Szkoły katedralne

Pierwsze szkoły katedralne powstały na ziemiach polskich w XI wieku przy katedrach biskupich w Gnieźnie i Krakowie. pierwsze instytucje oświatowe, kształciły one kandydatów do stanuduchownego

Szkoły parafialne – szkoły zakładane przy kościołach parafialnych. Pierwsze znane zarządzenia dotyczące obowiązku utrzymywania szkół przy wszystkich kościołach wydał w 797 cesarz Karol Wielki. Zostało to potwierdzone w 853 zaleceniem papieża Leona IV.

Pierwotnym celem szkół parafialnych było danie podstaw wykształcenia przyszłym kapłanom. Ich podstawę programową miało stanowić tzw. trivium (gramatyka łacińska, retoryka, dialektyka), uzupełnione muzyką (śpiew kościelny).

W rzeczywistości program szkół parafialnych był zróżnicowany w zależności od położenia, rozległości i zasobów parafii. W miastach, gdzie szkoły parafialne miały służyć młodzieży mieszczańskiej, zakres przekazywanej wiedzy wykraczał często poza potrzeby Kościoła i bywał dostosowywany do potrzeb tej warstwy społecznej.

W Polsce szkolnictwo parafialne rozwijało się od końca XIII w. Jego rozkwit przypada na XV i początek XVI w. W wielu szkołach uczyli wykwalifikowani nauczyciele, a uczniowie rekrutowali się z różnych warstw społecznych. Program nauczania był zróżnicowany, w znacznym stopniu dostosowany do potrzeb Kościoła .Na początku XIX w. szkoły parafialne zaczęły tracić na znaczeniu i zanikać na rzecz podporządkowanych władzom świeckim szkół elementarnych, zwanych także ludowymi.

Uniwersytet w Krakowie 1364r.– założony został przez Kazimierza Wielkiego, odnowiony przez Władysława Jagiełłę, przyciągnął studentów z wielu krajów, w VI w. Stał się ośrodkiem opozycji przeciwko prądom odrodzenia i reformacji. Wzorowany był na Uniwersytecie Bolońskim. Faktycznie swoją działalność rozpoczął dopiero w 1367, prowadząc wykłady na trzech wydziałach: sztuk wyzwolonych (1 katedra), medycyny (2 katedry) i prawa (8 katedr, w tym 5 prawa rzymskiego). Papież nie zgodził się na powołanie najbardziej prestiżowego wydziału teologii.

gimnazjum akademickie w Poznaniu Gimnazjum (łac. gymnasium z gr. gymnásion – "miejsce służące gimnastyce") – szkoła średnia, różnej postaci, zależnie od epoki i kraju kształcąca młodzież męską. W XIX wieku powstały gimnazja dla dziewcząt. W epoce Odrodzenia jako gimnazjum zaczęto określać różne szkoły średnie. W 1519 biskup Jan Lubrański założył w Poznaniu szkołę humanistyczna zwane Akademią Lubrańskiego lub Kolegium Lubrańskiego, z kursami akademickimi, zorganizowane na wzór uniwersytetu. Istniało do roku 1780. Nie było to jednak gimnazjum w ścisłym tego słowa znaczeniu, gdyż od uniwersytetu szkoła ta różniła się jedynie brakiem prawa do nadawania tytułów naukowych.

• 1535r. – Elbląskie Gimnazjum Akademickie utworzone w 1535 z inicjatywy Rady Miejskiej Elbląga kierowanej przez burmistrza J. Alexwangena. Elbląskie Gimnazjum Akademickie było szkołą reformacyjną o profilu humanistycznym. Wykłady z filozofii, teologii, retoryki i historii prowadzono w języku łacińskim.

• 1551r. – Gimnazjum w Pińczowie poczatkowo była to szkoła kalwińska Rektorem i nauczycielem w tej szkole był francuz Piotr Statorius. Jezyk ojczysty był ważniejszy od języka łacińskiego. Były 4 klasy a nauka w każdej z klas trwała 2 lata poczatkowo uczono w jezyku polskim później stopniowo w kolejnych klasach wprowadzano łacinę. Po 1561 r Statorius przychylił się do arjan i szkoła została przekształcona z kalwińskiej na arjańską

• 1558r. – Gdańskie Gimnazjum Akademickie- miejska szkoła o poziomie wyższym od średniego (ale jeszcze nie uniwersyteckim), przeznaczona dla młodzieży protestanckiej, działająca w Gdańsku w latach 1558-1817. Poziom dydaktyki był wysoki; dwie najwyższe klasy (classes supremae), w których nauka trwała łącznie 4 lata, prezentowały już poziom akademicki. Absolwenci Gimnazjum, udając się na dalszą naukę do różnych uczelni polskich i europejskich, przyjmowani byli z reguły na III rok studiów. Strukturę szkoły ustalił Jacob Fabricius, jej długoletni rektor.

• Gimnazjum Akademickie w Toruniu – protestancka szkoła półwyższa założona w Toruniu w 1568, odznaczająca się wysokim poziomem nauczania i nowatorstwem poglądów. Jedna z najsłynniejszych i najświetniejszych uczelni w Królestwie Polskim^.

• Akademia Rakowskaszkoła średnia braci polskich, istniała w Rakowie w latach 1602-1638.Założona w roku 1602 w Rakowie przez Jakuba Sienieńskiego, posła sejmowego, uczestnika rokoszu sandomierskiego 1606-1609. Miała 5 klas, a także studium teologii, formalnie bez praw akademickich. Znana była z wysokiego poziomu nauczania i tolerancji, przyciągała nie tylko młodzież ariańską, ale także katolicką. Uczęszczali do niej również cudzoziemcy. W Akademii uczono języków: łacińskiego, polskiego, niemieckiego, włoskiego, francuskiego, logiki, etyki, retoryki, matematyki, zapoznawano z elementami prawoznawstwa, polityki i nauk przyrodniczych. Teologii uczono w języku polskim.

Szkoły jezuickie- Do Polski sprowadził zakon jezuitów biskup warmiński (później kardynał) Stanisław Hozjusz, w roku 1564, fundując im kolegium w Braniewie. Szkolnictwo jezuickie było podporządkowane wychowaniu w religii rzymskokatolickiej Jezuici nie zajmowali się teorią pedagogiczną i nie wytworzyli żadnej literatury pedagogicznej^. Od 1599 roku aż do kasacji zakonu w 1773 roku wszystkie typy szkół jezuickich posługiwały się jednolitym programem nauczania Nauczanie w szkole oparte było na gruntownym poznaniu łaciny i greki oraz teorii poezji i wymowy Mniejszą wagę przywiązywano do umiejętności praktycznych. Nieobowiązkowo uczono hebrajskiego, niemieckiego i ruskiego oraz wykładano dialektykę, fizykę i matematykę. Pobieżnie studiowano geografię, historię i filozofię.Stosowane metody dydaktyczne, a także bezpłatny charakter studiów przyciągał do szkół jezuickich również młodzież protestancką, co w dużej liczbie przypadków kończyło się przejściem na katolicyzm.

Szkoły pijarskie-, szkoły prowadzone od XVII w. przez pijarów. Początkowo były to szkoły elementarne dla dzieci ubogich, później szkoły średnie (kolegia) organizowane głównie w Hiszpanii, Włoszech, Austrii, Czechach i Polsce. Podlegały generałowi zakonu i prowincjałom zakonnym. Na czele kolegium stał rektor; nauka trwała 7 lat.
W XVIII w. pijarzy zreformowali swe szkoły, dzięki czemu stały się one bardziej nowoczesne niż jezuickie. W Polsce duże zasługi dla szkolnictwa pijarskiego położył S. Konarski, który w 1754 zreformował wszystkie kolegia zakonne. Najbardziej znanym było w Polsce Collegium Nobilium w Warszawie

Akademia Szlacheckiego Korpusu Jego Królewskiej Mości i Rzeczypospolitej – szkoła państwowa założona 15 marca 1765 w Warszawie przez króla Stanisława Augusta Poniatowskiego, utrzymywana przez skarb państwa. Mieściła się w pałacu Kazimierzowskim. Zamknięta w grudniu 1794, po upadku insurekcji kościuszkowskiej. była przeznaczona dla uboższej młodzieży szlacheckiej, a jej zadaniem było przygotowywanie młodzieży do służby wojskowej i cywilnych zadań publicznych. Kadrę nauczycielską tworzyli zarówno oficerowie prowadzący przedmioty wojskowe, jak i profesorowie nauczający takich przedmiotów, jak ekonomia, prawo, historia, geografia czy języki.

Komisja Edukacji Narodowej (KEN, pełna nazwa: Komisja nad Edukacją Młodzi Szlacheckiej Dozór Mająca) – centralny organ władzy oświatowej, zależny tylko od króla i Sejmu, powołany w Rzeczypospolitej Obojga Narodów przez Sejm Rozbiorowy 14 października 1773 na wniosek króla Stanisława Augusta Poniatowskiego Komisja Edukacji Narodowej była zarazem pierwszą w Polsce jak i w całej Europie władzą oświatową o charakterze współczesnego ministerstwa oświaty publicznej. Została powołana głównie dlatego, że do 1773 edukacja podstawowa i średnia były w Rzeczypospolitej organizowane przez zakon jezuitów. Taki system edukacji nakierowany był przede wszystkim na kształcenie w zakresie teologii katolickiej przy pomocy łaciny, przy czym inne przedmioty były traktowane jako uboczne i podrzędne^. System ten cechował swoisty konserwatyzm i nietolerancja wobec niekatolików, a jednocześnie oderwanie od realnych potrzeb edukacyjnych. W 1773 zakon jezuitów został rozwiązany, co w Polsce groziło upadkiem edukacji, ale też dało impuls do głębokich reform szkolnictwa.

Oświata polska w czasach zaborów:

W 1795 r. Polska została wymazana z map Europy. Tereny dawnej RP rozdzielone zostały pomiędzy trzech zaborców: Rosję, Austrię i Prusy. Polityka wobec narodu polskiego każdego z nich była odmienna. W zależności od stosunku zaborców, w różnym stopniu rozwijała się oświata i wychowanie na byłych ziemiach polskich.
W zaborze rosyjskim pierwszym posunięciem Katarzyny II była likwidacja szkół KEN-u oraz wprowadzenie cenzury książek. Wprowadzono politykę rusyfikacyjną. Zaczęły się wysiedlenia, konfiskaty. Do miast wkroczyło wojsko. Powstała tajna policja. Wprowadzono rosyjski kodeks karny.
Szkoła Główna Wileńska została przekształcona w 1803 r., ukazem cara, na Imperatorski Uniwersytet. Uczelni nadano szeroką autonomię, zwrócono dawne fundusze edukacyjne oraz podporządkowano jej wszystkie szkoły byłych ziem Rzeczpospolitej przyłączonych do Rosji (8 guberni). Tak powstała Kuratoria Wileńska (Wileński Okręg Naukowy). Przyjęto zasadę, że w każdej guberni będzie przynajmniej jedno 6-klasowe gimnazjum oraz w każdym powiecie 3-klasowa szkoła powiatowa. Program był ten sam, co w szkołach KEN, rozszerzony o język rosyjski. Swobodny rozwój szkolnictwa w Kuratorii przerwała wojna w 1812 r.. Po jej zakończeniu wprowadzono nadobowiązkową naukę języka rosyjskiego. Drukowano podręczniki w języku rosyjskim, wprowadzono rosyjski system szkolny. Następnie zaczęto ograniczać terytorium Kuratorii. Ograniczenia dotyczyły też Uniwersytetu Wileńskiego, którego w 1819 r. pozbawiono praw nadawania stopni naukowych.
Obok Wilna sławnym ośrodkiem nauki polskiej był Krzemieniec. Założone przez Czackiego w 1805 r. Liceum Krzemienieckie za główny cel stawiało sobie przygotowanie młodzieży do służby dla kraju i narodu. Szkoła miała bogatą bibliotekę i zbiory. Osoba, która ukończyła tą szkołę miała ogromne poczucie honoru, obywatelstwa.
W 1831 r. zostało wydane zarządzenie o zamknięciu wszystkich szkół wyższych. Szkolnictwo średnie zostało ograniczone do 4 klas. Szkolnictwo elementarne zredukowano do połowy. Dokonano czystki w kadrze nauczycielskiej. Zabroniono pijarom uczyć nawet w szkołach rzędowych.
Szkolnictwo polskie na ziemiach byłej Kuratorii już w 1834 r. straciło polski charakter. Zamknięto prywatne szkoły średnie, prowadzone przez zakony katolickie, oraz większość pensji żeńskich. Język polski jako wykładowy pozostał tylko w nauczaniu religii. Młodzież polska z konieczności udawała się na studia w uniwersytetach rosyjskich.
Po klęsce powstania styczniowego nastąpił ucisk polityczny. Organizowano nowe szkoły rosyjskie, wprowadzono tzw. "szkoły mieszane". W 1870 r. usunięto polskie książki z bibliotek gimnazjalnych. W programach pominięto zupełnie historię Polski. Regulaminy szkół zawierały szereg przepisów policyjnych, jak zakaz chodzenia po mieście w określonych godzinach, uczęszczania do teatru, do czytelni.
Najbardziej ponury okres wiąże się z A.L. Apuchtinem. Sprowadził on z Rosji całą plejadą działaczy do szkół. Realizował polityką rusyfikacyjną z krańcową zawziętością. Nakazał m.in. nauczać języka polskiego po rosyjsku.
Celom rusyfikacji służyły także internaty, zakładane, aby usunąć wpływ polskiego środowiska i domu rodzinnego na młodzież. Zakazano korzystania z prywatnych stancji, a równocześnie zabroniono dojeżdżać do szkół.
Rusyfikacja, jak również obciążenie w kosztach utrzymania szkoły pogłębiło niechęć polskiego społeczeństwa do oświaty rządowej. Zaczęto likwidować większość szkół. Analfabetyzm sięgnął 65% ogółu mieszkańców.
Planowe wynarodowienie Polaków spowodowało kontrakcję społeczeństwa w postaci organizowania nauczania prywatnego i tajnych szkółek. W 1894 r. założono Towarzystwo Tajnego Nauczania. Na prowincjach nauczanie elementarne organizowały tzw. Koła Kobiece Korony i Litwy. Tajne nauczanie na poziomie średnim odbywało się w prywatnych szkołach żeńskich (oficjalnych). Powstawały tam tajne klasy wyższe. Młodzież szkolna zaczęła tworzyć tajne koła samokształceniowe. Na poziomie wyższym istotną rolę odegrał "Uniwersytet Latający" w Warszawie. Była to tajna placówka przenosząca się z miejsca na miejsce.
Dopiero na początku XX w., po klęsce caratu w wojnie z Japonią, zaczęły się zmiany. W 1905 r. wybuchł STRAJK SZKOLNY w Warszawie, który przekształcił się w bojkot szkoły rosyjskiej w całym kraju. Po tych wydarzeniach władze carskie poszły na ustępstwa. Przywrócono autonomię wyższych uczelni, nauka języka polskiego miała odbywać się po polsku, pozwolono na otworzenie polskich szkół prywatnych, etc. Walka o szkołę polską toczyła się do końca panowania rosyjskiego. Szkoły rzędowe były cały czas bojkotowane.

Zabór austriacki

Swoją polityką w zaborze austriackim władze zaczęły od germanizacji. Zaczęto od zakazu wysyłania dzieci do szkół KEN-u. Młodzież podano nadzorowi policji. Utworzono urzędy cenzury. Wprowadzono język niemiecki do szkół.
Szkoły ludowe podzielono na trywialne, główne, normalne, realne i dla dziewcząt. Zamknięto część szkół średnich. Polityka władz Galicji polegała na doprowadzeniu do zacofania szkół gimnazjalnych i studiów filozoficznych (2-letnie szkoły średnie). Wprowadzono limit miejsc, egzaminy wstępne, podniesiono czesne, etc..
Uniwersytet Lwowski, założony w 1784 r. przez Józefa II, już w 1805 r. został połączony z Uniwersytetem Krakowskim. Jego miejsce zajęło Liceum, jako rodzaj studium filozoficznego. Otworzono go ponownie dopiero w 1817 r. z niemieckim jako wykładowym. W okresie Wiosny Ludów w 1848 r. stał się głównym ośrodkiem ruchu rewolucyjnego we Lwowie. Młodzież wzięła czynny udział w ruchu niepodległościowym, organizując uzbrojoną Legię Akademicką.
Rewolucja w 1948 r. przyśpieszyła reformę przestarzałego systemu szkolnego. Zreformowane gimnazja stały się zakładami 8-klasowymi, przygotowującymi do studiów wyższych. Dzieliły się na niższe i wyższe. Wysunięto postulaty spolszczenia i unarodowienia, powszechnej oświaty ludowej i autonomii szkolnej. Ostatecznie doszło do wprowadzenia polskiego języka wykładowego w szkolnictwie.
Utworzono również Radę Szkolną Krajową. Jednak jej działalność nie trwała długo (do 1848). Ogłoszono stan wojenny. Zaczęły się rządy A. Bacha. Oparty na armii i policji, miażdżył wszelkie przejawy wolnej myśli. Także i szkolnictwu patronowali komisarze policji, śledząc nauczycieli i młodzież.
Zwrot miał nastąpić w 1859 r., kiedy Franciszek Józef I zdecydował się na porzuceni dotychczasowej polityki. Po zniesieniu stanu wojennego w 1865 r. ponownie okazało się, że reżim austriacki nie jest skłonny do ustępstw. Dopiero klęska z Prusami rok później, zmusiła cesarza do odstąpienia od polityki germanizacyjnej. Wprowadzono język polski do szkół na wszystkich szczeblach nauczania. Ponownie utworzono Radę Szkolną Krajową. RSK zajęła się natychmiast reformą szkół.
Stworzono seminaria nauczycielskie, męskie i żeńskie. W ślad za dwutypowością szkoły ludowej wprowadzono dwa rodzaje seminariów: językowo-rysunkowe i przyrodniczo-gospodarcze.
Spolszczenie szkolnictwa nie było jednak pełne, ponieważ mimo wprowadzenia języka polskiego, przekazywano obce treści. Zaniedbana była nauka historii i geografii Polski.
W Galicji rozwinęły się liczne stowarzyszenia. Pierwszą organizacją nauczycielską było Towarzystwo Pedagogiczne. Potem powstało Towarzystwo Nauczycieli Szkół Wyższych, Krajowy Związek Nauczycielstwa Ludowego, Towarzystwo Szkoły Ludowej, etc..

Oświata polska w okresie między wojennym:

Katolicki Uniwersytet Lubelski powstał z inicjatywy ks. Idziego Radziszewskiego. W 1918 roku pomysł zyskał akceptację polskich biskupów oraz nuncjusza Stolicy Apostolskiej i 27 lipca 1918 decyzją Zjazdu Biskupów Królestwa Polskiego została powołana uczelnia pod nazwą Uniwersytet Lubelski. Jesienią 1918 roku Uniwersytet rozpoczął działalność. Początkowo korzystał z bazy lokalowej seminarium duchownego. Obejmował wtedy 4 wydziały: teologiczny (otwarty w 1919 r.), prawa kanonicznego, prawa i nauk społeczno-ekonomicznych i nauk humanistycznych.W przedwojennej historii uczelni KUL zdobywał kolejno uprawnienia państwowe, a wkrótce, mimo że miał status uczelni prywatnej, Prężny rozwój uczelni przerwała niemiecka okupacja. Gmach KUL przemianowano na szpital wojskowy. Część profesorów i studentów wywieziono na roboty przymusowe do Niemiec, część do obozów koncentracyjnych, część została rozstrzelana. Uniwersytet w trakcie II wojny światowej prowadził tajne nauczanie dla swoich studentów.

Uniwersytet Stefana Batorego w Wilnie

Po rozbiorach Polski, uczelnia utraciła na krótko status szkoły wyższej, stając się "Powszechną Szkołą Wileńską", jednakże w 1803 roku odzyskała swój status i za zgodą cara Aleksandra I funkcjonowała pod nazwą Cesarskiego Uniwersytetu Wileńskiego uzyskując szeroką autonomię. Uniwersytetowi zostało podporządkowane szkolnictwo ośmiu guberni zamieszkałych przez prawie 9 milionów ludzi. Był największą szkołą wyższą nie tylko w zaborze rosyjskim, ale także w państwie rosyjskim^[2]. Mimo rozbiorów Polski uczelnia utrzymała wysoki poziom nauczania.

Dekret „O obowiązku szkolnym” z 7 lutego 1919r. wydany przez Naczelnika Państwa.

 

1)     7-letni obowiązek szkolny

 

         Zwrócono uwagę przede wszystkim na wprowadzenie 7-letniego obowiązku szkolnego i powiązanie ze sobą wszystkich szczebli szkolnictwa, co miało otwierać drogę do wykształcenia wyższego bez względu na pochodzenie, stan majątkowy i typ ukończonej szkoły średniej.

 

         Dekret mówił o tym, że kształcenie w zakresie szkoły powszechnej jest obowiązkowe dla wszystkich dzieci w wieku szkolnym (7-14 lat).

 

 

         Szkoła powszechna obejmowała 7 lat nauczania, ale zanim utworzono wszędzie te szkoły, utrzymywano i zakładano przejściowe szkoły powsz. 4 lub 5 – letnie z obowiązkową nauką uzupełniającą 3 lub 2-letnią.

 

         W dekrecie nałożono na gminy obowiązek zakładania szkół powszechnych w każdej miejscowości gdzie było co najmniej 40 dzieci w wieku szkolnym, a gdy dzieci było mniej tworzono szkoły  wspólne w obwodzie o promieniu max. 3 km.

 

2)     Formy kontroli

 

o       Dekret szczegółowo określił formy kontroli obowiązku szkolnego, ustalił zasady odpowiedzialności prawnej za niedopełnienie obowiązku.

 

3)     Szkolnictwo średnie

 

        Na szczeblu szkolnictwa średniego utrzymało się 8-klasowe gimnazjum, w którym wyodrębniano 2 stopnie — pierwsze 3 klasy o charakterze ogólnokształcącym oraz częściowo ukierunkowane klasy wyższe; matura gimnazjalna otwierała drogę do studiów wyższych. W systemie tym szkoła średnia nie była powiązana ze szkolnictwem powszechnym: do gimnazjum przyjmowano na podstawie egzaminu po 5 klasach szkoły powszechnej, w niektórych gimnazjach otwierano klasy wstępne, przygotowujące do nauki w szkole średniej z pominięciem szkoły powszechnej.

          

4)     Ujednolicenie. Nauczyciele.

 

Problemem trudnym była sprawa zintegrowania w jednolity system szkolnictwa, które w obrębie poszczególnych zaborów dzieliły od siebie znaczne różnice. Wiązało się to z poważnym niedoborem kadr nauczycielskich występujących w zaborach rosyjskim i pruskim. Dlatego w dekrecie o powszechnym obowiązku szkolnym z 1919 r. przewidziano tworzenie specjalnych pięcioletnich szkół dla kształcenia nauczycieli, a mianowicie seminariów nauczycielskich. Zanim jednak zdołano wyszkolić odpowiednio kwalifikowane kadry, powoływano do pracy w szkolnictwie osoby o niepełnych lub wręcz prawie żadnych kwalifikacjach, Tak np. do szkół w b. Królestwie angażowano nawet masowo kandydatów mających ukończoną zaledwie szkołę podstawową i kilkutygodniowe, pośpiesznie organizowane kursy dokształcające. Natomiast na ziemiach b. zaboru pruskiego zatrudniano w szkołach polskich jeszcze czas jakiś nauczycieli narodowości niemieckiej. W tej sytuacji poziom nauczania był bardzo nierównomierny, tym bardziej, że nie zdołano wszędzie zorganizować szkół podstawowych
7-klasowych.

 

5)     Dualizm szkolny

 

Dekret nie likwidował dualizmu szkolnego: dopuszczał pobieranie nauki w domu lub w szkołach prywatnych.

 

PODSUMOWANIE

Był istotnym osiągnięciem polskiej demokracji przez rygorystyczne wprowadzenie 7- letniego nauczania obowiązkowego na terenach, której do tej pory go nie miały.

Bezpośrednio przed 1939 r. znajdowało się w szkołach 4701200 uczniów stanowiących 90% ogółu dzieci objętych obowiązkiem szkolnym.

1919r. – Uniwersytet Poznański 7 maja 1919 – 308 lat po formalnym powołaniu do życia uniwersytetu w Poznaniu, odbyła się uroczysta inauguracja pierwszego roku akademickiego nowo powstałej Wszechnicy Piastowskiej.

Jędrzejewiczowska reforma szkolnictwa – reforma polskiego systemu szkolnictwa (podstawowego i ponadpodstawowego), opracowana przez ministra Janusza Jędrzejewicza, wdrażana od lipca 1932, której zasady obowiązywały do 1948.

Reformę szkolną opracował i wcielił w życie Janusz Jędrzejewicz, ówczesny Minister Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego. Była ona efektem dążeń władz Polski po uzyskaniu niepodległości w 1918 r. do opanowania programowego i organizacyjnego chaosu w szkolnictwie polskim będącego pozostałością po czasach zaborów (akty prawne z lat 1919-1931 nie zagwarantowały szkolnictwa jednolitego w całym kraju). Przygotowana reforma została uchwalona przez Sejm 11 marca 1932 roku.

Ustawa szkolna ujednolicała w znacznym stopniu szkoły średnie umożliwiając również wstęp na wyższe uczelnie absolwentom liceów zawodowych. Reforma ustanawiała powszechny obowiązek szkolny na szczeblu szkoły powszechnej (odpowiednik dzisiejszej szkoły podstawowej).

Następnym etapem była sześcioklasowa szkoła ogólnokształcąca, którą podzielono na dwa etapy: czteroletnie gimnazjum ogólnokształcące i dwuletnie liceum ogólnokształcące. Szkoła podstawowa była szkołą siedmioletnią (ostatnia klasa była przeznaczona dla uczniów nie kontynuujących dalszej nauki). Utworzono trzy typy szkoły powszechnej: pierwszego, drugiego i trzeciego stopnia. Warunkiem przyjęcia do klasy pierwszej czteroletniego gimnazjum było ukończenie 12 roku życia oraz wykazanie się wykształceniem, objętym programem sześciu klas szkoły powszechnej stopnia trzeciego. W tym celu należało zdać egzamin wstępny. Ukończenie gimnazjum dawało tzw. małą maturę i umożliwiało dalsze kształcenie w dwuletnim liceum ogólnokształcącym, liceum zawodowym lub trzyletnim liceum pedagogicznym.

Liceum ogólnokształcące było z założenia elitarne. Można było w nim wybrać jedną ze specjalizacji: klasyczną (z łaciną i greką), humanistyczną (z samą łaciną), matematyczno-fizyczną i przyrodniczą (dwa ostatnie bez nauki języków starożytnych). Absolwenci przystępowali do egzaminu dojrzałości (tzw. duża matura). Otrzymanie świadectwa dojrzałości umożliwiało dalszą naukę na wyższych uczelniach. Elementami struktury ówczesnego szkolnictwa były też szkoły zawodowe (w tym licea zawodowe) i trzyletnie licea pedagogiczne. Jednym z elementów reformy było odrzucenie jakiegokolwiek zróżnicowania klas gimnazjalnych, tym samym zdecydowanie, że cała młodzież gimnazjum musi uczyć się według jednego programu, obejmującego we wszystkich klasach obowiązkową naukę łaciny. Zróżnicowanie programowe zostało ograniczone do klas dwuletniego liceum ogólnokształcącego. Słabym elementem reformy było wprowadzenie trzech stopni organizacyjnych na poziomie szkoły powszechnej. Np. siedmioletnia szkoła powszechna pierwszego stopnia organizowana głównie na wsi, realizowała program tylko 4 klas i nie dawała uprawnień do podejmowania nauki w gimnazjum. Obowiązującym elementem przed reformą było ośmioletnie gimnazjum. Wdrażanie reformy musiało więc przebiegać etapowo. Rozpoczęło się ono w lipcu 1932 roku i polegało na nieprzeprowadzaniu naboru do klas pierwszych dawnego gimnazjum ośmioletniego. Pierwsza i druga klasa zostały zniesione, sześć klas dalszych (III-VIII) zostało stopniowo zastąpione nowym czteroletnim gimnazjum i dwuletnim liceum. Pierwsi absolwenci zreformowanego liceum otrzymali świadectwa dojrzałości w czerwcu 1939. Przyjęta w 1932 roku struktura szkół została zniesiona przez władze Polski Ludowej w roku 1948.