SOCJOLOGIA ORGANIZACJI

Bada zjawiska i procesy tworzenia się różnych form życia zbiorowego ludzi; struktury tych zbiorowości, zjawiska i procesy w nich zachodzące i wynikające z oddziaływania ludzi na siebie; siły skupiające i rozbijające te zbiorowości oraz zmiany i przekształcenia w nich zachodzące.

ORGANIZACJA

1) Wg Kamińskiego

Względnie trwałe, celowe uporządkowanie zachowań ludzkich. Uporządkowanie to polega na wprowadzeniu względnie trwałych zasad postępowania w określonych sytuacjach. Organizacja – uporządkowanie działań związane jest z podziałem pracy i występuje we wszystkich ludzkich zbiorowościach, w których taki podział istnieje.

2) Wg Sztompki

Organizacja to zintegrowany, zorganizowany zbiór pozycji i stosunków społecznych realizujących wspólnie jakieś istotne społecznie funkcje, tworzące swoistą całość odróżniającą od innych całości.

3) Wg Giddensa

To duży zespół ludzi związanych bezosobowymi zależnościami, stworzony dla realizacji określonych celów.

INSTYTUCJE A ORGANIZACJE

Instytucje to zespół nakazów kulturowych, zaaprobowanych społecznie norm i zwyczajów, wartości oraz wzorów zachowań, które wiążą się z podstawowymi sferami życia społecznego: rodzina, religia, polityka, edukacja i ekonomia.

CECHY ORGANIZACJI

-celowość

-sformalizowana struktura

-przejrzysty podział pracy

-wyodrębnione ośrodki władzy

-wymiana personelu

-stosunki rzeczowe (kontakty w ramach ról społecznych a nie osób)

IDEALNA BIUROKRACJA WG WEBERA

1) Urzędnicy działają według skodyfikowanych reguł postępowania. Wszystkie sposoby postępowania są określone przez normy i przepisy.

2) Biurokracje mają strukturę hierarchiczną – przypominają piramidę, na której szczycie znajdują się stanowiska władzy; przepisy regulują sposób zwierzchnictwa i zakres podporządkowania.

3) Wszystkie stosunki mają charakter bezosobowy.

4) Urzędnicy są profesjonalistami, zajmują stanowisko adekwatne do kwalifikacji i awansują według reguł.

5) Urzędnicy pracują w pełnym wymiarze godzin i otrzymują stałe wynagrodzenie.

6) Urzędnicy są pracownikami najemnymi. Nie są właścicielami żadnej części organizacji. Sfera zawodowa jest ściśle oddzielona od sfery prywatnej.

7) Komunikacja odbywa się w formie pisemnej poprzez przepływ dokumentów określonych przepisami – drogą służbową.

8) Dokumentacja ma charakter pisemny.

PATOLOGIE BIUROKRACJI

-dehumanizacja stosunków międzyludzkich

-trudności w reagowaniu na sytuacje nietypowe

-odporność na wdrażanie innowacji

-środki stają się celem działania (Merton i rytualizm)

-powstawanie nieformalnych grup

-nadużywanie władzy przez urzędników

-Prawo Parkinsona (praca rozszerza się tak, aby wypełnić czas dostępny na jej ukończenie)

-Zasada Petera ( w organizacji hierarchicznej każdy awansuje aż do osiągnięcia własnego progu niekompetencji)

TYPY ORGANIZACJI (podział ze względu na cel)

1) nastawione na zysk

mikro, średnie, duże przedsiębiorstwa, globalne koncerny

2) nie nastawione na zysk

organizacje rządowe, ochrony zdrowia, edukacyjne, religijne, gangi, stowarzyszenia

CELE

-cele kształtują organizacje

-organizacje kierują się wieloma celami

-dążenie do użyteczności jako funkcja wielu różnych celów – zamiast maksymalizacji wprowadzono koncepcje poziomu aspiracji, tzn. że organizacja poszukuje zadowalających poziomów realizacji swych celów

-przy procesie adaptacyjnym cele organizacji są funkcją:

a) celów w poprzednim okresie

b) doświadczeń organizacji związanych z celami z punktu a

c) doświadczeń innych organizacji w związku z tymi celami

-cele są krótko- i długofalowe (mogą pomóc w rozwoju jak i być kompletnie sprzeczne)

OTOCZENIE ORGANIZACJI

1) otoczenie wewnętrzne

warunki i siły wewnętrzne organizacji – zarząd, pracownicy, kultura organizacji, zasoby materialne

2) otoczenie zewnętrzne

wszystko, co z zewnątrz organizacji może na nią wpływać

I warstwa – otoczenie celowe

konkretne organizacje i grupy, które mogą wpływać na organizację, np. konkurenci, klienci, dostawcy, sojusznicy,

II warstwa – otoczenie ogólne

niezbyt wyraźnie określone wymiary i siły, w których działa organizacja;

wymiar socjokulturowy, ekonomiczny, międzynarodowy

ETYCZNY WYMIAR FUKNCJONOWANIA ORGANIZACJI

OBSZARY SPOŁECZNEJ ODPOWIEDZIALNOŚĆI

1) elektorat organizacji

osoby i organizacje bezpośrednio dotknięte zachowaniem organizacji i materialnie zainteresowani jej wynikami – klienci, dostawcy, pracownicy

2) środowisko przyrodnicze

wolne zasoby np. źródła energii

3) ogólny dobrobyt społeczny

nawet poza elektoratem

PLANOWANIE W ORGANIZACJI

wiąże się z realizacją celów i tak jak one dzieli się na:

1) plan strategiczny ( co chcę zrealizować)

2) plan taktyczny (jak to zrobić)

3) plan operacyjny (co konkretnie zrobić)

*w PL brak planów strategicznych

ZMIANY ORGANIZACYJNE

1) model uniwersalny

istnieje jeden, najlepszy wzorzec, zgodnie z którym powinna funkcjonować organizacja

2) model sytuacyjny

optymalne funkcjonowanie organizacji jest zależne od niepowtarzalnych elementów sytuacji, w jakiej znajduje się firma

W zależności od tego, którym modelem podążamy, na tym będziemy opierać zmiany:

-w modelu 1 będziemy sięgać do wzorca, ideału

-w modelu 2 będziemy wprowadzać takie zmiany, żeby poradzić sobie z oddziaływaniem bodźców zewnętrznych na organizację

Zmiana – każda istotna modyfikacja jakiejś części organizacji:

zmiany w strukturze, w celach, w personelu, w zasadach zarządzania itp.

Oddziaływać mogą zarówno siły zewnętrzne jak i wewnętrzne. Zmiana może być planowana ( przygotowana i prowadzona w sposób uporządkowany) lub dostosowawcza ( reakcja na pojawienie się okoliczności)

Etapy realizacji zmiany

1) uznanie potrzeby zmiany

2) ustalenie celów zmiany

3) diagnoza istotnych zmiennych

4) wybór odpowiedniej techniki zmiany

5) planowanie wdrożenia zmiany

6) faktyczne wdrożenie

7) ocena i kontynuacja

KOMUNIKOWANIE

WYMIARY KOMUNIKOWANIA

1) komunikowanie interpersonalne

-musi być sprzężenie zwrotne (reakcja na siebie)

-komunikaty werbalne i niewerbalne (70%) = całość zakodowywanego komunikatu

-musi istnieć świadomość przekazu (komunikat dwustronny)

2) wymiar organizacyjny

-funkcją komunikacji jest zapewnienie łączności

a) formalny system łączności

b) stanowiska i instytucje grupowe

c) nieformalny system łączności

*kluczowe pozycje tzw. węzły komunikacyjne, np. recepcja, sekretariat

-musi być zamieszczona pełna informacja

-informacja musi być skuteczna (nie wolno karać za złe wieści)

Sieć kanałów informacji powinna być:

1. Wszystkie kręgi uczestniczące powinny wiedzieć o istnieniu odpowiednich kanałów porozumiewania się.

2. Wszystkie stanowiska powinny być objęte kanałami łączności i połączone z centralą.

3. Kanały powinny być jak najkrótsze.

4. Należy zapobiegać zatykaniu kanałów komunikowania.

5. Należy unikać pomijania ogniw pośrednich przy komunikowaniu.

6. Obowiązuje zasada autentyzmu przekazywanych treści.

KULTURA ORGANIZACJI

Organizacje generują kulturę w oparciu o zbiorową postawę, zaplecze swych członków; manifestowanie kultury tworzy i utrzymuje zrozumienie między jej nosicielami.

Organizacje zmienią kulturę aby zaadaptować się do nowych sytuacji. Organizacje dążą do budowania silnej kultury, gdyż są wtedy bardziej efektywne i konkurencyjne.

Dodatkowo, kultura organizacji wpływa na:

-wyniki pracy jednostek

-wydajność organizacyjną

-satysfakcję z pracy

-zaangażowanie

Dotyczy to niemal wszystkich aspektów funkcjonowania organizacji. Czasami kulturę organizacji nazywa się autonomicznym systemem nerwowym organizacji.

-Rola integracyjna: wiadomo jak się zachować i dlaczego

-Wpływa na to, jak się w pracy czujemy

-w Japonii kultura organizacji stawia sobie za cel motywowanie przez co zwiększa się rozmiar odpowiedzialności

Komponenty kultury organizacji:

-normy

-wartości

-wierzenia

-ideologia

-postawy

-artefakty (sposób ubierania, język, technologia)

Komponenty te układają się w poziomy kulturowe:

1) poziom norm behawioralnych

niepisane przekazy jak się zachować przenoszone w formie historii, rytuałów i sankcji (pozytywnych i negatywnych)

2) poziom ukrytych założeń

Fundamentalne wierzenia, które stanowią podstawę decyzji działań. Powstaje w ścisłym związku z otoczeniem, jego potrzebami i wymogami. Wartości humanistyczne to kolektywne manifestacje natury ludzkiej – zbiór motywów, dążeń, oczekiwań ujętych w sposób dynamiczny, który czyni grupę unikalną.

Profile organizacyjne powstały na podstawie obserwacji i cech składających się na poziomy kulturowe:

a) profil słabych kultur organizacyjnych

-brak jasnych wartości i wierzeń jak odnosić sukces

-wielość wierzeń – niespójność

- brak zgody co do tego, które wierzenia są najważniejsze (różne części organizacji mają różne wierzenia)

b) profil silnych kultur organizacyjnych

Kultura firmy wyrażana jest przez wierzenia, misję i slogany.

MOTYWOWANIE LUDZI W ORGANIZACJI

Dwa nurty teoretyczne – teorie motywowania

1) teoria popędu/potrzeb

człowiek wybiera działania, które maksymalizują przyjemność lub powodują „najmniejszy

ból”

2) teoria oczekiwań

Wprowadzono pojęcie wartości, „atrakcyjności” obiektu oraz oczekiwania, czyli prawdopodobieństwa, że działanie doprowadzi do oczekiwanego wyniku.

Zmiany w teoriach

w podejściu 1

→ podejeście klasyczne – wartości materialne, ekonomiczne

w podejściu 2

→ podejście szkoły stosunków międzyludzkich – Human Relations – znaczenie kontaktów, racjonalność człowieka w znacznym stopniu jest ograniczona

Co zrobić, aby motywować ludzi do działania?

Podejście 3 → teoria stylów kierowania

Rozszerzenie zakresu motywacji, tzn. odejście od wizji ukierunkowanych bodźców, w kierunku modelu partycypacji, który polegał na zwiększaniu udziału pracowników w procesie podejmowania decyzji – zwiększenie odpowiedzialności poprzez delegowanie uprawnień.

Człowiek może zaspokajać wszystkie potrzeby będąc w obrębie organizacji (pracy). W organizacji jest w pełni człowiekiem, a nie tylko członkiem organizacji.

Błędy pracodawców:

oddelegowanie pracownika do pracy przy jednoczesnej kontroli – pracodawca powinien oceniać efekt, a nie tryb wykonywania

SPOŁECZNOŚCI LOKALNE

1) wg Parka

Fizyczna lub ekologiczna organizacja na dalszą metę odpowiada i odzwierciedla strukturę zawodową i kulturową.

Selekcja i segregacja, które kształtują naturalne grupy, determinują jednocześnie naturalne strefy miasta.

W wielkich miastach odmienność w sposobach, standardzie życia, ogólnym poglądzie na życie w różnych sferach miejskich ukazują znaczenie lokalizacji – umiejscowienia, pozycji i ruchliwości jako wskaźników do mierzenia opisu i ewentualnego wyjaśnienia zjawisk społęcznych.

2) wg Hawley'a

Jest bardziej lub mniej samowystarczalną całością mającą swoje zasady; ma także swój wzrost, naturalną historię ze ściśle określonymi stadiami – młodość → dojrzałość → starość.

Jest to więc całość, różna od sumy swych części, posiadająca siły, potencjalne możliwości, ale tkwiące nie w wyłącznie jednej części. Silnie akcentowana jest tutaj rola terytorium - obszaru kształtującego społeczność lokalną.

3) wg R.L. Warrena

W każdej społeczności występuje kilka elementów składowych:

- ludność zamieszkująca pewien obszar

-różne instytucje

-system wartości

-określone interakcje międzyludzkie

4) wg A. Hillery

trzy elementy konstytuujące społeczność lokalną:

- interakcje społeczne

-pewne, wyodrębnione terytorium

-wspólne więzi łączące mieszkańców

*więzi mogą występować między ludźmi, którzy się w ogóle nie znają np. przy drodze decyzyjnej

5) wg Colina Bella i Howarda Newby'ego

-społeczność lokalna to pewne wydzielone terytorium, zamieszkane przez ludność i traktowane jako jej obszar – ziemia ojczysta

-kompleks instytucji działających na danym obszarze

-poczucie przynależności

6) wg D.B. Clarka

-miejscowość

-zbiorowa działalność, aktywność

- określona struktura społeczna

- poczucie solidarności i znaczenia

- społeczność lokalna jako sentyment

Kilka nurtów dominujących

1) koncepcje ekologiczne

-zjawiska społeczne są zdeterminowane przez warunki przestrzenne i procesy w nich zachodzące (współzawodnictwo, walka o przestrzeń)

-wyróżnia się dwa poziomy organizacji społeczności lokalnej

a) biotyczny

podstawowe przystosowywanie się w toku walki o byt (współpraca, współdziałanie), które determinuje przestrzenne rozkłady osób

b) kulturalny

jest superstrukturą, na którą składają się, np. wspólne normy, świadomość społeczna, zbiorowość działania itp.

W ujęciu ekologicznym, struktura społeczna jest ujmowana w relacji do warunków geograficznych i przestrzennych, jakie są prawidłowości, według których warunki przestrzenne wpływają na zachowania jednostek.

2) podejście strukturalno-funkcjonalne

-życie społeczne jest zawsze ustrukturalizowane w postaci systemów społecznych, całości spełniających określone funkcje względem większych całości

-pojęcia funkcji i struktury wyjaśniają sposoby zrzeszania się, powstawania różnych form i rodzajów jednostek składowych występujących w społeczności lokalnej

3) podejście interakcyjne

- społeczność lokalna to kompleks interakcji zorientowanych lokalnie

- to szereg zachodzących na siebie układów interakcji, celowo kierowanych przez ludzi oddziaływań na siebie, a wynikających ze wspólnego zamieszkiwania w danej, wyodrębnionej przestrzeni.

-występują różne grupy procesów zachodzących w wyniku istniejących stosunków społecznych:

→ konflikt

→ adaptacja

→ asymilacja

→ współzawodnictwo

-w tej konwencji można interpretować pojęcie społeczności lokalnej jako sieć interakcji zachodzących w danym zbiorze ludności

-daną społeczność lokalną traktuje się jako wielość siatek społecznych powiązań a nie konglomeratu ludzi i instytucji