Łukasz Mazurek
Ratownictwo Medyczne I rok
nr 349

Splot krzyżowo – lędźwiowy.
Topografia, nerwy główne, zakres unerwienia.

Splot lędźwiowo-krzyżowy

Jest on największym splotem ustroju. Tworzą go gałęzie brzuszne nerwów rdzeniowych lędźwiowych, krzyżowych oraz nerwu guzicznego. W splocie tym wyróżniamy dwie części: górną położoną w tylnej ścianie jamy brzusznej obok odcinka lędźwiowego kręgosłupa (splot lędźwiowy) oraz dolną, położoną w miednicy mniejszej (splot krzyżowy). Pierwszy jest powyżej kresy granicznej miednicy, drugi poniżej. Dolna część czwartej gałęzi oraz cała piąta, razem tworzą pień lędźwiowo-krzyżowy, który przyłącza się do gałęzi brzusznych nerwów krzyżowych.

Splot lędźwiowy.

Utworzony jest przez gałęzie przednie nerwów rdzeniowych w odcinku od L₁ do L₄. Umiejscowiony jest pomiędzy warstwami mięśnia lędźwiowego większego, dlatego wszystkie jego nerwy przebijają ten mięsień.
Nerwy przebiegają na tylnej ścianie jamy brzucha i przylegają do tylnej powierzchni nerek.
Zmiany zapalne nerek lub guzy mogą uciskać te nerwy i wywoływać bóle promieniujące wzdłuż rozgałęzień nerwów. Skrzyżowanie moczowodu z nerwem płciowo-udowym może również, w przypadku kamicy moczowodowej, podrażnić ten nerw i powodować bóle promieniujące do okolicy pachwinowej i narządów płciowych zewnętrznych.

Na brzegu bocznym mięśnia wychodzą: nerw biodrowy-podbrzuszny, biodrowo-pachwinowy, skórny uda boczny, udowy.
Nerw zasłonowy wychodzi na brzegu przyśrodkowym mięśnia, a przednio nerw płciowo-udowy.

Nerwy splotu lędźwiowego.

1. biodrowo-podbrzuszny

Biegnie od gałęzi rdzeniowej przedniej odcinka L₁ i ukazuje się ku tyłowi od więzadła łukowatego przyśrodkowego. Przebiega ukośnie na m. czworobocznym lędźwi, następnie przebija m. poprzeczny brzucha, biegnie dalej między nim, a m. skośnym wewnętrznym brzucha i w pobliżu kolca biodrowego przedniego górnego wchodzi pod mięsień skośny brzucha zewnętrzny, przebija go jako gałąź skórna przednia, oddaje także gałąź skórną boczną.
Unerwia skórę brzucha w okolicy pachwinowej (powyżej pierścienia pachwinowego) i nadłonowej (wzgórek łonowy).

1. biodrowo-pachwinowy

Biegnie od gałęzi przedniej L₁ i przebiega poniżej n. biodrowo-podbrzusznego tuż ponad grzebieniem biodrowym. Nerw ten biegnie w kanale pachwinowym, bocznie od powrózka nasiennego (u mężczyzn) lub więzadła obłego macicy (u kobiet).

Unerwia on skórę wzgórka łonowego, przedniego odcinka moszny i okolicę podpachwinową.

1. udowy

Jest to najgrubszy nerw splotu lędźwiowego (od L₂ do L₄). Ukazuje się na brzegu bocznym m. lędźwiowego większego. Przebiega między tym mięśniem, a m. biodrowym przez rozstęp mięśni i wchodzi do dołu biodrowo-łonowego. Gdzie dzieli się na gałęzie skórne i mięśniowe. Unerwia mięśnie grupy przedniej uda (m. grzebieniowy, lędźwiowo-udowy) oraz skórę przedniej i przyśrodkowej powierzchni uda, podudzia i stopy oraz staw biodrowy, kolanowy i skokowo-goleniowy

1. płciowo-udowy

Pochodzi z gałęzi przednich L₁ i L₂, ukazuje się on na powierzchni przedniej mięśnia.

Dzieli się na:

1. gałąź płciową- wchodzi w skład powrózka nasiennego/biegnie wspólnie z więzadłem obłym macicy i unerwia skórę okolicy łonowej.

2. gałąź udową- biegnie wspólnie z tętnicą i żyłą biodrową wspólną, przechodzi przez rozstęp naczyń i unerwia skórę w górnej przyśrodkowej powierzchni uda.

1. skórny uda boczny

Pochodzi z gałęzi przednich L₂ i L₃. Ukazuje się na brzegu bocznym m. lędźwiowego większego i przebiega między tym mięśniem, a m. biodrowym przez rozstęp mięśni do dołu biodrowo-łonowego.

Dzieli się na:

1. gałęzie skórne

2. gałęzie mięśniowe

Unerwia mięśnie grupy przedniej uda i skórę.

1. zasłonowy
   Ukazuje się na brzegu przyśrodkowym m. lędźwiowego większego. Pochodzi od gałęzi przednichL₂-L₄. Biegnie do przodu od kresy granicznej i dalej równolegle i poniżej niej, wspólnie z naczyniami zasłonowymi w kierunku kanału zasłonowego, wychodzi na powierzchnię przyśrodkową uda.
    Odpowiedzialny jest za mięśnie przywodzące udo.

Splot lędźwiowy również oddaje krótkie gałęzie mięśniowe do mięśni obręczy biodrowej (międzypoprzeczne boczne, lędźwiowy większy, lędźwiowy mniejszy).

Splot krzyżowy.

Jest to największy u człowieka splot nerwowy. Stanowi dolną część splotu lędźwiowo- krzyżowego. Składa się głównie z gałęzi przednich nerwów rdzeniowych krzyżowych (S₁-S₅), a częściowo z gałęzi przednich nerwów rdzeniowych lędźwiowych(L₄-L₅), które razem tworzą pień krzyżowo-lędźwiowy. Do splotu krzyżowego dochodzi gałąź przednia pierwszego nerwu rdzenia guzicznego (Co₁). Splot krzyżowy ma kształt zbliżony do trójkąta zwróconego podstawą do kości krzyżowej, a wierzchołkiem do otworu kulszowego większego. Splot leży na mięśniu gruszkowatym, jego przednia powierzchnia styka się z powięzią miedniczną.

Unerwia grupę tylną mięśni grzbietowych oraz mięśnie brzuszne (z wyjątkiem m. zasłaniacza zewnętrznego) obręczy kończyny dolnej, mięśnie dna miednicy, narządy miednicy oraz narządy płciowe zewnętrzne, większość mięśni i skórę kończyny dolnej.

Nerwy splotu krzyżowego.

Zaopatrują one mięśnie kończyny dolnej i trzewia miednicy mniejszej.

1. Krótkie gałęzie mięśniowe n. mięśnia zasłaniacza wewnętrznego, n. mięśnia gruszkowatego, n. m. czworobocznego uda.

Unerwiają mięśnie brzuszne obręczy biodrowej, biegną do stawu biodrowego.

1. Nerw pośladkowy górny

Powstaje z gałęzi przednich L₄-S_1. Wychodzi ponad m. gruszkowatym przez otwór kulszowy większy razem z naczyniami pośladkowymi górnymi. Wchodzi pomiędzy m. pośladkowy średni i mały i oddaje gałęzie do m. pośladkowego średniego, m. pośladkowego małego i m. napinającego powięź szeroką oraz do stawu biodrowego.

1. Nerw pośladkowy dolny

Powstaje z gałęzi przednich L₅-S₂. Opuszcza miednicę mniejszą przez otwór podgruszkowy i oddaje gałęzie do m. pośladkowego wielkiego oraz stawu biodrowego. Uszkodzenie nerwu, powoduje brak możliwości skakania, wchodzenia na schody, skakania, podnoszenia się z pozycji siedzącej.

1. Nerw skórny uda tylny

Zawiera włókna gałęzi przednich S₁-S₃. Wychodzi z miednicy przez otwór kulszowy większy poniżej m. gruszkowatego i jest przykryty m. pośladkowym wielkim. Przebiega on przyśrodkowo i ku tyłowi od nerwu kulszowego. Pod powięzią szeroką zstępuje do dołu podkolanowego, tam przebija powięź podkolanową i wspólnie z żyłą odstrzałkową dochodzi do połowy łydki. W początkowym odcinku, pod m. pośladkowym wielkim, nerw skórny uda tylny oddaje nerwy skórne pośladków dolne, które owijają się wokół dolnego brzegu m. pośladkowego wielkiego i unerwiają skórę dolnej części pośladka. Poniżej odchodzą gałęzie kroczowe, które krzyżują powierzchownie mięśnie grupy tylnej uda i dochodzą do skóry krocza i tylnej powierzchni narządów płciowych zewnętrznych. Na udzie odchodzą gałęzie skórne tylne uda.

1. Nerw sromowy
   Zaopatruje narządy miednicy mniejszej. Powstaje głównie z gałęzi przednich nerwów rdzeniowych krzyżowych (S₂-S₄). Oprócz włókien somatycznych, prowadzi też włókna autonomiczne przedzwojowe przywspółczulne. Opuszcza on miednicę przez otwór podgruszkowy, owija się wokół kolca kulszowego i przez otwór kulszowy mniejszy ponownie wnika do wnętrza miednicy, biegnąc w dole kulszowo-odbytniczym. Dalej przebiega w kanale sromowym razem z jednoimiennymi naczyniami krwionośnymi i kieruje się pod spojenie łonowe. Jego końcowa gałąź wychodzi u mężczyzn na grzbietową powierzchnię prącia, a u kobiet na grzbietową powierzchnię łechtaczki.

Nerw sromowy oddaje:

1. Gałęzie mięśniowe w kanale sromowym: nerwy odbytnicze dolne (zaopatrują m. zwieracz odbytu zewnętrzny oraz czuciowo skórę w okolicy odbytu), gałęzie unerwiające mięsień dźwigacz odbytu i mięsień guziczny odchodzą bezpośrednio od splotu krzyżowego (mogą też od nerwu sromowego).

2. Nerwy kroczowe, które dzielą się na:

• gałęzie powierzchowne- prowadzą włókna czuciowe:

• nerwy mosznowe tylne - zaopatrujące u mężczyzn skórę tylnej części moszny oraz błonę śluzową cewki moczowej i opuszki prącia.

• nerwy wargowe tylne - zaopatrujące u kobiet tylne części warg sromowych większych i mniejszych oraz okolicę ujścia zewnętrznego cewki moczowej i przedsionek pochwy.

• głębokie – unerwiające:

• zwieracz odbytu zewnętrzny

• dźwigacz odbytu opuszkowo – jamisty, opuszkowo - gąbczasty

• mięśnie poprzeczne krocza – powierzchniowy i głęboki

1. gałąź końcowa nerwu sromowego:

• u mężczyzn: nerw grzbietowy prącia

• u kobiet: nerw grzbietowy łechtaczki

Unerwiają one mięsień poprzeczny krocza głęboki i mięsień zwieracz zewnętrzny cewki moczowej, a włókna czuciowe unerwiają skórę prącia/łechtaczki.

Uszkodzenie nerwu prowadzi do porażenia mięśni zwieraczy odbytu i cewki moczowej. Efektem tego jest nietrzymanie stolca i moczu oraz zaburzenia wzwodu prącia/łechtaczki.

1. Nerw kulszowy

Powstaje z gałęzi przednich L₄-S₃. Jest to największy nerw organizmu. Wychodzi z miednicy przez otwór podgruszkowy i biegnie na m. brzusznych obręczy biodrowej przykryty m. pośladkowym wielkim. W odcinku pośladkowym znajduje się w połowie odległości między guzem kulszowym, a krętaczem większym. W górnej części uda, nerw kulszowy biegnie między m. przywodzicielem wielkim, a grupą tylną mięśni uda. Od połowy uda znajduje się on między mięśniem półbłoniastym i półścięgnistym, a dwugłowym uda, następnie wchodzi do dołu podkolanowego. W górnym kącie dołu podkolanowego, nerw kulszowy dzieli się na:

1. Nerw piszczelowy – unerwia m. półbłoniasty, półścięgnisty i głowę długą m. dwugłowego uda.

2. Nerw strzałkowy wspólny – unerwia głowę krótką mięśnia dwugłowego uda.

Obydwa nerwy oddają gałęzie do stawu kolanowego.

Nerw piszczelowy odpowiedzialny za wspinanie się na palce, mięśnie podeszwy stopy, czucie na pięcie i podeszwie.

Nerw strzałkowy wspólny bardziej narażony na urazy, odpowiada za ruch zginania grzbietowego stopy i unerwienie skóry grzbietu stopy

Nerw guziczny.

Powstaje z włókien gałęzi przednich nerwów rdzeniowych (S₅ i Co₁). Łącząc się z włóknami pochodzącymi z nerwów rdzeniowych S₃ oraz S₄, tworzą splot guziczny, który leży na mięśniu kulszowo-guzicznym.

Od splotu odchodzą nerwy odbytowo-guziczne, które dochodzą do skóry w okolicy guzicznej, oraz gałęzie mięśniowe do mięśnia kulszowo-guzicznego i tylnej części mięśnia dźwigacza odbytu.

Bibliografia:

1. Woźniak W., Anatomia człowieka. Podręcznik dla studentów i lekarzy. Wydawnictwo Medyczne Urban & Partner Wrocław 2003. ISBN: 83-87944-74-2.

2. Sobotta , Atlas anatomii człowieka tom 2.

3. Bochenek A., Anatomia człowieka V tom, Wydawnictwo Państwowy Zakłąd Wydawnictw Lekarskich, Wydanie III Warszawa 1989