ROZDZIAŁ 10: STRUKTURA RYNKU I KONKURENCJA NIEDOSKONAŁA

Przedsiębiorstwo działające w warunkach konkurencji doskonałej napotyka poziomą krzywą popytu przy danej cenie rynkowej. Jest biorcą cen. Każde inne przedsiębiorstwo ma do czynienia z opadającą krzywą popytu na swój produkt. Mówimy, że działa ono w warunkach konkurencji niedoskonałej

Producent działający w warunkach konkurencji niedoskonałej nie może sprzedać po istniejącej cenie tyle, ile chce. Musi pogodzić się z tym, że popyt na jego wyroby maleje wraz ze wzrostem ceny, a cena zależy od ilości wytwarzanych produktów.

Rozróżnimy teraz 2 pośrednie przypadki konkurencji niedoskonałej: OLIGOPOL I KONKURENCJA MONOPOLISTYCZNA:

OLIGOPOL- jest gałęzią, w której działa niewielu producentów. Każdy z nich stwierdza, że osiągana przez niego cena, zależy nie tylko od wielkości własnej produkcji, lecz także od działań konkurentów w tej gałęzi.

np: przemysł samochodowy w Anglii

Gałąź w której panuje KONKURENCJA MONOPOLISTYCZNA, składa się z wielu dostawców, wytwarzających produkty, będące bliskimi substytutami. Każde z przedsiębiorstw, ma ograniczoną możliwość wpływania na ceny własnych produktów, np.: sklep spożywczy na rogu ulicy

_________________________________________________________________________________________________10.1 DLACZEGO STRUKTURY RYNKU RÓŻNIĄ SIĘ

Przyczyny zaistnienia różnych struktur rynku mają charakter długookresowy. Określone przedsiębiorstwo może mieć okresową przewagę pod względem know how lub kwalifikacjami pracowników, ale w długim okresie inne przedsiębiorstwa mogą przechwycić jego pracowników i poznać sekrety technologiczne

LAC1- DOSKONAŁA- potrzeba dużo przedsiębiorstw

LAC2- OLIGOPOL- tylko kilka przedsiębiorstw

LAC3- MONOPOL- występuje tylko jeden przedsiębiorca, który zaspokoi całość- długo opada= duze korzyści ze skali

N1= Q1/q1 Jeżeli q1, czyli wielkość produkcji odpowiadająca minimalnym kosztom przeciętnym na krzywej LAC1, znajduje sie daleko na lewo od DD, to N1 będzie oznaczać bardzo dużą liczbę przedsiębiorstw. Każde z nich będzie miało znikomy wpływ na podaż całej gałęzi oraz wysokość ceny rynkowej. Mamy zatem do czynienia z gałęzią doskonale konkurencyjną

MINIMALNA SKALA EFEKTYWNA- to wielkość produkcji, przy której krzywa długookresowych kosztów przeciętnych przedsiębiorstwa przestaje opadać

Decydującym wyznacznikiem struktury rynku jest stosunek minimalnej efektywnej skali produkcji do wielkości całego rynku, o której informuje krzywa popytu.

Czynnikiem przesądzającym o strukturze rynku jest stosunek rozmiarów rynku do minimalnej efektywnej skali produkcji przedsiębiorstwa. Kiedy krzywa popytu przesuwa sie w lewo, to gałąź, w której poprzednio działało wiele firm, jest w stanie zapewnić byt tylko nielicznym. Podobnie wzrost kosztów stałych, zwiększający minimalną efektywną skalę produkcji, spowoduje ograniczenie liczby producentów

Stosunek minimalnej efektywnej skali produkcji do wielkości rynku
mały
Konkurencja doskonała

Konkurencja monopolistyczna zajmuje miejsce pośrednie między oligopolem konkurencją doskonałą. Wyróżnia ją to, że jej uczestnicy dostarczają produkty różniące się nieco między sobą.

FAKTY DOTYCZĄCE STRUKTURY RYNKU

Im większa minimalna efektywna skala produkcji w stosunku do wielkości rynku, tym mniejsza będzie liczba zakładów- prawdopodobnie także liczba przedsiębiorstw- w danej gałęzi.

WSKAŹNIK KONCENTRACJI N FIRM- to udział N największych przedsiębiorstw w sprzedaży tej gałęzi

Wskaźnik koncentracji trzech firm mówi nam zatem o procentowym udziale podaży rynkowej towaru trzech największych przedsiębiorstw danej gałęzi.

Im większa jest liczba firm tym mniejszy wskaźnik koncentracji, jeżeli mało firm to duży.

CR- jest wskaźnikiem koncentracji trzech firm, czyli udziałem w rynku trzech głównych przedsiębiorstw

NP- jest liczbą zakładów produkujących przy minimalnej skali efektywnej, na którą pozwala wielkość rynku

Gałęzi o dużych korzyściach skali w stosunku do rozmiarów rynku, czyli o bardzo niskiej wartości NP, powinny wykazywać wysokie CR. W gałęziach takich powinno działać jedynie kilka dużych firm. I odwrotnie tam gdzie Np jest bardzo duże, korzyści ze skali sa stosunkowo mało istotne i trzy największe przedsiębiorstwa będą kontrolować znacznie mniejszą cześć rynku. CR powinno być wtedy o wiele niższe

_________________________________________________________________________________________________10.2 KONKURENCJA MONOPOLISTYCZNA

Istota oligopolu jest współzależność. Wszelkie przedsiębiorstwa muszą zgadywać, co też ich wielcy rywale zamierzają robić.

Teoria konkurencji monopolistycznej ¹ opisuje funkcjonowanie gałęzi o dużej liczbie małych przedsiębiorstw, z których każde może pominąć możliwość wpływu własnych decyzji na zachowanie innych firm. Dla długiego okresu zakładamy także swobodę wejścia i wyjścia z gałęzi. Pod tym względem nasze założenia przypominają wcześniejszą analizę konkurencji doskonałej. To, co odróżnia konkurencję monopolistyczną, to fakt, że każde z przedsiębiorstw ma tutaj do czynienia z opadającą krzywą popytu.

Konkurencja monopolistyczna dotyczy gałęzi, w której każde przedsiębiorstwo do pewnego stopnia może wpływać na wielkość swego udziału w rynku, zmieniając stosunek własnych cen do cen konkurentów. Krzywa popytu na wyroby lub usługi takiego przedsiębiorstwa nie jest pozioma, bo produkty różnych firm są substytutami tylko w ograniczonym stopniu. Podaliśmy już jeden przykład takiej konkurencji, mówiąc o lokalizacji sklepu spożywczego na rogu ulicy. Niższa cena przyciąga klientów do innych sklepów, mimo to każdy sklep zawsze ma pewną liczbę klientów miejscowych, dla których wygoda jest ważniejsza niż nieznacznie wyższa cena słoika kawy.

Gałęzie, w których panuje konkurencja monopolistyczna, charakteryzują się różnicowaniem produktów.

Konkurencja monopolistyczna zakłada nie tylko zróżnicowanie produktów, lecz także ograniczone możliwości osiągania korzyści ze skali, co sprawia, że istnieje wielu producentów, mogących w zasadzie nie uwzględniać w swych decyzjach zależności od szczególnych rywali. Stąd wiele najlepszych przykładów konkurencji monopolistycznej dotyczy gałęzi "usługowych", gdzie korzyści skali są małe.

Krzywa popytu gałęzi obrazuje wielkość jej produkcji, na którą istniałoby zapotrzebowanie przy każdym poziomie cen, jeżeli wszyscy dostawcy żądaliby tej samej ceny. Udział w rynku każdej z firm zależy od liczby przedsiębiorstw w gałęzi i ceny przez nią żądanej. Przy danej liczbie przedsiębiorstw przesunięcie krzywej popytu na wyroby gałęzi przesunie krzywą popytu na produkty każdego z nich. Przy danej krzywej popytu na produkty gałęzi wzrost (spadek liczby) przedsiębiorstw w tej gałęzi przesunie krzywa popytu każdego przedsiębiorstwa w lewo (w prawo) wraz ze spadkiem (wzrostem) jego udziału w rynku. Jedna każde przedsiębiorstwo ma do czynienia z opadająca krzywą popytu. Przy danej gałęziowej liczbie popytu, danej liczbie przedsiębiorstw i danej cenie żądanej przez inne firmy, pojedyncze przedsiębiorstwo może do pewnego stopnia zwiękrzyć swój udział w rynku, ustalając niższą cenę.

W przypadku konkurencji monopolistycznej równowaga długookresowa przedsiębiorstwa ustala się w punkcie styczności tj, w miejscu w którym krzywa popytu styka sie (tylko w jednym punkcie) z krzywą AC przy wielkości produkcji, dla której MC równa się MR. Wówczas każde z przedsiębiorstw maksymalizuje swój zysk księgowy (normalny), lecz nie osiaga zysków nadzwyczajnych i nie ponosi strat. Nie ma dalszych wejść ani wyjść z gałęzi

CECHY KONKURENCJI MONOPOLISTYCZNEJ

- duża liczba przedsiębiorstw

- zróżnicowanie produktów

- nadawanie marki serwisu

- brak barier wejścia i wyjścia

- ograniczone możliwości

- konkurencja nie wpływa na nas

- zróżnicowany produkt, który jest substytutem

- doskonała informacja o rynku

- dużo cech konkurencji doskonałej ale krzywa popytu POZIOMA

_________________________________________________________________________________________________10.3 OLIGOPOL I WSPÓŁZALEŻNOŚĆ

W warunkach konkurencji doskonałej lub konkurencji monopolistycznej w gałęzi istnieje tak wiele przedsiębiorstw, że żadne z nich nie musi przejmować się wpływem własnych działań na poczynania konkurentów. Natomiast istotą oligopolu (gałęzi oligopolistycznej) jest to, że każdy jego uczestnik musi uwzględnić wpływ własnych działań na decyzje stosunkowo nielicznych rywali

Cechą szczególna, która czyni oligopol tak fascynującym jest fakt, że decyzje wszystkich firm o wielkości produkcji zależą od oczekiwanych przez nie reakcji rywali.

CECHY OLIGOPOLU

- działa kilka dużych przedsiębiorstw

- specyficzna forma oligopolu, gdzie sa 2 przedsiębiorstwa

- zmowa- podobnie do monopolisty

- produkt zróżnicowany, ale bliskie w stosunku do siebie substytuty (samochody)

- bariery wejścia i wyjścia (koszty, technologia)

- znaczny wpływ na cenę

- opadająca krzywa popytu

- doskonała informacja o rynku

_________________________________________________________________________________________________ZMOWA- jest jawnym lub tajnym porozumieniem między przedsiębiorstwami, które ma na celu unikniecie wzajemnej konkurencji.

Korzyści ze zmowy: Działające już firmy maksymalizowałyby swe łączne zyski, gdyby zachowały się jak wielozakładowy monopolista. Taki monopolista, mając pełną swobodę podejmowania decyzji, zorganizowałby produkcję całej gałęzi tak, aby maksymalizować zysk całkowity. Jeżeli zatem nieliczny producenci w gałęzi ustalą, że będą działali tak jakby byli monopolem, to suma ich zysków zostanie zmaksymalizowana. Jeżeli oligopoliści umawiają się, że będą produkować Qm (tyle co monopol) to mówimy, że występuje porozumienie monopolistyczne.

Oligopoliści sa zatem rozdarci między dążeniem do zmowy, pozwalającej zmaksymalizować łączne zyski, a pokusą konkurowania w nadziei na zwiększenie kosztem rywali własnego udziału w rynku i swoich zysków. Gdyby jednak wszystkie przedsiębiorstwa podjęły rywalizację, to suma zysków okazałaby się mała i żadnemu z nich prawdopodobnie nie powodziłoby się zbyt dobrze. Na tym polega dylemat.

Kartele

Zmowa lub współdziałanie przedsiębiorstw są najłatwiejsze, kiedy formalne porozumienia sa prawnie dozwolone. Takie porozumienia nazywane sa KARTELAMI

Najsłynniejszym kartelem jest OPEC czyli Organizacja Państw Ekspertów Ropy Naftowej, działająca od 1973r

Złamana krzywa popytu w oligopolu

Zmowę o wiele trudniej wywrzeć, kiedy w gałęzi działawielu producentów, produkt nie jest standaryzowany, a popyt i koszty zmieniają się gwałtownie. Gdy nie ma zmowy, krzywa popytu na wyroby każdego producenta zależy od reakcji konkurentów. Poszczególni producenci musza odgadywać, co zrobia konkurenci

Przypuśćmy że każde z przedsiębiorstw jest przekonane iż obnizenie przez nie ceny wywoła taką samą reakcję dostosowawczą wszystkich innych firm gałezi, podwyżka zaś nie spowoduje zadnej reakcji cenowej konkurentów

Wynika to stad, że powyżej punktu A, przy cenach wyższych od istniejącej na rynku ceny P0, krzywa popytu na wyroby przedsiębiorstwa jest elastyczna

Krzywa popytu DD jest o wiele mniej elastyczna w przypadku obniżek ceny ponizej wyjściowego poziomu P0

MODEL ZŁAMANEJ KRZYWEJ POPYTU

Model wyjaśnia, że przesunięcie MC nie ma wpływu na cenę.

Model nie wyjaśnia jakie czynniki dają początkową cenę Po

dd- jedno przedsiębiorstwo zmieni cenę a inne nie zmieniają

DD- jedno zmieni cenę i inne też zmieniają

WYSZCZEGÓLNIENIE	KONKURENCJA DOSKONAŁA	MONOPOL	KONKURENCJA MONOPOLISTYCZNA	OLIGOPOL
Liczba uczestników po stronie sprzedaży	bardzo dużo	jeden	dużo małych	niewielu
rodzaj produktu	Jednorodny	nie posiadający bliskich substytutów	bliskie zróżnicowane substytuty	zróżnicowany w stosunku do siebie bliski substytut
Wejście i wyjście	brak bariery	pełne bariery	brak barier	pełne wejście
rodzaj konkurencji	poprzez obniżanie kosztów	brak konkurencji	róznicowanie produktu obniżenie ceny	obniżka kosztów, zróżn prod
Warunki równowagi w krótkim okresie	MC=P	MC=MR	MC=MR	MC=MR
Wpływ na cenę	Brak	Znaczny	Ograniczony	Średni