Akt normatywny – zawiera przepisy z których wynikają normy prawne. Ma charakter generalny i abstrakcyjny. tekst zawierający sformułowane w języku prawnym i zapisane w postaci przepisów normy prawne. Normy te mają najczęściej charakter generalny i abstrakcyjny. Niekiedy pod tym pojęciem rozumie się także wszelkie teksty formułujące normy postępowania.

Budowa aktu normatywnego:

1. Nagłówek

• Rodzaj aktu (ustawa, zarządzenie, uchwała) -> kto

• Data uchwalenia lub ustanowienia (jednoosobowe)

• Przedmiot uregulowania

1. Preambuła (wskazuje idee, wartości do których się odnosi)

2. Podstawa prawna (nie ma jej w konstytucji i ustawie) „Na podstawie …. zarządza się co następuje: …”

3. Część zasadnicza składa się z przepisów, które mogą być podzielone na artykuły lub paragrafy

4. Przepisy przejściowe (data wejścia w życie aktu, uchyla poprzednie ustawy, przepis intertemporalny)

5. Podpis

Przepis prawny, część aktu prawnego, wyodrębniona jako artykuł, paragraf itp. Elementy jednej normy mogą być zawarte w kilku różnych przepisach, np. przez odesłanie do innych artykułów danego aktu prawnego lub przez sformułowanie sankcji dla norm zawartych w innych aktach prawnych.

Rodzaje przepisów prawnych:

• przepisy ogólne – określają przedmiotowy i podmiotowy zakres stosunków społecznych, regulowanych danym aktem prawodawczym, objaśniają podstawowe użyte w akcie nazwy, a często też ustalają ogólne zasady jego stosowania;

• przepisy szczegółowe – normy, określające zachowania podmiotów, których one dotyczą;

• przepisy przejściowe – ich celem jest pełniejsze umiejscowienie danego przepisu w całokształcie innych przepisów, czy też w świetle innych norm postępowania;

• przepisy dostosowujące – określają jak organy stosujące prawo winny realizować nowy akt prawodawczy do konkretnych regulowanych nim sytuacji;

• przepisy końcowe – są to w szczególności przepisy derogacyjne, uchylające poprzednie całe akty prawodawcze, bądź niektóre ich przepisy;

Budowa przepisu prawnego:

1. poprzednik – określa okoliczności z którymi należy wiązać skutki prawne

2. następnik – ustala skutki prawne, sposób postępowania, nakazy, zakazy, określa sankcję

3. funktor normotwórczy – zwrot językowy, który łączy poprzednik z następnikiem (np. jest zobowiązany, podlega)

normy prawne - wynikające z przepisów prawa reguły postępowania, wydane lub usankcjonowane przez państwo. Jest to najmniejszy, stanowiący sensowną całość, element prawa. Reguła postępowania zewnętrznego stworzona na podstawie przepisów prawnych, ustanowiona przez kompetentny organ władzy w odpowiednim trybie, generalna (nie jest skierowana do jednego, ściśle oznaczonego adresata, ale do grupy podmiotów określonych przy pomocy nazwy rodzajowej) i abstrakcyjna (dotycząca powtarzalnych zachowań, wielokrotnego zastosowania, uniwersalna), ogłoszona i chroniona przez państwo aparatem przymusu.

Elementy normy prawnej:

1. hipoteza – zawiera albo opis sytuacji, w przypadku której zaistnienia norma znajdzie zastosowanie, albo opis cech, które posiada adresat normy prawnej, np.: Sprzedawca, który otrzymał cenę wyższą od ceny sztywnej (...)

2. dyspozycja – określa obowiązek lub uprawnienia adresata normy prawnej, zawiera opis pożądanego zachowania się adresata normy prawnej, np.: (...) obowiązany jest zwrócić kupującemu pobraną różnicę (...)

3. sankcja – informuje o skutkach niezastosowania się do dyspozycji normy prawnej, np.: (...) podlega karze pozbawienia wolności do lat trzech.

• Karna (represyjna) – normy prawa karnego

• Egzekucyjna – prawo cywilne i administracyjne

• Nieważności – cywilna, nieważności czynności prawnej

„Kto zabija człowieka podlega karze pozbawienia wolności na czas nie krótszy niż 8 lat (…)”
Dyspozycja w domyśle: nie zabijać

Rodzaje norm prawnych:

1. ze względu na zakres swobody pozostawiony adresatowi normy prawnej

• normy bezwzględnie obowiązujące – adresat powinien zachować się dokładnie tak, jak określono w normie, nie ma on pozostawionej swobody w wyborze postępowania

• normy względnie obowiązujące - adresat może dokonać wyboru innego zachowania niż określone w normie prawnej

• normy semiimperatywne - wyznaczają pewne ramy postępowania, dając swobodę stronom stosunku prawnego, ale w pewnych tylko granicach.

1. ze względu na sposób określania zachowań ludzkich

• normy nakazujące - określają, co ich adresat powinien uczynić, aby postępować zgodnie z treścią normy prawnej, np.: Osoby prawne i państwowe jednostki organizacyjne nie mające osobowości prawnej są obowiązane obliczyć i odprowadzić podatek rolny – bez wezwania – na rachunek budżetu właściwej gminy ze względu na miejsce położenia gruntów.

• Normy zakazujące - określają od jakich działań adresat normy prawnej powinien się powstrzymać, np.: Członek zarządu nie może bez zezwolenia spółki zajmować się interesami konkurencyjnymi (...)

• Normy zezwalające (upoważniające lub uprawniające) – uprawniają do określonego zachowania się adresata ,np.: Każdy wspólnik może przeglądać księgę udziałów

Stosunek prawny – regulowany normami prawnymi stosunek między co najmniej dwoma podmiotami prawa.

Typy stosunków prawnych:

1. stosunek cywilnoprawny - stosunek prawny regulowany normami prawa cywilnego. Stosunki cywilnoprawne istnieją tylko między podmiotami prawa cywilnego; nie są więc nimi stosunki między podmiotami a przedmiotami tego prawa (np. stosunkiem cywilnoprawnym jest stosunek kupujący/sprzedający, a nie jest nim stosunek właściciel/rzecz).
   Cechami charakterystycznymi stosunku cywilnoprawnego, pozwalającymi go wyróżnić spośród innych stosunków prawnych, są:

• równorzędność stron (brak prawnej podległości między stronami),

• autonomia stron (wolność wstąpienia w stosunek prawny i jego kształtowania),

• sądowa ochrona interesów stron.

1. Stosunek administracyjnoprawny - stosunek prawny regulowany przez normy prawa administracyjnego. Powstaje wskutek zaistnienia przesłanek faktycznych lub określonych faktów prawnych. Ustaje z chwilą wydania przez organ administracji publicznej, wiążącego rozstrzygnięcia

2. stosunek karnoprawny (jego wyodrębnianie jest sporne w nauce prawa, a dotyczy obowiązku naprawienia szkody wyrządzonej przestępstwem, obowiązku do przeproszenia osoby pokrzywdzonej i uiszczenia tzw. zadośćuczynienia)

Elementy stosunku prawnego:

1. podmiot stosunku prawnego, czyli osoby, które w nim występują jako uprawnione lub zobowiązane do określonego zachowania się względem innych osób, będącymi uczestnikami tego samego stosunku prawnego:

   1. osoba fizyczna – człowiek w języku prawniczym

osoby fizyczne posiadają:

• zdolność prawną – prawa i obowiązki, posiada ją każdy człowiek od urodzin aż do śmierci

• zdolność do czynności prawnych – możliwość kształtowania swoich praw i obowiązków własnym działaniem

  1. osoba prawna – skarb państwa i organizacje, którym przepisy przyznają osobowośc prawną

  2. tzw. ułomna osoba prawna - czyli jednostka organizacyjna niebędąca osobą prawną, której ustawa przyznaje zdolność prawną - art. 33¹ kodeksu cywilnego;

1. przedmiot stosunku prawnego - rzecz lub zachowanie będące celem stosunku prawnego; treść stosunku prawnego (prawa i obowiązki)

2. treść stosunku prawnego:

   1. uprawnienia – może kształtować sytuację drugiej strony

   2. obowiązki – nakazy lub zakazy określonego zachowania do którego ma się zastosować

fakty prawne - rodzaj faktów społecznych . Okoliczność uznana przez państwo za szczególnie istotną

Fakt prawny:

1. zdarzenia - niezależna od woli podmiotu

   • śmierć - otwarcie spadku, wygasają czynności prawne

   • narodziny - nabycie zdolności prawnych, urlop macierzyński, becikowe

   • upływ czasu – przedawnienie

   • katastrofy, klęski

   • choroba

2. zachowania - okoliczności zależne od woli podmiotu

1. czyny (działania niezamiarowe)

   • kradzież

   • znalezienie przedmiotu

     • czyny zgodne z prawem

     • czyny niezgodne z prawem

2. działania prawne (działania zamiarowe)

• czynności prawne (umowy – dwustronne, testament – jednostronne)

• akty stanowienia prawa

• akty stosowania prawa

prawo  publiczne - skupia normy prawne, których zadaniem jest ochrona interesu publicznego, przynosi korzyści społeczeństwu jako całości, chroniąc interes publiczny, normy prawa publicznego to w zasadzie wyłącznie normy bezwzględnie obowiązujące, posiada obowiązek egzekucji prawa, brak równorzędności stroni 

prawo prywatne - skupia normy prawne, których zadaniem jest ochrona interesu jednostek i regulacja stosunków między nimi, w dużej mierze opiera się o zasadę swobody umów, a więc zawiera normy względnie obowiązujące, możemy zastosować  środki karne (podać kogoś do sądu)

prawo materialne - np. kodeks cywilny - normy bezpośrednio regulujące stosunki pomiędzy podmiotami prawa, określając przesłanki, fakty, powodujące ich powstanie, zmianę lub wygaśnięcie. Do prawa materialnego zalicza się również normy prawne regulujące określone obowiązki, nakazy lub zakazy i przewidujące określone sankcje za ich nieprzestrzeganie

prawo formalne (procesowe) - np. kodeks postępowania cywilnego - zespół norm prawnych regulujących postępowanie przed organami wymiaru sprawiedliwości i administracji publicznej. Prawo formalne urzeczywistnia normy prawa materialnego i pozwala na ich egzekwowanie (jak postępować, wtórne do materialnego)

prawo międzynarodowe publiczne (prawo narodów) - stanowione przez państwa i inne podmioty prawa międzynarodowego jak organizacje międzynarodowe, np. ONZ, RE, reguluje stosunki między nimi. Źródłami tego prawa są umowy międzynarodowe oraz zwyczaje międzynarodowe, nie ma obowiązku sankcji karnej

prawo krajowe (prawo krajowe wewnętrzne) – system prawa obowiązujący na terenie danego państwa, istnieje sankcja

gałąź prawa – ukształtowany w toku historycznym zbiór norm prawnych regulujący daną dziedzinę życia