Terapia logopedyczna w pierwszym okresie powinna być ukierunkowana na:

- nawiązanie kontaktu wzrokowego terapeuty z pacjentem (werbalnego lub

pozawerbalnego), a nie na korektę artykulacji;

- zachęcanie pacjenta do podejmowania prób nawiązania kontaktu z otoczeniem;

- pobudzaniem pacjenta do spontanicznych wypowiedzi;

- nauce słuchania wypowiedzi;

- dobieranie ćwiczeń indywidualnie do pacjenta i stopniowanie ich trudności;

- najważniejszym zadaniem jest przywrócenie zdolności rozumienia przez pacjenta;

- na początku terapia 10-15 min., z czasem ją wydłużamy w zależności od możliwości

chorego.

Należy pamiętać,że istotną sprawą jest prawidłowe postępowanie

( podejście ) do takich pacjentów, dlatego też powinniśmy się stosować do kilku

zasad.

Terapia neurologopedyczna powinna obejmować ćwiczenia:

■ Oddechowe – prawidłowy oddech dla mowy (mówimy na wydechu), praca na

oddechu przeponowym, wydłużenie fazy wydechowej, ćwiczenia emisyjne,

umiejętność ekonomicznego zużywania powietrza i jego synchronizacji z treścią

wypowiedzi.

■ Głosowe – wyrabianie właściwej tonacji, umiejętność modulowania siły głosu

i prawidłowego brzmienia głosek w sylabach, wyrazach, zdaniach oraz umiejętność

naśladowania słyszanych dźwięków.

■ Słuchowe – usprawnianie odbioru bodźców akustycznych, rozpoznawanie wrażeń

słuchowych, ćwiczenia poczucia rytmu, rozróżnianie głosek źle wypowiadanych.

■ Artykulacyjne – usprawnianie funkcjonowania narządów mowy, wywoływanie

głosek w izolacji, utrwalanie ich prawidłowej realizacji w logotomach, wyrazach,

zdaniach, czytaniu tekstów, wierszy.

■ Leksykalne – rozwijanie mowy poprzez opowiadanie przeczytanego

tekstu,obejrzanej ilustracji, historyjek obrazkowych, udzielanie odpowiedzi na

zadawane pytania, umiejętności budowania zdań oraz ćwiczenia w czytaniu

i pisaniu.

Aby być przez afatyka rozumianym

1. Pracując z chorym unikaj hałasów, dużych grup, bo to utrudnia afatykowi

koncentrację, a także mówienie i rozumienie. Ważny jest spokój.

2. Mów wyraźnie, ale normalnym tonem. Nie krzycz, nie „bombarduj” chorego

zbyt wieloma pytaniami na raz. Przy zauważeniu,że twoja wypowiedź nie

została zrozumiana użyj obejścia, wspomagaj wypowiedzi mimiką,

ewentualnie rysunkiem. Powtórz wypowiedź parę razy, jeżeli chory jej nie

rozumie.

3. Pytania „Tak -Nie” mogą pomóc.

Afatykowi łatwiej zrozumieć wypowiedzi krótkie lub podzielone na krótkie

kawałki. Pytania otwarte albo zapytania alternatywne są dla afatyka

najczęściej zbyt trudne. Używaj zamkniętych pytań „ Tak – Nie”.

4. Sygnały niewerbalne.

Oprócz głosu, mimiki, gestu, mowy ciała można zastosować obrazki, teksty

i inne materiały, przy pomocy których możesz swą wypowiedź uczynić dla

afatyka bardziej zrozumiałą.

Afatyka rozumieć.

1. Słuchać, znaczy czekać.

Afatycy potrzebują więcej czasu dla swoich wypowiedzi, odczekaj spokojnie. Nie

podpowiadaj słów, tak długo jak afatyk się zastanawia. Podpowiadanie może go

sugerować. Nie przerywaj niezrozumiałych wypowiedzi, ale odczekaj może sens

sam się ujawni. Zwracaj uwagę na treść wypowiedzi, nie koryguj formy.

2. Słuchać, współuczestniczyć i obserwować.

Ważne jest, aby starać się zrozumieć zamiar afatyka. Ważne są również sygnały

niewerbalne jak mimika, gest, pokazywanie obrazków mogących być pomocnymi

w komunikacji.

3. Szukać porozumienia.

Wspólnie dochodzić do tego, czego dotyczy wypowiedź. Niepasujące słowa

w wypowiedziach mogą także prowadzić do zamierzonego celu. Powtórz parę razy

wypowiedź, jeżeli chory jej nie rozumie.

4. Przy „zawieszaniu się” interweniuj.

Przy ciągłym powtarzaniu jakiegoś słowa, zwrotu przerwij wypowiedź, skieruj ją na

inny tor. Czasami lepiej jest przenieść ją na inny czas.

5. Nie poddawać się.

Praca z chorym wymaga wysiłku, cierpliwości i niejednokrotnie efekty nie są do tego

współmierne, ale należy uzbroić się w cierpliwość i nie dać pacjentowi się poddać.

Trudniejsze zadania przenieść na inny czas.

BADANIE

NEUROLOGOPEDYCZNE

U OSÓB DOROSŁYCH

Z ZABURZENIAMI MOWY

BADANIE LOGOPEDYCZNE (powinno być szczegółowe i rozłożone w czasie) –

zwracamy uwagę na:

- czy nie ma porażenia nerwu twarzowego (obwodowe czy ośrodkowe),

- praksję oralną (język, wargi, policzki)

- prozodię mowy (akcent, rytm, melodia)

- oddychanie (prawidłowy, przyspieszony, przez usta),

- tempo mowy (naturalne, przyspieszone, zwolnione),

- artykulację,

- co używa częściej rzeczowników czy czasowników,

- czy występują parafazje i jakie,

- perseweracje,

- neologizmy.

Do oceny funkcji mowy można stosować Skalę Oceny Dynamiki Afazji – SODA,

stosowaną w ostrym okresie udaru mózgu. Metoda ta jest krótka, prosta, umożliwiająca określenie rodzaju i stopnia zaburzeń mowy oraz nie powoduje zmęczenia chorego

Składa się ona z 3 części oceniających kolejno:

■ rozumienie mowy,

■ nadawanie mowy,

■ nazywanie przedmiotów.

A. Rozumienie mowy.

Badamy w pozycji siedzącej, polecając choremu wykonanie:

a). prostych poleceń typu:

proszę podnieść lewą rękę;

proszę pokazać język;

proszę wskazać drzwi;

proszę zamknąć oczy;

b). złożonych poleceń typu:

proszę podnieść rękę lewą i pokazać język;

proszę zamknąć oczy i otworzyć usta;

proszę pokazać sufit i podłogę;

proszę dotknąć kolana, potem ucha;

c). poleceń wymagających zrozumienia konstrukcji fleksyjnych zdań:

proszę lewą ręką dotknąć prawego ucha;

proszę łyżką pokazać talerz;

proszę wskazać palcem kubek;

proszę otworzyć gazetę i położyć na niej długopis;

d). wybór prawidłowej interpretacji znanych przysłów i metafor: ● „Złota rączka” to:

- człowiek bardzo bogaty;

- człowiek umiejący wszystko zrobić;

- człowiek, który ma ręce ze złota.

● „Niedaleko jabłko pada od jabłoni” oznacza, że:

- w ogrodzie jabłka spadają obok drzewa;

- dzieci są wysokie podobne do rodziców;

- owoce zbiera się w ogrodzie.

Ocena punktowa rozumienia mowy:

- 0 pkt. - chory nie wykonuje żadnych poleceń;

- 0,5 pkt. - wykonuje proste polecenia wyłącznie poparte gestem;

- 1,5 pkt. - wykonuje niektóre złożone polecenia;

- 2 pkt. - wykonuje wszystkie złożone polecenia;

- 2,5 pkt. - wykonuje polecenia wymagające rozumienia konstrukcji fleksyjnych;

- 3B. Ekspresja werbalna.

Umiejętność wypowiadania się badamy oceniając:

■ umiejętność podania danych personalnych ( imienia, nazwiska, daty urodzenia );

■ zautomatyzowane ciągi słowne, czyli nazwy dni tygodnia, miesięcy, liczenie do

dziesięciu, modlitwa;

■ powtarzanie prostych słów, zdań, liczb;

■ mowę dialogową – odpowiedzi na proste pytania;

■ mowę opowieściową, na przykład: podanie okoliczności zachorowania.

Ocena ekspresji werbalnej:

- 0 pkt.- chory nie wypowiada żadnych słów, nie powtarza, nie realizuje

zautomatyzowanych ciągów słownych;

- 0,5 pkt. - wypowiada pojedyncze dźwięki, sylaby;

- 1 pkt. - wypowiada zautomatyzowane ciągi słowne lub wypowiada pojedyncze

słowa;

- 1,5 pkt. - wypowiada się równoważnikami zdań, w mowie występują liczne parafazje,

agramatyzmy;

- 2 pkt. - buduje proste zdania: dominuje styl telegraficzny, mowa zubożała, często

pozbawiona określeń nazw czynności, lakoniczna: występują parafazje,

agramatyzmy;

- 2,5pkt. - wypowiada zdania złożone tworząc na przykład opowiadanie, w którym

występują nieliczne błędy o charakterze agramatyzmu lub parafazji;

- 3 pkt. - wypowiedzi chorego są pełne, rozwinięte, a w mowie nie obserwuje się

parafazji ani perseweracji, dobór słów jest prawidłowy.

pkt. - prawidłowo interpretuje przysłowia i metafory.

C. Nazywanie przedmiotów.

Prosimy chorego o nazywanie pokazywanych, znanych mu przedmiotów ( kubek,

szafka, grzebień, buty, kołdra ).

Ocena nazywania przedmiotów:

- 0 pkt. - chory nie nazywa przedmiotów i nie opisuje ich;

- 0,5 pkt. - nie nazywa przedmiotów, sporadycznie potrafi opisać znany przedmiot;

- 1 pkt. - nie nazywa przedmiotów, lecz potrafi je opisać;

- 1,5 pkt. - podaje nazwy niektórych przedmiotów codziennego użytku, nie potrafi podać

części nazw przedmiotów znanych;

- 2 pkt. - prawidłowo podaje nazwy przedmiotów codziennego użytku, nie potrafi sobie

przypomnieć nazw przedmiotów rzadko używanych;

- 2,5 pkt. - nazywa przedmioty znane i mniej znane, sporadycznie występują braki słów;

- 3 pkt. - prawidłowo nazywa wszystkie przedmioty, nie odczuwa „braku” słów.

Podsumowanie badania.

Ogólna punktacja skali jest sumą wynikającą z oceny rozumienia mowy, ekspresji

mowy i nazywania. SODA X ( A – B - C ) świadczy o wielkości deficytów wyższych

funkcji ośrodkowego układu nerwowego. Jeżeli X wynosi:

- 0 – 0,5 pkt. - stwierdza się afazję całkowitą;

- 1 – 3,5 pkt. - afazję znacznego stopnia;

- 4 – 6,5 pkt. - afazję średniego stopnia;

- 7 – 8,5 pkt. - afazję niewielkiego stopnia;

- 9 pkt. - brak cech afazji.

Test FAST

Jest to prosty test do oceny afazji, czas badania wynosi około 10 – 15 minut. Test

opiera się na badaniu:

rozumienia mowy (odbiór mowy) – ocena w skali 10 punktowej – chory po obejrzeniu

ilustracji „Wiejskie gospodarstwo”: wskazuje poszczególne elementy, np. proszę pokazać beczkę lub zanim pokaże pan/i krowę proszę pokazać środkowe wzgórze itp..

nadania ekspresji – ocena w skali 10 punktowej

- pacjent ma powiedzieć i nazwać wszystko to , co widział na zaprezentowanej

ilustracji oraz wymienić w określonym czasie jak największą liczbę obiektów na

ilustracji należących do tej samej kategorii ( zwierzęta, ptaki itp. ).

czytanie i pisanie – ocena w skali 10 punktowej

- wykonanie polecenia zapisanego świadczy o czytaniu ze zrozumieniem.

Maksymalna liczba punktów w poszczególnych próbach wynosi 30. O obecności

afazji świadczy wynik poniżej 27 punktów dla pacjentów do 60 roku życia oraz

poniżej 25 punktów dla osób powyżej 61 roku życia.

Test ten zaburzenia mowy ocenia w sposób ilościowy

BADANIE MOWY:

I. Mowa ekspresyjna (zwracamy uwagę na semantykę i gramatykę, płynność mówienia,

tempo mówienia oraz oddychanie podczas mowy):

A. Mowa spontaniczna i dialogowa.

B. Mowa opisowa.

C. Mowa zautomatyzowana

II. Rozumienie mowy.

III. Powtarzanie.

Zwracamy uwagę na błędy artykulacyjne, perserweracje oraz:

- czy podpowiadanie pierwszej sylaby pomaga choremu,

- czy jest różnica w podpowiedzi, gdy badający ma zasłonięte usta.

IV. Nazywanie:

A. Nazywanie przedmiotów.

B. Nazywanie czynności.

C. Nazywanie kolorów.

V. Percepcja słuchowa.

VI. Czytanie.

VII. Pisanie.

VIII. Liczenie.

IX. Orientacja przestrzenna.

XI. Pamięć.

XI. Praksja.

XII. Lateralizacja.

XIII. Gnozja dotykowa.

I. Mowa ekspresyjna.

A. Mowa spontaniczna i dialogowa.

Badanie mowy spontanicznej i dialogowej polega na prowadzeniu krótkiej rozmowy:

- Jak się pan/i dzisiaj czuje?

- Gdzie pan/i mieszka?

- Jaki jest pana/i zawód?

- Co pan/i jadł na śniadanie?

- Proszę opowiedzieć coś o swojej rodzinie? I wiele innych pytań.

B. Mowa opisowa – tworzenie wypowiedzi słownych.

1. Prosimy badanego o wysłuchanie opowiadania i streszczenie go:

W pewnym mieście wszyscy byli zdrowi i szczęśliwi. Każdy z mieszkańców miał woreczek

z „Ciepłym i Puchatym”, którego im więcej się rozdawało innym, tym więcej go przybywało.

Wszyscy się nawzajem obdarowywali i wiedzieli, że nigdy go nie zabraknie. Nikt w mieście nie chorował, nikt nie umierał, a szczęście i radość było we wszystkich domach. Pewnego dnia do miasteczka przybyła zła czarownica, która żyła ze sprzedaży leków i zaklęć przed chorobami

i nieszczęściami. Jak zobaczyła, że w tym mieście panuje tylko szczęście, to postanowiła coś

z tym zrobić. Opowiedziała jednej z mieszkanek, że jak będzie tak rozdawała „Ciepłe i Puchate”

to ono się szybko skończy i powinna powiedzieć to swoim bliskim. Jak wiadomość się o tym

rozeszła to ludzie pochowali swoje woreczki. Niedługo później w mieście szerzyły się choroby

i nieszczęścia, a ludzie zaczęli umierać. Czarownica cieszyła się, że sprzedaje dużo swoich leków, a jak specyfiki nie pomagały to sprzedawała inne. Jednak życie mieszkańców było pełne chorób i nieszczęść. Tak trwało, by to dalej, gdyby do miasta nie przyjechała kobieta, która nigdy nie spotkała czarownicy. Była ono nauczona dzielić się zawartością swojego woreczka i rozdawała go mieszkańcom. Ludzie dziwili się, nie chcieli brać – bali się, że będą musieli dzielić się swoim. Jednak dzieci brały i uśmiech powracał na ich buzię. Powyciągały swoje woreczki i dzieliły się ich zawartością. Z czasem wszyscy mieszkańcy znowu obdarowywali się ich zawartością. Jak skończy się ta historia zależy tylko od nas samych.......

2. Komponowanie fabuły na podstawie oglądanego obrazka:

3. Nadawanie tytułów pojedynczym obrazkom i historyjką obrazkowym;

4. Układanie zdań do podanych haseł.

C. Badanie płynności słownej:

- podanie jak największej liczby wyrazów zaczynających lub kończących się na podaną sylabę;

- podanie jak największej liczby nazw znanych zwierząt,ptaków, kwiatów .....;

- podanie jak największej liczby słów zaczynających lub kończących się na daną literę;

- podanie nazwy przedmiotów znajdujących się w pobliżu;

- podanie największej liczby wyrazów:jednosylabowych;

- układanie i rozwiązywanie rebusów;

- tworzenie anagramów: parasolka – opalarka, pora, sala, kolasa, kopara, kosa ..........

D. Badanie płynności skojarzeniowej:

- podać jak największą liczbę przymiotników;

- porządkowanie wyrazów wg podanych grup;

- porządkowanie zdań wg logicznej kolejności;

- dobieranie do podanego wyrazu synonimów, antonimów;

- analiza zdań w celu odszukiwania ukrytych wyrazów (zwierzęta, miasta):

» Ale to duża bateria! (zwierzę)

» Marek schował się szybko za drzewo. (zwierzę)

» Król z powagą skinął głową. (grzyb)

» Nagle wróg rusza do ataku. (drzewo)

» Tomek syknął z bólu. (państwo)

C. Mowa zautomatyzowana:

- zautomatyzowane ciągi słowne:

1. Proszę policzyć od 1 – 10. Proszę liczyć od 6 – 15 (proszę liczyć dalej cztery, pięc ....)

2. Proszę wymienić dni tygodnia.

3. Proszę wymienić miesiące roku. Proszę dokończyć czerwiec, lipiec ......

4. Proszę powiedzieć wiersz lub zaśpiewać piosenkę.

II. Rozumienie mowy:

1. Rozumienie prostych poleceń:

- Proszę zamknąć oczy, pokazać język, podnieść prawą rękę, podejść do drzwi, wziąć ołówek

(każde polecenie jest wydawane kolejno i uzależnione od sprawności fizycznej pacjenta).

- Proszę pokazać (kolejno):okno, drzwi, sufit, biurko, krzesło.

2. Rozumienie poleceń złożonych:

- Proszę zamknąć oczy i otworzyć usta.

- Proszę wyciągnąć lewą rękę i pokazać język.

- Proszę pokazać sufit i drzwi.

- Proszę palcem wskazującym prawej ręki dotknąć lewego oka.

3. Rozumienie konstrukcji gramatycznych (przyimkowych) zdania:

- Proszę lewą ręką dotknąć się za prawym uchem.

- Proszę położyć długopis na serwetce.

- Proszę długopisem wskazać talerz a potem położyć go pod serwetką.

- Proszę otworzyć zeszyt i położyć obok niego pióro.

4. Rozumienie nazw przedmiotów rzeczywistych i na obrazkach (prosimy o wskazanie):

- możemy się posłużyć „Od obrazka do słowa” lub zestawem obrazków do poprawnej wymowy.

5. Rozumienie nazw czynności:

- fizycznych: je, pije, gra, sprząta, podlewa, prasuje itd.

- umysłowe: martwi się, myśli …

- abstrakcyjne: szczęście, bohaterstwo, upór ....

- zmysłowe: coś jest miłe, przyjemne, estetyczne, kolory ...

6. Rozumienie zdań trudnych (o złożonych czynnościach):

- Proszę narysować na jednej kartce koło, na drugiej krzyżyk, a trzecią zostawić pustą.

- Proszę kartkę z narysowanym kółkiem schować do lewej kieszeni.

- Proszę ułożyć kartki w ten sposób, aby kartka z krzyżykiem znajdowała się pośrodku, pusta

z lewej strony, a kartka z kółkiem z prawej strony.

- Można do badania wykorzystać Token Test.

7. Rozumienie konstrukcji fleksyjnych (przygotować ołówek i klucz):

- Proszę pokazać: klucz – ołówkiem, ołówek – kluczem, ołówkiem – klucz, kluczem – ołówek,

ołówkiem – klucz, klucz - ołówkiem

8. Rozumienie nazw części (prosimy o pokazanie na sobie – części ciała i na obrazkach lub

przedmiotach):

- swojego ciała : głowa, nos, ucho, oko, włosy, broda, szyja, lewa ręka, prawa noga itd.,

- zwierząt: ogon, łapy, skrzydła, dziób itd.,

- samochodu: koła, bagażnik, dach, maska itd.,

- roweru: rama, siodełko, koła, światła itd.

9. Rozumienie zdań nielogicznych:

- Pies siedzi na drzewie i miauczy.

- Drzewa rosną w lesie.

- Zabrałem ze sobą parasol, bo jest ładna pogoda.

- Chodzimy po suficie.

- W oknie wiszą długopisy.

- Grzyby zbieramy w lesie.

- Ryba lata.

10. Cy zdania są poprawne gramatycznie:

- Chleb leży na stół.

- Na stole stoją szklanka.

- Po jezioro pływają łabędzie.

- Przy komputer siedzi uczeń.

11. Rozumienie związków frazeologicznych i przysłów (można podać opcje wyboru):

- słona cena,

- Gdy kota nie ma to myszy harcują.

- Gdzie diabeł nie może tam babę pośle.

- Burza w szklance wody.

III. Powtarzanie - (sprawdzamy artykulację).

1. Powtarzanie samogłosek w izolacji ( najpierw pojedynczo, a potem w ich

połączeniach):

a, o, u, i, ą, ę, y a-o, a-u ......... a-o-a, a-u-a, u-o-u, u-i-u ......

2. Powtarzanie słów z dominacją samogłosek: ala, ule, ola, ile, oby ......

3. Powtarzanie spółgłosek w izolacji: k, h, w, f, b, p, s, z, d, t, m, n ...

4. Powtarzanie serii sylab opozycyjnych (najpierw pojedynczo, potem parami):

pa – ba ka – ha ka – ga ła – la za – sa fa – wa ma – na

5. Powtarzanie sylab trzy literowych:

rak-, zon- , tyl-, kra-, sto-, sło-, kro-, bro- ........

6. Powtarzanie prostych słów (pojedynczo a potem w parach):

kury – góry kra – gra mecz – miecz półka – bułka

mak – rak – hak fale – szale – sale kasza – kasa - Kasia

7. Powtarzanie trudnych słów:

Latarka, produkcja, oszczerstwo, trzepaczka, kwalifikacja, encefalopatia ......

8. Powtarzanie słów bezsensownych:

Daba, zote, topero, rami, fego, szeto, sidy, wempa, labaru

9. Powtarzanie zdań lub wyrazów z różnym zestawem głoskowym do wyróżnienia trudności

artykulacyjnychi:

- Pies szczeka.

- Po zielonej łące biega chłopiec.

- Praczka pierze białą nylonową firankę.

Wargowe:

- pajac kanapa sklep pies spinka bałwan kubek biedronka drabina małpa lampa dom

Wargowo-zębowe:

- wózek owoce widelec telewizor fotel szafa lew filiżanka kalafilr

Przedniojęzykowo-zębowe:

- sanki parasol tygrys zegar gazeta cebula klocki koc dzwon kukurydza tablica patelnia

Przedniojęzykowo-dziąsłowe:

- szalik, koszyk, mysz, żaba, łyżwy, czapka, rękawiczki, klucz, dżem, ryba, narty, ser

Środkowojęzykowe:

- ślimak, huśtawka, miś, ziemniak, łazienka, ciastka, bocian, łokieć, dzieci, ludzie, słoń

Tylnojęzykowe:

- kot, oko, smok, kiełbasa, cukierek, kredki, grabie, ogródek, gitara, magik, hipopotam

Samogłoski:

- autobus, balon, zapałki, wąż, gęś, buty, Eskimos, jajko, igła, lody, zegar

10. Powtarzanie serii (zakresu) słów (zdań) bez zmiany ich kolejności:

- dom – las,

- mak – nos – lis,

- noc – dzwon – stół – grom,

- most - śnieg – plan – list – rama

- Kot miałczy.

- Jeżozwierz strzela kolcami.

- Po kolorowej łące biegają dzieci.

- Dom stojący nieopodal lasu był niezamieszkały.

- Dni stawały się coraz dłuższe i mogliśmy więcej czasu spędzać na wędrówkach po góracg.

IV. Nazywanie (możemy posłużyć się kwestionariuszem obrazkowo-wyrazowym).

- jak szybko znajduje nazwę,

- co łatwiej nazywa przedmioty czy czynności,

- czy wymaga podpowiedzi i jakiej,

- jakie popełnia błędy: parafazje, neologizmu, perseweracje, omówienia.

1. Nazywanie części ciała (badający pokazuje części ciała – na sobie, pacjencie lub na

obrazku i prosi o nazwanie): oko, nos, kolano, łokieć itp.

1. Nazywanie realnych przedmiotów i na obrazkach (wskazujemy przedmiot i prosimy o

Nazwanie) :

- samolot, beczki, zegar, klucz, wózek, klocki, żelazko, zamek, agrafka, koza ......

2.Nazywanie czynności :

- pije, je, siedzi, leży, jedzie, czyta, pisze, tańczy, podlewa, kroi, szyje, pierze, prasuje itd.

3. Nazywanie czynności złożonych:

- co robi dziewczynka? - pływa w basenie;

- co robi ta pani? - gotuje obiad;

- co robią dzieci? - bawią się zabawkami;

- co ta osoba robi? - wącha kwiatka.

4. Nazywanie kolorów:

- czarny, biały, zielony, czerwony, niebieski, żółty

- można prosić o skojarzenia z danym kolorem: biały jak ........; czerwony jak ........; żółty

jak ............ itd.

5. Nazywanie rysunków przedmiotów – przedstawiamy badanemu różne rysunki

schematyczne i prosimy o ich nazwanie.

V. Percepcja słuchowa.

1. Prezentujemy badanemu dobrze znane i charakterystyczne dźwięki wydawane przez różne

przedmioty i zwierzęta lub towarzyszące określonym zjawiskom i czynnością. Następnie

prosimy, aby powiedział z czym związany jest dany dźwięk (można dodać wybór obrazka-

zdjęcia- pasującego do usłyszanego dźwięku).

2. Pokazujemy zestawy obrazków i polecamy, aby badany wskazał obrazek, którego nazwę

usłyszał. Możemy wykorzystać zestaw obrazków Ireny Styczek.

półka : bułka kosa : koza buty : budy wiesza : wieża ziewa : drzewa.. pije : bije budzik : bucik kura : kula mama : dama

3. Wyodrębnianie pierwszej i ostatniej głoski w usłyszanym wyrazie. Pacjent może sam podać

swój wyraz na daną głoskę lub prosimy go o pokazanie obrazka, którego nazwa się zaczyna

na daną głoskę (początkową lub końcową): zając, akwarium, fotografia, brzuch itp.

3. Badanie syntezy słuchowej.

Badający mówi pojedyncze głoski, pacjent ma powiedzieć jaki wyraz usłyszał. Informujemy,

że za każdym razem będzie inny wyraz (pamiętamy o czasie na zastanowienie się)

i podajemy przykład d-o-m powiedziałam dom. Przykładowe wyrazy: igła, koty, motyle, korek,

narty, parasol, kto, krowa, stołek, precle, sklep, karton, plaster, zrost, bratek itp.

4. Badanie analizy słuchowej.

Informujemy o innym rodzaju ćwiczenia, gdzie badający mówi cały wyraz, a pacjent głoskuje – podajemy przykład lody l-o-d-y. Przykładowe wyrazy: sobota, kot, worek, małpa, portfel, karp, bankomat, parter, krata, smok, program, krawat, spinka, krtań, słoń, ciastko, październik, siano, śnieg itp.

VI. Czytanie – zwracamy uwagę na artykulację, intonację, szybkość czytania, płynność,

zdolność do przeliterowywania wyrazów, parafazje, perseweracje itp.

1. Głośne czytanie pojedynczych liter różnego kształtu:

A, h, k, G, D , T , e, R , B, C , F, H, L, M, p,, S, W, Z, Ł

2. Wskazywanie pojedynczych liter: A, O, U, Z, S, M, K, W, H, Ł, B, F, C, N

R, s, o,, m, c, i, w, g, e, f, l, a, h, ł, b ..........

3. Czytanie pojedynczych wyrazów (po przeczytaniu możemy poprosić o położenie

kartonika pod odpowiedni obrazek): pąk, biurko, koza, półka, wanna, dom itd.

4. Czytanie zdań:

- Nad pąkiem róży latał bąk.

- Na jesień drzewa gubią liście.

- Maliny są słodkie i czerwone.

5. Czytanie tekstu i opowiedzenie go swoimi słowami::
Mama gotuje obiad. Basia pomaga jej w pracy. Umyła sałatę, obrała ziemniaki,

a teraz nakrywa stół obrusem. Mama ustawia na stole talerze,a Basia kładzie widelce,

noże i łyżki. Za chwilę wszystko będzie gotowe i będą mogły zasiąść do stołu.

- odpowiadanie na pytania do przeczytanego tekstu:

» Kto gotuje obiad?

» Co robi Basia?

» Co ustawia na stole mama, a co Basia?

» Kto nakrył stół obrusem?

» Co obrała Basia?

» Kiedy będzie obiad?

» Kto umył sałatę?

6. Rozpoznawanie błędów w odczytywanym tekście:

„ Dawno tem, niedaleko Gniezna, nad jeiorem Gopło stał gród Kruszwica. Mieszkał w nim

książę Poppiel, jeden z następców Lcha. Był on złym włładca i nieddbałym....”

7. Wskazywanie prawidłowo zapisanych wyrazów:

WAKIZKA KALOPYFER PADEŁKO

WALIPKA KALORYFER PUDAŁKO

WALIZKA KALORYFAR PUDEŁKO

8. Odczytanie słów zapisanych przez chorego (dyktujemy zestaw słów z różnych kategorii):

Odra, hipopotam, imię i nazwisko badanego, Wrocław ............

VII. Pismo.

Zwracamy uwagę na tempo zapisu, paragrafie literowe, lustrzaność liter, perserweracje

literowe, pomijanie znaków diakrytycznych itp.

1. Prosimy o przepisanie zdań zapisanych różną czcionką:

Dzisiaj świeci ładne słońce.

Na obiad jadłam bardzo smaczne pierogi z jagodami.

2. Pisanie pod dyktando badanego:

- wyrazów: noc, serwetka, rogi, droga, gwiazda, gotuje, przypina, rozrabia,peleryna

- zdań: Czy na wierzbie rosną gruszki?

Na stole leżały książki.

Mróz i śnieg dają się zwierzętom we znaki.

3. Pismo spontaniczne:

- dane personalne:imię, nazwisko, adres, zawód, stan cywilny, rodzinny;

- napisać krótki list ( pismo urzędowe) lub coś opisać.

4. Zapis utworzonych przez pacjenta słów z podanych liter – wszystkie litery należy

wykorzystać (układamy na stole wybrane litery, które mogą utworzyć słowa np. dom, mata

(tama), list, rama (mara), peleryna, okulary ...........

VIII. Liczenie.

Zwracamy uwagę jak szybko wykonuje działania arytmetyczne i zadania tekstowe, czy musi zapisywać podane dane, czy rozwiązuje działania w pamięci.

1. Sprawdzamy znajomość cyfr arabskich: 4 ,8, 2, 16, 19, 37, 55, 321, 6899, 34720

2. Sprawdzamy znajomość rzymskich: II, IV, I, VII, IX, XII, V, III, VIII, VI, X

3. Znajomość znaków działania: X + : -

4. Wykonywanie działań arytmetycznych:

2+3= 6+8= 40+34= 67+47= 45:9= 5+...=9 ...+6=17

7-4= 3x4= 465+37= 23x3= 24: ...=6 16...4=20 15-...=9

5. Rozwiązywanie zadań tekstowych:

- Tato Tomka miał 28 metrów sznurka, odciął 18 metrów do latawca. Ile metrów sznurka

zostało?

- Jeżeli od liczby 678 odejmiesz pewną liczbę, to różnica będzie równa 289.Jako to będzie

liczba?

IX. BADANIE ORIENTACJI PRZESTRZENNEJ.

1. Badamy orientację w stronach:

- różnicowanie stron ciała i przestrzeni : prawa, lewa, góra, dół, północ, południe, wschód,

zachód, środek (np. kartki);

» pokaż prawą ręką lewe ucho, prawe oko;

» połóż długopis z prawej strony kartki;

» wymień nazwy zwierząt od prawej do lewej itp.......:

2. Określenie położenia poszczególnych przedmiotów w przestrzeni i na obrazku:

- POD, NAD, OBOK, ZA, PRZED, W

3. Rysowanie przedmiotów w odpowiednim położeniu:

» dorysuj dym z komina,

» nad drzewem dorysuj chmurkę,

» włosy lalki z prawej strony pomaluj na żółto,

» pomiędzy autami narysuj piłkę

4. Udzielanie słownej odpowiedzi na pytania:

» gdzie leżą klucze ? (klucze leżą na stole)

» obok czego stoi krzesło? (krzesło stoi obok szafy)

» co znajduje się pod lustrem? (pod lustrem jest półka)

5. Orientacja w położeniu wskazówek zegara:

- narysować tarczę zegara z rozmieszczonymi godzinami i zaznaczyć wskazaną godzinę,

- rysowanie wskazówek zegara na wyznaczone godziny,

- określanie godziny na zegarze

6. Orientacja na mapie np. Polski:

- położenie większych miast (nazywanie miast zaznaczonych na mapie), ważniejsze rzeki,

morze, zatoki, góry

- orientacja w położeniu ważniejszych miejsc w swoim mieście.

7. Prosimy badanego o narysowanie planu swojego pokoju (może być szpitalny)

z zaznaczeniem, gdzie są drzwi, okno/a, łóżka, szafki itp.

X. BADANIE PAMIĘCI

- może to być badanie pamięci bezpośredniej, czyli sprawdzenie tego co zapamiętał

zaraz po zaprezentowanym teście,

- sprawdzenie pamięci z dystrakcją, czyli po teście prezentujemy pacjentowi inny

materiał, a następnie pytamy co zapamiętał z pierwszego zestawu testowego.

A. Badanie pamięci wzrokowej:

1. Pokazujemy obrazek przez 30 sek., następnie zabieramy go i prosimy o opowiedzeniu

„Co zapamiętał z obrazka” - można dla ułatwienia zadawać pytania dotyczące obrazka:

» Samochód przejeżdża ulicą obsadzoną drzewami liściastymi i iglastymi.

- jaki samochód jechał?

- ile było drzew?

- jakie to były drzewa?

- jaki był kolor samochodu?

- jaki miał numer rejestracyjny?

- ile było drzew liściastych (iglastych)? »

2. Pokazujemy dwa identyczne obrazki, a następnie każemy odnaleźć brakujące

szczegóły.

3. Pokazujemy obrazek ułożony z puzzli, a następnie pacjent ma go ułożyć samodzielnie

bez wzoru podstawowego.

B. Badanie pamięci słuchowej:

1. Podajemy ciąg liter, wyrazów lub cyfr (zaczynamy od 2, a następnie podajemy coraz

dłuższe szeregi aż do momentu, w którym badany popełnia błąd w odtwarzaniu.

2. Opowiadamy historyjkę, a następnie pacjent opowiada nam ją sam lub możemy

zadawać pytania do jej treści.

3. Wystukujemy rytm, a następnie prosimy badanego o powtórzenie go.

4. Można puścić taśmę z charakterystycznymi dźwiękami, a potem badany wymienia

które zapamiętał (można prosić o zapamiętanie kolejności).

XI. BADANIE PRAKSJI

1. Praksja oralna:

- proszę wysunąć język,

- proszę wysunąć język i dotknąć dolnej wargi

- proszę oblizać usta dookoła

- proszę cmoknąć

- proszę zdmuchnąć świeczkę itd......

2. Praksja dynamiczna:

- wykonywanie pewnych ciągów ruchów, ruchu naprzemiennego prawej i lewej dłoni:

▪ zacisnąć w pięść jedną dłoń z równoczesnym wyprostowaniem palców drugiej

dłoni;

▪ położyć płasko jedną dłoń z równoczesnym ułożeniem drugiej bokiem (grzbietem)

3. Praksja konstrukcyjna (konstruktywna):

- odtwarzanie ruchów z pamięci np. zapinania guzików, zawiązywania butów,

wycinania nożyczkami, gra na fortepianie, wkręcanie śruby .....

- układanie figur z patyczków, klocków,

- rysowania według przedstawionego wzoru.

4. Praksja symboliczna:

- pokazywanie gestem: jak się salutuje, grozi, woła, przywołuje, żegna....

5. Praksja statyczna:

- umiejętność właściwego ułożenia kończyn np. naśladowanie znaku „V”, „figi”,

„kółka” - praksja palców.

6. Praksja przestrzenna:

- umiejętność naśladowania ruchów kończyn badającego stojącego na przeciwko.

XII. Orientacyjne badanie lateralizacji.

Pacjenci po uszkodzeniach mózgu mają często niedowłady obejmujące kończynę dominującą,

wówczas badanie dotyczy w większości informacji o preferencji strony.

- która ręką pisał i jadł pacjent,

- którą sięgał po przedmioty,

- jeżeli pamięta to którą nogą kopał piłkę, gasił papierosa,

- dominację oka sprawdzamy każąc choremu spojrzeć przez dziurkę w kluczu, zajrzeć do butelki.

XIII. Gnozja dotykowa.

Ma na celu ustalić, czy pacjent jest w stanie rozpoznać przedmioty poprzez wyczuwanie ich dłonią przy zamkniętych oczach lub schowanych w woreczku. Pytamy również, czy potrafi ocenić

ich cechy – miękkość, gładkość, materiał z którego są wykonane.

BIBLIOGRAFAIA:

1. „Metody badania afazji” J.Szumska

2. „ Neuropsychologiczna charakterystyka afazji i metody jej diagnozowania” D. Kądzielawa

3. „ Diagnoza i terapia osób z afazją” Red. A. Balejko, 1998.

4. „ Afazja. Zagadnienia teorii i terapii” M. Maruszewski 1966.

5. „Chory z afazją i jego usprawnianie” M. Maruszewski 1974.

6. „Rehabilitacja chorych z afazją” M. Nowakowska 1978.

7. „Afazjologia” M. Pąchalska 1999.

8. „Udar Mózgu” M. Puchowska-Florek, B. Książkiewicz, M. Nowaczewska 2005, tom 7, nr 2

9. „Podstawy teorii i diagnozy logopedycznej” G. Jastrzębska Opole 1998

10. „Przesiewowy test badania afazji” M. Pąchalska Kraków 1994