Prawo oświatowe i status zawodowy nauczyciela - Dyrda Beata

Zaliczenie z oceną – sprawdzanie obecności, kolokwium na zaliczenie, z tego co będzie na wykładach.

Literatura podstawowa:

• Dyrda. B Podstawy prawne i organizacyjne oświaty. Skrypt dla studentów pedagogiki, UŚ

• Komorowski T. Prawo oświatowe w praktyce, Poznań 2000 – można sobie darować

• Walkiewicz E. Prawo w oświacie, Radom 1997 – można sobie darować

• Pielachowski J. Organizacja i zarządzanie oświatą i szkołą, Poznań 2000

• Ustawa o systemie oświaty z 7 września 1991 (dz. U. nr 67/1996)

• Karta nauczyciela z 26 stycznia 1982 (Dz. U. 97.56.357) – to też jest ustawa

• Konwencja o prawach dziecka z 20 listopada 1989 (Dz. u. z 1991/120) – dokument międzynarodowy

• Konstytucja RP z 2.04.1997 – to też ustawa

Pogrubione – podstawowe akty prawne

WSTĘP

Zewnętrzne dokumenty prawa oświatowego: Deklaracja Praw Człowieka, Międzynarodowy Pakiet Praw i Obowiązków , Konwencja o prawach dziecka

Wewnętrzne: Konstytucja ( karta nauczyciela, ustawy – muszą być zgodne z Konstytucją)

Rozporządzenia Ministra Edukacji Narodowej – akty wykonawcze do ustaw, czyli pokazują jak normy zawarte w ustawie realizować, wcielać w życie.

Ustawy są publikowane w dziennikach ustaw.

Rozporządzenia publikowane w monitorach polskich.

A w dobie dzisiejszych czasów również w Internecie.

Prawo oświatowe wewnątrz instytucjonalne – tworzy i musi tworzyć dokumenty mające moc prawną, zgodne z innymi nad nimi.

Statut pracy szkoły, WSO, WSP – profilaktyki, WSW – wychowawczy, kwestie dotyczące szkoły, jej rozwoju, itd.

WYKŁAD – niebieski – nie musimy notować.

1. Prawo oświatowe:

• W systemie prawa RP prawo oświatowe nie stanowi odrębnej gałęzi prawa. Stanowi część prawa administracyjnego, prawa pracy, prawa gospodarczego i finansowego.

• Reguluje „całokształt spraw oświaty oraz stosunków prawnych, jakie w tym zakresie powstają.

• Określa organizację i funkcjonowanie systemu oświaty, strukturę i kompetencje organów administracji oświatowej, organów społeczno-kolegialnych, uprawnienia i obowiązki uczniów, nauczycieli, rodziców i prawnych opiekunów uczniów, a także status prawny zatrudnionych w instytucjach edukacyjnych pracowników pedagogicznych.” (Walkiewicz, 2003)

Politykę oświatową formalizują cele jakie stawia państwo, panująca ideologia, religia lub ustrój polityczny.

Szkoła realizuje cele dydaktyczno-wychowawcze z poszanowaniem prawa. Aktywne stosowanie prawa wynika z zapisów konstytucji, z budowy państwa prawa, z wymuszeń międzynarodowych konwencji i deklaracji. Stąd szczególna rola dyrektora szkoły, jako nauczyciela ze znajomością prawa czy menadżera, organizatora życia szkolnego, a także w wąskim zakresie twórcy prawa oświatowego.

2. Podstawowe pojęcia prawne

Życie społeczne nierozłącznie związane jest z istnieniem norm, reguł, zasad czy aprobowanych sposobów zachowania i postępowania.

• Od zarania wieków ludzie ustalali prawa, regulujące wszelkie obszary działalności.

• Normy prawne, usankcjonowane przez państwo i zagwarantowane przymusem państwowym tworzą prawo.

• Prawo zatem jest nierozerwalnie związane z państwem, ponieważ stoi na straży jego przestrzegania.

• Ludzie w życiu kierują się nie tylko normami prawnymi, ale także ważna są dla nich normy obyczajowe, moralne, religijne, towarzyskie, itd.

• Normy prawne wynikają z potrzeby zorganizowania życia społecznego i dotyczą podstawowych dziedzin jego funkcjonowania, w tym także oświaty.

Prawo a moralność

• Prawo a moralność norm wydanych lub usankcjonowanych przez państwo i zagwarantowanych przymusem państwowym, za pomocą którego realizowane jest władztwo państwowe.

• W życiu społecznym ludzie kierują się jednakże nie tylko przepisami prawnymi, lecz również zasadami moralnymi, religijnymi, obyczajowymi czy towarzyskimi, które zostały ukształtowane w procesie długotrwałego rozwoju społeczeństwa.

• Stanowią one normy postępowania zgodnie z którymi określone zachowania wartościuje się i ocenia jako dobre lub złe.

• Uzupełniają one prawo w tych obszarach, gdzie nie istnieje norma prawna albo norma ta nie wyczerpuje określonego problemu.

• Normy prawne natomiast z pkt. widzenia moralności mogą być moralne pozytywne, negatywne lub obojętne.

• Przestrzeganie norm prawnych, które charakteryzują się precyzyjnością ich określenia – gwarantują aparat państwowy (wraz z właściwymi mu środkami przymusu).

• Natomiast przestrzegania norm moralnych, które często są nieprecyzyjne i niedookreślone może wymusić jedynie presja opinii publicznej, zasady wychowania czy nakazy religijne.

Prawo w społeczeństwie pełni dwie podstawowe funkcje:

• stabilizacyjną, która zapewnia ład, porządek i utrzymanie istniejącego ładu społecznego.

• dynamizującą, która umożliwia wprowadzanie zmian i kształtowanie nowych stosunków społecznych.

• czasami, normy prawne wprowadzone przez państwo dopiero po jakimś czasie zostają społecznie zaakceptowane (prawo wyprzedza rozwój społeczny i go kształtuje – np. zniesienie kar śmierci w latach 90tych)

• inne wzbudzają dezaprobatę, co wymusza ich zmianę (np. kwestia aborcji, związki partnerskie)

• najczęściej jednak prawo podąża za rozwojem społecznym (przestępstwa gospodarcze, podatkowe, bankowe, komputerowe, zorganizowana przestępczość – jeszcze 15 lat temu ich wprowadzenie było zupełnie zbędne)

• niektóre przepisy są już zbędne wobec rozwoju społecznego i zostają uchylone (np. zakazy rozwodu, kary więzienia za cudzołóstwo lub związki homoseksualne)

• niektóre przepisy nie są uchylone ale praktycznie „martwe” (np. art. 182 kodeksu cywilnego – dotyczący roju pszczół)

Norma prawna - to wynikająca z przepisów ogólna reguła postępowania wydana lub usankcjonowana przez państwo i zagwarantowana przymusem państwowym.

Norma składa się z:

• hipotezy (odnosi się do pewnej sytuacji – np. „kto pod wpływem silnego wzburzenia”),

• dyspozycji (ukazuje sposób zachowania – np. „zabija człowieka”

oraz często z

• sankcji (mówi, jakie ujemne skutki pociąga za sobą niestosowanie się do normy prawnej – np. „podlega karze pozbawienia wolności do lat…”)

Normy prawne dzielimy na:

• bezwzględnie obowiązujące (imperatywne) – zawierają niepodważalny nakaz państwa, którego nie można uchylić bez względu na wolę zainteresowanych osób (prawo konstytucyjne, karne, finansowe, administracyjne – składa się wyłącznie z norm imperatywnych)

• normy względnie obowiązujące (dyspozytywne) – mają zastosowanie w przypadku dobrowolnej umowy między stronami (najwięcej ich występuje w prawie cywilnym).

Przepis prawny – to elementarna część ustawy lub innego aktu normatywnego (artykuł, paragraf, ustęp, punkt). Jednakże przepisy prawne nie są tożsame z normami prawnymi, to normy prawne są w pewien zakodowany sposób zawarte w przepisach, a ich właściwe odczytywanie jest zadaniem wykładni przepisów prawnych. Często jeden przepis prawny może zawierać więcej niż jedną normę prawną.

Akt normatywny – tekst zawierający przepisy prawa (normy prawne), wydany przez kompetentny organ prawodawczy. Ma on postać tekstu drukowanego, opublikowanego w należyty sposób, tj. przewidziany przez prawo. W tytułowej części aktu prawnego wymienia się jego rodzaj (np. ustawa, rozporządzenie, zarządzenie), po nazwie wskazywana jest data jego uchwalenia lub ustanowienia oraz jego tytuł (przedmiot unormowania).