USTAWA
z dnia 20 lipca 1991 r.
o Inspekcji Ochrony Środowiska.
Art. 1. Główny Inspektor Ochrony Środowiska jest centralnym organem administracji rządowej, powołanym do kontroli przestrzegania przepisów o ochronie środowiska oraz badania stanu środowiska, nadzorowanym przez ministra właściwego do spraw środowiska.
Art. 2. 1. Do zadań Inspekcji Ochrony Środowiska w szczególności należy:
1) kontrola przestrzegania przepisów o ochronie środowiska i racjonalnym użytkowaniu zasobów przyrody,
2) kontrola przestrzegania decyzji ustalających warunki użytkowania środowiska,
3) udział w postępowaniu dotyczącym lokalizacji inwestycji,
4) udział w przekazywaniu do użytku obiektów lub instalacji realizowanych jako przedsięwzięcie mogące znacząco oddziaływać na środowisko,
5) kontrola eksploatacji instalacji i urządzeń chroniących środowisko przed zanieczyszczeniem,
6) podejmowanie decyzji wstrzymujących działalność prowadzoną z naruszeniem wymagań związanych z ochroną środowiska lub naruszeniem warunków korzystania ze środowiska,
7) współdziałanie w zakresie ochrony środowiska z innymi organami kontrolnymi, organami ścigania i wymiaru sprawiedliwości oraz organami administracji państwowej i rządowej, samorządu terytorialnego i obrony cywilnej, a także organizacjami społecznymi i opiekunami społecznymi,
8) organizowanie i koordynowanie państwowego monitoringu środowiska, prowadzenie badań jakości środowiska, obserwacji i oceny jego stanu oraz zachodzących w nim zmian,
9) opracowywanie i wdrażanie metod analityczno-badawczych i kontrolno-pomiarowych,
10) inicjowanie działań tworzących warunki zapobiegania poważnym awariom oraz usuwania ich skutków i przywracania środowiska do stanu właściwego,
11) kontrola przestrzegania przepisów o opakowaniach i odpadach opakowaniowych,
12) kontrola przestrzegania przepisów o obowiązkach przedsiębiorców w zakresie gospodarowania niektórymi odpadami oraz o opłacie produktowej i opłacie depozytowej,
13) kontrola przestrzegania przepisów i uzyskanych na ich podstawie zezwoleń, z wyłączeniem kontroli laboratoryjnej, w zakresie postępowania z organizmami genetycznie zmodyfikowanymi.
2. Zwierzchni nadzór nad wykonywaniem zadań, o których mowa w ust. 1, sprawuje minister właściwy do spraw środowiska.
3. (1) Inspekcja Ochrony Środowiska współpracuje z Szefem Krajowego Centrum Informacji Kryminalnych w zakresie niezbędnym do realizacji jego zadań ustawowych.
Organy Inspekcji Ochrony Środowiska
Art. 3. 1. Zadania Inspekcji Ochrony Środowiska określone w art. 2 wykonują:
1) Główny Inspektor Ochrony Środowiska,
2) wojewoda przy pomocy wojewódzkiego inspektora ochrony środowiska jako kierownika wojewódzkiej inspekcji ochrony środowiska, wchodzącej w skład zespolonej administracji wojewódzkiej.
2. Wojewódzki inspektor ochrony środowiska wykonuje w imieniu wojewody zadania i kompetencje Inspekcji Ochrony Środowiska określone w ustawie i przepisach odrębnych.
Art. 4. 1. Główny Inspektor Ochrony Środowiska kieruje działalnością Inspekcji Ochrony Środowiska.
2. (skreślony).
3. Główny Inspektor Ochrony Środowiska jest powoływany i odwoływany przez Prezesa Rady Ministrów na wniosek ministra właściwego do spraw środowiska.
4. Zastępcę Głównego Inspektora Ochrony Środowiska powołuje i odwołuje minister właściwy do spraw środowiska na wniosek Głównego Inspektora Ochrony Środowiska.
5. Główny Inspektor Ochrony Środowiska wykonuje zadania przy pomocy Głównego Inspektoratu Ochrony Środowiska.
6. W skład Głównego Inspektoratu Ochrony Środowiska mogą wchodzić: departamenty, wydziały, zespoły terenowe, samodzielne stanowiska oraz laboratoria.
7. Organizację Głównego Inspektoratu Ochrony Środowiska określa statut nadany, w drodze rozporządzenia, przez Prezesa Rady Ministrów na wniosek ministra właściwego do spraw środowiska.
Art. 5. 1. Wojewódzki inspektor ochrony środowiska działa na obszarze województwa.
2. Wojewódzki inspektor ochrony środowiska jest powoływany przez wojewodę spośród co najmniej trzech kandydatów wskazanych przez Głównego Inspektora Ochrony Środowiska. Jeżeli wojewoda nie powoła wojewódzkiego inspektora ochrony środowiska w terminie 30 dni od dnia przedstawienia kandydatów, Główny Inspektor Ochrony Środowiska wskazuje spośród nich kandydata, którego wojewoda powołuje na stanowisko wojewódzkiego inspektora ochrony środowiska.
2a. Wojewoda odwołuje wojewódzkiego inspektora ochrony środowiska na wniosek albo za zgodą Głównego Inspektora Ochrony Środowiska.
3. Wojewódzki inspektor ochrony środowiska wykonuje zadania przy pomocy wojewódzkiego inspektoratu ochrony środowiska.
4. Zastępcę wojewódzkiego inspektora ochrony środowiska powołuje i odwołuje wojewoda na wniosek wojewódzkiego inspektora ochrony środowiska.
5. Wojewoda, na wniosek wojewódzkiego inspektora ochrony środowiska, może tworzyć delegatury wojewódzkiego inspektoratu ochrony środowiska. Kierownik delegatury może, z upoważnienia wojewódzkiego inspektora ochrony środowiska, prowadzić sprawy i wydawać na terenie swojego działania decyzje administracyjne.
6. Minister właściwy do spraw środowiska w porozumieniu z ministrem właściwym do spraw administracji publicznej określi, w drodze rozporządzenia, zasady organizacji wojewódzkich inspektoratów ochrony środowiska oraz ich delegatur.
Art. 7. Wojewoda, na wniosek wojewódzkiego inspektora ochrony środowiska lub za jego zgodą, może powierzyć, w drodze porozumienia, prowadzenie spraw z zakresu właściwości wojewódzkiego inspektora ochrony środowiska, w tym wydawanie w jego imieniu decyzji administracyjnych, powiatom położonym na terenie województwa.
Art. 8. W rozumieniu Kodeksu postępowania administracyjnego, w sprawach związanych z wykonywaniem zadań i kompetencji Inspekcji Ochrony Środowiska organem właściwym jest, jeżeli ustawa nie stanowi inaczej, wojewódzki inspektor ochrony środowiska i jako organ wyższego stopnia - Główny Inspektor Ochrony Środowiska.
Art. 8a. 1. Główny Inspektor Ochrony Środowiska ustala ogólne kierunki działania organów Inspekcji lub - w przypadku poważnej awarii w zakresie należącym do właściwości Inspekcji Ochrony Środowiska - szczegółowe zasady postępowania inspektorów, a także zasady ich współdziałania z innymi organami administracji publicznej.
2. Rada gminy, rada powiatu i sejmik województwa przynajmniej raz w roku rozpatrują informację wojewódzkiego inspektora ochrony środowiska o stanie środowiska na obszarze województwa. Wojewódzki inspektor ochrony środowiska informuje zarząd gminy, zarząd powiatu i zarząd województwa o wynikach kontroli obiektów o podstawowym znaczeniu dla danego terenu.
3. W związku z przedłożoną informacją, o której mowa w ust. 2, radzie powiatu służy prawo do określania, w drodze uchwały, kierunków działania właściwego organu Inspekcji Ochrony Środowiska, w celu zapewnienia na danym obszarze należytej ochrony środowiska.
4. W przypadkach bezpośredniego zagrożenia środowiska starosta, wójt, burmistrz (prezydent miasta) może wydać właściwemu organowi Inspekcji Ochrony Środowiska polecenie podjęcia działań zmierzających do usunięcia tego zagrożenia.
5. Uchwała podjęta na podstawie ust. 3 lub polecenie wydane na podstawie ust. 4 nie mogą dotyczyć wykonania konkretnych czynności służbowych ani określać sposobu wykonania zadania przez organy Inspekcji Ochrony Środowiska, lecz powinny ustalać przedmiot działania lub wskazywać stan niezgodny z prawem, o którego usunięcie chodzi.
6. Organ jednostki samorządu terytorialnego niezwłocznie informuje wojewódzkiego inspektora ochrony środowiska o podjęciu uchwały lub wydaniu polecenia, o których mowa w ust. 3-5.
Art. 8b. 1. Starosta, wójt, burmistrz (prezydent miasta) ponoszą wyłączną odpowiedzialność za treść polecenia wydanego na podstawie art. 8a ust. 4.
2. Polecenie przekazane ustnie wymaga potwierdzenia na piśmie.
3. Polecenie podlega niezwłocznemu wykonaniu. Właściwy wojewódzki inspektor ochrony środowiska natychmiast przedkłada sprawę Głównemu Inspektorowi Ochrony Środowiska, jeżeli nie jest w stanie wykonać polecenia albo jeżeli polecenie narusza prawo.
4. Polecenie naruszające prawo jest nieważne. O nieważności polecenia rozstrzyga wojewoda.
Art. 8c. Wojewódzki inspektor ochrony środowiska przedkłada Głównemu Inspektorowi Ochrony Środowiska informacje o realizacji zadań Inspekcji za dany rok w terminie do 15 lutego roku następnego.
Państwowy monitoring środowiska
Art. 23. 1. Tworzy się państwowy monitoring środowiska.
2. Państwowy monitoring środowiska obejmuje zadania wynikające z odrębnych ustaw, zobowiązań międzynarodowych Rzeczypospolitej Polskiej oraz innych potrzeb wynikających z polityki ekologicznej państwa.
3. Państwowy monitoring środowiska realizowany jest na podstawie:
1) wieloletnich programów państwowego monitoringu środowiska opracowanych przez Głównego Inspektora Ochrony Środowiska i zatwierdzanych przez ministra właściwego do spraw środowiska,
2) wojewódzkich programów monitoringu opracowanych przez wojewódzkiego inspektora ochrony środowiska i zatwierdzonych przez Głównego Inspektora Ochrony Środowiska.
4. Wojewódzkie programy monitoringu zawierają zadania określone w wieloletnich programach państwowego monitoringu środowiska.
5. Programy państwowego monitoringu środowiska obejmują, dla poszczególnych elementów środowiska, zadania realizowane w sieciach:
1) krajowych,
2) regionalnych (wojewódzkich i międzywojewódzkich).
6. W programach państwowego monitoringu środowiska można uwzględnić zadania realizowane w sieciach lokalnych.
7. Celem sieci krajowych jest monitorowanie głównych elementów środowiska, z uwzględnieniem zobowiązań międzynarodowych wynikających z umów i konwencji wiążących Rzeczpospolitą Polską, dla potrzeb oceny skuteczności działań podejmowanych w skali kraju na rzecz ochrony środowiska.
8. Celem sieci regionalnych jest monitorowanie głównych elementów środowiska na obszarze województwa (sieci wojewódzkie) lub kilku województw (sieci międzywojewódzkie), dla oceny wojewódzkich i międzywojewódzkich działań podejmowanych na rzecz ochrony środowiska.
9. Celem sieci lokalnych jest monitorowanie wybranych elementów środowiska istotnych z uwagi na lokalne uwarunkowania.
Art. 24. Działalność państwowego monitoringu środowiska koordynują organy Inspekcji Ochrony Środowiska, w tym:
1) sieci krajowe i regionalne - Główny Inspektor Ochrony Środowiska,
2) sieci lokalne - Wojewódzki Inspektor Ochrony Środowiska, w uzgodnieniu z Głównym Inspektorem Ochrony Środowiska.
Art. 25. 1. Organy administracji rządowej oraz samorządowej, prowadzące rejestry, wykazy, pomiary, analizy i obserwacje stanu środowiska, są obowiązane do nieodpłatnego udostępniania danych o stanie środowiska uzyskanych w trakcie ich działalności dla potrzeb państwowego monitoringu środowiska.
2. Informacje o środowisku i jego ochronie na obszarze województwa objęte państwowym monitoringiem środowiska są gromadzone przez wojewódzkich inspektorów ochrony środowiska i przekazywane Głównemu Inspektorowi Ochrony Środowiska.
3. Laboratoria zajmujące się pomiarami stanu środowiska powinny posiadać wdrożony system jakości w rozumieniu przepisów o normalizacji i spełniać warunki określone w odrębnych przepisach.
KONSTYTUCJA
RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
Tekst uchwalony w dniu 2 kwietnia 1997 r. przez Zgromadzenie Narodowe.
Rozdział I (art. 1-29)
RZECZPOSPOLITARozdział II (art. 30-86)
WOLNOŚCI, PRAWA I OBOWIĄZKI CZŁOWIEKA I OBYWATELARozdział III (art. 87-94)
ŹRÓDŁA PRAWARozdział IV (art. 95-125)
SEJM I SENATRozdział V (art. 126-145)
PREZYDENT RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJRozdział VI (art. 146-162)
RADA MINISTRÓW I ADMINISTRACJA RZĄDOWARozdział VII (art. 163-172)
SAMORZĄD TERYTORIALNYRozdział VIII (art. 173-201)
SĄDY I TRYBUNAŁYRozdział IX (art. 202-215)
ORGANY KONTROLI PAŃSTWOWEJ I OCHRONY PRAWARozdział X (art. 216-227)
FINANSE PUBLICZNERozdział XI (art. 228-234)
STANY NADZWYCZAJNERozdział XII (art. 235)
ZMIANA KONSTYTUCJIRozdział XIII (art. 236-243)
PRZEPISY PRZEJŚCIOWE I KOŃCOWETekst Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej ogłoszono w Dz.U. 1997, NR 78 poz. 483
zm. Dz.U. 2001 nr 28 poz. 319 26.03.2001
zm. Dz.U. 2006 nr 200 poz. 1471 07.11.2006
zm. Dz.U. 2009 nr 114 poz. 946 21.10.2009
Konstytucja (od łac. constituo,-ere – urządzać, ustanawiać, regulować) – akt prawny, określany także jako ustawa zasadnicza, która zazwyczaj ma najwyższą moc prawną w systemie źródeł prawa w państwie.
W skład materii konstytucyjnej mogą wchodzić różne zagadnienia. Konstytucja może więc określać: podstawy ustroju społeczno-gospodarczego państwa, ponadto organizację, kompetencje i sposób powoływania najważniejszych organów państwowych, oraz podstawowe prawa, wolności i obowiązki obywatela.
Podręczniki prawnicze określają konstytucję jako ustawę zasadniczą charakteryzującą się specjalnym, wyjątkowym procederem jej zmieniania (wg art 235). Na straży konstytucji stoi głowa państwa, często nad jej przestrzeganiem czuwa specjalny trybunał. Konstytucja jest najwyższym aktem normatywnym.
Za pierwszą historycznie uznaje się konstytucję USA (17 września 1787). Za drugą na świecie, a pierwszą w Europie, uznaje się najczęściej polską Konstytucję 3 Maja z 1791 r. Należy zaznaczyć, że czasami za pierwszą na świecie i pierwszą w Europie uznawana jest Konstytucja Korsyki z 1755 r.
Klasyfikacje Konstytucje można dowolnie klasyfikować. W doktrynie prawa konstytucyjnego najczęstsze klasyfikacje to podział ze względu na:
sposób zapisania – akt normatywny (książkowa) i rozproszona (niespisana – pojedyncze ustawy w wielu miejscach);
procedurę powstawania – uchwalane i oktrojowane;
sposób zmiany – sztywne i elastyczne;
okres obowiązywania – stałe i czasowe (w zależności od okresu obowiązywania).
Dodatkowo stosuje się podział na konstytucje proste i złożone (gdy całość regulacji zawarta jest w jednej lub kilku ustawach).
Konstytucja
Konstytucja RP jest najważniejszym polskim aktem prawnym i podstawą ustroju państwa polskiego. Gwarantuje prawa i wolności obywatelskie, określa wzajemne stosunki między władzą ustawodawczą, wykonawczą i sądowniczą, decyduje o kształcie i sposobie powoływania najważniejszych instytucji państwowych takich, jak Sejm, Senat, Prezydent i Rada Ministrów, ma bezpośredni wpływ na kształt systemu sądownictwa, samorządu terytorialnego i organów kontroli państwowej. Reguluje sprawy związane z organizacją administracji rządowej, finansami publicznymi i sytuacjami wyjątkowymi (stanami nadzwyczajnymi).
Polska jest prekursorem konstytucjonalizmu europejskiego. W 1791 roku Sejm Rzeczpospolitej Obojga Narodów uchwalił pierwszą na Starym Kontynencie ustawę zasadniczą, nazwaną później Konstytucją 3 Maja.
Obecna Konstytucja RP, uchwalona przez Zgromadzenie Narodowe (czyli Sejm i Senat obradujące na wspólnym posiedzeniu) w dniu 2 kwietnia 1997, została przyjęta przez Naród w referendum konstytucyjnym 25 maja tego roku. Podpisana przez Prezydenta RP Aleksandra Kwaśniewskiego 16 lipca 1997 roku, weszła w życie 17 października 1997 r. i tego dnia zaczęła obowiązywać.
Wcześniej obowiązywała tzw. Mała Konstytucja, która zmieniła najistotniejsze zapisy stalinowskiej ustawy zasadniczej z 1952 r. i umożliwiła legalne funkcjonowanie państwa polskiego w latach 1990 – 97.
* * *
Konstytucja Rzeczpospolitej Polskie gwarantuje poszanowanie wszystkich praw obywatelskich, uważanych za standard demokratycznego państwa prawa – wolności i praw osobistych, politycznych, ekonomicznych, socjalnych i kulturalnych.
Konstytucja zapewnia wszystkim polskim obywatelom równość wobec prawa (bez względu na płeć, rasę, wyznanie, zawód, pochodzenie i wykształcenie), wolność i nietykalność osobistą, nienaruszalność miru domowego, wolność sumienia i wyznania, prawo do sprawiedliwego sądu (z zasadą domniemania niewinności) i prawną ochronę życia.
Konstytucja gwarantuje też: wolność i ochronę tajemnicy komunikowania się, wolność wyrażania swoich poglądów, wolność słowa, wolność zrzeszania się i organizowania pokojowych zgromadzeń, uczestniczenia w służbie publicznej, wybierania władz Rzeczpospolitej i pełną informację o działalności organów władzy publicznej.
Konstytucja chroni również prawo do własności i prawo do dziedziczenia, wolność wyboru i wykonywania zawodu, prawo do bezpiecznych warunków pracy, gwarantuje minimalne wynagrodzenie, ochronę zdrowia i zabezpieczenie świadczeń społecznych oraz prawo do nauki (nauka do 18 roku życia jest obowiązkowa). Ustawa zasadnicza zapewnia też wolność twórczości artystycznej, badań naukowych, wolność nauczania i korzystania z dóbr kultury.
Szczególną ochroną Konstytucja RP obejmuje dobro rodziny i prawa dziecka.
Polska ustawa zasadnicza nakłada na polskich obywateli obowiązki wobec państwa. Podstawowym obowiązkiem jest wierność Rzeczpospolitej i troska o dobro wspólne.
Do czuwania nad przestrzeganiem Konstytucji powołane są wszystkie organy państwa, ale szczególną rolę odgrywa specjalny sąd powołany do badania zgodności prawa z ustawą zasadniczą - Trybunał Konstytucyjny. Każdemu obywatelowi przysługuje prawo do wnoszenia skargi przed Trybunał Konstytucyjny o naruszenie Konstytucji Rzeczpospolitej Polskiej.
Karta Narodów Zjednoczonych - wielostronna umowa międzynarodowa powołująca do życia i określająca ustrój Organizacji Narodów Zjednoczonych (stąd nazywa się ją czasem Konstytucją ONZ).
Karta została podpisana 26 czerwca 1945 w San Francisco przez 50 z 51 krajów członkowskich (Polska podpisała ją dwa miesiące później) i weszła w życie 24 października tego samego roku, po ratyfikowaniu jej przez pięć krajów założycielskich (Chiny, Francja, Stany Zjednoczone, Wielka Brytania i Związek Radziecki) oraz większość sygnatariuszy. Kraje podpisujące Kartę zobowiązują się do przestrzegania jej postanowień, jako prawa międzynarodowego.
Karta, choć sama nie zawiera katalogu praw podstawowych, podnosi aż siedmiokrotnie kwestie związane z prawami człowieka (art. 1, 13, 55, 56, 62, 68, 76) - mówi się tam o popieraniu, przestrzeganiu, poszanowaniu praw człowieka. KNZ zdecydowała się na podjęcie tematu praw człowieka, aby je przywrócić i podkreślić godność i wartość jednostki. Narody Zjednoczone uznały, że wszyscy ludzie są równi. Warunkiem niezbędnym do ochrony praw człowieka jest postęp społeczny i poprawa warunków życia.
Karta wraz z paktami ekonomicznym i prawnym oraz powszechną deklaracją praw człowieka tworzy uniwersalny system ochrony praw człowieka w podwójnym sensie - podmiotowym i przedmiotowym.
Cele Organizacji Narodów Zjednoczonych są następujące:
1. Utrzymać międzynarodowy pokój i bezpieczeństwo, stosując skuteczne środki zbiorowe dla
zapobiegania zagrożeniom pokoju i ich usuwania, tłumienia aktów agresji i innych naruszeń pokoju,
łagodzić i załatwiać - w drodze pokojowej, według zasad sprawiedliwości i prawa międzynarodowego
- spory lub sytuacje mogące prowadzić do naruszenie pokoju.
2. Rozwijać przyjazne stosunki między narodami, oparte na poszanowaniu zasady równouprawnienia i
samostanowienia narodów, i stosować inne odpowiednie środki dla wzmocnienia powszechnego
pokoju.
3. Doprowadzić do współdziałania międzynarodowego w rozwiązywaniu zagadnień o charakterze
gospodarczym, społecznym, kulturalnym lub humanitarnym, jak również popierać i zachęcać do
poszanowania praw człowieka i podstawowych wolności dla wszystkich, bez względu na rasę, płeć,
język lub wyznanie.
4. Być ośrodkiem uzgadniającym działalność międzynarodową, zmierzającą do osiągnięcia tych
wspólnych celów.
Artykuł 2
Dla osiągnięcia celów ustalonych w artykule 1 Organizacja i jej członkowie postępować będą według
następujących zasad:
1. Organizacja opiera się na zasadzie suwerennej równości wszystkich członków.
2. Wszyscy członkowie, w celu zapewnienia sobie praw i korzyści wynikających z członkostwa,
wykonywać będą w dobrej wierze zobowiązania przyjęte przez nich zgodnie z niniejszą Kartą.
3. Wszyscy członkowie załatwiać będą swe spory międzynarodowe środkami pokojowymi w taki sposób,
aby nie dopuścić do zagrożenia międzynarodowego pokoju i bezpieczeństwa oraz sprawiedliwości.
4. Wszyscy członkowie powstrzymają się w swych stosunkach międzynarodowych od stosowania
groźby lub użycia siły przeciwko całości terytorialnej lub niepodległości któregokolwiek państwa.
5. Członkowie Organizacji okażą jej wszelką pomoc w każdej akcji podjętej zgodnie z niniejszą Kartą i
powstrzymają się od udzielenia pomocy jakiemukolwiek państwu, przeciwko któremu Organizacja
zastosowała akcję prewencji lub przymusu.
6. Organizacja zapewni, aby państwa, które nie są jej członkami, postępowały zgodnie z niniejszymi
zasadami w stopniu koniecznym do utrzymania międzynarodowego pokoju i bezpieczeństwa.
7. Żadne postanowienie niniejszej Karty nie upoważnia Organizacji Narodów Zjednoczonych do
interwencji w sprawach, które z istoty swej należą do kompetencji wewnętrznej któregokolwiek
państwa, ani do żądania od członków, aby przekazywali takie sprawy do załatwienia według
niniejszej Karty. Powyższa zasada nie dotyczy możności zastosowania środków przymusu
przewidzianych w rozdziale VII.
Organizacja Narodów Zjednoczonych (ang. United Nations, UN, fr. Organisation des Nations Unies, hiszp. Organización de las Naciones Unidas, ros. Организация Объединенных Наций /Organizacyja Objedinionnych Nacyj/, arab. الأمم المتحدة /al-Umam al-Muttahida/, chiń. 联合国 /Lianheguo/), ONZ – uniwersalna organizacja międzynarodowa, z siedzibą w Nowym Jorku, powstała 24 października 1945 r.[1][2] w wyniku wejścia w życie Karty Narodów Zjednoczonych. ONZ jest następczynią Ligi Narodów.
ONZ stawia sobie za cel zapewnienie pokoju i bezpieczeństwa międzynarodowego, rozwój współpracy między narodami oraz popieranie przestrzegania praw człowieka.
Idea powołania nowej organizacji, powstała jeszcze w czasie trwania II wojny światowej, na konferencji w Teheranie w 1943. Jej głównym pomysłodawcą był prezydent USA Franklin Delano Roosevelt, a jej nazwę zaproponował premier Wielkiej Brytanii Winston Churchill (określenie "narody zjednoczone" w trakcie wojny stosowano nieraz dla Aliantów).
W dniach 8 - 10 października 1944 roku przedstawiciele Francji, Chin, Wielkiej Brytanii, USA oraz ZSRR spotkali się w Waszyngtonie, gdzie przedyskutowano zakres, cele i sposoby działania nowej organizacji.
25 kwietnia 1945 roku zwołano pierwszą konferencję ONZ w San Francisco, w której uczestniczyło 50 państw z całego świata – pierwszych członków organizacji. Za członka ONZ od założenia uznawana jest też Polska, której przedstawiciele z powodów politycznych nie mogli uczestniczyć w konferencji w San Francisco. Podczas konferencji, 26 czerwca, podpisano Kartę Narodów Zjednoczonych, akt prawny regulujący działalność ONZ.
Organizację Narodów Zjednoczonych powołano do życia 24 października 1945, kiedy postanowienia konferencji ratyfikowało pięciu przyszłych stałych członków Rady Bezpieczeństwa (Chiny, Francja, ZSRR, Wielka Brytania i USA), oraz większość pozostałych państw członkowskich. Powołanie ONZ położyło jednocześnie kres działalności Ligi Narodów, która rozwiązała się formalnie 18 kwietnia 1946, przekazując pełnienie swej misji nowej organizacji.
Rocznica wejścia w życie Karty Narodów Zjednoczonych - 24 października 1945 roku - jest obchodzona jako Dzień Narodów Zjednoczonych od 1948 roku[3].
W grudniu 1945 Kongres USA wystosował propozycję, aby siedziba ONZ mieściła się w Nowym Jorku, co zostało przez organizację zaakceptowane. Budynek siedziby głównej otwarto 9 stycznia 1951 roku na terenach podarowanych ONZ przez Johna Rockefellera, gdzie mieści się do dziś. Część instytucji funkcjonuje jednak w innych miastach świata, m.in. w Genewie, Hadze, Nairobi i Wiedniu.
Utrzymanie międzynarodowego pokoju i bezpieczeństwa za pomocą zbiorowych i pokojowych wysiłków.
Rozwijanie przyjaznych stosunków między narodami na zasadach samostanowienia i równouprawnienia.
Rozwiązywanie konkretnych problemów międzynarodowych (gospodarczych, społecznych, kulturalnych, humanitarnych, czy dotyczących praw człowieka) na zasadzie współpracy międzynarodowej oraz uznania równości ras, płci, języków i wyznań.
Stanowienie ośrodka uzgadniania działań narodów w imię wspólnych celów.
Zasady prawa
Zasady prawa stanowią dzisiaj bardzo znaczący element procedur stosowania prawa, zwłaszcza na poziomie sądów konstytucyjnych. Można bowiem powiedzieć, że to właśnie poprzez odwoływanie się do zasad sądy konstytucyjne na cały świecie w mniej lub bardziej aktywny sposób prawo nie tylko stosują, ale i kształtują, modyfikują, tworzą, zmieniają. Z drugiej strony stosowanie zasada to klasyczny przykład argumentacyjnego podejścia do stosowania prawa. Zasady występują najczęściej w konstytucjach i ustawach oraz że są to niejako najważniejsze elementy struktury systemu prawa. Właściwie zasady systemu prawa można określić jako strategiczne punkty systemu prawa, które określają jego charakter. Wskazać jeszcze należy, że mamy zasady, których zasięg czy zakres zastosowania rozciąga się na cały system prawa - są to zasady uniwersalne np. zasada państwa prawnego, zasada sprawiedliwości społecznej, zasady równości. Są to zasady całego prawa. Obok zasad uniwersalnych występują zasady części systemu prawa, które odnoszą się do niektórych działów lub gałęzi prawa np. zasada wolności umów czy autonomii woli stron jest zasadą, z którą spotykamy się w prawie cywilnym, handlowym i gałęziach pokrewnych, ale które nie ma np. w prawie administracyjnym czy karnym. Występują bardzo specyficzne zasady, które odnoszą się wyłącznie tylko do jednego działu czy gałęzi np. zasada sprawiedliwości, która dotyczy tylko prawa podatkowego. Najbardziej jednak osobliwą cechą zasad jest fakt jaki zasady muszą być stosowane. Powiedzieliśmy, że muszą być stosowane w sposób argumentacyjny. Słynny teoretyk prawa R. Dworking. Zobrazował on różnicę między zasadami a zwykłymi normami prawnymi porównując ze sobą stosowanie zasady, że nikt nie może odnosić korzyści z wyrządzanego zła. Dworking wskazuje jak stosuje się zasady, a jak zwykłe normy. Dworking mówi, że: 1. zwykłe normy mają określony zakres zastosowania – stąd ich stosowanie ma charakter automatyczny, mechaniczny, sylogistyczny. Dworking mówi, że stosowanie zwykłych reguł przybierać postać „albo”, „albo”. Albo stan faktyczny jest spełniony, albo nie. Natomiast, o zastosowaniu zasady decydują argumenty. W podanej sprawie sąd musi rozważyć racje, które przemawiają za tym by wykluczać morderców od dziedziczenia i racje, które przemawiają za tym, że od dziedziczenia nie wykluczać. Sąd musi rozważyć czy mocniejsze racje moralne, polityczne, prawne, ekonomiczne przemawiają za tym, by wykluczyć morderców spadkodawców od dziedziczenia, czy za tym czy nie wykluczyć. Dworking mówi, że stosowanie zasad nie przybiera formy „albo” „albo”, ale „mniej” lub „bardziej”. 2 Następna różnica między zasadami, a zwykłymi normami polega na tym, że inaczej rozwiązuje się konflikt zasad i konflikt zwykłych reguł prawnych. Otóż, konflikt zwykłych reguł prawnych znowu rozstrzygamy w czysto mechaniczny sposób. Natomiast konflikt zasad rozwiązywany na dwa sposoby. Po pierwsze bardziej radykalny, ale rzadszy, a mianowicie stosujemy zasadę mocniejszą, za którą przemawiają silniejsze w danych sytuacjach argumenty. Drugi sposób rozwiązywania zasad polega na stosowaniu obu zasada z uwzględnieniem jednak również doniosłości, wagi zasady. 3. R. Alexy wskazał, że zasady prawa mają charakter dyrektyw optymalizacyjnych. Przedstawiają jakby pewne idealne stany rzeczy, które powinniśmy się strać zrealizować w jak najszerszym stopniu w sytuacjach, gdyby zasady te popadały w konflikt z innymi przepisami, regułami lub zasadami.
Akt normatywny – tekst zawierający sformułowane w języku prawnym i zapisane w postaci przepisów normy prawne. Normy te mają najczęściej charakter generalny i abstrakcyjny. Niekiedy pod tym pojęciem rozumie się także wszelkie teksty formułujące normy postępowania.
Do tworzenia aktów normatywnych uprawnione są ściśle określone podmioty. W społeczeństwach demokratycznych są to najczęściej organy wymienione w konstytucji. Konstytucja określa też w jakim trybie odbywa się tworzenia aktów normatywnych oraz jakie formy one przyjmują (np. ustawa, rozporządzenie, czy dekret).
Oprócz aktów normatywnych prawa wewnętrznego, wyróżnia się również akty normatywne prawa międzynarodowego oraz prawa europejskiego.
Typowy akt normatywny zawiera tytuł, przepisy merytoryczne, przepisy nowelizujące, przepisy przejściowe i dostosowujące oraz przepisy końcowe.[1]
Oprócz przepisów prawnych, akty prawne zawierają również części nie posiadające charakteru normatywnego. Są to najczęściej tytuł, numeracja przepisów, oznaczenia struktury wewnętrznej aktu normatywnego (tytuły, rozdziały), wskazanie normy kompetencyjnej na podstawie której akt wydano czy załączniki graficzne.
Generalny i abstrakcyjny charakter jest uznawany za cechę konstytutywną aktów prawnych.[2] Charakter generalny oznacza, iż akty normatywne kierowane są do grupy adresatów określanych przez ich cechy (czyli adresaci nie są określani indywidualnie, imiennie). Adresatami mogą być wszystkie osoby podlegające jurysdykcji państwa, a więc zarówno obywatele jak i cudzoziemcy, grupa osób określona cechami, np. przedsiębiorcy, podatnicy, itp. lub zamieszkująca określony obszar, np. mieszkańcy konkretnej gminy.
Z kolei charakter abstrakcyjny aktów normatywnych oznacza, iż zawierają one ogólne sposoby postępowania, a konkretniej reguły wielokrotnego (powtarzalnego) powinnego zachowania.
Wątpliwości budzą akty, przypominające formą akty normatywne, jednak nie formułujące norm generalnych i abstrakcyjnych, a wywołujące skutki doniosłe dla systemu prawa, np. ustawa budżetowa czy dyrektywy prawa europejskiego.[3]
Akt prawny - rezultat tworzenia prawa przez właściwy organ państwowy lub organ do tego upoważniony. Akt prawny rozumiany jest też jako działanie organu państwa lub podmiotu prawnego, zgodne z obowiązującymi przepisami w celu wywołania skutków prawnych w konkretnym stosunku prawnym (orzeczenie lub inna czynność prawna). Akt prawny w tym rozumieniu może być jednostronny albo dwustronny czy też konstytutywny lub deklaratoryjny.
Podział aktów prawnych ze względu na zakres obowiązywania:
Akty powszechnie obowiązujące - wiążą nieograniczony podmiotowo kręg adresatów
Akty wewnętrznie obowiązujące - dotyczą ograniczonego podmiotowo kręgu adresatów
Hierarchia aktów prawnych wg Konstytucji RP:
Ratyfikowane umowy międzynarodowe
Rozporządzenia, dyrektywy i decyzje Unii Europejskiej
Ustawy i rozporządzenia z mocą ustawy
Rozporządzenia
Akty prawa miejscowego
Część nieartykułowana
Określenie rodzaju aktu prawnego
Data uchwalenia
Nazwa i tytuł aktu
Preambuła (w przypadku ustawy zasadniczej)
Część artykułowana
Przepisy ogólne - zakres stosunków społecznych normowanych przez akt
Przepisy szczegółowe - konkretne normy regulujące stosunki społeczne
Przepisy przejściowe i dostosowujące - regulacja wpływu nowego prawa na obowiązujące już normy
Przepisy końcowe - przepisy dotyczące terminu wejścia aktu w życie (vacatio legis) i wygaśnięcia mocy prawnej
Warunkiem wejścia aktu w życie jest jego publikacja. Akty ogłaszane są w dziennikach urzędowych:
Dziennik Urzędowy Rzeczypospolitej Polskiej "Monitor Polski"
Dziennik Urzędowy Rzeczypospolitej Polskiej "Monitor Polski B"
Dzienniki resortowe (urzędowe ministrów)
Dzienniki urzędowe urzędów centralnych
Wojewódzkie dzienniki urzędowe
Ratyfikacja (fr. ratification) – jeden ze sposobów wyrażenia ostatecznej zgody na związanie się umową międzynarodową przez upoważniony do tego organ państwowy. Jest formą najbardziej uroczystą (co różni ją od "zatwierdzenia"), z reguły dokonywaną przez głowę państwa (prezydenta, monarchę). Dowodem dokonania ratyfikacji jest dokument ratyfikacyjny, który składa się u depozytariusza (w przypadku umów wielostronnych) lub wzajemnie wymienia z drugim układającym się państwem (w przypadku umów dwustronnych). W Polsce ratyfikacja może przebiegać według trzech procedur.
Decyzję o wyborze formy wyrażenia zgody na ratyfikację przez Prezydenta RP umowy międzynarodowej podejmuje Sejm mocą uchwały podjętej bezwzględną większością głosów, w obecności co najmniej połowy konstytucyjnej liczby posłów.
Ustawa wyrażająca zgodę na ratyfikację jest uchwalana przez Sejm większością 2/3 głosów [1], w obecności co najmniej połowy konstytucyjnej liczby posłów, oraz przez Senat większością 2/3 głosów [1], w obecności co najmniej połowy konstytucyjnej liczby senatorów. Następnie ustawa przekazywana jest Prezydentowi RP do podpisu, który w ciągu 21 dni może ją podpisać, zawetować lub przekazać do Trybunału Konstytucyjnego celem zbadania zgodności z Konstytucją RP samej ustawy lub umowy międzynarodowej.
W wypadku zgody wyrażonej w ustawie, na prezydenta zostanie nałożony obowiązek ratyfikacji z dniem wejścia w życie ustawy, zaś w wypadku referendum obowiązek ten zostanie nałożony z dniem publikacji w Dzienniku Ustaw obwieszczenia Państwowej Komisji Wyborczej wyników głosowania referendalnego.
Umowa międzynarodowa jest obecnie najważniejszym instrumentem regulującym stosunki międzynarodowe i jednym z dwóch niekwestionowanych źródeł prawa międzynarodowego.
Za umowę międzynarodową uważa się zgodne oświadczenie woli (porozumienie) co najmniej dwóch podmiotów prawa międzynarodowego (przede wszystkim: państw lub organizacji międzynarodowych, ale także np. Stolicy Apostolskiej) regulowane przez prawo międzynarodowe i wywołujące skutki w sferze prawa międzynarodowego, niezależnie od tego, czy jest ujęte w jednym czy w większej liczbie dokumentów, i bez względu na jego nazwę.