Prawo oświatowe w pracy szkoły i nauczycieli

Prawo oświatowe zajmuje się realizacją, gwarantowanego konstytucyjnie prawa do nauki, szczególnie w wymiarze dostępności i powszechności; istotą tego prawa jest stworzenie jednostce realnych szans kształcenia na różnych poziomach edukacyjnych; określa ono zadania organów administracji państwowej i samorządowej, podmioty oraz strukturę systemu oświaty, zasady ich finansowania, uprawnienia i awansu zawodowego nauczycieli oraz status uczniów; nie stanowiąc wyodrębnionej gałęzi, pozostaje w sferze zainteresowania prawa konstytucyjnego, administracyjnego, pracy i finansowego.

Obowiązujące w Polsce prawo ma strukturę hierarchiczną. Najwyższe miejsce zajmuje Konstytucja RP. Niżej znajdują się ustawy i inne akty prawne z mocą ustawy, a jeszcze niżej rozporządzenia. Poniżej rozporządzeń znajdują się zarządzenia oraz akty prawa miejscowego, wydawane na podstawie upoważnień ustawowych przez jednostki samorządu terytorialnego (gminy, powiaty, województwa samorządowe ).

Najważniejszym aktem prawnym jest uchwalona 2 kwietnia 1997r. Konstytucja Rzeczpospolitej Polskiej gwarantująca w art. 70:

• bezpłatną naukę w szkołach publicznych,

• możliwość zakładania przez obywateli i instytucje szkół podstawowych, ponadpodstawowych oraz zakładów wychowawczych,

• władze publiczne zapewniają obywatelom powszechny i równy dostęp do wykształcenia, tworząc i wspierając systemy pomocy finansowej dla uczniów.

Podstawową ustawą regulującą życie oświaty jest: Ustawa o Systemie Oświaty (z dnia 7 września 1991, wraz z późniejszymi zmianami).

Ustawa dotyczy m.in:

• działalności wszystkich szkół,

• przedszkoli oraz szkół policealnych,

• ustroju szkół,

• zapewnienia środków na ich utrzymanie,

• zarządzania tymi szkołami i placówkami publicznymi,

• finansowania szkół i placówek publicznych. Tworzy normy prawne dla procesu zmian jakie już mają miejsce i będą kontynuowane w polskiej oświacie. Reguluje pracę szkół i placówek oświatowo- wychowawczych.

Ustawa o systemie oświaty obejmuje (Rozdział 1,art.2):

1) przedszkola, w tym z oddziałami integracyjnymi, przedszkola specjalne oraz inne formy wychowania przedszkolnego

2) szkoły:

a) podstawowe( w tym: specjalne, integracyjne, z oddziałami integracyjnymi i sportowymi, sportowe i mistrzostwa sportowego)

b) gimnazja (w tym: specjalne, integracyjne, dwujęzyczne, z oddziałami integracyjnymi, dwujęzycznymi, sportowymi i przysposabiającymi do pracy, sportowe i mistrzostwa sportowego)

c) ponadgimnazjalne (w tym: specjalne, integracyjne, dwujęzyczne, z oddziałami integracyjnymi, dwujęzycznymi i sportowymi, sportowe, mistrzostwa sportowego, rolnicze i leśne)

d) artystyczne

3) placówki oświatowo-wychowawcze( w tym szkolne schroniska młodzieżowe, umożliwiające rozwijanie zainteresowań i uzdolnień oraz korzystanie z różnych form wypoczynku i organizacji czasu wolnego;

3a) placówki kształcenia ustawicznego, placówki kształcenia praktycznego oraz ośrodki dokształcania i doskonalenia zawodowego, umożliwiające uzyskanie i uzupełnienie wiedzy ogólnej, umiejętności i kwalifikacji zawodowych;

3b) placówki artystyczne - ogniska artystyczne umożliwiające rozwijanie zainteresowań i uzdolnień artystycznych;

4) poradnie psychologiczno-pedagogiczne( w tym poradnie specjalistyczne udzielające dzieciom, młodzieży, rodzicom i nauczycielom pomocy psychologiczno-pedagogicznej, a także pomocy uczniom w wyborze kierunku kształcenia i zawodu;

5) młodzieżowe ośrodki wychowawcze (młodzieżowe ośrodki socjoterapii, specjalne ośrodki szkolno-wychowawcze oraz specjalne ośrodki wychowawcze dla dzieci i młodzieży wymagających stosowania specjalnej organizacji nauki, metod pracy i wychowania, a także ośrodki umożliwiające dzieciom i młodzieży, a także dzieciom i młodzieży z upośledzeniem umysłowym, z niepełnosprawnościami sprzężonymi, realizację obowiązku szkolnego i obowiązku nauki;

6)placówki zapewniające opiekę i wychowanie uczniom w okresie pobierania nauki poza miejscem stałego zamieszkania;

7) zakłady kształcenia i placówki doskonalenia nauczycieli;

8) biblioteki pedagogiczne;

9) kolegia pracowników służb społecznych

Szkoły i placówki oświatowe posiadają status jednostek publicznych lub niepublicznych, mogą być zakładane i prowadzone przez:

• jednostki samorządu terytorialnego (wyłącznie jednostki o statusie publicznym)

• inne osoby prawne

• osoby fizyczne

Dla nauczycieli i pedagogów fundamentalne znaczenie ma akt: Ustawa -Karta Nauczyciela (z dnia 26 stycznia 1982r., późn. zm. 15 lipca 2004, wraz z późniejszymi zmianami).

Określa ona:

1. status zawodowy nauczyciela,

2. jego prawa i obowiązki,

3. kwalifikacje,

4. stopnie awansu zawodowego :

• nauczyciel stażysta;

• nauczyciel kontraktowy;

• nauczyciel mianowany;

• nauczyciel dyplomowany

1. ochronę zdrowia,

2. nawiązywanie i rozwiązywanie stosunku pracy,

3. warunki pracy i wynagrodzenia,

4. nagrody i kary dyscyplinarne.