, WIELORAKOŚĆ, TRANSFORMACJA – dominujące wartości.!!!!

Kvale opisuje ogólny, postmodernistyczny pogląd na świat, wskazując, że w zasadzie określa go rezygnacja z oświeceniowej wiary, iż najlepszą drogą wiodącą ku postępowi jest gromadzenie obiektywnej, naukowej wiedzy.

Rappoport i Kren: nowoczesny ideał postępu osiąganego dzięki racjonalizmowi, wydajności i kontroli społecznej umarł w Auschwitz a pewne fundamentalne zasady myśli postmodernistycznej, takie jak krytyka nauki pozytywistycznej i dekonstrukcja języka, znajdują swoje uzasadnienie w tym , iż nowoczesne instytucje nie były w stanie zapobiec Holocaustowi ani go zrozumieć.

Baudrillard: doprowadził ideę społecznego konstruowania rzeczywistości do skrajności, dowodząc, że rzeczywistość materialna jest coraz częściej rozumiana jako symulakry: symulacje, reprezentacje, wyobrażenia.

PSYCHOSPOŁECZNE PIERWOWZORY

Koncepcja pluralizmu jako podstawowej właściwości osobowości czy też Ja nie jest nowa. Trzyczęściowa koncepcja osobowości, składającej się z id, ego, superego, jest zdecydowanie pluralistyczna i to samo można powiedzieć o koncepcji Ja społecznego i Ja aktywnego (Mead) i w teorii rozwoju Eriksona oraz Berne’a wizji Ja składającego się z Ja rodzica, Ja dziecka i Ja dorosłego.

Nowa i postmodernistyczna koncepcja: pluralizm niekoniecznie jest zły lub że niekoniecznie jest czymś, co powinno się zmniejszyć lub wyeliminować na korzyść hierarchicznej integracji.

Modernizm – PIONOWA, HIERARCHICZNA INTEGRACJA

Postmodernizm – RÓŻNORODNOŚĆ

TEORIA I BADANIE PSYCHOLOGICZNO-SPOŁECZNE

Teoria i badania potwierdzające, iż pojęcie Ja ma charakter pluralistyczny, można pogrupować w 3 dziedziny: kliniczną, teoretyczno-filozoficzną, i społeczną psychologię osobowości.

Wolfe, Zohar, DeBerry odwołali się do teorii kwantów jako podstawy twierdzeń, że ludzie mogą mieć więcej niż jedną personę.

!!! Gergen!!! w artykule „Wieloraka tożsamość: zdrowy, szczęśliwy człowiek nosi wiele masek stwierdził, że pluralistyczna koncepcja samego siebie niekoniecznie musi być przejawem patologii, ale może być całkowicie odpowiednią formą przystosowania społecznego.

Nasycone Ja – jest to Ja, które zawdzięcza swój pluralizm czy wielorakość wystawieniu na ciągły zalew obrazów i informacji wytwarzanych przez ponowoczesne technologie komunikacyjne.

Gergen w podsumowaniu koncepcji dynamicznego Ja i dynamiki nasycenia wskazuje, że cała nowoczesna koncepcja jednostkowej osobowości, opierająca się na pojedynczym, spójnym i stabilnym Ja może zaniknąć pod wpływem technologii socjalizacyjnych, które podkopują wiarę w niepowtarzalność jednostki.

Linville ustaliła, że osoby o bardziej złożonym Ja lepiej radzą sobie ze stresem. Osoby te potrafią kompensować sobie stres związany z jednym obszarem Ja, znajdując ulgę w innych obszarach.

Marcus i Nurius, Fiskei Taylor, Gottschalk i Boone – Badanie: Przebadanie dużej grupy studentów 23pozycyjną skalą, przeznaczoną do mierzenia wielorakości lub pluralizmu Ja. Studenci wypełniali także skalę służącą do pomiaru stresu doznanego w dzieciństwie. Zgodnie z klinicznymi teoriami, że wielorakość Ja może być traktowana jako obrona przeciwko ciężkim przeżyciom z dzieciństwa, stwierdzono istotną korelację (0,53) pomiędzy tymi miarami. Mała podpróba czarnoskórych studentów cechowała się istotnie wyższą wielorakością Ja (pluralizm jako mechanizm adaptacyjny służący radzeniu sobie z rasizmem.)

NOWA PLURALISTYCZNA JEDNOSTKA

Pluralizm szeregowy: ludzie mogą mieć wyraźnie odmienne pojęcia Ja wraz z przechodzeniem przez różne stadia swojego życia (małżeństwo, środowisko itp.) ERA NOWOCZESNA

Pluralizm jednoczesny: ludzie zrozumieją, że mogą odnieść korzyść z posiadania dynamicznego portfolio alternatywnych pojęć Ja w ciągu całego życia ERA PONOWOCZESNA

„Jaki będzie portret pluralistycznej, postmodernistycznej osoby”?

globalnie ukierunkowany światopogląd podkreślający złożoność i niepewność, wysoki poziom elastyczności poznawczej i behawioralnej, różnorodność przyjaźni i relacji koleżeńskich, wysoki poziom relatywizmu moralnego, absurdalne poczucie humoru (warunki spełniają artyści estradowi)

np. Clinton – zmiana poglądów politycznych i płynna moralność, Diana – różnorakie wcielenia, kochającej matki, krzywdzonej żony

IMPLIKACJE I KONTROWERSJE TEORETYCZNE

Gergen – trend w kierunku pluralizmu jest wyłaniającym się sposobem adaptacji do zmian kulturowych i technologicznych zachodzących w społeczeństwach

Koncepcję pluralizmu Ja krytykowano, głosząc, iż jest to po prostu odgrywanie ról. Jednostka może grać różne role jak aktor i zachować zintegrowane poczucie Ja

Początkowo rola może być tylko rolą, ale po kilku latach może zostać zinternalizowana i stanie się odruchowym, autentycznym wzorcem myślenia i działania.

PODSUMOWANIE:

Znaczenie i implikacje pluralistycznego poczucia Ja można analizować na kilka sposobów. W zależności od przyjętej perspektywy rozumienie tego pojęcia może się wahać od poglądu traktującego pluralizm Ja jako rodzaj wyzwolenia i normalny sposób przystosowania, a subosobowości lub alternatywne Ja jako przystosowanie do różnorodności cechującej społeczeństwa postmodernistyczne, po podejście quasi- patologiczne, które uznaje pluralizm za symptom lub skłonność do schizoidalnej fragmentacji psychiki.

Zdrowy, szczęśliwy człowiek może nosić wiele masek. Słuszne wydaje się rozważanie, czy nie należy zastąpić hierarchicznie zintegrowanego systemu, opisanego przez Freuda, systemem bardziej zdecentralizowanym, zintegrowanym poziomo. Sedikides i Skowronski opisują, że Ja ewoluowało, przechodząc przez stadia subiektywnej, obiektywnej, a w końcu symbolicznej samoświadomości. Przyszłe Ja nadeszło i jest pluralistyczne.

(Generalnie 14 stron dziwnych filozoficznych rozważań na temat Ja – starałam się wybrać najważniejsze rzeczy choć łatwo nie było – myślę że nie za wiele z tego może się pojawić generalnie)

Zajęcia 9. Pojęcie własnej osoby i tożsamość. Współczesne podejścia do kształtowania się Ja symbolicznego.

Aspekty Ja wg. Higginsa. Schematy Ja. Współczesne badania nad koncepcją Ja symbolicznego.

LITERATURA:

1. Kofta, M., Doliński, D. (2000). Poznawcze podejście do osobowości (s. 572-­‐586). W: J. Strelau (red.), Psychologia, t. II. Gdańsk, GWP.

1. OBRAZ SIEBIE: POZNAWCZA PODSTAWA INTEGRACJI ZACHOWANIA

• Człowiek WIE, że funkcjonuje, działa i reaguje- ma świadomość własne istnienia i to jest sercem poznawczego podejścia do osobowości.

• Gordon Gallup, Susan Suares- ludzie przeglądający się w lustrze własnemu odbiciu są równocześnie widzami własnego zachowania i wyglądu oraz przedmiotem swojej uwagi, patrząc na to co widzą w lustrze są w stanie uzyskiwać informacje o sobie samych- o wyglądzie, o nastroju, stopniu zmęczenia- dlatego iż zdają sobie sprawę, że oni i ich odbicie w lustrze to to samo- taka zdolność to samoświadomość

• Samoświadomość staje się środkiem uzyskiwania inferencyjnej wiedzy o innych ludziach, jeśli widzimy innego człowieka w sytuacji podobnej do tej, w jakiej sami byliśmy w przeszłości, wnioskujemy, że subiektywne doświadczenie jest podobne do naszego (jeśli sądzimy, że ktoś cierpi, bo my w takiej sytuacji źle się czuliśmy to możemy przyjść mu z pomocą)

• [większość zwierząt nie ma samoświadomości- na lustro reagują tak jakby widziały w nim inną istotę, ale Gallup izolował młode szympansy w pokojach z dużymi lustrami, pierwszą reakcją było zachowanie jak wobec innego osobnika: nieufna postawa, grożenie, podchodzenie, wycofywanie się, po kilku dniach szympansy zaczęły używać lustra do komunikacji z samym sobą: oglądały w nich części ciała, stroiły miny, zmieniały położenie swojego ciała względem lustra, w kolejnym etapie eksperymentu uśpiono zwierzęta i wymalowano im czerwone plamy na czole, po przebudzenie w pomieszczeniu bez luster szympansy nie wykazywały zadnej reakcji, a gdy przeniesiono je do pomieszczeń z lustrami zaczęły badać i dotykać plamę usiłując ją zetrzeć, natomiast gdy to samo zrobiono z szympansami, które nie miały wcześniej kontaktu z lustrem- nie reagowały na plamę w ogóle. Samoświadomość mają także orangutany, ale nie mają jej goryle.

1. PRZEKONANIA O SOBIE I POJĘCIE JA

• Roy Baumeister- definiuje pojecie Ja jako luźno zorganizowany zbiór przekonań o sobie

• Informacje dotyczące Ja są pamiętane lepiej niż te, które nie odnoszą się do Ja

• Rogers, Kuiper, Kirker- badania zapamiętywanie wyrazów odnoszących się do ludzi badanych, lub wyrazów obojętnych

• Spontaniczne pojęcie Ja/ robocze pojęcie Ja- tylko niewielka liczba przekonań o sobie jest przez podmiot w danym momencie uświadamiana

• Hazel Markus- oprócz pojęcia Ja- przekonania podmiotu na temat tego jaki jest, jednostka ma szereg reprezentacji poznawczych dotyczących możliwych stanów Ja- jakim się kiedyś mogło być i co mogło się osiągnąć oraz kim mogę być- mogą być realistycznymi oczekiwaniami, marzeniami lub nieuzasadnionymi obawami

-charakter pozytywny/ negatywny, ukierunkowują nasze działania

• Badania Oettingen- determinanty skuteczności walki z otyłością, wyobrażenia przyszłego Ja niepożądanego prowadzą do korzystnych zmian niż wyobrażanie przyszłego Ja pożądanego

• Higgins wyróżnia dwa wymiary (perspektywy) z jakich Ja jest oceniane i obszarów Ja.

• Perspektywa własna

• Perspektywa znaczących innych- istotne jest wyobrażenie podmiotu o ich sądach a nie to co myślą inni

• Główne dziedziny Ja podlegające ocenie:

1. Ja realne- zbiór atrybutów(umiejętności, cech, wiedzy, aspiracji, marzeń) o których jednostka sądzi, ze jest nimi obdarzona lub sądzi, że ktoś inny tak uważa

2. Ja idealne- zbiór atrybutów, które jednostka chciałaby mieć lub sądzi, że ktoś inny chciałby by je miała

3. Ja powinnościowe- zbiór atrybutów, które powinny charakteryzować jednostkę (ona tak uważa bądź uważa, ze ktos inny tak sądzi)

• Rozbieżność między Ja realnym własnym i Ja idealnym własnym (stopień samoakceptacji)- niespełnienie osobistych nadziei i pragnień- rozczarowanie i frustracja

• Rozbieżność między Ja realnym własnym i Ja idealnym innych znaczących- stan niespełnienia nadziei i pragnień innych osób

• Rozbieżność między Ja realnym własnym i Ja powinnosciowym własnym- stany negatywne, niepożadane, poczucie winy, doznanie własnej moralnej niedoskonałości

• Rozbieżność między JA realnym własnym i ja powinnościowym innych- stan niespełna wymogów społecznych, może się wiązac z otrzymywaniem różnych kar- lęk, poczucie zagrożenia, wstyd

• Redukcja negatywnych emocji dokonuje się dzieki osiąganiu przez podmiot stanów zgodnych z ukierunkowaniami

1. JA JAKO ZJAWISKO HISTORYCZNE, KULTUROWE I SPOŁECZNE

• Kiedyś urodzenie w rodzinie ‘chłopskiej’ np. definiowało pozycję w społeczeństwie, powinności wobec innych były drogowskazem zyciowym, a dzisiaj istotne są zobowiązania wobec siebie: poznanie własnego Ja, zachowywanie się w zgodzie z samym sobą

• Henry Triandis:

• Ja prywatne- to w jaki sposób jednostka spostrzega i rozumie samą siebie, procesy introspekcyjne, decyzje podmiotu, preferencje, poczucie własnej wartości

• Ja publiczne- w jaki sposób jednostka jest spostrzegana przez inne osoby, reputacja, wrażenie na innych ludziach

• Kolektywne Ja- przynależność do różnych grup społecznych, tożsamość etniczna, więzy rodzinne

• Kultury różnią się stopniem, w jakim podkreślają wagę każdego z trzech aspektów Ja

• Kultury kolektywistyczne- skłaniają ludzi do konformizmu wobec norm społecznych, dobrze rozwinięte struty Ja kolektywistycznego i publicznego, np. Japończycy

• Kultury indywidualistyczne- stymulują różnorodność postaw i zachowań, dobrze rozwinięte Ja prywatne, np. Amerykanie

• Nancy Cantor, Sabrina Zirkel- kontekst kulturowy jest niezbędny do wykształcenia pewnych pojęć na temat siebie, dotyczących np. kompetencji społecznych czy bycia społecznie przystosowanym, kultura dostarcza też wartości z którymi się podmiot identyfikuje

• Społeczny charakter Ja- realna obecność innych ludzi wywiera wpływ na to kim jesteśmy i w jaki sposób się zachowujemy oraz o przekonaniach na temat opinii innych osób

• M Baldwin J. Holmes- człowiek ma wiele róznych poznawczych reprezentacji innych ludzi, charakteryzujących się odmiennymi oczekiwaniami co do jego własnych zachowań i preferencji, wpływ nie musi być uświadomiony

• Studentki oceniały fragmenty prozy, zawierające śmiałe opisy seksu, wcześniej proszono je o wyobrażenie sobie własnych rodziców- osoby, które wcześniej myślały o wlasnych rodziach wypowiadaly się mniej pochlebnie o opisach seksu niż ich koleżanki, które myślały o swoich przyjaciołach

1. TRAFNOŚĆ PRZEKONAŃ O SOBIE

• Zasada uprzywilejowanego dostępu- reguła zakładająca, że podmiot ma bezpośredni dostęp do przebiegu własnych procesów psychicznych, a inni ludzi mogą się tylko domyślać, wnioskując o tych procesach na podstawie jego obserwowalnych zachowań

• Richard Nisbett, Timothy Wilson- teza, że ludzie nie mają świadomości dostępu do przebiegu swoich procesów psychicznych, mogą wiedzieć co lubią, ale nie wiedzą jak do tego stanu doszło, jednocześnie wierzą, ze mają taki dostęp i zapytani podają nietrafne wyjaśnienia, ludzie posługują się ‘standardowymi’ wyjaśnieniami obiegowymi „teoriami” przyczynowymi

• Anthony Greenwald- porównuje strukturę Ja do totalitarnego reżimu, który manipuluje informacjami i zniekształca historię, by podtrzymac pozytywne wrażenie o sobie

1. ZNACZENIE SAMOOCENY

• Ewaluacja własnej osoby

• Autofirmacja, Claude Steele- odzyskiwanie zgeneralizowanej pozytywnej samooceny w innej sferze, niż tej w której uprzednio poniosło się porażkę

• Chętnie przynają się do związków z ludźmi odnoszącymi sukcesy

• Pozytywna autoprezentacja- ukazywanie siebie w korzystnym świetle podczas kontaktów z innymi, „wywieranie dobrego wrażenia’

• Strategia samo utrudniania- ludzie podejmują zachowania obniżające ich szanse na osiągnięcie sukcesu w zadaniu diagnostycznym dla poziomu kompetencji , w razie porażki mają wtedy możliwość wytłumaczenia, a w wypadku sukcesu mają podstawy by sądzić, że ich kompetencje są jeszcze większe

• Teoria opanowania trwogi- Solomon, Greenberg- świadomość własnej śmiertelności stanowi dla człowieka źródło lęku i zagrożenia, dosłowną nieśmiertelność człowiekowi może oferować religia (życie po śmierci), nieśmiertelność symboliczną zapewnia uczestnictwo w kulturze

• Wysoka samoocena pozwala człowiekowi czuć się wartościowym elementem kultury lub jej części- podtrzymywanie pozytywnej samooceny staje się sposobem opanowywania trwogi

• U dorosłych wysoka ogólna samoocena wiąże się przede wszystkim z poczuciem kompetencji, moralnej nienaganności, osoba lubiana przez innych, akceptowana przez grupę

• Lubie z negatywną samooceną: nie wykorzystują szans na osiągnięcie sukcesu, generalizują porażki, nie uruchamiają mechanizmu autoafirmacji, tłumaczą porażki wrogością świata zewnętrznego, często są to ludzie, którzy oceniają ciebie trafnie

• Tyler, Brown- większość zdrowych psychicznie, twórczych, szczęsliwych i dobrze przystosowanych ludzi żyje w świecie iluzji- przecenianie własnych zdolności i kompetencji, nadmierny optymizm, przecenianie własnego wpływu

• Heatherton i Tice- osoby mające bardzo pozytywną samoocenę marnotrawią czas na uporczywych próbach realizacji bardzo trudnych, niemożliwych do osiągnięcia czynnościach, zamiast zmienić obszar aktywności

• Ronald Kinney, Peter Gollwitzer- wysoki poziom samooceny bywa na ogół korzystny, gdy człowiek jest już zaangażowany w jakieś działanie

1. PROCESY REFLEKSYJNE I PROCESY AUTOMATYCZNE

• Obecność lustra powodowała, że ludzie pracowali bardziej uporczywie, aby osiągnąć stawiane przed nimi cele, a w warunkach pokusy osoby, u których indukowano stan zwiększonej samoświadomości częściej przestrzegały normy uczciwości, ale jeśli mówiono im że sukces w zadaniu jest uzależniony od poziomu zdolności, stan podwyższonej samoświadomości zwiększał tendencję do oszukiwania

• Konsekwencją samoświadomości jest to, że motywuje to do uporczywego dążenia do celu

• Depresyjny styl funkcjonowania- związany z długotrwałą koncentracją na porażkach

• Dezindywiduacja- subiektywny, przyjemnie odczuwany stan świadomości związany z osłabieniem u jednostek przebywających w grupie ich skłonności do ewaluacji Ja, prowadzący do konformizmu i osłabienia wolicjonalnej kontroli opartej na lęku, wstydzie, poczuciu winy i zobowiązania, stan, w którym osobowość ma minimalny wpływ na zachowanie jednostki

1. CEGIEŁKI SAMOWIEDZY. SKĄD BIERZE SIĘ PRZEŚWIADCZENIE O WŁASNEJ STAŁOŚCI JAKO OSOBY?

• Ja niezależne- człowiek opisuje się poprzez cechy charakteru, przekonania, dążenia, preferencje, uczucia, ‘byt osobny’, istniejący niezależnie od innych ludzi- bardziej pasuje do kultury indywidualistycznej

• JA współzależne- Ludzie kultur kolektywistycznych- myślą o sobie bardziej a kategorii relacji interpersonalnych

• Podejście rozwinięte pod wpływem psycholingwistyki i hermeneutyki- człowiek rzadko zastanawia się nad istnieniem u siebie abstrakcyjnych cech i dyspozycji, częściej nad swoją rolą w rozmaitych scenariuszach wydarzeń, scenariusze są a wautonarracjach- opowieści jakie człowiek tworzy na swój temat

• Tryb ogólnych atrybutów ja- kiedy człowiek zastanawia się nad wadami swojego charakteru

• Tryb więzi interpersonalnych- kiedy uczestniczy w interakcji z ważną dla niego osobą

• Tryb autonarracyjny- kiedy wspomina ważne wydarzenia ze swojego życia bądź wchodzi w skryp związany z pełnieniem roli zawodowej

• Zapis autobiograficzny- stabilna, łatwo dostępna pamięciowo, narracyjna reprezentacja własnej przeszłości

• Autoweryfikacja- aktywne poszukiwanie potwierdzenia, ze jesteśmy obdarzeni pewnymi charakterystycznymi cechami które odróżniają nas od innych

TABELKA 585

Zajęcia 10. Płeć, rodzaj a osobowość. Kształtowanie się pojęcia Ja w kontekście płci.

Perspektywa ewolucyjna i społeczno‐ poznawcza w podejściu do różnic międzypłciowych. Międzykulturowe różnice i podobieństwa w ideologiach i stereotypach związanych z rolami płciowymi. Tożsamość płciowa jako wytwór społeczny i poznawczy.

LITERATURA:

1. Cross, S. E. i Markus, H. R. (2004). Płeć w myśleniu, przekonaniach I działaniu: podejście poznawcze. W: B. Wojciszke (red.), Kobiety i mężczyźni: odmienne spojrzenia na różnice (s. 48-­‐80). Gdańsk: GWP.

1. PŁEĆ W MYŚLENIU, PRZEKONANIACH I DZIAŁANIU: PODEJŚCIE POZNAWCZ.

• Program komediowy w amerykańskiej telewizji, „Sobotnia noc na żywo”, osoba o imieniu Pat (nie znana płeć), zabawa polegała na obserwowaniu zachowań zaproszonych gości, którzy usiłowali określić płeć Pat

• Program wykorzystywał nietolerowanie przez widzów wątpliwości dotyczących płci oraz wyraźną i zawsze obecną potrzebę poznania tożsamości płciowej osób, z którymi się stykamy, bo posiadając wiedzę na temat płci możemy dostosować nasze zachowanie i reakcje

• Przypisanie do wymiaru kobiecość, męskość jest nie tylko czynnikiem determinującym podstawowe procesy myślenia, odczuwania, oceniania, dążenia do czegoś i działania ale też stanowi fakt społeczny, który warunkuje te procesy i nimi rządzi

• Płeć biologiczna wyznacza rolę jaką odgrywamy w reprodukcji, ale definicja płci kulturowej (kobiecość-męskość) wpisana w istotny dla każdego kontekst społeczno-kulturowy określa pozostałe aspekty naszego życia- od imienia po zawód, wybory, preferencje, aspiracje

• Podejście poznawcze: jak płeć wpływa na to CO myślimy i na to JAK rozumujemy, według podejścia poznawczego istotne różnice w zachowaniu mężczyzn i kobiet wynikają ze sposobu w jaki płeć jest przedstawiana w umyśle ludzkim oraz sposobu w jaki nadajemy jej znaczenie

1. PŁEĆ JAKO WYTWÓR SPOŁECZNY I POZNAWCZY

• Płeć jest podstawową kategorią stosowaną do zrozumienia naszego środowiska społecznego i nawiązywania interakcji

• Obecne badania wykazują, że wpływ biologii na różnice pomiędzy płciami jest stosunkowo nikły, a kultura wyolbrzymia te różnice

• Poznawcze podejście do płci może pomóc nam w zrozumieniu dlaczego płeć jest tak istotną kategorią

• Założenie Allporta (1954)- „umysł ludzki musi myśleć kategoriami”- wiele badań potwierdziło tę hipotezę wykazując, ze zdolności człowieka są ograniczone i musimy upraszczać informacje, które bez przerwy do nas napływają

• Podejście ‘poznawczego skąpca” Taylor 1981- zdefiniowano sposoby za pomocą których człowiek w codziennych interakcjach z innymi stosuje kategorie, schematy lub stereotypy ułatwiające kontakty, przyspieszające formułowanie wniosków i opinii

• Grupowanie ludzi według prostych kategorii zmniejsza wysiłek, konieczny do ich zrozumienia- automatycznie przydzielamy innych do kategorii według cech łatwych do zaobserwowania (czarnoskóry facet, businessman, starszy pan) i pozwalamy by ogólne cechy przypisywane tej kategorii kierowały naszymi uczuciami, myślami i zachowaniami do danej osoby- podejście poznawcze pomaga zrozumieć DLACZEGO taki proces zachodzi (bo umysł jest ograniczony i potrzebuje skrótów), W JAKI SPOSÓB zachodzi oraz pomaga poznać czynniki mogące zmniejszyć zbytnie poleganie na kategoryzacjach

• Perspektywa poznawcza pomaga zrozumieć procesy, które podtrzymują stereotypy oraz odkryć w jakich warunkach stereotypy te mogą się zmienić

1. PŁEĆ A SPOSÓB MYŚLENIA O INNYCH

1. PŁEĆ JAKO GŁÓWNA KATEGORIA POJMOWANIA ŚWIATA

• Bruner (1957) nazwał kategoryzację według płci- prymitywną kategoryzacją

• Każda znana kultura dokonuje pewnych rozróżnień ze względu na płeć – zjawisko powszechne

• James (1890) płeć jest podstawową cechą służącą do dzielenia świata, ustępuje pod względem ważności jedynie dzieleniu pomiędzy tym co jest mną, a mną nie jest

• Płeć- jedna z pierwszych kategorii używanych przez dzieci- już w wieku 24 miesięcy dziecko może klasyfikować przedmioty, symbole i dorosłych

• Dwu i trzy-letnie dzieci mają szeroką wiedzę na temat zachowań związanych w płcią, a w wieku 3-4 lat potrafią krytykować innych za zachowanie niezgodne z płcią

• Rozróżnienie męski-kobiecy jest też podstawowym elementem rozwijającego się pojęcia Ja

• Dwu i trzyletnie dzieci mają już poczucie tożsamości płciowej- sposób postrzegania własnej tożsamości płciowej od momentu jej wykształcenia wpływa na wszystkie myśli, uczucia i zachowania

• Żadna inna rola społeczna nie kieruje w większym stopniu zachowaniami jednostki, jej reakcjami emocjonalnymi, funkcjonowaniem poznawczym, wewnętrznymi przekonaniami i ogólnym przystosowaniem psychicznym i społecznym

• Płeć jest główną kategorią myślenia o innych- łatwo ją rozpoznać na podstawie wyglądu

• Płeć jest najwcześniej poznawana ponieważ jest tak ważna dla interakcji społecznych, schematy związane z płcią nasuwają się jako pierwsze

1. PŁEĆ JAKO STEREOTYP LUB SCHEMAT

• Bem: podział społeczeństwa na żeńskich i męskich: mnogość znaczeń, cechy, role ,zajęcia, to tworzy wyobrażenie w naszym umyśle

• Pierwsze badania stereotypów płci: mężczyźni [ jednostki sprawcze, agresywne, przywódcza rola], kobiety [ pasywne, emocjonalne, zależne od relacji z innymi]

• Stereotypy utrwalamy wcześniej poprzez naukę, obserwacje, są wznawiane przez oddziaływanie szkoły, środowiska pracy, mediów, heurystyki poznawcze, uprzedzenia tj. korelacje pozorne, perswazja przekonań

1. ROLA SCHEMATÓW PŁCI W PRZETWARZANIU INFORMACJI

1. AKTYWIZACJA SCHEMATÓW PŁCI

• Badania nad spontanicznością aktywizacji kategorii płci Bower i Karlin (1974)- sądy formułowane na podstawie płci są tworzone znacznie szybciej i łatwiej niż sądy opierające się na cechach osobowościowych

• Jeśli nie pamiętamy dokładnie toku rozmowy to częściej w takich sytuacjach mylimy osoby tej samej niż różnej płci- m.in. Taylor- klasyfikacja pod względem płci została dokonana już na początku rozmowy

• Markus, Smith, Moreland- osoby, które mają dobrze wykształcone schematy własnej przynależności do danej domeny mają tendencję do spostrzegania innych w kategoriach tego schematu

• Każdy identyfikuje się z płcią powyżej 5 roku życia, ale niektórzy przywiązują do niej większą wagę- u takich osób schematy płci są uaktywniane szybciej i łatwiej, są to schematy ‘chronicznie dostępne’ w myśleniu o innych

• W niektórych sytuacjach ludzie są bardziej skłonni stosować schematy płci, np. jeśli poprosimy o narysowanie naukowca – to rysunki będą przedstawiały faceta

• Jeśli w danej sytuacji nasza własna płeć wybija się na pierwszy plan to zaczynamy myśleć o innych też w kategoriach ich płci, ale jeśli to raczej poglądy innych na ich płeć się uwydatniają to nie stosujemy już tak chętnie płci jako kategorii identyfikującej innych, szczególnie jeśli najistotniejsza wydaje się być przynależność do jakiejś grupy, np. koledzy kobiety-inżyniera mogą ją spostrzegać w kategoriach jej płci tylko w niektórych sytuacjach

• Prawdopodobieństwo spostrzegania kogoś w stereotypowych kategoriach rodzaju może się nieco zmniejszyć, jeśli w danej sytuacji znaczenia nabierają inne kategorie lub jeśli nasze zasoby poznawcze są wyczerpane

• Gilbert i Hixon (1991)- osoby ‘zajęte poznawczo’ rzadziej niż ludzie niezajęci stosowali kategorię rasową do oceny przedstawiciela rasy żółtej, natomiast ludzie którym dano szansę uaktywnienia stereotypów a potem ich czymś zajęto- częściej niż osoby niezajęte posługiwali się stereotypami w późniejszych sądach- autorzy porównują ten proces do próby odszukania czegoś w skrzynce z narzędziami.

1. SĄDY OPARTE NA SCHEMATACH

• Od momentu uaktywnienia schematu męskiego lub żeńskiego większości wydaje się, ze świat zorganizowany jest w kategoriach płci i w takich kategoriach spostrzegamy

• Zaktywizowane schematy wpływają na interpretację wydarzeń szczególnie w sytuacjach dwuznacznych

• Badanie dotyczące stereotypów rasowych, Duncan, Sagar, Schofield: osoby rasy białej obserwowały interakcję dwóch mężczyzn- w krytycznym momencie jeden z mężczyzn popychał drugiego- badani nie słyszeli wymiany zdań, obraz był zamazany, obserwujący nie mogli rozpoznać koloru skóry, gdy powiedziano badanym, że mężczyzna, który popchał drugiego był Amerykaninem pochodzenia afrykańskiego, interpretowali oni ten czyn jako wrogi, a gdy mówiono im, że był biały- interpretowali pchnięcie jako niewinną przepychankę przyjaciół

• Condry i Condry (1976)- osobom badanym pokazano kasetę video z filmem przedstawiającym bawiące się dziecko o nieokreślonej płci, gdy z pudełka wyskakiwała figurka na sprężynie dziecko zaczynało płakać- osoby które myślały, że oglądają chłopca były skłonne opisywać ten płacz jako wybuch gniewu, a osoby oglądające ‘dziewczynkę’ jako wybuch strachu- przekonania dotyczące różnic miedzy płciami wpłynęły nawet na interpretację zachowania małego dziecka

• Sprawa Hopkins przeciwko Price Waterhouse, rozpatrywana przez Sąd Najwyższy USA- obciążający wpływ schematów na interpretację wydarzeń, w tej sprawie agresywna taktyka zawodowa księgowej w dużej firmie rachunkowej została negatywnie oceniona przez jej pracodawców, kiedy Ann Hopkins stawiła się na rozmowę w sprawie awansu na partnera stosowane przez nia agresywne, i przynoszące dobre efekty strategie zostały ocienione jako władcze, aroganckie, samolubne, irytujące, kobieta nie otrzymała awansu mimo, ze przepracowała w firmie najwięcej godzin i przyniosła 25mln dolarów dochodu, osoby popierające Hopkins opisywały jej zachowanie jako ‘ otwarte, niezależne, pewne siebie, asertywne i odważne’, w opinii przygotowanej przed dr Susan Fiske (biegła w tej sprawie) twierdziła, ze gdyby Hopkins była mężczyzną jej rozmowa z zarządem PW byłaby zupełnie inna, Fiske stwierdziła, że oceny przedstawione przez zarząd nacechowane były uprzedzeniami płciowymi, asertywna postawa Hopkins była odbierana przez niektórych jako rekompensowanie sobie faktu bycia kobietą, a nie jako skuteczne nastawienie na osiągnięcie sukcesu, Sąd orzekł: pracodawca sprzeciwiający się agresywności u kobiet, których pozycja wymaga od nich posiadania takiej cechy stawia je w sytuacji bez wyjścia: grozi jej utrata pracy gdy zachowuje się agresywnie oraz gdy nie okazuje agresji

- na postawę przełożonych miało wpływ: Hopkins była jedyną kobietą pośród 88 osób, które ubiegały się o awans, wiec jej zachowanie było szczególne wyraziste i obserwowane

-wszyscy partnerzy podejmujący decyzję o awansie byli facetami

-Hopkins mogła być spostrzegana jako ktoś z zewnątrz i dlatego można było zastosować stereotypy

-efekt polaryzacji występujący w wypadku osób z poza grupy (efekt jednorodności grupy obcej): uproszczone schematy grupy obcej, zachowanie Ann jako nietypowe dla kobiety

• Wpływ schematów płci na ocenę zachowań indywidualnych, Deaux: gdy dziewczynka odnosi sukcesy w typowo chłopięcych zadaniach, przypisuje się to szczęściu lub wysiłkowi, a chłopców osiągających sukcesy w zadaniach tego typu chwiali się za szczególne umiejętności

• Badanie na temat zaangażowania dziewcząt w nauki ścisłe, Eccles: często rodzice uważają, ze matematyka sprawia ich córkom trudności i ich sukcesy w tej dziedzinie przypisują ciężkiej pracy, a sukcesy synów- zdolnościom, pod adresem chłopców nauczyciele kierują więcej konstruktywnych uwag niż pod adresem dziewcząt

• Wyjaśnienie różnicy płciowej w poglądach politycznych: Miller, Taylor, Buck: w wypadku istnienia różnic pomiędzy kobietami i mężczyznami preferencje kobiet uznaje się za odbiegające od normy, mężczyźni reprezentują prototyp typowego amerykańskiego wyborcy, a kobiety uznawane są za odmianę tego prototypu, czyli zachowanie ich uważa się za podlegające większym zmianom, badani odpowiadali na pytanie „jeśli miałaby zniknąć różnica preferencji, to kto według ciebie zmieni swoje preferencje? Odp: kobiety’

• Badania: mężczyzna jest traktowany jako prototyp osoby a kobieta jako odstępstwo od tej normy, w konsekwencji rzeczywiste lub wyimaginowane cechy kobiet, które mogłyby odpowiadać za różnice płci, nadmiernie się podkreśla i nadaje się im negatywny charakter: w wyjaśnianiu różnic międzypłciowych w preferencjach politycznych może się pojawić skłonność do skupiania się na tych cechach, których brakuje kobietom, a które są u mężczyzn i do ignorowania cech występujących u kobiet, a nieobecnych u mężczyzn

• Cechy mężczyzn w naszej kulturze uważane są za standard , według którego mierzone jest zachowanie kobiet, różnice między płciami przypisujemy niedoskonałościom kobiet

1. PAMIĘĆ NA PODSTAWIE SCHEMATÓW

• Jeżeli z powodu płci danego człowieka nasza uwaga skupiona jest na konkretnych przejawach jego zachowania to zwiększa to prawdopodobieństwo zapamiętania własnie tych cech

• ‘efekt filtrowania’ selektywnie zauważamy bodźce zgodne z naszymi schematami, poświęcamy im uwagę, kodujemy je sprawiając, że tylko te bodźce są zapamiętywane, informacje niezgodne z tymi schematami są przez nas ignorowane lub ich nie zauważamy

• Cechy przyporządkowane jakiemuś schematowi zostaną lepiej utrwalone i będą szybciej przywoływane w pamięci (np. schemat babcia)

• Schemat organizuje info przechowywane w pamięci i je identyfikuje, by można było łatwo z nieg korzystać w przyszłości

• Schematy służą rekonstruowaniu informacji w pamięci, Slusher i Anderson (1987)- kazali badanym przeczytać listę zdań na temat typowych zawodów (prawnik, artysta, pastor), niektóre zdania zawierały określenia wyraźnie stereotypowe dla danej grupy, np. Artur dobrze sytuowany prawnik pływa w swoim basenie przy domu, a niektóre nieistotne dla stereotypu : Ben, zdolny prawnik uprawia garncarstwo jako hobby, inne zdania nie zawierały zadnych info o cechach, badani mieli wyobrazić sobie opisane sceny, i przypomnieć ile razy określenia związane z konkretnymi cechami zostay skojarzone z zawodami wymienionymi w zdaniach, badani przeceniali częstotliwość występowania stereotypowych określeń, badani dopowiadali sobie cechy tam gdzie ich faktycznie nie było

• Są sytuacje, w których najszybciej przywołujemy zjawisko niezgodne ze schematem: studenci przypominają sobie bibliotekarkę Ruth i pamiętają najbardziej to, że dwa rayz w roku jeździ do Las Vegas- informacje niezgodne zapamiętujemy lepiej gdy próbujemy wyjaśnić lub zracjonalizować jakąś niekonsekwencję albo stworzyć ogólne wyobrażenie o skomplikowanej osobie- taki informacje mogą spowodować personalizację obiektu, lub jako podtyp stereotypu

1. W JAKI SPOSÓB SCHEMATY PŁCI KIERUJĄ NASZYM ZACHOWANIEM

• Schematy płci dostarczają nam wzorców oczekiwań co do zachowań, upodobań, cech, umiejętności- mamy pewne oczekiwania co do zachowań innych i ludzie się na ogół zachowują zgodnie z oczekiwaniami

• Snyder i Swann (1978) mówili badanym, że spotykają się z ekstrawertykiem, którego mają się starać poznać- badani zadawali tej osobie pytania na temat przyjęć, poznawania nowych ludzi, zabaw etc., na pytania mające potwierdzić przynależność do grupy ekstrawertyków rozmówcy udzielali bardziej otwartych odp.

• Fazio, Effrein, Falender- rozmówcy, którym zadano pytania ekstrawertywne i którzy udzielili ekstrawertywnych odpowiedzi zaczęli oceniać siebie jako bardziej ekstrawertywnych niż ci co do których pytający mieli inne oczekiwania

• Deaux i Major (1987) reagujemy na te aspekty oczekiwań drugiej osoby, które są zgodne z naszymi wyobrażeniami o samym sobie i staramy się zaprzeczyć oczekiwaniom niezgodnym z nimi

1. UTRWALANIE SCHEMATÓW PŁCI

1. CZY KATEGORYZACJA JEST NIEUNIKNIONA?

• Schematy i stereotypy mogą się zmieniać

• Badani nie wykorzystują stereotypu płci, jeśli są dostępne indywidualne informacje diagnostyczne na temat obiektu

• Cele spostrzegającej osoby wpływają na sposób użycia kategorii w interakcji społecznej, jeśli osoba ma motywację do dokładnej oceny rozmówcy to mniej będzie używała schematów, a nawet będzie szukała informacji zaprzeczających schematowi, podobnie jest w przypadku osób które będą musiały uzasadnić wydawane przez siebie sądy, wpływ schematów jest również osłabiony jeśli zdajemy sobie sprawę jak zniekształcają nasze myśli lub jeśli zostajemy sprowokowani do myślenia w sposób niekonwencjonalny

1. ZMIANA SCHEMATÓW

• Wpływ kontaktu grupowego na zmianę schematu lub stereotypu: jeśli konkurujące ze sobą grupy zostaną połączone by współpracować wspólnie nad nadrzędnym zadaniem to zmienia się sposób postrzegania osób z poza grupy własnej- im dłużej się spotykamy z osobami z innej grupy tym mniej myslimy stereotypowo

• Tworzenie się podtypów: jeśli kobieta spotka budowlańca, który kocha muzykę klasyczna i ma pozytywne zdanie do praw kobiet to raczej zapisze go jako podtyp kategorii budowlańca a nie zmieni opinię o całej kategorii budowlańców, im częściej będzie spotykała takiego ananasa tym bardziej prawdopodobne, ze stereotyp zaniknie

1. PŁEĆ A OBRAZ SAMEGO SIEBIE

• Czasami płeć jest najistotniejszym obrazem samego siebie

• Chociaż obraz samego siebie jest naszą własnością prywatną i wewnętrzna, odpowiedzi na pytanie ‘kim jestem?’ w duzej mierze udzielają inni

• Płeć ma znaczenie dla treści naszego obrazu samych siebie- płeć oraz związane z nią cechy stają się częścią wyobrażenia o sobei samym

• Płeć może warunkować sposoby interakcji społecznych charakteryzujących doświadczenie jednostki- czyli wywierać wpływ na strukturę i funkcjonowanie Ja

• Martin i Halverson (1981) dzieci wypracowują schemat ‘własnej płci’, którego używają do organizowania swoich doświadczeń

1. BADANIA NA TEMAT ZNACZENIA PŁCI DLA OKREŚLENIA TOŻSAMOŚCI

• Markus- wszyscy mamy wyraźną świadomość naszej płci i na ogół rozumiemy co oznaczają terminy męskość i kobiecość

• Dla niektórych płeć staje się podstawową cechą identyfikującą samego siebie- jest ustawicznie przywoływana w myślach o sobie oraz opisywaniu siebie i ocenianiu siebie

• Schemat własnej płci opisywany jest jako rama interpretacyjna nadająca znaczenie i zapewniająca spójność własnym i innych doświadczeniom

• Markus: ludzie mogą mieć schematy własnej kobiecości, męskości, obydwu naraz (jednostka androginiczna) lub żadnej z nich

• Markus porównał osoby mające schematy własnej płci z aschematykami pod względem wykonania różnych zadań- schematycy zapamiętali więcej słów zgodnych z ze schematem, więcej połączeń wyrazowych- osoby posiadające schematy rodzajowe własnej płci skuteczniej przetwarzają bodźce związane z płcią

• Bem: indywidualne różnice w posługiwaniu się schematami płci zależą od tego, w jakim stopniu różnice rodzajowe były podkreślane w procesie socjalizacji

• Bem zakłada, ze męskość i kobiecość raczej zawierają się w jednym schemacie płci a nie tworzą osobnych schematów

• Spence- płeć jako jeden z podstawowych elementów obrazu samego siebie i główny czynnik porządkujący, jego teoria nie jest ściśle poznawcza, bo zakłada, że rodzaj jest „prymitywną, niewyartykułowaną koncepcją siebie”, która wywiera silny wpływ na tożsamość człowieka, nawet wtedy gdy nie jest on stanie dokładnie określić co oznacza męskość lub kobiecość

• Jeśli chodzi o spostrzeganie innych i rodzaju to schematy własnej płci są powszechnie i systematycznie stosowane jako struktury nadające sens naszym myślom o innych, odczuciom na ich temat oraz ocenom ich działań

• Badanie Niemi: poproszono schematyków i aschematyków o przeczytanie a następnie o wyjaśnienie angażującej emocjonalnie historii o parze małżonków, którzy mieli kłopoty w porozumieniu się ze sobą. Osoby mające schematy androginicznie lub kobiecie częściej niż osoby o schematach męskich ujawniamy reakcje afektywne i współczujące i uważali, że konflikt małżeński ma swoje źródło w problemach w komunikacji i interakcji między małżonkami, natomiast osoby z męskimi schematami dopatrywały się przczyn w czynnikach sytuacyjnych tj finansowe

• Człowiek osiąga najlepsze rezultaty w działaniach, gdy jego schemat ról przypisanych do płci zgadza się z rodzajem stereotypowo przypisywanemu danemu zadaniu

• Gdy w schemat płci wpisane jest poczucie wspólnego losu z innymi kobietami, badane kobiety przejawiają większe niezadowolenie z ograniczonej władzy kobiet, SA bardzie krytyczne w stosunku do podziałów opartych na płci i chętniej poopierają zbiorowe akcje kobiet (Gurin i Markus)

1. PŁEĆ A SPOSÓB MYŚLENIA

• W wypadku kobiet głównymi atrybutami tradycyjnego schamatu żeńskiego są zrozumienie, troska, opiekuńczość, odpowiedzialność, liczenie się z innymi i wrażliwość, wszystkie te cechy wymagają obecności drugiej osoby by mogły być wyrażone, a więc dla zdefiniowania siebie kobiety potrzebujują stosunków z innymi

• W wypadku mężczyzn głównymi atrybutami są: niezależność, asertywność, instrumentalizm, chęć rywalizacji, te atrybuty wymagają odłączenia własnego ja od innych

• Wynika z powyższego, że kobiety powinny mieć znacznie wiekszą wiedzę na temat osób ważnych w ich życiu

• Badania Joseph, Markus, Tafarodi wykazują, że mężczyźni lepiej zapamiętują informacje zakodowane z związku ze sobą, z kobiety informacje zakodowane z związku z innymi, więc w schematach własnych treść myśli kobiet i mężczyzn może być odmienna, kobiety więcej niż mężczyźni myślą o stosunkach międzyludzkich

• „schemat odrębności’ i ‘schemat łączności’ – te schematy są prawdopodobnie nastawione na różne rodzaje informacji

• Kobiety prezentują sposób postrzegania jako połączony, czyli kontekst, otoczenie jest włączany w reprezentację obiektów lub osób

1. WRAŻLIWOŚĆ SPOŁECZNA I EMPATIA

• Relacyjne lub współzależne pojęcie Ja (kobiety), osoby ważne mogą być przedstawione jako część obrazu samego siebie, dlatego mogą reagować na bodźce odnoszące się do nich tak jak na te odnoszące się do siebie

• Reakcje empatyczne SA rezultatem takie procesu- doznawane pośrednio poznawcze lub afektywne reakcje na stan czyjegoś umysłu

• Kobiety SA r bardziej empatyczne

• Warunkiem reakcji empatycznej są uważne słuchanie innych,

• Reis, Senchak- mężczyźni potrafią być w kontaktach z innymi równie serdeczni jeśli tylko sytuacja tego wymaga

• Przyczyną różnic we wrażliwości społecznej może być tendencja kobiet do włączania innych we własne ja

• Reakcje empatyczne SA dla kobiet ‘naturalna’ konsekwencja posiadana relacyjne koncepcji Ja

• Kobiety okazują ‘tendencyjną skromność’

1. STYLE KOMUNIKACJI

• Styl wypowiedzi kobiet również podkreśla ich wrażliwość na innych i poczucie łączności z innymi

• Dla kobiet celem interakcji społecznych jest często współpraca, a dla mężczyzn zdobycie przewagi nad innymi

• Mężczyźni na ogół przyjmują styl rywalizacyjny, próbują obalić twierdzenia przedmówców i postawić swój punkt widzenia, kobiety na ogół mają metodę współdziałania : raczej popierają twierdzenia innych, próbują cos do nich dodać, niż je obalić, wspierają innych i starają się sobie nawzajem nie przerywać (Coates)

• Kobiety częściej niż mężczyźni dają odpowiedzi minimalne, potwierdzające, ze z uwaga słuchają

• Kobiety zadają więcej pytań a mężczyźni uzwaja zdań w trybie rozkazującym

• Przejawiane przez kobiety dążenie do równości i harmonii w kontaktach w innymi może wpływać na kształtowanie się wzorców wypowiedzi, dzięki którym minimalizuje się hierarchiczność wzajemnych stosunków lub oznaki pozycji społecznej, a w zamian za to wyraża się wsparcie dla rozmówcy lub okazuje mu uwage.

Zajęcia 11. Motywy związane z Ja: autowaloryzacja, autoweryfikacja, sprawowanie kontroli. Rola procesów automatycznych i nieświadomych.

Mechanizmy autowaloryzacji. Procesualne podejście do samooceny. Związek sprawowania kontroli ze zdrowiem.

LITERATURA:

1. Wojciszke, B. (2003) Pogranicze psychologii osobowości i społecznej: samoocena jako cecha i jako motyw. W: B. Wojciszke, M. Plopa (red.), Osobowość a procesy psychiczne i zachowanie (s. 15-­‐49). Kraków: Impuls.

1. SAMOOCENA

• Afektywna reakcja człowieka na samego siebie

• Charakter ‘gorącej’ intensywnej emocji lub ‘zimnego’ zintelektualizowanego sądu (samoocena jako cech- podejście personologiczne)

• Można ją ujmować jako względnie stałą cechę albo jako bieżący stan i motyw podmiotu (samoocena jako stan i motyw- podejście procesualne

1. PODEJŚCIE PERSONOLOGICZNE- SAMOOCENA JAKO CECHA

• Traktowanie jej na podstawie innych cech osobowości

• Strategia badania samooceny: badania różnic indywidualnych pod względem danej cechy

1. Sformułowanie teoretycznej definicji danej cechy

2. Wykazanie różnic- budowa kwestionariusza mierzącego daną cechę

3. Wykazanie trafności różnicowej kwestionariusza i cechy

4. Wykazanie konsekwencji cechy- na ca wpływa

5. Badania nad genezą cechy- co na nią wpływa

• Samoocena- uogólniona postawa wobec samego siebie, najpopularniejszym kwestionariuszem jest Skala Samooceny Morrisa Rosenberga (1965)

• Najważniejsze korelaty samooceny:

• Wyższy poziom faktycznych życiowych osiągnięć

• Wyższa motywacja osiągnięć i wytrwałość

• Bardziej pozytywne sądy o innych ludziach

• Sprawniejsze funkcjonowanie społeczne

• Poczucie wewnętrznej kontroli zdarzeń

• Większe zadowolenie z życia i różnych jego dziedzin

• Silniejsza potrzeba aprobaty społecznej

• Częstsze przeżywanie uczuć pozytywnych

• Rzadsze przeżywanie uczuć negatywnych jak lęk, depresja, beznadziejność

• Lepsze samopoczucie psychiczne

• Skuteczniejsze radzenie sobie ze stresem

• Lepszy stan zdrowia somatycznego

• Badania w Internecie wykazały umiarkowane lub słabe związki samooceny z cechami osobowości zaliczanymi do wielkiej piątki (Robins ) :

• Stabilność emocjonalna

• Ekstrawersja

• Sumienność

• Otwarcie na doświadczenie

• Ugodowość

• Przyczynowa rola samooceny (Brocker, Lloyd)- osoby o niskiej samoocenie nie doceniają stopnia w jakim partner je polubił, a osoby o wysokiej S przeceniają wzbudzoną sympatię

• NS- osoby niżej oceniają swoje szanse sukcesu w działaniu zadaniowym, więc wkładają w działanie mniej wysiłku, co powoduje faktyczny spadek uzyskiwanych wyników w porównaniu z osobami WS – samoocena działa często jak błędne koło, ma charakter samo wzmacniający

• Prawie nie ma osób o samoocenie zdecydowanie negatywnej, wyraźnie poniżej punktu neutralności

• Zakres samoocen rozciąga się od neutralnych do pozytywnych

• Cechy samooceny:

• Stopień jasności samooceny silnie koreluje z jej wysokością- osoby o WS dobrze wiedzą, ze są „dobre”, osoby o NS nie za bardzo się orientują jakie są – dobre czy złe

• Wysokość samooceny

• Stałość w czasie- modyfikuje wpływ samooceny na zachowanie, największą skłonność do gniewu i agresji mają osoby o samoocenie wysokiej i niestabilnej, osoby o samoocenie niestałej silniej reagują na info od innych, ich samoocena jest budowana na bieżąco (on-line) na podstawie informacji z zewnątrz (Kermis)

1. PODEJSĆIE PROCESUALNE- SAMOOCENA JAKO MOTYW

• Samoocena jako powszechny u ludzi motyw autowaloryzacji

• Autowaloryzacja- dążenie do obrony, podtrzymania lub nasilenia dobrego mniemania o sobie

• Pytanie o warunki aktywizujące ten motyw, sposoby jego realizacji, warunki nasycenia (wygaszenia) motywu

• Mechanizmy autowaloryzacji- różnorodność sposobów dowartościowania własnej osoby

• Definiowanie własnego „ja”- istotne informacje na swój temat to takie, które odróżniają nas od innych i świadczą o nas dobrze, im bardziej jesteśmy przekonani o posiadaniu jakiejś dodatniej cechy, tym częściej uważamy ją za ogólnie ważną, własne zalety uważamy także za wyjątkowe, a wady za powszechne, ludzie samym sobie silniej przypisują cechy moralne w przeciwieństwie do cech sprawnościowych czy cech pozytywnych wyglądu fizycznego

• Tendencyjne przetwarzanie informacji o sobie- formułowanie nierealistycznie pochlebnych sądów o samym sobie, (badania: Janusz Grzelak i awaria wodociągów), (badania Nicholasa Eplleya I Davida Dunninga „dylemat więźnia” kooperacja czy rywalizacja) ludzie postrzegają wybory innych w sposób realistyczny natomiast swoje w nierealistycznie pochlebny

-Efekt bycia lepszym niż przeciętnie- przeciętny człowiek uważa siebie lepszego niż ogół społeczeństwa niemal pod każdym względem, szczególnie nauczyciele akademiccy, efekt ten jest silniejszy przy cechach pozytywnych niż negatywnych, moralnych niż sprawnościowych oraz kontrolowanych (życzliwość) niż niekontrolowanych ( zdolności), spada wraz ze spadkiem abstrakcyjności porównań (jest słabszy, gdy porównujemy się z konkretnym studentem niż ze studentami w ogóle)

-Anthony Greenwald- totalitarne ego- „ja” jako totalitarny reżim, z jego skłonnością do zniekształcania i fabrykowania faktów

• Realizacja zadań i atrybucje osiągniętych wyników- egotyzm atrybucyjny, czyli tendencja do wyjaśniania własnych zachowań w pochlebny dla siebie sposób

- jeżeli jednak porażka była oczekiwana (wiedzieliśmy, że egzamin jest trudny) to rośnie skłonność do przyjmowania za nią odpowiedzialności

• Porównania społeczne- porównania siebie z innymi, są dokonywane w taki sposób by porównujący wypadł stosunkowo dobrze na tle innych, szczególnie w sytuacji zagrożenia samooceny

-wybór gorszych osób od siebie do porównań, porównywanych aspektów, zaprzeczanie ważności aspektów, unikanie porównań gdyby miały okazać się niepomyślne

• MODEL UTRZYMANIA SAMOOCENY MUS- Abraham Tesser- jeżeli inna osoba uzyskuje wyniki wyższe od jednostki, jednostka traci na samoocenie, spadek samooceny jest tym większy im większy jest sukces innej osoby i im bliższa jednostce jest ta osoba

  • „pławienie się w cudzej chwale”- świecenie odbitym blaskiem, Robert Cialdini, przyrost samooceny jest tym większy im większy jest sukces innej osoby i im bliższa jest jednostce

  • MUS zakłada, że czynnikiem decydującym o podniesieniu lub obniżeniu samooceny jest osobista istotność dziedziny, jeśli dziedzina jest istotna dla „ja”, jednostka sama dąży do wysokich w niej wyników, opiera na nich samoocenę- cudzy sukces zagraża jednostce, natomiast jak dziedzina jest nieistotna dla „ja” to wtedy pławienie się w cudzej chwale i podniesienie samooceny

  • Aby utrzymać samoocenę i ochronić ją człowiek może:

-starać się zmniejszyć bądź zwiększyć różnice między wynikami własnymi i cudzymi (ludzie chętniej pomagają nieznajomemu niż przyjacielowi, przyjacielowi pomagają chętniej w dziedzinie nieistotnej dla „ja”

- człowiek może nasilić lub osłabić bliskość w stosunku do innej osoby, bliskość zagraża, gdy dany człowiek odnosi sukces w naszej dziedzinie (rodzeństwo jest sobie bliskie gdy każdy angażuje się w coś innego)

-zmiany spostrzegania dziedziny jako istotnej i nieistotnej dla definicji własnego „ja”

• Unikanie i redukowanie dysonansu poznawczego- Andrzej Malewski wykazał, ze dysonans podecyzyjny jest bardziej prawdopodobny lub wyłącznie u osób o pozytywnej samoocenie, ten dysonans jest wywołany sprzecznością między wybraniem jakiejś możliwości w jej wadami i zaletami możliwości odrzucenia, a ogólniej- przekonaniem, , że źle się wybrało

-Aronson- dysonans wywołany postępowaniem sprzecznym z własną postawa- jeśli student uważa, że opłaty są za duże i musi napisać esej o ich podniesienie to zagraża to jego samoocenie

• Autoafirmacja- potwierdzenie integralności= ogólnej wartości własnej osoby jako kogoś ‘dobrze przystosowanego i moralnego, a więc sprawnego, dobrego, wewnętrznie spójnego, zdolnego do dokonywania wolnych wyborów, sprawowania kontroli nad ważnymi zdarzeniami itd. –Steele

-wartość może być potwierdzana na wiele sposobów m.in. poprzez odnoszenie sukcesów, angażowanie się w moralne postępowanie czy wyrażanie wartości, w które osoba wierzy iż którymi się utożsamia

• Kształtowanie tożsamości społecznej: ludzie maja skłonność do dzielenia napotkanych osób na kategorie/ w przypadku społecznych kategoryzacji jedna identyfikuje zawsze własną kategorię podmiotu (my), a pozostałe identyfikują grupy obce/ ważnym źródłem pozytywnej samooceny jest dla ludzi przynależność do cenionych grup społecznych- występuje tutaj faworyzacja grupy własnej i deprecjacja grupy obcej

-Tajfel- minimalna sytuacja międzygrupowa- uczestnicy oceniali prace dwóch malarzy: Klee i Kandinski- badani podzielili się na grupę przez sytuację

• Autoprezentacja- kontrola wrażenia wywieranego na innych, chcemy wywrzeć maksymalnie pozytywne wrażenie- cele instrumentalne oraz podbudowanie samooceny, strategie tutaj są bardzo różne m.in. obronne tj. rzucanie sobie samemu kłód pod nogi (działania obniżające szanse sukcesu ale zabezpieczające przed odpowiedzialnością za ewentualną porażkę), zdobywcze tj. ingracjacja (wkradanie się w cudze łaski za pomocą komplementów, przysług, wyrażania podobnych opinii i ujawniania własnych cech budzących sympatię)

1. HOMEOSTATYCZNA REGULACJA SAMOOCENY

• Mechanizmy autowaloryzacji są różnorodne- dotyczą jakościowo różnych dziedzin intra i interpersonalnego funkcjonowania

• self-zoo (Tesser)- różne mechanizmy autowaloryzacji są jednak równoważne, o czym świadczy ich wzajemna zastępowalność- obniżenie samooceny na mocy jednego z mechanizmów nasila angażowanie się w jej odbudowanie za pomocą innego dostępnego mechanizmu

• badanie: osoba przypomina sobie gdy wykonywała jakieś zadanie z inną osobą – w różnych wariantach (Tesser)

• badania Nawrocka: mężczyźni i kobiety oceniali sprawność kierownika-kobiety lub kierownika- mężczyzny na podstawie jednostronicowego opisu jej bądź jego zachowań, tuż przed otrzymywali wyniki testu z inteligencji emocjonalnej, który robili tydzień wcześniej, jeśli badani otrzymali średni wyniki to potem występowała silna faworyzacja płci swojej i deprecjacja płci przeciwnej

• inne badania :

1. ZABURZENIA HOMEOSTATYCZNEJ REGULACJI SAMOOCENY

• W niektórych sytuacjach następuje zanik zastępowalności różnych mechanizmów autowaloryzacji, autowaloryzacja na różne sposoby, jakby nie sposób było zaspokoić ich poczucie własnej wartości

• Osoba o wysokiej pozycji w hierarchii władzy jest bardziej narażona na konieczność ciągłego udowadniania sobie i innym, że na władzę zasługuje, musi być bardziej kompetentna, stanowcza, lepsza od innych, bo jest przedmiotem uwagi cudzej i własnej

• Zaburzenia mogą także wynikać z załamania się homeostatycznej regulacji samooceny w skutek ustalenia wartości nierealistycznie wysoko, lub ma charakter kroczący, stale rosnący

1. Franken, R. E. (2005). Psychologia motywacji (s. 461-­‐466, 476-­‐488). Gdańsk: GWP.

1. POTRZEBA PRZEWIDYWALNOŚCI ORAZ SPRAWOWANIA KONTROLI

• Potrzeba sprawowania kontroli wynika z potrzeby przewidywania wydarzeń, umiejętność przewidywania daje nam pewność, ze poradzimy sobie z wyzwaniami, jakie niesie rzeczywistość

• Poczucie sprawowania kontroli stwarza podstawy poznawcze dla odczuwania optymizmu i nadziei- jest korzystne dla zdrowia oraz dobrego samopoczucia

• Poczucie braku panowania: stres, depresja, lęk, uzależnienia, zaburzenia odżywiania

• Poczucie kontroli pomaga funkcjonować i odnosić sukcesy

• Łatwo wywołać u człowieka reakcję stresową dając mu władzę nad przykrym bodźcem (wstrząs elektryczny), a następnie ją odbierając, kiedy odzyska kontrolę stres zwykle ustępuje (Glass)

• Poczucie panowania nad sytuacją jest ważniejsze niż rzeczywiste sprawowanie kontroli

• Ludzie o silniejszym poczuciu kontroli zazwyczaj żyją dłużej

• Badania Robin i Langer- pensjonariusze domu opieki, którzy mieli wpływ na to co robią

• Słabe poczucie kontroli wiąże się z chorobami układu krążenia

• Poczucie kontroli poprawia jakość życia i pomaga się przystosować

• Stres ostry i przewlekły osłabia reakcję odpornościową

• Skala umiejscowienia źródła kontroli Rottera, określa, w jakim stopniu dany człowiek ma poczucie, ze jego zachowanie zależy od niego samego, a w jakim od czynników zewnętrznych

• Poczucie sprawowania kontroli jest do pewnego stopnia uwarunkowane genetycznie, zależy również od uczenia się i czynników poznawczych

• Rotterowskie rozróżnienie osobowości ‘wewnętrznej’ i ‘zewnętrznej’ wywodzi się z teorii wzmocnienia- przekonanie o wewnętrznym poczuciu kontroli wynika z poczucia, będącego efektem doświadczeń, że sprawując kontrolę, osiągamy zakładane lub pożądane rezultaty

• W kulturze Zachodu – skłonności do myślenia w kategoriach aktywnego sprawowania kontroli- zastanawiania się nad tym co należy robić, aby zmienić panujące w danym momencie warunki

• W kulturach azjatyckich ludzie myślą w kategoriach samokontroli

• Lazarus: dwa rodzaje radzenia sobie w trudnych sytuacjach: doskonalenie swoich umiejętności rozwiązywania problemów (aktywne)/ kontrolowanie reakcji autonomicznych za pomocą relaksacji, medytacji, lub biologicznego sprzężenia zwrotnego

• Jedni uświadamiają sobie, ze są w stanie kontrolować pewne sytuacje, a innych nie, są też ludzie którzy reagują niewłaściwie- o silnym poczuciu kontroli, próbują kontrolować rzeczy na które nie mają wpływu lub osoby o słabym poczuciu kontroli nie próbują teog robić, nawet gdy mają wpływ na sytuację

• Próby kontrolowania sytuacji niekontrolowanych wywołują silny stres

1. SPRAWOWANIE KONTROLI A DOSKONALENIE SIĘ

• Poczucie sprawowania kontroli jest warunkiem samodoskonalenia się oraz dążenia do sukcesów

• Bandura: sprawowanie kontroli behawioralnej i poznawczej jest konieczne, jeśli mamy podjąć nowe działania

• Bandurowskie pojęcie kontroli poznawczej odpowiada Rotterowskiej kategorii wewnętrznego umiejscowienia źródła kontroli- podejmujemy nowe działanie tylko wtedy gdy jesteśmy pozytywnie nastawieni i mamy nadzieję

• Rezygnacja z zapanowania nad sytuacją, która jest w naszym zasięgu może prowadzić do lęku i depresji

1. MOTYWACJA DO DOSKONALENIA I DO ODNOSZENIA SUKCESÓW

• Kompetencje- umiejętności, zdolności, możliwości, biegłość, sprawność- pozawalają nam wchodzić w interakcje z otoczeniem i zaspokajać swoje pragnienia

• Ludzie dążący do mistrzostwa i sukcesu mają poczucie skuteczności swoich działań- Bandura

• Postawa instrumentalna- osoby wyznaczają sobie cele, planują sposób ich osiągnięcia, realizują te plany, porażki ich nie zniechęcają- skłaniają do weryfikacji planów i dalszego działania

• Ludzie sprawujący kontrolę przyjmują pełną odpowiedzialność za swoje porażki i sukcesy

1. SAMOOCENA

• Samoocena- poczucie własnej wartości, wiąże się z dążeniem do mistrzostwa, sukcesu, samopoczuciem, stanem zdrowia

• Niska samoocena sprzyja aktom agresji, łamaniu prawa, uzależnieniom, kłopotom w nauce, przemocy małżeńskiej i domowej, depresji itp.

1. DEFINICJA SAMOOCENY

1. WYSOKA SAMOOCENA

• Wysoka samoocena- duma z siebie, dzięki której mając świadomość własnej słabości, hołubimy swoją siłę wewnętrzną oraz swoje zalety- Andrea Paprecki, Lazarus

• Duma- czujemy ją kiedy możemy sobie przypisać wartościowe społecznie działanie lub to, że jesteśmy akceptowani przez innych- Fischer, Mascolo

• Storm i Storm- dumę można przyłączyć do jednej grupy z innymi pozytywnymi emocjami tj. poczucie triumfu, wyjątkowości, śmiałości, odwagi

• Lazarus- podstawowym wyjątkiem relacyjnym dumy jest wzmacnianie poczucia tożsamości JA przez przypisywanie sobie zasługi w związku z jakimś wartościowym przedmiotem lub osiągnięciem

• Duma pomaga budować tożsamość jednostkową i zbiorową, sprzyja wyłanianiu się cech związanych z wysoką samooceną tj. pewność siebie, niezależność, ciekawość, przedsiębiorczość, dzięki zdolności odczuwania dumy ludzie mają poczucie własnej siły, swoich zdolności sprawczych, duma pozwala im wierzyć w to, że mogą wpływać na rzeczywistość, więc poradzą sobie w każdej sytuacji, duma pomaga w dążeniu do celów

• Wytrwałość jest wyuczona- wiara w to, że na dłuższą metę nasze zdolności w koncu wezmą górę

• Snyder- ludzie, którzy wierzą w skuteczność własnego działania i potrafią je planować, odczuwają nadzieję, wtedy nie poddają się i odnoszą sukcesy

• Duma rozkwita kiedy ludzie sami dokonują wyborów i są honorowani za własne osiągnięcia, ale nie obwinia się ich za słabości

• Umiejętność pogodzenia się z własnym brakiem

• Samoocena nie ma charakteru globalnego, ale odnosi się do poszczególnych dziedzin i sytuacji życiowych

• Susan Harter- ogólne poczucie własnej wartości- jej zdaniem ma wielki wpływ na całość funkcjonowania człowieka, na nawiązywanie i utrzymywanie kontaktów z innymi

1. NISKA SAMOOCENA

• Uczucie wstydu wynikające z przekonania o braku zdolności i umiejętności cenionych przez ważne dla nas osoby

• Brak dumy, bardzo negatywny stan emocjonalny

• Przekonanie o braku ważnych zdolności i umiejętności- poczucie beznadziejności

• Jest względnie stabilna, wielkie znaczenie mają doświadczenia z dzieciństwa oraz może wynikać częściowo z uwarunkowań genetycznych

• Poczucie winy i wstydu

1. ŹRÓDŁA SAMOOCENY

1. OCENIANIE SIEBIE

• Najczęściej oceniamy się w chwilach sukcesów i porażek

• Osoby o wysokiej samoocenie są dumne z sukcesów , ale nie wstydzą się porażek, opanowały sztukę takiego interpretowania porażek, która minimalizuje ich znaczenie

• Osoby o niskiej samoocenie wstydzą się porażek i rzadko są dumne z sukcesów

1. SUKCES W CENIONYCH DZIEDZINACH

• Porażka w ważnej dziedzinie wywołuje silniejszy wstyd niż w dziedzinie, która się nie liczy

• Obszar Skuteczności działania

• Obszar kontaktów międzyludzkich

• Obszar wyglądu

• Samoocena spada w obszarach, kiedy sami uznamy, że ponieśliśmy porażkę- samoocena własnej skuteczności, kiedy porażka ma wymiar publiczny- obszar kontaktów międzyludzkich, oraz kiedy martwimy się o własny wygląd- samoocena wyglądu

1. WARTOŚCI SPOŁECZNE

• To co ludzie cenią zależy od wpływu rówieśników i rodziców

• W społeczeństwie amerykańskim ceni się sukces materialny- amerykański sen, powinniśmy być bogaci

• Dzieci internalizują wartości ważne dla rodziców

1. RÓŻNICE PŁCI

• Niewielka ale istotna statystycznie różnica- mężczyźni nieco wyższa samoocena

• Mężczyźni kształtują swoje poczucie własnej wartości w inny sposób niż kobiety- u nich podstawą jest działanie, a u kobiet relacje międzyludzkie

1. UTRWALANIE NISKIEJ SAMOOCENY

• Osoby o niskiej samoocenie nie akceptują wzmocnienia pozytywnego, a akceptują wzmocnienie negatywne

• Ludzie nastawieni na doskonalenie się maja WS, a ludzie nastawieni na wykazywanie się NS

• Osoby o NS są motywowane potrzebą (pragnieniem) unikania wstydu, a WS potrzebą dumy

• NS- wyznaczają sobie mało ambitne cele, według Dweck dlatego, że chcą uniknąć krytyki spowodowanej porażką, w dodatku sami utrudniają sobie życie, piętrzą przeszkody

1. POTRZEBA PRZEWIDYWALNOSCI

• Osoby o niskiej samoocenie ignorują pozytywne wzmocnienie, a osoby o WS ignorują negatywne wzmocnienie

1. POTRZEBA SAMOWERYFIKACJI

• Samo weryfikacja służy podtrzymania wizerunku siebie- pojęcia JA- kształtuje się już w pierwszym roku życia, wtedy nabieramy świadomości siebie i swojej odrębności, Swann uważa, że potrzeba samoweryfikacji zwiększa potrzebę przewidywalności

1. POTRZEBA UNIKANIA WSTYDU

• Ze wstydem wiąże się ryzyko wykluczenia ze zbiorowości, miałoby to poważne konsekwencje, wstyd często bierze górę nad dumą

1. SAMOOCENA A REAKCJE NA SUKCES I PORAŻKĘ

• Model Carvera- lęk zaburza skuteczność działania, gdy lęk narasta zaczynamy się zastanawiać nad tym czy jesśmy w stanie wykonać zadanie

• Osoby o pozytywnych oczekiwaniach będą się starały postępować zgodnie z dotychczasowymi normami, jeśli zaczną myśleć, ze nie są w stanie wykonać zadania to bierność i wycofanie,

• Osoby o NS mają zła opinię o swoich możliwościach więc porażka powoduje osłabnięcie motywacji

• Pozytywne oczekiwania= większa wytrwałość, lepsza skuteczność ale tylko w wypadku właściwej koncentracji uwagi

1. ROZWÓJ SAMOOCENY

1. BIOLGIA

• WS- niski poziom lęku, więcej uwagi na nowe bodźce, doskonalnie się

• NS- wysoki poziom lęku, bardziej się martwią o przyszłość, sygnały zagrożenia, koncentrują się na tym co znane i przewidywalne

• Lęk jest silnie uwarunkowany genetycznie

1. UCZENIE SIĘ

• Wysoka samoocena jest wynikiem pozytywnych doświadczeń życiowych

• Aby ukształtować pozytywną samoocenę człowiek musi przebywać w środowisku , w którym częściej odnosi sukces, niż przegrywa, jedną z dróg do tego prowadzących jest obniżenie progu sukcesu

• WS- fundamentem jest dażenie do mistrzostwa

• Samoocena, a wychowanie- Stanledy Coopersmith: osoby o WS- wyznaczają trudne cele, mniej się boją, odczuwają mniejszy stres, mniej objawów psychosomatycznych, słabiej reagują na porażkę i krytykę, większe poczucie panowania nad sytuacją, rzadziej czują się bezradne, więcej innowacji w rozwiązywaniu problemów, więcej eksplorują, większa ciekawość siebie i otoczenia, motywacja wewnętrzna, kompetencja i dobre zdanie o sobie

- dzieci o WS mają rodziców, którzy je szanują i bezwarunkowo akceptują, wyznaczają jasne i zrozumiałe granice tego co wolno a co nie, dają swobodę eksplorowania i eksperymentowania- w takim klimacie dziecko nie odczuwa lęku i wątpliwości, dziecko jest zachęcane do aktywności i ekspresji, w ten sposób dowiaduje się, ze jest ważne, że może oczekiwać akceptacji nawet w chwilach niepowodzeń

• Samoocena a miłość warunkowa- Rogers – mamy wrodzoną skłonność do wysokiej samooceny, na tym podłozu może wyrosnąć poczucie wartości warunkowej „kiedy zachowuję się w określony sposób jestem wartościowy, a kiedy inaczej to nie jestem wartościowy”, uświadomienie sobie, że nigdy nie osiągniemy pewnych celów, nie dorównamy ideałom- poczucie jałowości i bezsensu życia

• Samoocena a miłość bezwarunkowa Rogers- błędy i porażki nie mają znaczenia, błędy traktowane mniej destrukcyjnie

• Dweck- osoby, które nauczyły się szukać aprobaty u innych uzależniają swoje zachowania od opinii otoczenia, zamiast dążyć do doskonalenia swoich kompetencji

1. POZNANIE

• Osoby o WS mają bardzo zróżnicowany wizerunek siebie, wiedza co ważne, znają swoje mocne i słabe strony, wizerunek siebie jest wyraźny i stabilny, nie podlega wahaniom w chwilach sukcesów i porażek

• Osoby o NS lub niestabilnej samoocenie- unikają ocen, nie pozawala to ukształtowac czytej opinii o sobie

• Showers- ludzie dzielą wiedzę o sobie na pozytywną i negatywną

• Pojęcie Ja znacznie łagodzi wpływ negatywnych informacji zwrotnych jakie otrzymuje jednostka

1. POPRAWIANIE SAMOOCENY

• Zmiana wizerunku siebie, większa nadzieja i optymizm, uświadomienie sobie swoich mocnych i słabych stron, chęć doskonalenia się i dążenia do mistrzostwa

Zajęcia 12. Osobowość a kultura

Wpływ kultury na kształtowanie się osobowości. Międzykulturowe zróżnicowanie wzorców tożsamości. Ja niezależne i Ja współzależne; agresja; indywidualizm -­‐ kolektywizm; różne podejścia do problemu uniwersalności wymiarów osobowości.

LITERATURA:

1. Boski, P. (2009). Kulturowe ramy zachowań społecznych (s. 205-­‐242; Konsekwencje kultur indywidualistycznych i kolektywistycznych dla konstrukcji i regulacyjnych funkcji ja). Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.

„Konsekwencje kultur indywidualistycznych i kolektywistycznych dla konstrukcji i regulacyjnych funkcji „ja”

*Triandis zaproponował wiele skal pomiaru idio- i allocentryzmu; uzyskano 4 skale;

-dystans do grupy własnej (np., nawet gdyby ich dorosłe dziecko otrzymało nagrodę Nobla, rodzice nie mieliby powodu do odczuwania szczególnego wyróżnienia)

-poleganie na samym sobie (np. należy prowadzić swoje życie w sposób niezależny od innych)

-współzależność (np. mogę liczyć na pomoc swych krewnych jeśli znajdę się w tarapatach)

-zwartość rodziny (np. starzejący się rodzice powinni zamieszkiwać z ich dziećmi)

KOLEKTYWIZM-silny związek z grupa „swoich”

IDIOCENTRYZM- cele stawiane z myślą o sobie samym

ALLOCENTRYZM-cele służące większej liczbie osób (kolektywne)

Narzędzie SINDCOL, które zawiera 4 skale:

-horyzontalny kolektywizm- bliskie związki z innymi ludźmi (np., lubię dzielić się z innymi)

-horyzontalny indywidualizm- oznacza autonomię jednostki (można liczyć tylko na siebie)

-wertykalny kolektywizm- poświęcanie się jednostki dla innych

-wertykalny indywidualizm- tendencja do rywalizacji z innymi

Kolektywizm hierarchiczny – życie członka grupy, jest podporządkowane sieci zależności z innymi, służących realizacji dobra wspólnego

Zjawisko fałszywej unikalności – cechy nie są spójne, czyli zachowywanie się różnie w zależności od kontekstu (Japończycy)

„Ja” w języku i kulturze:

Przeprowadzono analizy korelacyjne między koniecznością utrzymywania zaimka osobowego a licznymi znanymi w literaturze wymiarami. Wyniki:

Konieczność użycia zaimka osobowego „ja” jest skorelowana z wymiarami kultury według:

-Hofstede: pozytywnie z indywidualizmem, negatywnie zaś z dystansem władzy

-Bonda projektu z CCC

-Schwartza: negatywnie z zakorzenieniem, natomiast pozytywnie z egalitaryzmem i autonomią

-Smith-Trompenaarsa: pozytywnie z uniwersalizmem

Reykowski : dążenie do utrzymania lub podwyższenia poczucia własnej wartości stanowi fundamentalny mechanizm ludzkiej motywacji (natury człowieka)

Struktura ja niezależnego i współzależnego:

Kulturowy profil „ja” niezależnego: Posiadanie i wyrażanie poczucia własnej wartości; negatywny obraz siebie jako problem niedopasowania kulturowego, poczucie sprawności, posiadanie kontroli, osobisty wybór i inicjatywa.

Kulturowy profil „ja” współzależnego: posiadanie i wyrażanie postaw samokrytycznych, autorefleksja korelacyjna, stały proces ulepszania siebie, samodyscyplina jako doskonalenie siebie przez wysiłek, gotowość do wyrażania wstydu i przeprosin, orientacja na innych ludzi jako źródeł informacji i oceny.

Etnoteorie socjalizacyjne- społecznie podzielane przekonania odnośnie do zależności między podjętymi oddziaływaniami a skutkami wychowawczymi, którymi posługują się na co dzień rodzice i wychowawcy.

Zachowanie twarzy a dążenie do podnoszenia poczucia wartości jako dwie kulturowe postaci dobrego „ja”. Spór Heine vs. Sedikides

HEINE

SEDIKIDES

- zasadą życia każdego człowieka o mocy uniwersalnego prawa psychologicznego jest dążenie do bycia dobrym „ja” lub bycie dobrym „ja”. Występują natomiast dwa kulturowo odmienne mechanizmy realizowania tej zasady: 1)zachodni, przez poczucie własnej wartości oraz 2) dalekowschodni przez zachowanie własnej twarzy. Poczucie własnej wartość jest przekonaniem wewnętrznym odnośnie samego siebie, natomiast twarz jest nie tylko skierowana za zewnątrz, lecz jej źródłem są opinie innych osób. - skoro inni są źródłem przypisanego jednostce szacunku, to występują w roli sędziów, których oceny są warunkowe. - powiązanie obu kulturowych koncepcji dobrego ja z koncepcja współ- i niezależności. Dążenie do podnoszenie własnej wartości ma sens i szansę powodzenia wówczas, gdy towarzyszy mu ja niezależne; zachowanie twarzy jest sensownym celem życiowym jedynie wówczas, gdy opiera się na realnej współzależności z innymi ludźmi.

- niezachwiana pozycja uniwersalistycznie ujmowanej struktury ja i związanej z nią motywacji wartościującej utrzymywała się do pojawienia się w koncepcji ja niezależnego i współzależnego, - w kulturach indywidualistycznych właściwą dziedziną jest podmiotowość, zdefiniowana jako troska o osobistą efektywność i społeczną dominację. W kulturach kolektywistycznych właściwą dziedziną dla przejawiania się tej motywacji jest więź, określona jako osobista spójność i społeczne powiązanie.

Twarz wg Chung-Ying Cheng:

TWARZ:

-lien : odnosi się do trwałej godności moralnej człowieka

-mien-tzu : jest pochodną zajmowanej pozycji społecznej, ulegając wraz z nią zmianie

Psychologia indygeniczna- jej przedmiotem jest badanie konstruktów psychologicznych głęboko zakorzenionych w lokalnej kulturze danego regionu.

Amae – uczucie głębokiego oddania się innej mocnej i troszczącej się osobie będące usiłowaniem zaprzeczenia faktu separacji od matki.

Wg badań Yamaguchi, okazało się, że relacja amae:

-wiąże się z ambiwalencją uczuciową

-jest aceptowalna tak dalece, jak nie rozbija relacji

-może występować w relacji wertykalnej lub równościowej.

Amae wg Yamaguchi:

-amae nie równa się zależności, ponieważ osoba prosząca ma kontrolę nad swym otoczeniem

-jest konsekwencją przywiązania dziecka do matki

- może być motywowane zarówno uczuciem bezwarunkowej miłości, której prototypem jest więź matki z dzieckiem, jak też pragnieniem kontroli nad otoczeniem. W tym drugim przypadku mamy do czynienia z zachowaniami manipulacyjnymi.

Konformizm a kultura indywidualistyczna i kolektywistyczna:

Wg badań Berry’ego (1979)

-niższą podatność na wpływ społeczny wykazali członkowie społeczności nomadycznych trudniący się myślistwem

-bardziej konformistyczni było osiadli rolnicy

Bond i Smith (1996):

-stwierdzili niższy poziom konformizmu w kulturach o 1)wysokim indywidualizmie (wg Hofstede) 2) wysokim indywidualizmie i orientacji na osiąganie (wg Trompenaarsa) oraz 3) wysokiej automomii i niskim zakorzenieniu (wg Schwartza)

Kultura wysokiego i niskiego kontekstu:

Wysoki kontekst	Niski kontekst
Unikanie mówienia i nazywania rzeczy wprost	Mówienie wprost na temat
-brak akcentowania własnego ja -uwzględnianie wyznaczników sytuacyjnych oraz co i do kogo się mówi -relacja interpersonalna jest ważnym elementem komunikowania się -używanie przysłów, zwrotów aluzyjnych	-akcentowanie własnego ja -wyrazistość przekazu w niewielkim stopniu respektująca sytuacyjne uwarunkowania -relacja interpersonalna jest uproszczona i w niewielkim stopniu wpływa na komunikację -mowa prosta zmierzająca najkrótszą drogą do pragmatycznego celu, jakim jest załatwienie sprawy

Singelis (1994) przeprowadził przekonującą analizę wykazując, że niskokontekstowy styl komunikowania się właściwy jest dla osób o ja niezależnym w ramach kultur indywidualistycznych.

Komunikacja nie wprost w relacjach międzykulturowych (inter)

Gudykunst (2003) jest autorem modelu teoretycznego komunikacji kulturowej typu inter, znanego pod akroninem AUM (model opanowywania lęku i niepewności). Teoria ta zakłada, że interakcja kulturowa typu inter zwiększa u partnerów zarówno poziom niepokoju (czynnik emocjonalny) jak i niepewności (czynnik poznawczy). Oba stany są głównymi przyczynami zwiększonego poziomu trudności komunikacyjnych w porównaniu z sytuacją wewnątrzkulturową, ale także zwiększają czujność i świadomość w okresie komunikowania się.

Asertywność i grzeczność jako style bycia i komunikowania interpersonalnego

Asertywny styl bycia:

-utrzymywanie lub postawienie zapór uniemożliwiających drugiej stronie naruszanie naszych własnych „granic psychicznych”, czyli utrzymywanie innych ludzi w dystansie do ja

-dawanie partnerowi jasnych sygnałów odnośnie do naszych preferencji i uczuć odnośnie do jego zachowania

-zdolność do stanowczego manifestowania odmowy

-wytwarzanie w sobie i przejawianie pewności siebie

Zajęcia 13. Samoregulacja

Tożsamość i samoregulacja: czynniki związane z odraczaniem gratyfikacji, skutecznym planowaniem i monitorowaniem własnych działań. Porażki samokontroli.

LITERATURA:

1. Baumeister, R. F., Heatherton, T. F., Tice, D. M. (2000). Utrata kontroli: jak I dlaczego tracimy zdolność samoregulacji (s.26-­‐48).

GŁÓWNE WZORCE I MECHANIZMY ZABURZEŃ

Wyróżniamy 2 główne kategorie zaburzeń samoregulacji:

• Niewystarczająca regulacja – oznacza sytuację w której jednostka nie kontroluje samej siebie

• Niewłaściwa regulacja – kontrola nie daje pożądanych wyników lub daje wynik alternatywny

• Nadmierna regulacja – dochodzi do osiągnięcia założonego celu nawet jeśli w wykonanie zadanie zostaje włożone zbyt wiele energii lub jeśli zostaje wykonanych zbyt wiele czynności. Wyjątkiem jest sytuacja gdy nadmierna regulacja powoduje występowanie niepożądanych efektów

Główne cechy i składniki samoregulacji:

• Posiadanie pewnych standardów

• Obserwowanie samego siebie pod kątem ich realizacji

• Zmiana własnych reakcji aby lepiej spełniać te standardy

SPRZECZNE STANDARDY

Jednostka może wg nie posiadać standardów – nie ma podstaw do samoregulacji. Częściej człowiek ma pełen szereg standardów które są rozbieżne, sprzeczne lub nie pasująco siebie w tedy osobie trudno jest się zdecydować którego z nich ma użyć do samoregulacji.

Kiedy ludzie mają liczne, sprzeczne cele stają się niezdolni do skutecznego kierowania własnym życiem .

• Emmons i King : sprzeczne cele wywołują bezpłodne rozważana a w efekcie dana osoba nie osiąga żadnego z nich

• Van Hook i Higgins : sprzeczne samo wskazówki prowadzą do niepewnych pozbawionych zdecydowania reakcji. Taki konflikt wew powoduje komplikacje w dokonaniu samooceny składające się na trudności w samoregulacji

NIEWYSTARCZAJĄCE MONITOROWANIE

Druga istotna przyczyna niepowodzenia samoregulacji to niezwracanie uwagi na własne działania.

Dla skutecznej samoregulacji potrzebne jest częste przeprowadzanie oceny samego siebie i działań podejmowanych w kierunku osiągnięcia standardów aby ustalić pozycję.

Kirschenbaum : zaniechanie monitorowania własnego zachowania jest główną i centralną przyczyną niepowodzeń w zakresie samoregulacji

Powell i Herr : ogólne postawy mogą być podstawą do przywidywania określonych zachowań wtedy gdy ludzie naprawdę myślą tylko o ogólnych postawach i od ich katem interpretują sytuacje.

Gdy ludzie monitorują swoje zachowanie pod kątem przystawania do odpowiednich standardów ich zachowanie bywa zgodne z ich postawą

Paradoks utraty odrębności – zanik samoświadomości i samooceny występując w tedy gdy dana osoba podporządkowuje się grupie ludzie. Osoba ta traci monitorowanie samej siebie przestaje zwracać uwagę na to co robi.

Obniżenie samoświadomości może przyczyniać się do niepowodzenia samoregulacji ponieważ wsłuchiwanie się w siebie samego stanowi istotę funkcji monitorowania.

NIEODPOWIEDNIA SIŁA

Natrę siły która jest potrzebna dla skutecznej samoregulacji można wyjaśnić na podst hamowania się, które stanowi pierwszą i podstawową formę samoregulacji. Hamowanie się wymaga wysiłku umysłowego i fizycznego.

Wyniki badań wskazujące na związek pomiędzy hamowaniem się a wysiłkiem fizycznym:

• Shortt, Blake, Page : tłumienie myśli o seksie prowadzi do wystąpienia reakcji pobudzenia która jest silniejsza niż w przypadku myślenia o seksie. Przyczyną pobudzenia jest powstrzymywanie myślenia.

• Peenebaker, Chew : mówienie kłamstwa wywołało zahamowanie przypadkowych zachowań niewerbalnych oraz wzrost pobudzenia psychofizjologicznego.

• Notarius, Wemple, Burns i inni : hamowanie zmian mimiki powoduje wzrost pobudzenia fizjologicznego.

• Waid, Orne : poziom socjalizacji wpływa na to w jakim stopniu reakcja hamowania generuje wysoki poziom reakcji elektrodynamicznej

Hamowanie się wymaga rezerw umysłowych i fizycznych, rezerwy te stanowią rodzaj siły

Istnieją 3 przyczyny dla których czyjaś siła może być niewystarczająca dla skutecznej samoregulacji : przewlekła (natura osoby), czasowa (chwilowe osłabienie) i zewnętrzna

Funder i Block : badali siłę samoregulacji określając ją jako kontrolę ego. Ich zdaniem ludzie różnią się pod względem umiejętności kontrolowania impulsów, pożądań i działań.

Samoregulacja może być początkowo skuteczna ale później może zawieść po prostu dlatego że impuls staje się zbyt silny by można go było stłumić.

INERCJA PSYCHOLOGICZNA

Samoregulacja jako proces podczas którego jedna reakcja nakłada się na drugą. Dwie reakcje mogą współzawodniczyć ze sobą w taki sposób że raz górę bierze jedna z nich a innym druga. Sekwencji reakcji najlepiej i najłatwiej zapobiec na samym początku. Wiele działań można łatwo powstrzymać na starcie ale gdy już przekroczą określony moment zadanie może być trudne – inercja psychologiczna ( im dłużej ktoś coś robi tym trudniej mu przestać).

Samoregulacja będzie najskuteczniejsza i będzie wymagała użycia najmniejszej siły wówczas gdy reakcja będzie hamowana najwcześniej jak to możliwe.

Efekt Zeigarnika – szczególnie trudno jest przerwać sekwencję reakcji kiedy jesteśmy w toku a im bardziej ktoś zbliży się do pełnego wykonania sekwencji czynności tym silniej będą nawracały myśli na temat tej czynności.

Zabezpieczenie przed wystąpieniem jest skuteczniejsze i łatwiejsze niż przerwanie. Niepowodzenie samoregulacji przypomina śnieżną kulę – kiedy już rozpocznie się proces niepowodzenia samoregulacji ponowne odzyskanie kontroli staje się coraz trudniejsze.

CZYNNIKI AKTYWOWANE NIEPOWODZENIEM

Efekt śnieżnej kuli – z upływem czasu coś może się stawać coraz większe efekt złamania abstynencji

Dwie grupy przyczyn odpowiadających za niepowodzenie samoregulacji:

1. Czynniki które doprowadziły do pierwszego załamania samoregulacji

2. Czynniki które powodują przekształcenie się pierwszego załamania w klęskę

Wyjaśnienie Ewariusza : wstępne załamanie to utrata sił spowodowana zew stresem oraz przeciążeniem umysłowym i emocjonalnym mechanizmów radzenia sobie w okresowo występujących trudnych chwilach. Człowiek ulega niektórym pokusom i pobłaża niektórym i impulsom. To niepowodzenie wprawia w ruch inne siły które poszerzają wstępny wyłom w prawidłowym zachowaniu i pomagają w przekształceniu się drobnych błędów w wielkie załamanie

Emocje pełnią często istotną rolę w niepowodzeniu samoregulacji. Są one czynnikiem powodującym powiększanie się śnieżnej kuli. Emocje często stanowią przyczyny aktywowane wstępnym niepowodzeniem.

Istnieje kilka przyczyn z których emocjonalna reakcja na wstępne niepowodzenie samoregulacji może stać się przyczyną aktywowaną niepowodzeniem i wprawić w ruch śnieżną kulę. Emocja obejmuje pobudzenia które z kolei pochłaniają uwagę i sterują nią w określonym kierunku. Zostaje więc użyta rezerwa sił umysłowych i fizycznych które w innym wypadku mogłyby posłużyć do pohamowania się . Emocja często sama w sobie staje się źródłem dalszej motywacji.

Te same czynniki które wspierają samoregulację w pierwszej fazie mogą wpłynąć na jej niepowodzenie w fazie drugiej np. konieczność zachowania zerowej tolerancji (0 tolerancji dla narkotyków)

BRAK WYSTARCZAJĄCEJ UWAGI

We wszystkich obszarach samoregulacji ważnym czynnikiem jest kierowanie procesem uwagi

1. To co nie zostaje zauważone nie może mieć następstw a rzeczy cz sprawy którym poświęca się wiele uwagi zyskują wystarczającą moc by spowodować następstwa psychologiczne

2. Zgodnie z zasadami inercji łańcuch reakcji jest tym trudniejszy do przerwania im dłużej postaje.

Kiedy człowiek traci kontrolę nad uwagą samoregulacja staje się trudniejsza. Najlepsza strategią może być zapobieganie niebezpiecznym lub kuszącym bodźcom.

Kluczowym zagadnieniem w tej kwestii jest swoista transcendencja – wyjście poza środowisko bezpośrednich bodźców. Stanowi także istotny czynnik w procesie niepowodzenia samoregulacji. Skuteczna samoregulacja często wymaga wyjścia poza bezpośrednio otaczające bodźce. Jeśli świadomość zostaje przytłoczona bezpośrednimi bodźcami i dana osoba nie potrafi spojrzeć poza nie to samoregulacja staje się o wiele trudniejsza – całkowite zatracenie się w teraźniejszości.

Najczęstszy mechanizm załamania się transcendentnego punktu widzenia to odrzucenie w sensie poznawczym szerokiej perspektywy myślenia na rzecz zwrócenia wagi na doraźne, konkretne bodźce.

Baumaister: emocje zależą od refleksyjnego przemyślenia a więc występują na wyższych poziomach aby uciec od dyskomfortu napięcia emocjonalnego ludzie mogą się zwracać w kierunku działań doraźnych wymagających myślenia na niskich poziomach. Transcendencja związana z wysokim poziomem myślenia i ułatwia samoregulację

POGODZENIE SIĘ : NIECH TAM BĘDZIE

Zagadnienie pogodzenia się jest również ważne z punktu widzenia teoretycznego zrozumienia niepowodzenia samoregulacji. Kiedy siły danej osoby wyczerpują się samoregulacja zwodzi

NIEWŁAŚCIWA REGULACJA

Dana osoba stara się regulować swoje postępowanie i wie jakie są oczekiwane efekty ale stosowane metody nie dają odpowiednich rezultatów – metoda zawodzi – przyczyny :

• Nadmierna generalizacja

• Chęć uwierzenia

• Nastawienie

• Przekonania

Do niewłaściwej regulacji może dochodzić także w tedy kiedy ludzie koncentrują swoje wysiłki regulacyjne na niewłaściwym aspekcie swojego zachowania.

Zdaniem Seligmana wysiłki ludzi zmierzające do kontrolowania własnego życia i uczynienia siebie lepszymi zostają często zniweczone ze względu na skupianie się na rzeczach których ludzie nie mogą kontrolować