PRASKA WIOSNA 1968 ROKU
Przewrót z II 1948 roku spowodował pełne przejęcie władzy w Czechosłowacji przez komunistów.
Po śmierci Klementa Gottwalda na czele państwa I partii stanął Antonin Novotny. W 1953 roku przejął funkcję I Sekretarza KC KPCz, a w 1957 r- został prezydentem.
Wprowadzono wówczas system monopartyjny, przeprowadzono nacjonalizację przemysłu oraz kolektywizację rolnictwa.
Wprowadzono system centralnego planowania , stosowano ostre represje wobec opozycji.
W roku 1960 uchwalono nową konstytucję I zmieniono nazwę państwa na Czechosłowacka Republika Socjalistyczna.
Od roku 1963 złagodzono represje I rozpoczęły się stopniowe próby reform.
Liberalizacja stosunków w 1967 roku spowodowała ożywienie polityczne. Doszło do aktywizacji inteligencji – szczególnie żywo zareagowali literaci.
Żądano zniesienia cenzury, otwarcia na Zachód oraz zmiany konstytucji. Ruch ten otrzymał silne wsparcie propagandowe z Zachodu I stopniowo ogarniał środowiska partyjne.
W XII 1967 oraz I 1968 kierownictwo KPCz poddano ostrej krytyce za koncentrację władzy I nadużycia;
żądano przyspieszenia reform i demokratyzacji stosunków politycznych.
W styczniu 1968 Novotny ustąpił ze stanowiska sekretarza generalnego KC KPCz, zachowując stanowisko prezydenta. Stanowisko sekretarza generalnego KC KPCz objął Aleksander Dubcek.
Był on zwolennikiem demokratyzacji stosunków I reform pod hasłem budowania “ socjalizmu z ludzką twarzą”.
Przeprowadzono daleko idące zmiany personalne.
Dokonano otwarcia na Zachód – poprzez szeroko zakrojoną współpracę z Austrią I RFN.
W marcu 1968 r Novotny ustąpił również za stanowiska prezydenta, które objął gen, Ludwik Svoboda 5 kwietnia 1968 KC KPCz
Uchwalił nowy program partii.
Stanowisko przewodniczącego Frontu Narodowego objął Frantisek Kriegel, przewodniczącego Zgromadzenia Narodowego Josef Smroskovsky, na czele rządu stanął Cernik, zaś przewodnictwo Komisji Planowania przejął Ota Sik.
Była to czołowa grupa reformatorów.
17 VI 1968 r. tygodnik “ Literarni Noviny” Opublikował dokument pt. “2000 słów do robotników, chłopów, urzędników, uczonych, działaczy sztuki, do wszystkich obywateli”.
Dokument ten uznano za program opozycji liberalnej zmierzającej do pełnego obalenia dotychczasowego systemu.
Zmiany dokonujące się w Czechosłowacji śledzono z uwaga w innych krajach.
Na Zachodzie budziły one wielkie uznanie, reformatorom obiecano pomoc.
W ZSRR I krajach demokracji ludowej budziły zaniepokojenie, prasa tych krajów krytykowała kierunek reform I sposób ich realizacji.
Przywódców praskiej wiosny oskarżano o:
zakusy kontrrewolucyjne,
wysługiwanie się imperializmom –niemieckiemu I amerykańskiemu,
dążenie do rozbicia bloku państw socjalistycznych.
Szczególnie ostro atakowano przejawy współdziałania nowych władz Czechosłowacji z RFN I USA.
W nocy z 20/21 VIII 1968 wojska Bułgarii, NRD, PRL, Węgier I ZSRR wkroczyły do Czechosłowacji.
Minister Obrony Czechosłowacji Martin Dzur porozumieniu z prezydentem Svobodą wezwał podległe mu wojska do niepodejmowania walki.
Przewaga wojsk interwencyjnych ( 600 tys.) była druzgocąca. Pomimo tego w niektórych ośrodkach dochodziło do spontanicznych starć.
Bilans to 90 zabitych I ok. 800 rannych.
Przywódców CSRS ujęto I wywieziono najpierw do siedziby dowództwa Północnej Grupy Wojsk ZSRR w Legnicy, a następnie do Moskwy, gdzie przybyli także prezydent Ludvik Svoboda, wicepremier Gustav Husak I niektórzy inni politycy. Przeprowadzono tam rozmowy, 26 VIII 1968 podpisano porozumienie.
Przywódcy CSRS zobowiązali się do przestrzegania zasad współpracy z ZSRR oraz wyrazili zgodę na pozostawienie wojsk Układu Warszawskiego w Czechosłowacji,
przywódcy ZSRR natomiast wyrazili zgodę na pozostawienie dotychczasowych czechosłowackich przywódców na zajmowanych przez nich stanowiskach.
Spośród obecnych w Moskwie przywódców CSRS umowy nie podpisał tylko przewodniczący Frontu Narodowego Frantisek Kriegel.
Tymczasem zwołano posiedzenie Rady Bezpieczeństwa ONZ.
Uchwalono rezolucję potępiającą integrację –jednak pomocy realnej reformatorom nie udzielono.
Przywódca ZSRR Leonid Breżniew 26 ix 1968 roku sformułował tezę głosząca, że ZSRR ma prawo do podejmowania tego typu działań w granicach swojej strefy wpływów dla zabezpieczenia swych interesów. W ten sposób powstała tzw. doktryna Breżniewa.
Reformy podjęte w Czechosłowacji w 1968 r zostały anulowane.
Wielu ludzi represjonowano.
Setki reformatorów wyemigrowało.
W Czechosłowacji powstały nowe władze realizujące porozumienie podpisane w Moskwie.
Alexander Dubcek pozostał na stanowisku sekretarza generalnego KC KPCz do IV 1969, następnie to stanowisko objął Gustav Husak.
Ludvik Svoboda zachował stanowisko prezydenta do 1975 r.
Wydarzenia w Czechosłowacji pogłębiły spory w łonie międzynarodowego ruchu komunistycznego.
Wielu przywódców komunistycznych odmówiło uznania doktryny Breżniewa I dowodziło, że państwa Układu Warszawskiego nie miały prawa do ingerencji w wewnętrzne sprawy Czechosłowacji.