WIELKI KRYZYS – na Zachodzie nie proponowano rozwiązań faszystowskich, komunistycznych, rezygnowano natomiast z koncepcji państwa „stróża nocnego”. Dominująca pozycja liberałów została znacząco ograniczona przez wielki kryzys (1929-33) – interwencjonizm zaczynał wskazywać role państwa. SR – socjaliści-rewolucjoniści – ruch o korzeniach wiejskich RADY DELEGATÓW ROBOTNICZYCH (z piotrogrodzką na czele) – złożone z SR-owców, mienszewików i w niewielkim stopniu z bolszewików. KOMBIEDY – Komitety Biedoty – najbiedniejsze warstwy chłopstwa zabierały żywność KUŁAKOM (bogatym) KUKISZE – zaangażowani w działania mające na celu uzyskanie pomocy z zachodu Europy – potem oskarżeni przez bolszewików o działanie na niekorzyść państwa. Kukisze, sabotażyści i spekulanci przyczynili się (w propagandzie bolszewików) do upadku systemu komunizmu wojennego. SZWEDZKA KONCEPCJA PAŃSTWA DOBROBYTU– FOLKS HEMA - zyskiem trzeba się dzielić (służyły temu nakładane przez państwo wysokie podatki) – czyli nie tylko kapitalistyczna maksymalizacja zysku przedsiębiorcy. Podnoszenie poziomu życia ludzi zwiększy popyt, a to nakręci gospodarkę. Nie ma sensu utrzymywać niedochodowych molochów państwowych – lepiej je zamknąć, przekwalifikować ludzi aby zaczęli zarabiać gdzie indziej, a przez to zwiększać popyt.

ODTERYTORIALNIENIE WŁADZY – terytoria nie są w całości podległe jednemu władcy. Władca nie jest suwerenem, gdyż nie jest całkowicie niezależny i odrębny. UKŁAD WERTYKALNY (PIONOWY) – w stosunkach międzynarodowych (królowie nie podlegali bezpośrednio Cesarzowi, a on nie miał nad nimi władzy) SPÓR MIĘDZYNARODOWY –strony formułują roszczenia wobec innych, które spotykają się z reakcją, lub nie znajdują tej reakcji. Odmienne zdania. KONFLIKT MIĘDZYNARODOWY – zastosowanie groźby użycia siły lub realne użycie siły) W Karcie Narodów Zjednoczonych KONFLIKT nazywany jest SYTUACJĄ. WOJNA – pojęcie węższe od konfliktu (duży stopień intensywności – są też konflikty o małym i średnim stopniu intensywności) DEKLARACJA PRAW CZŁOWIEKA I OBYWATELA Z 1789 – dokument który legł u podstaw wielu ważnych późniejszych dokumentów: odrzucenie praw boskich, prawa człowieka są naturalne, nie nadane przez kogokolwiek; wcześniej ludzie byli nierówni względem prawa – mamy więc przeciwstawność; od tej pory suwerenem pozostaje naród; 1792 – Konstytuanta likwiduje podział na STANY – symboliczne zakończenie feudalizmu; - Zostały stworzone podstawy do narodzin systemu kapitalistycznego, brakowało tylko technologii. Rada bezpieczeństwa ONZ: Chiny, Rosja, USA, Francja, UK (każdy z członków Rady ma prawo zawetować rezolucję),Skład Rady to powyższych 5 członków oraz dodatkowo 10 wybieranych z pozostałych krajów raz na 2 lata.

1555 – POKÓJ AUGSBURSKI – „czyja władza tego religia – ius regio ius religio” – zgoda papieża/cesarza na suwerenność władców. ŁAD PÓŹNOWESTFALSKI – (ład pozimnowojenny)ponowne odterytorialnienie i wielopodmiotowość (nowe podmioty mogące wchodzić w relacje z państwami – organizacje terrorystyczne, ekologiczne, finansowe) ; Ład rewolucyjno-napoleoński (od Rewolucji Francuskiej 1789-99 do Napoleona); Ład wersalski (lub wersalsko-waszyngtoński 1920/21) CECHY CHARAKTERYSTYCZNE ŁADU PRZEDWESTFALSKIEGO(do 1648), - rozproszenie podmiotowe i odterytorialnienie władzy CECHY CHARAKTERYSTYCZNE ŁADU WESTFALSKIEGO(do dzisiaj) - suwerenność, doterytorialnienie, samowładność (jedyny dysponent i ustawodawca na danym terytorium), niezależność (terytorium nikomu innemu nie podlega)

XVIII/XIX wiek – REWOLUCJA SPOŁECZNA. REWOLUCJA – istotna zmiana, pojawia się stan rzeczy PRZECIWSTAWNY aktualnemu. Zaprzeczenie dotychczasowego stanu, tworzenie przeciwstawnej siły i porządku sprawowania władzy. Rewolucję cechuje nagłość, przeciwstawność tezy. Rozlew krwi nie jest cecha rewolucji (!) – tzn. zazwyczaj jej towarzyszy lecz wcale nie jest to element wspólny wszystkich rewolucji. Rewolucja odbywa się na trzech płaszczyznach: politycznej, ekonomicznej i ideowej – trzy płaszczyzny realizowania się władzy.Przeciwstawne sposoby sprawowania władzy. Przy takiej zmianie mówimy o rewolucji: DEMOKRACJA<->AUTOKRACJA; LIBERALIZM <->TOTALITARYZM REWOLUCJA FRANCUSKA – obala system niedemokratyczny czyli władzę absolutną (monarchię). ZAMACH STANU – człowiek lub grupa ludzi zwiększa zakres władzy wbrew obowiązującym stanom prawnym (np. Wojciech Jaruzelski) PUCZ – dysponenci siły politycznej i wojskowej atakują władzę i przejmują jej kompetencje (np. Józef Piłsudski) REWOLUCJA PRZEMYSŁOWA – umasowienie produkcji umożliwiło przejście z wykorzystania energii naturalnej do sztucznej (maszyny, napęd parowy).

Feudalizm i kapitalizm(cecha:zysk) są to dwa następujące po sobie chronologicznie systemy gospodarcze. Gospodarkę kapitalistyczną cechy: Środki produkcji, tzn. narzędzia pracy, ziemia i bogactwa naturalne stanowią niepodzielną własność prywatną, nie ograniczoną uprawnieniami innych osób prywatnych; Środki produkcji używane są jako kapitał; Produkcja towarów na sprzedaż dla nieznanego z góry nabywcy. Większość wyrobów przeznaczona jest na rynek,; Powszechnie stosuje się w produkcji płatną pracę najemną bez wywierania przymusu. Siła robocza wolnych ludzi staje się towarem – właściciel za nią płaci i musi wliczyć ją do kosztów produkcji; Od samowystarczalnego gospodarstwa domowego wyodrębnia się działalność zarobkowa ; Stosunki między ludźmi ulegają komercjalizacji; Działalność gospodarcza kierująca się kalkulacją staje się racjonalna, ponieważ opiera się na rozumowaniu i rachunku a nie na ślepych nawykach, tradycji czy przymusie Otwiera to szerokie możliwości wyborów środków gospodarowania oraz pole do indywidualnej inicjatywy i konkurencji; Bodźcem i celem działalności gospodarczej staje się maksymalizacja zysku i lokowanie go w handlu lub produkcji z myślą o przyszłych zyskach. Prowadzi to do stałego wzrostu inwestycji CZARTYZM – lata 30 XIX wieku – czartyści żądali skrócenia dnia pracy do 8 godzin, diet poselskich, zniesienia cenzusu majątkowego dla kandydatów na posłów i powszechnych praw wyborczych dla mężczyzn po 21 roku życia. LUDDYZM – „niszczyciele maszyn” – ruch robotniczy - świadome niszczenie maszyn fabrycznych, których wprowadzenie traktowano jako przyczynę pogorszenia poziomu życia robotników. Maszyny obwiniano za biedę…….Rewolucja Francuska na czele stawiała NARÓD, ruchy robotnicze mówiły natomiast o KLASIE ROBOTNICZEJ (z założenia ponadnarodowej) – „Proletariusze wszystkich krajów łączcie się!” – „Manifest Komunistyczny” z 1848 roku, K.Marks i F.Engels; Ruchy robotnicze dzielimy zasadniczo na: - marksistowsko-rewolucyjny; -anarchistyczny; -reformatorski (socjaldemokratyczny); Marksiści nie dostrzegali w swoim państwie (Rosji) żadnych widocznych ustępstw na rzecz ruchów robotniczych – dlatego to właśnie tam wybuchła rewolucja. Na Zachodzie reformowanie państw uspokoiło ruch robotniczy i zapobiegło rewolucji. Związki zawodowe uzyskały postulowane zmiany i dlatego zabrakło chłonnego podłoża dla ruchów rewolucyjnych, za to bardzo aktywne były ruchy reformatorskie. W XIX wieku nurt rewolucyjny nie traktuje państwa jak matkę i ojca, jako kraj przyjazny, lecz jako wroga. Państwo niczego im nie dawało, było tylko „stróżem nocnym” (liberalizm klasyczny), chroniło uprzywilejowanych wewnątrz państwa i samo państwo na zewnątrz. Państwo minimum – minimum ingerencji w sprawy wewnętrzne, pozostawienie ludzi samych sobie. Gdyby kapitalizm w porę ucywilizował się (zreformował), nie byłoby rewolucji

Reformy społ. BISMARCKA:- 1883 – pierwsze ubezpieczenia chorobowe; - 1884 – odszkodowania za wypadki przy pracy; - 1889 – obowiązkowe składki emerytalne, przymus ubezpieczenia. Podobne reformy do niemieckich wprowadzili w latach 1906-14 liberałowie w Anglii….Widmo komunizmu przyspieszyło cywilizowanie kapitalizmu. Kompromis to dobrobyt, brak kompromisu prowadzi w krótkim czasie do rewolucji – gdyby car postępował jak Bismarck, przypuszczalnie nie byłoby konfliktu, a jedynie spór między liberałami a klasą robotniczą, jak na Zachodzie. Jak wiemy stało się jednak inaczej i Wschód ogarnęła rewolucja.