Podkarpacie
W skład Kotliny Podkarpackiej wchodzą:
Kotlina Sandomierska i Kotlina Oświęcimska.
Jest to zagłębie powstałe w wyniku wypiętrzania Karpat, które zostały wypełnione osadami morza mioceńskiego (trzeciorzęd), a także utworami zlodowacenia południowopolskiego. Są to: piaski, gliny, iły, a w pd. części lessy.
Znajdują się tu pokłady soli, gipsu i siarki Poza tym występują nieduże złoża ropy naftowej i gazu ziemnego. Powierzchnia kotliny jest lekko pofałdowana i porozcinana dolinami rzecznymi, a wysokość rzadko kiedy przekracza 250m n.p.m. Występują tu gleby gł. bielicowe i płowe, a na niewielkim skrawku w części wsch. czarnoziemy na lessach. W dolinach rzecznych znajdują się mady. Na żyźniejszym podłożu rosną lasy jodłowo-bukowe, grabowo-dębowe i bory mieszane, a na podłożu piaszczystym bory sosnowe.
Dużym kompleksem leśnym w tym rejonie jest Puszcza Sandomierska. Pod względem klimatu jest to obszar ciepły, o dł. okresu wegetacyjnego w granicach 210-225 dni. Lata są ciepłe, a zimy łagodne. Opady wynoszą od 600 - 800 mm rocznie. W części wsch. zaznaczają się większe wpływy kontynentalne. + mapka ( por. warunki klimatyczne i gospodarcze ) Podkarpacie różni się z północy na południe i z zachodu na wschód. Inne są bowiem warunki naturalne rozwoju rolnictwa.
Charakterystyczne cechy rolnictwa Podkarpacia
· sprzyjające warunki klimatyczne
- długi okres wegetacyjny sięgający 210-220 dni
· przewaga gleb słabych ale w Kotlinie Oświęcimskiej i w rejonie Rzeszowa występują gleby brunatne (wytworzone z lessów)
· pagórkowata rzeźba terenu utrudniająca, szczególnie w części południowej wykonywanie prac polowych oraz przyspieszająca erozję gleb
2. cechy rolnictwa
- duże rozdrobnienie gospodarstw rolnych
- przewaga gospodarstw liczących 3-5 ha. Jest to rezultatem trwającego od czasów zaborów przeludnienia wsi i ciągłego dzielenia gospodarstw.
- najwyższe w Polsce zatrudnienie w rolnictwie na 100 ha użytków rolnych
- niski poziom mechanizacji i małe zużycie nawozów sztucznych
- mała specjalizacja rolnictwa i niska jego towarowość, bowiem duża część produkcji przeznaczona jest na zaspokojenie potrzeb własnych
- duże pogłowie bydła na 100 ha użytków rolnych, ale mało mleka przeznacza się na sprzedaż, co wiąże się z rozdrobnieniem i ich zapotrzebowaniem na mleko
- plony głównych upraw zbliżone do średnich krajowych
- na części terenów, gdzie występują lepsze gleby oprócz zbóż (w tym pszenicy), ziemniaków uprawia się buraki cukrowe, warzywa, spore znaczenie ma sadownictwo
3. czynniki korzystnie wpływające na rolnictwo
- dostateczna ilość opadów (ok.700 mm rocznie)
- długi okres wegetacyjny w części północnej (sięgający 220 dni)
- dobre gleby w okolicach Krakowa i Rzeszowa (czarnoziemy leśnostepowe i gleby brunatne na lessach)
4. czynniki niekorzystne
- niekorzystne ukształtowanie terenu, szczególnie w części południowej, utrudniające wykonywanie prac polowych oraz przyspieszające erozję gleb
- dość ostry klimat w części południowej (pojawiają się elementy charakterystyczne dla klimatu górskiego)
- przymrozki związane ze wzrostem kontynentalizmu w części wschodniej
W ramach produkcji roślinnej - pszenica. Uprawia się ją praktycznie na całym Podkarpaciu, należy jednak zwrócić uwagę na różnice jakości gleb między częścią wschodnią i zachodnią. Podobnie sprawa wygląda z ziemniakami, które są tradycyjnie uprawiane oraz owsem i roślinami pastewnymi.
Hodowla bydła ze specjalizacją mlecznego, jak również koni, drobiu.
Należy wskazać na rozdrobnione i nierentowne gospodarstwa rolne, których wielkość nie przekracza 5 ha oraz na zużycie nawozów sztucznych poniżej średniej krajowej oraz na dwuzawodowość rolników małych gospodarstw rolnych.
Rozkład przestrzenny opadów atmosferycznych w Polsce zależy w największym stopniu od ukształtowania powierzchni, czyli od wysokości nad poziom morza i przebiegu pasm górskich w stosunku do przeważających mas powietrza (czy stanowią one barierę orograficzną czy też nie), oddalenia od morza, wspomnianych już mas powietrza i jego zanieczyszczenia. Główną porą opadową jest lato (lipiec), co wiąże się z większym udziałem mas oceanicznych w tej porze roku.
Opady śnieżne występują pomiędzy listopadem a kwietniem, najczęściej w grudniu, styczniu i lutym. W lecie dominują deszcze ulewne, jesienią natomiast deszcze są najczęstsze. W rozkładzie opadów, oprócz wpływów oceanicznych i lądowych oraz ukształtowania powierzchni, istotne znaczenie ma też ekspozycja zboczy. Wystawienie zboczy do zachodnich wiatrów zwiększa ilość opadów po stronie dowietrznej i tworzy tzw. cień opadowy po zawietrznej.
Znaczenie tego czynnika widać w górach, ale także na pojezierzach, np. Kujawy i Podlasie leżą w cieniu opadowym wzniesień morenowych pojezierzy.
Średnia roczna ilość opadów w Polsce wynosi 600 mm, jest ona jednak zróżnicowana przestrzennie.
Najmniej opadów w skali rocznej, bo poniżej 500 mm, otrzymują Pojezierza Kujawskie, Wielkopolskie, Gnieźnieńskie i Nizina Mazowiecka. Suma opadów rocznych rośnie wraz z wysokością, na obszarze nizin środkowopolskich do 500-600 mm, w rejonie wyżyn do 700 i do ponad 800 w górach. Tatry otrzymują ponad 1800 mm opadów i wraz z wzniesieniami morenowymi pojezierzy północnych (600-800 mm) są najbardziej wilgotnymi obszarami w Polsce.
Mocno uprzemysłowione tereny Wyżyny Śląskiej otrzymują natomiast 800 mm opadów ? jest to wpływ zanieczyszczenia powietrza na lokalny wzrost sumy opadów.
Opady i ich wpływ na gospodarkę
W ciągu roku na obszar Polski spadają opady atmosferyczne w postaci deszczu (najbardziej obfite - w lipcu) i śniegu (głównie w okresie zimowym: grudzień, styczeń i luty). Największe nasilenie opadów następuje latem (deszcze są ulewne), a najmniejsze podczas miesięcy zimowych stycznia i lutego. Jednak najczęstsze opady nawiedzają nas jesienią.
Gospodarka Polski, zwłaszcza rolnictwo, uzależniona jest od dostaw wody w postaci opadów. W naszym kraju jedynie tereny górzystego i wyżynnego południa (Karpaty z kotlinami i Sudety wraz z przedgórzem) są dostatecznie, a okresowo w nadmiarze zaopatrywane w wodę opadową. Większość kraju od pasa wyżyn, poprzez niziny środkowopolskie, pojezierza, do nizin nadmorskich odczuwa czasowy bądź stały niedobór wody. Rolnicza przydatność opadów zależy w znacznym stopniu od cech terenu opadowego, czyli od panujących warunków termicznych, szybkości parowania, spływu i wsiąkania wód. Przy niskich temperaturach mały opad może być zarówno nadmierny, jak i niedostateczny dla potrzeb roślin, natomiast przy wyższych temperaturach i intensywniejszym parowaniu zbyt mały. Również inny będzie zasób wody w glebach piaszczystych, które są lekkie i przesiąkalne, a inny w glebach gliniastych. Wody opadowe znacznie wpływają na szybkość procesów erozji gleb, szczególnie niebezpieczne są one dla gleb lessowych (Wyżyny Lubelskiej) o luźnej, drobnoziarnistej strukturze. I opady śnieżne mają swój wpływ na rolnictwo. Pokrywa śnieżna chroni, bowiem uprawy ozime przed wymarzaniem, a topniejące wiosną śniegi regulują bilans wodny kraju i wilgotność gleb. Z kolei jej przemienne tworzenie się i zanikanie jest zjawiskiem dla roślin bardzo niekorzystnym. Liczba dni ze śniegiem rośnie od północy ku południowi, (co wywołane jest wzrostem wysokości n.p.m.) i z zachodu na wschód (rosnący wpływ kontynentalizmu). Podobnie ma się sytuacja z średnią grubością pokrywy śnieżnej – z 5 cm na zachodzie kraju wzrasta do 15 na wschodzie, w górach wynosi grubo ponad metr.
Opady - ich rodzaje
Opady atmosferyczne są głównie związane z występowaniem frontów.
W Polsce przeważają wiatry zachodnie, południowo-zachodnie i północno-zachodnie. Wiatry te stanowią około 60% w skali roku.
Przynoszą powietrze morskie o dużej wilgotności, co ma wpływ na zachmurzenie i opady.
Inna sytuacja jest w górach, gdzie tworzą się wiatry fenowe, a także na wybrzeżu – bryza sięga 20-30 km w głąb lądu.
-średnie opady to 600 mm rocznie, lecz są regionalne zróżnicowania:
- najmniejsze, poniżej 500 mm rocznie:
Kujawy, część Wielkopolski
- 600-750 mm rocznie:
pojezierza
- najwyższe, średnio 800 mm i więcej rocznie:
góry
- liczba dni z opadami to 130 w środkowej Polsce, do 180 w górach i na pojezierzach
- w skali rocznej:
1/3 opadów przypada na półrocze zimowe, a 2/3 na letnie.
- ilość dni z opadem śnieżnym: 30 na nizinach, 60 w północno-wschodnim krańcu Polski, 100 w górach
Pasowy układ powierzchni
1. Bezpośrednią przyczyną pasowości jest przeszłość geologiczna Polski a największy na to wpływ miało zlodowacenie plejstoceńskie
2. Wyróżniamy następujące pasy:
a) Pas nizin nadmorskich
- nie przekraczają 100m n.p.m.
- występują obszary depresyjne ( największa wynosi -1,8 m i znajduje się koło Elbląga)
b) Pas pojezierza
- efekt zlodowaceń plejstoceńskich
- najwyższe wzniesienia od 50 do 329 m. – Szeska Góra, Dylewska Góra, Wieżyca
- jeziora rynnowe, polodowcowe, moreny dennej, oczka wytopiskowe
c) Pas nizin środkowo polskich
- wzniesienia nie przekraczają 150 m.
- w pasie tym spotykamy szerokie doliny, pradoliny, które wykorzystują takie rzeki jak: Wisła, Noteć, Narew, Bug.
d) Pas wyżyn
- średnio 200-400 m ale nawet 612 m. – Łysica
- występuje gołoborza, jaskinie krasowe
- występowanie. zwartych kompleksów lasów jodłowych
e) Pas kotlin podkarpackich
- 150 do 300 m
np. Kotlina Sandomierska, Oświęcimska
f) Pas gór
- do 2499 m – Rysy w Karpatach
- 1602 m – Śnieżka w Sudetach
- cechą charakterystyczną jest występowanie przełęczy
Gospodarka zasobami naturalnymi
Na charakter zasobów wpływają takie cechy jak:
1) Dostępność
2) Rzadkość występowania
3) Ich ograniczoność
4) Absolutnie naturalny (pierwotne lasy Amazonii) lub częściowo naturalny charakter (zasadzony las).
Zasobem podstawowym na Ziemi jest przestrzeń geograficzna czyli konkretny teren do dyspozycji człowieka. Może być w skali globalnej lub regionalnej (lokalnej). Wszystkie pozostałe zasoby są w tej przestrzeni.
W obrębie przestrzeni geograficznej wyróżniamy trzy rodzaje obszarów:
Produkcji pierwotnej – to ten obszar, który daje konkretny, pierwotny produkt (węgiel, ropa, piasek, las, gleba, woda)
Produkcji wtórnej – odbywa się na nich działalność przetwórcza (elektrownie, rafinerie). Tereny zajęte przez przemysł przetwórczy.
Konsumpcji – jest to związane z wykorzystaniem terenu na cele osadnicze. Są to tereny zabudowane (miasta, wsie, osiedla, domy) zwartą, rozproszoną lub pojedynczą zabudową.
Sudety
Pod względem geologicznym Sudety i Przedgórze Sudeckie stanowią jedną całość przeciętą uskokiem brzeżnym w czasie orogenezy alpejskiej.
W Sudetach i na przedgórzu występuje ogromna mozaika różnego typu i wieku skał. Występują tu liczne surowce mineralne, jak złoża węgla kamiennego i rudy miedzi oraz węgiel brunatny w trzeciorzędowych utworach w okolicy Turoszowa, rudy niklu w Szklarach, a także w niewielkich ilościach arsen, baryt, rudy żelaza, oraz szeroka gama surowców skalnych.
Najniższe średnie temperatury roczne notowane są na Śnieżce (ok. 00C). Naturalna szata roślinna została silnie przekształcona przez człowieka szczególnie w piętrze regla dolnego, gdzie lasy jodłowo- bukowe w dużej mierze zastąpiono monokulturami świerka. W reglu górnym rosną naturalne lasy świerkowe, a wyżej w piętrze subalpejskim kosodrzewina.
W górach często występują torfowiska. Regiel dolny obejmuje obszar położony od 400 do 1000 m n.p.m., regiel górny sięga do 1250 - 1300 m , piętro subalpejskie do 1500 m, a powyżej rozciąga się piętro alpejskie. Na obszarach Sudetów istnieją dwa parki narodowe: Park Narodowy Gór Stołowych i Karkonoski Park Narodowy.
Okres wegetacyjny
Okres wegetacyjny – okres czasu od kiełkowania do owocowania.
Okres, w którym średnia dobowa temperatura powietrza przekracza 5º C, co pozwala na rozwój większości roślin uprawnych. W Polsce wynosi od 180 do 220 dni.
Najkrótszym, poza obszarem gór, okresem wegetacyjnym charakteryzuje się Pojezierze Suwalskie (na północnym wschodzie kraju) – 190 dni, podczas gdy na Nizinie Śląskiej, Szczecińskiej, Pojezierzu Lubuskim, w Kotlinie Sandomierskiej i Oświęcimskiej oraz w rejonie Poznania wynosi on 220 i więcej dni. Jego długość wpływa na strukturę upraw – na obszarze, gdzie jest on długi można uprawiać rośliny o dużych wymaganiach klimatycznych, np. pszenicę, buraki cukrowe.
Natomiast na obszarach o krótkim o. w. uprawia się rośliny nie mające specjalnych wymagań, np. ziemniaki, żyto.
Krótki o. w. utrudnia stosowanie poplonu. Opóźnienie wegetacji wpływa również na dłuższe oborowe żywienie bydła, co może mieć wpływ na mleczność krów.
Przy krótszym okresie wegetacyjnym spiętrzenie prac polowych występuje również jesienią, a chłody i przymrozki uniemożliwiają uprawę poplonów (roślin tj. łubin, wyki, seradeli), wykorzystywanych jako pasza dla zwierząt, co prowadzi do zmniejszenia zasobów pasz.
Niekorzystny wpływ klimatu na gospodarkę
Ogólnie klimat Polski jest dość korzystny, ponieważ ilość ciepła dla najważniejszych upraw polowych jest wystarczająca. Nie wystarcza jednak dla drzew owocowych – nadciągające masy powietrza arktycznego.
Rozkład opadów jest nierównomierny. Najmniej przypada na Polskę Środkową (Kujawy, Mazowsze). Średni opad w Polsce wynosi 600 mm (najmniej – poniżej 470 mm w okolicach Włocławka, najwięcej – 1400 mm w górach; 700 mm w pasie wyżyn).
Rozkład opadów w ciągu roku jest niekorzystny, gdyż najwięcej deszczu spada w lipcu i sierpniu, tzn. w porze żniw. Najmniej opadów jest w miesiącach najzimniejszych: styczeń, luty; brak pokrywy śnieżnej w tym czasie powoduje przemarzanie zbóż ozimych (straty w zbiorach sięgają 15%).
Inne niekorzystne cechy klimatu Polski:
przymrozki wiosenne
gradobicia
halniak w górach
huraganowe wichury
komunikacja utrudniona przez gołoledź
częste mgły zakłócają komunikację lotniczą
zaspy śnieżne na drogach
liczne powodzie (1997)
Klimat - analiza
Czynniki kształtujące klimat w Polsce:
– Położenie w strefie umiarkowanej półkuli północnej- przeważają wiatry związane z cyrkulacją niżową (cyklonową)
– Morza oblewające kontynent od północy, zachodu, południa i wkraczające między jego półwyspy
– Ciepłe prądy morskie Północnoatlantycki, Norweski
– Sąsiedztwo Azji na wschodzie
– Przewaga pasm górskich ułożonych równoleżnikowo
– Rozmieszczenie ośrodków wyżowych i niżowych i ich zmiany wraz z porami roku
– Rozkład i ruchy frontów atmosferycznych
Polska leży w klimacie umiarkowanym przejściowym, gdyż docierają do nas masy powietrza ze wszystkich kierunków:
– Z północy powietrze arktyczne - napływa do nas najrzadziej powoduje silne mrozy, obfite opady śnieżne a na wiosnę falę przymrozków
– Z wschodu powietrze polarne kontynentalne - w styczniu napływa mroźne a latem suche i gorące
– Z południowego wschodu powietrze zwrotnikowe kontynentalne - latem i wczesną jesienią napływa przynosząc pogodę ciepłą i suchą
– Z południowego zachodu powietrze zwrotnikowe - pogoda gorąca i burzowa zimą odwilże i mgły
– Z zachodu powietrze polarne morskie - najczęściej napływa przynosi zachmurzenie, latem pogodę chłodną i dżdżystą, zimą odwilże i mgły
Polska leży w klimacie umiarkowanym przejściowym pomiędzy klimatami: umiarkowanym oceanicznym na zachodzie i umiarkowanym kontynentalnym na wschodzie.
Dlatego też wyróżniamy 6 klimatycznych pór roku:
– Przedwiośnie (średnia dobowa temperatura od 0 do 5ºC)
– Wiosna (średnia dobowa temperatura od 5 do 15ºC)
– Lato (średnia dobowa temperatura od 15ºC)
– Jesień (średnia dobowa temperatura od 5 do 15ºC)
– Przedzimie (średnia dobowa temperatura od 0 do 5ºC)
– Zima (średnia dobowa temperatura poniżej 0ºC)
Wiatry są słabe i umiarkowane (od 2 do10 m./sekundę). Silniejsze występują tylko nad morzem (sztorm) i w górach (halny).
Opady zależą od tego z którego kierunku napływają masy powietrza.
Wahają się one od 600mm na rok w środkowej części kraju nawet do 1800mm w Tatrach.Zlodowacenia
Na terenie Polski wyróżnia się 4 zlodowacenia:
Najstarsze:
- Zlodowacenie podlaskie, objęło swym zasięgiem tylko północno-wschodnią Polskę – Podlasie.
- Największy zasięg miało kolejne zlodowacenie nazywane krakowskim lub południowopolskim, które dotarło do Karpat, Sudetów i wkroczyło w Bramę Morawską.
- Kolejne zlodowacenie środkowopolskie objęło swym zasięgiem nieco mniejszy obszar kraju i dotarło do Sudetów i wyżyn środkowopolskich nie obejmując ich.
- Ostanie zlodowacenie – bałtyckie – swym zasięgiem objęło jedynie pojezierza.
Formy podczas tego zlodowacenia zachowały się bardzo dobrze do chwili obecnej tworząc krajobraz młodoglacjalny.Działalność lodowców:
- Na obszarach objętymi starszymi zlodowaceniami niż bałtyckie zachowały się formy glacjalne i glacifluwialne, które są silnie zdenudowane i tworzą krajobraz staroglacjalny.- Po pobycie lądolodu pozostały wały moren czołowych ciągnące się ze wschodu na zachód i tworzące największe zniesienia na obszarze Polski nizinnej.
- Znaczny obszar został pokryty moreną denną złożoną z gliny wałowej, powstały liczne pola sandrowe, obecnie najczęściej porośnięte lasami, m.in. wrocławsko-magdeburską, barucko-głogowską, warszawsko-berlińską i Wieprz-Krzna.
- Dużą grupę form polodowcowych stanowią jeziora różnego typu: rynnowe (Gopło, Raduńskie, Drawsko, Chażykowskie), powstałe w zagłębieniu moreny dennej (Śniardwy, Mamry, Niegocin) i liczne niewielkie jeziora wytopiskowe.
- Pozostałością po jeziorach zastoiskowych są licznie występujące iły warwowe, szczególnie na obszarach starszych zlodowaceń.
- Osadami z tamtego okresu są lessy powstałe podczas zlodowacenia bałtyckiego występujące m.in. na Wyżynie Lubelskiej, Kieleckiej, na Nizinie Śląskiej i na przedgórzu Karpat, a ponadto głazy narzutowe.
- W górach są cyrki polodowcowe często wypełnione wodą (Morskie Oko, Czarny Staw), szerokie U-kształtne doliny polodowcowe i moreny.
Zasoby wodne i obszary deficytowe.
Polska jest krajem ubogim w wodę. Głównym źródłem wody są opady atmosferyczne, które dostarczają ok., 97% całkowitego rocznego zasilania.
Pozostałe 3% pochodzi z dopływu wód rzecznych z zagranicy.Do obszarów deficytowych w wodę należą:
- region Łódzki
- region GOP-u
- Wyżyna Kielecko-Sandomierska
- Nizina Wielkopolska
- Kujawy
- Roztocze
- Wyżyna Lubelska
- dorzecze Biebrzy.
Przyczyny deficytów wodnych:
- niezbyt wysokie opady
- położenie na działach wodnych
- zanikanie wód na obszarach krasowych (Wyżyna Lubelska)
- koncentracja działalności gospodarczej, głównie przemysłu, prowadzącego do dużego zużycia wody
- nadmierne zużycie w rolnictwie
- źle zorganizowana gospodarka komunalnaSzacuje się, iż wody gruntowe złej i bardzo złej jakości występują na 60-80% powierzchni kraju.
Są zanieczyszczone do głębokości 5 m.
Związane jest to z nadmiernym stosowaniem pestycydówSieć rzeczna
1. Sieć rzeczna Polski jest asymetryczna, co jest przyczyną rozwoju tej sieci
2. Sieć rzeczna najwcześniej zaczęła się rozwijać na południu kraju (3 rzęd) a na północy w (4 rzędzie)
3. W okresie zlodowacenia środkowopolskiego został zablokowany odpływ na północ, wody spływające z lodowców spotkały się z wodami płynącymi wzdłuż czoła lodowca na zachód wykształcając w ten sposób ogromne doliny.
4. Pradolinami obecnie płyną częściowo niektóre rzek ich przebieg nie, jest południkowy, ale zbliżony do równoleżnikowego pradoliny to:
np.- Warszawsko- Berlińska
- Wrocławsko- Magdeburska
- Wełny – Wary
- Noteci - Warty5. Największymi rzekami Polski są :
- Wisła ( 54 %)
- Odra (34%)
a) wraz z dopływami tworzą największe dorzecza Polski
b) dorzecza pobrzeża południowo oraz wschodnio bałtyckiego to 12% powierzchni polski.
c) Pozostałe 0,3 % zajmują rzeki wchodzące w systemy zlewisk Morza Czarnego tj. dorzecze Dniestru i Dunaju + 0,1 % dorzecze Łaby
6. Charakterystyczna cechą obu największych dorzeczy (Wisła i Odra) jest ich asymetria
- stosunek lewej części do prawej wynosi :
a) Wisła 27: 73
b) Odra 30:70
ma to związek z nachyleniem niżu Środkowoeuropejskiego kierunku północno – zachodnim a także z kształtowaniem się rzeźby terenu w okresie zatamowania spływu wód przez lodowiec
7.Gęsta sieć rzeczna charakteryzuje obszar Karpat i Sudetów
8. Rzadka jest na terenach wyżynnych gdzie woda infiltruje w uszczelnione i skrasowiałe podłoże
9. Sposób zasilania polskich rzek określa się jako złożony deszczowo-śnieżny
- roztopy wiosenne na nizinach (marzec), górach (kwiecień) są przyczyną wysokiego stanu wód na wiosnę
- w okresie letnim wysoki stan wód związany jest z maksimum opadów w górach
( czerwiec, lipiec)
10. W okresie zimy rzeki polskie ulegają zlodzeniu
- średni czas zlodzenia 70 dni w dorzeczy Bugu i Narwi do około 10-20 dni w dorzeczu środkowej Odry i rzekach Pomorza.
Gleby - analiza
Struktura polskich gleb:
bielicowe, brunatne, płowe 80%
mady 4, 5%
rędziny 1%
czarne ziemie 2%
czarnoziemy 1%
gleby bagienne 8%
tereny antropogeniczne
Ze względu na wartość użytkową, gleby zostały podzielone na klasy bonitacyjne od I do VI:
I: czarnoziemy, czarne ziemie, brunatne na lessach
II: gleby te same co w klasie I, lecz o gorszych właściwościach w sumie 3, 5%.
III: gleby gorsze, lecz na tyle urodzajne, by uprawiać na nich pszenicę, czy buraki cukrowe. Stanowią około 27%.
IV: gleby średnie, bielicowe, brunatne, niektóre gleby bagienne. Stanowią około 27%.
V i VI: gorsze gleby słabe i złe, mało urodzajne, o złych stosunkach wodnych i kamieniste. Stanowią około 42%.
Gleby inicjalne – występują w górach i na terenach sandrowych. Są na pograniczu gleb i skał, słabo przeobrażone.
Gleby bielicoziemne – wyraźny poziom wymywania i wmywania. Tworzą się na piaskach i glinach pod roślinnością iglastą.
Gleby brunatnoziemne – poziom brunatnienia o rdzawym zabarwieniu. Spotykane pod lasami liściastymi i mieszanymi.
Czarnoziemy – najbardziej urodzajne, bogate w próchnicę. Występują w małych ilościach w okolicach Tomaszowa Lubelskiego i Sandomierza.
Czarne ziemie – gleby pobagienne, urodzajne, lecz o gorszych właściwościach fizycznych niż czarnoziemy. Występują w okolicach Inowrocławia, Sochaczewa, Wrocławia, Błonia.
Gleby bagienne – powstają w środowisku o dużym uwilgotnieniu. Występują na pojezierzach.
Mady – powstają wskutek gromadzenia się osadów wylewanych okresowo przez rzeki. Występują wzdłuż dolin rzecznych (najwięcej na Żuławach Wiślanych).
Rędziny – wytworzone na skałach węglanowych, wapieniach, gipsach. Mają odczyn zasadowy. Występują głównie na wyżynach.
Gleby słone – w Polsce występują jedynie lokalnie przy brzegu Bałtyku, duże ilości soli są szkodliwe dla większości roślin.
Gleby antropogeniczne – kulturoziemne (przeobrażone w wyniku intensywnej gospodarki rolnej) i industrioziemne (przekształcone pośrednio lub bezpośrednio przez przemysł).
Surowce przemysłu chemicznego
Złoża siarki, które oceniane są na 1 mld ton, występują w Polsce południowo-wschodniej w rejonie Tarnobrzegu (w rozwidleniu Wisły i Sanu i na południowy zachód od miasta) i Lubaczowa (na pograniczu z Ukrainą). Wydobycie siarki (metodą podziemnego wytopu siarki) prowadzą kopalnie „Jeziórko” i „Osiek” w rejonie Tarnobrzega.
Wydobycie siarki rodzimej kształtuje się obecnie na poziomie poniżej 1 mln ton (940 tys. t w roku 2002), podczas gdy jeszcze niedawno sięgało 5 mln, co dawało Polsce drugie miejsce na liście jej producentów.
Na spadek wydobycia nałożyły się zmniejszenie zapotrzebowania na siarkę na rynku krajowym i ograniczenie eksportu wywołane wzrostem produkcji tańszej siarki odzyskanej (z procesu odsiarczania ropy naftowej i gazu).
Siarka wykorzystywana jest głównie do produkcji kwasu siarkowego. Zakłady zajmujące się jego produkcją najczęściej wchodzą w skład kombinatów chemicznych i współpracują z wytwórniami nawozów fosforowych. Wynika to z faktu, że transport siarki jest bardziej opłacalny niż transport kwasu siarkowego (do wyprodukowania 1 tony kwasu siarkowego potrzeba 0,4 tony siarki, a stawki przewozowe kwasu siarkowego są dużo wyższe niż w przypadku siarki). Wytwórnie kwasu siarkowego znajdują się w Policach, Gdańsku i Tarnobrzegu, a także w mniejszych zakładach np. w Luboniu koło Poznania..
Złoża soli kamiennej występują na Kujawach, w Wielkopolsce, na Podkarpaciu (w rejonie Bochni i Wieliczki), w Rybnickim Okręgu Węglowym (rejon Żor i Rybnika) i na wybrzeżu w pasie od Łeby po Wejherowo, ale sól wydobywana jest tylko w pierwszych dwóch okręgach, zaś rejon Podkarpacki cechuje się niewielką produkcją. Wydobycie soli prowadzone jest dwoma metodami: głębinową i hydrauliczną. Dominujące znaczenie ma metoda hydrauliczna, w której wydobywana sól jest, w postaci solanki, transportowana rurociągami do przetwarzających ją zakładów lub jest poddawana warzeniu celem uzyskania soli krystalicznej. Poza przeznaczeniem spożywczym sól znajduje zastosowanie w produkcji sody i chloru. Zakłady przemysłu sodowego są zlokalizowane w Inowrocławiu oraz Janikowie.
Przemysł siarkowy i solny to przemysł chemiczny związków nieorganicznych, który wraz z przemysłem nawozów sztucznych jest w Polsce względnie silniej rozbudowany niż przemysł związków organicznych i tworzyw sztucznych.
Surowce energetyczne
. Węgiel kamienny Polskie złoża węgla kamiennego oceniane są na 58 mld ton, co stanowi 5% zasobów światowych, z których większość skoncentrowana jest w Górnośląskim Okręgu Węglowym. Pokłady zalegają regularnie i mają dużą miąższość (często powyżej 2 m), co sprzyja mechanizacji wydobycia.
Mniej korzystne warunki wydobycia charakteryzują południowo-zachodnią część Zagłębia, tzw. Rybnicki Okręg Węglowy – pokłady mają mniejsza grubość i są położone głębiej, kaloryczność występującego tu węgla koksującego jest wysoka (ponad 7000 kcal, przy 5000-6000 kcal węgla z Zagłębia).
Duże zasoby węgla kamiennego znajdują się również w Lubelskim Zagłębiu Węglowym – wartość gospodarcza złóż jest mała, mimo ich wysokiej kaloryczności (6000 kcal na kg), ze względu na duża głębokość zalegania pokładów (ponad 800 m), ich małą miąższość (do 1 m) i złożone stosunki hydrogeologiczne.
Jeszcze bardziej niekorzystne warunki wydobycia cechują Zagłębie Dolnośląskie – pokłady są cienkie, nieregularne, a koszty wydobycia wysokie – obecnie zagłębie jest nie eksploatowane (zamknięto wszystkie tamtejsze kopalnie).
Obecnie wydobycie w Polsce kształtuje się na poziomie 106 mln ton węgla rocznie (20002 wg danych Rocznika Statystycznego Rzeczypospolitej Polskiej 2003). Jest to wartość niska w porównaniu z ponad 190 mln ton wydobytego węgla w roku 1985. Spadek wydobycia węgla kamiennego w Polsce został spowodowany redukcją subwencji i dotacji państwowych, a zarazem postępującym urealnianiem kosztów wydobycia tego surowca, spadkiem zapotrzebowania na węgiel na rynku krajowym i silną konkurencją na rynku międzynarodowym ze strony Australii, USA i RPA.
Wydobywany węgiel kamienny zużywany jest głównie przez przemysł elektroenergetyczny, który spala blisko 60% wydobywanego surowca, przemysł koksowniczy przerabiający 13% wydobycia i hutniczy (węgiel jako surowice do wytopu żelaza).
2. Węgiel brunatnyZłoża węgla brunatnego, oceniane na 14 mld ton, występują w rejonie Legnicy, Bełchatowa, Bogatyni, Mosiny (koło Poznania), Rogoźna (na północny-wschód od Łodzi), Konina i Turka, Cybinki (Ziemia Lubuska). Z nich eksploatowane są jedynie złoża w rejonie Bełchatowa, Konina-Turka i Bogatyni.
Złoże w Bełchatowie to największe tego typu złoże w Polsce – jedyna czynna tu kopalnia „Bełchatów” produkuje ponad 50% krajowego wydobycia, szacowanego na 61 mln ton rocznie. Złoże zalega dość głęboko, nadkład ma miąższość 150 m, niemniej jednak atrakcyjna jest miąższość pokładu węglonośnego - około 50m, co czyni wysoce opłacalną eksploatację tego złoża.
W górnictwa węgla brunatnego za warunek opłacalności eksploatacji złóż przyjmuje się relację miąższości nadkładu do miąższości pokładu węglonośnego na poziomie jak 6 do 1. Tu w Bełchatowie ta relacja wynosi 3 do 1, co umożliwia bardzo opłacalne odkrywkowe wydobycie węgla. Warto przy tym zaznaczyć, że dzięki korzystnym warunkom geologicznym osiągana w Polsce wydajność pracy w górnictwie węgla brunatnego nie ustępuje wydajności pracy w krajach wysoko ekonomicznie rozwiniętych.
Węgiel brunatny jest także wydobywany w Zagłębiu Turoszowskim oraz Konińsko -Tureckim, niemniej warunki geologiczne nie są już tam tak korzystne jak w zagłębiu Bełchatowskim. Ich zaletą jest jednak mniejsza głębokość zalegania złóż i to zadecydowało o wcześniejszym ich przeznaczeniu do eksploatacji (Zagłębie Turoszowskie przez cały okres powojenny, a Konińsko-Tureckie - na większą skalę w latach 70-tych dwudziestego wieku, natomiast Bełchatowskie - w latach 80-tych dwudziestego wieku)
Ze względu na niską kaloryczność zdecydowaną większość węgla brunatnego spala się w pobliskich elektrowniach. Elektrownia w Bełchatowie jest największą elektrownią w Polsce (moc 4320 MW) i największą polską elektrownią bazującą na węglu brunatnym. Pozostałe elektrownie bazujące na węglu brunatnym to Pątnów - Adamów - Konin oraz Turów I i Turów II.
Z węgla kamiennego i brunatnego Polsce uzyskuje się 97 % energii cieplnej ( średnia światowa to 63%)
3. Gaz ziemnyPolska posiada własne złoża gazu ziemnego (oceniane na 140-150 mld m3) .
W Polsce południowo-wschodniej (rejon Przemyśla, Jarosławia, Lubaczowa) występuje gaz wysokometanowy, który jest bardziej kaloryczny niż gaz ziemny występujący w Polsce północno-zachodniej, charakteryzujący się większą zawartością azotu.
Wydobycie gazu ziemnego w Polsce jest niewielkie (ok. 5 mld m3 rocznie) - zasoby gazu w Polsce pokrywają 30% naszego zapotrzebowania na ten surowiec
W gospodarce - np. do wytwarzania nawozów azotowych i produkcji szkła potrzebny jest gaz wysokometanowy, dlatego zmuszeni jesteśmy do importu tego surowca. Głównym importerem jest Rosja, skąd przesyłany jest do Polski:
1. gazociągiem orenburskim, biorącego początek w południowej części Uralu,
2. gazociągiem Zorza Polarna (z okolic Wuktyłu, przez Kobryń - Brześć do Warszawy),
3. gazociągiem jamalskim (z Połwyspu Jamał w zachodniej Syberii)
Gaz ziemny w Polsce występuje przede wszystkim w Polsce zachodniej - na pograniczu Niziny Śląskiej i Niziny Wielkopolskiej (okolice Ostrowa Wielkopolskiego, Trzebnicy), na Ziemi Lubuskiej (miejscowość Garki) oraz w Kotlinie Sandomierskiej, na granicy z Wyżyną Lubelską (okolice Lubaczowa i Jarosławia) oraz na Podkarpaciu (okolice Przemyśla)
4. Ropa naftowaRopa naftowa jest surowcem, występującym w Polsce w małych ilościach - roczne wydobycie jej kształtuje się w granicach 700 tys. t (dane za rok 2002 - Rocznik Statystyczny Rzeczypospolitej 2003), choć warto zauważyć, iż w roku 1995 wydobycie było znacznie mniejsze i wynosiło niecałe 300 tys. t. -wydobycie ropy naftowej zaspokaja około 1-2% naszego zapotrzebowania. Ropę naftową wydobywa się łownie w polsce północnej - w okolicach Przylądka Rozewia (województwo pomorskie) , Kamienia Pomorskiego (woj. zachodniopomorskie), a także w woj. lubuskim i zewnętrznym łuku Karpat (złoża już na wyczerpaniu).
Import ropy do nie dawna był prowadzony tylko z Rosji, obecnie również z innych krajów (np. rejonu Zatoki Perskiej). Polski przemysł rafineryjny należy do średnio rozwiniętych. Największą rafinerią w Polsce jest rafineria w Płocku, na której lokalizację wpłynęły przebieg rurociągu „Przyjaźń” oraz położenie w centralnej Polsce (łatwość transportu produktów do odbiorców) i dogodne warunki zaopatrzenia w wodę (Wisła). Pozostałe rafinerie zlokalizowane są w Gdańsku (przetwarza ropę importowaną drogą morską; przeładunek ropy następuje w Porcie Północnym), Czechowicach-Dziedzicach w woj. śląskim i Trzebini w woj. małopolskim, których lokalizacja wiąże się z rynkiem zbytu. Opłacalny jest bowiem import nie przetworzonej ropy niż import produktów naftowych (Terms of trade).
Wpływ górnictwa na degradację środowiska
Najmłodszy i nadal intensywnie rozwijający się okręg przemysłowy na obszarze ponad 1000 km². Największe zmiany w środowisku występują w centrum, zajętym przez Zespół Górniczo-Energetyczny „Bełchatów”: kopalnię węgla, elektrownię oraz inwestycje towarzyszące.
Pozyskiwanie węgla metodą odkrywkową polega na zdjęciu tzw. nakładu i składowaniu go na hałdach znacznych obszarów.
W sąsiedztwie odkrywek powstają tzw. leje depresyjne o niejednokrotnie dużym zasięgu. Po uruchomieniu (1971) kopalni węgla brunatnego w Bełchatowie powierzchnia leja depresyjnego z początkowych 300 km² powiększyła się do ponad 1000 km². Zasięg leja rośnie wraz z postępem prac górniczych. Prowadzi to do
1) erozji gleb
2) powstawania „krajobrazu księżycowego”
3) nadmiernego odwodnienia terenu
Zanieczyszczenia powietrza atmosferycznego, głównie związkami siarki emitowanymi przez elektrownię (obecnie przeciwdziała się temu problemowi m.in. przez budowę wyższych kominów – rozproszenie zanieczyszczeń) są równie dużym problemem.
W skutek zachwiania równowagi mas skalnych, a tym samym wywołaniem wstrząsów sejsmicznych, nastąpiły nieodwracalne zmiany w budowie geologicznej.
W 1996 r. podjęto decyzję o budowie elektrowni „Bełchatów II” w sąsiedztwie „starej” i uruchomieniu nowej kopalni odkrywkowej na złożu „Szczerców”.
Straty w produkcji roślinnej z tego tytułu wynoszą ponad 40%.
Funkcje i rozmieszczenie lasów
Funkcje lasów:
I Znaczenie gospodarcze:
– rośnie rola drewna jako surowca w przemyśle celulozowo-papierniczym (Ostrołęka, Kostrzyn)
– meblarstwo (Swarzędz)
– budownictwo
– zmniejszenie ilości stref powodziowych w rolnictwie; naturalna bariera ochronna
– dostarczane są „owoce lasu”
– zużycie jako podkłady kolejowe i podpory w kopalniach (zmniejszyło się)
– pozyskiwanie drewna jako źródła energii (na ograniczoną skalę i niemal wyłącznie na wsi)
– gospodarka łowiecka (ostatnio rozwój za sprawą kapitałów zagranicznych)
II Przyrodnicza funkcja lasów:
– zwarta, wielowarstwowa roślinność ogranicza erozję gleb, chroniąc je przed nadmiernym nagrzewaniem i parowaniem; utrzymywanie spoistości gleb i zapobieganie przenoszeniu się piasku i powstawaniu wydm.
– regulacja stosunków wodnych, tzw. funkcja wodochronna; zwiększenie wilgotności powietrza
– regulacja ruchów mas powietrza
– poprawa składu chemicznego troposfery
– obszar intensywnej fotosyntezy
– miejsce życia dla różnych gatunków zwierząt i roślin
III Znaczenie socjalne
– obszar dogodny do pełnienia funkcji rekreacyjnej (rozbudowa i powstawanie wielu nowych ośrodków wypoczynkowych i sanatoriów)
– korzystne oddziaływanie na zdrowie człowieka
– walory turystyczne; uatrakcyjnienie krajobrazu
– inspiracje twórcze dla artystów
– znaczenie naukowe (rezerwaty i parki)
4) Rodzaje drzew w Polsce:
64, 3 % sosna
12, 7 % świerk
4, 5 % jodła
6, 0 % buk
5, 6 % dąb, klon, wiąz
3, 1 % brzoza
3, 0 % olcha
0, 4 % grab
0,4 % osika, topola, wierzba
-Lasy zajmują 27% powierzchni kraju, przy czym lesistość jest zróżnicowana przestrzennie
-Ogólna powierzchnia: 8813 tys. Ha lasów; 83% to lasy publiczne (własność Skarbu Państwa i gmin), 2% powierzchni leśnej stanowią parki.
-Skład gatunkowy charakteryzuje przewaga drzew iglastych. Ogromna przewaga sosny w krajowym drzewostanie to efekt dużej odporności i małych wymagań glebowo-klimatycznych i prowadzonych w XIX wieku na dużą skalę zalesień tym drzewem. Rozwój szkodników zmusza do stosowania środków chemicznych szkodliwych dla zwierzyny leśnej.
-O wartości gospodarczej lasów obok rodzaju drzewostanu decyduje wiek drzew. Polskie lasy są stosunkowo młode i nie posiadają drzew w pełni odpowiednich do wyrębu, tzn. powyżej 80 lat (takich jest niewiele ponad 17%).
-Monokulturowy charakter lasów ułatwia pozyskiwanie drewna, ale wpływa negatywnie na ich zdrowotność.
2) Czynniki rozmieszczenia lasóww Polsce:
– zapotrzebowanie na użytki rolne i tereny pod zabudowę (Polska Centralna i Górny Śląsk)
– rozwój przemysłu (Śląsk)
– historyczne (rabunkowa gospodarka lub utrzymywanie dużych kompleksów leśnych jako tereny łowiecka na obszarach dawnych zaborów)
– zróżnicowanie warunków klimatycznych, wodnych i rzeźby terenu
– Przeciwdziałanie spadku tempa odbudowy drzewostanu. Już od lat powojennych prowadzi się zalesianie terenów będących nieużytkami, bądź silnie eksploatowanych. W latach 1946-94 lesistość wzrosła do 28%, ale obecnie w porównaniu z rokiem 1980 ilość drzew sadzonych (w ciągu roku) na obszarach nowych zadrzewień spadła ponad 50%.
– Wprowadzenie zróżnicowania gatunkowego wśród drzewostanu. Da to możliwość zrezygnowania ze stosowania środków chemicznych w walce ze szkodnikami. Powstanie naturalna bariera działań prewencyjnych dla rozwoju takowych. Należy nadmienić, iż jednorodne drzewostany są znacznie mniej odporne na niszczenie przez ogień.
– Świadomość ogromnej wagi istnienia lasów dla człowieka w światopoglądzie pojedynczej jednostki. W samym roku 1998 zanotowano ponad 6000 pożarów lasów. Większość z nich została wywołana przez osoby wypoczywające na urlopach. Należy wykształcić w nowym pokoleniu Polaków zdolność do przewidywania konsekwencji własnego postępowania i brania odpowiedzialności za swoje czyny.
– Ochrona prawna dla obszarów wymagających zmian w strukturze wiekowej, bądź gatunkowej lasów, tak potrzebna, byłaby rozwiązaniem wręcz na skalę wejścia do UE.
– Inwestowanie większej ilości funduszy w rozwój technologii chroniących środowisko. Rozwój przemysłu stanowi poważne zagrożenie dla lasów. Zaledwie 10% ogólnej powierzchni stanowią obszary o zerowym stopniu uszkodzenia. Mylnie pojmowane oszczędności na oczyszczalniach i filtrach, doprowadziły do jeszcze większych nakładów pieniężnych.
– „Nowe Święta Bożego Narodzenia”, gdzie zamiast prawdziwej choinki stoi w domu ta sztuczna. Dzięki wzmożonemu importowi i upowszechnianiu się sztucznych drzewek zmniejszył się wyrąb choinek (z 920 tys. sztuk w roku 1980 do 272 tys. w roku 1994).
– Spowolnienie rozwoju łowiectwa. Organizowane są dochodowe polowania dla turystów zagranicznych i odłów żywych zwierząt na eksport. Budzi to protesty, zwłaszcza, gdy chodzi o gatunki zagrożone wyginięciem, tj. wilki, czy rysie.
1.Słowiński Park Narodowy-mewa
2.Woliński Park Narodowy-bielik
3.Park Narodowy Bory Tucholskie-głuszec
4.Drawieński Park Narodowy-wydra
5.Park Narodowy Ujście Warty-gęś zbożowa
6.Wielkopolski Park Narodowy-sowa
7.Karkonoski Park Narodowy-chojnik
8.Park Narodowy Gór Stołowych-szczeliniec
9.Ojcowski Park Narodowy-nietoperz
10.Babiogórski Park Narodowy-okrzyn jeleni
11.Gorczański Park Narodowy-salamandra plamista
12.Tatrzański Park Narodowy-kozica
13.Pieniński Park Narodowy-trzy korony
14.Magurski Park Narodowy-orlik krzykliwy
15.Bieszczadzki Park Narodowy-ryś
16.Roztoczański Park Narodowy-komik polski
17.Świętokrzyski Park Narodowy-jeleń
18.Poleski Park Narodowy-żuraw
19.Kampinoski Park Narodowy-łoś
20.Białowieski Park Narodowy-żubr
21.Narwiański Park Narodowy-błotniak stawowy
22.Biebrzański Park Narodowy-batalion
23.Wigierski Park Narodowy-bóbr
Prekambr powstanie platformy wschodnioeuropejskiej
zachodzą liczne procesy magmowe i metamorficzne
powstają pokłady siarki w okolicach Suwałk
Paleozoik
kambr: powstanie piaskowców i łupków kwarcytowych w Górach Świętokrzyskich
kambr-dewon: orogeneza kaledońska
karbon: powstanie pokładów węgla kamiennego
karbon: duża intruzja magmy w miejscu dzisiejszych Tatr
perm: powstanie pokładów soli kamiennej na Kujawach i gipsu, rud miedzi w okolicach Lubina i Polkowic
połowa dewonu-trias: orogeneza hercyńska
Mezozoik
jura: powstanie wapieni na wyżynie Karakowsko Częstochowskiej
kreda: powstanie fliszu karpackiego
kreda - neogen: orogeneza alpejska
Kenozoik
miocen: powstają pokłady węgla brunatnego w okolicach Turoszowa, Bełchatowa, Konina; złóż soli Wieliczka i Bochnia; złóż siarki Tarnobrzeg i gipsu w Niedzce Nidziańskiej
plejstocen: zlodowacenia terytorium Polski
Zbiorowiska roślinne
Bory Wyróżniamy bory sosnowe i świerkowe. Bory sosnowe rozwinęły się na piaskach sandrowych i wydmowych środkowej i północnej Polski. Należy tu wymienić kompleksy lasów w rejonie Augustowa, na Równinie Kurpiowskiej, w Kotlinie Warszawskiej, na Międzyrzeczu warciańsko-noteckim oraz Bory Dolnośląskie i Bory Tucholskie.
Grądy (lasy liściaste – buk, grab)Zajmują one ok.8% powierzchni Polski. Są to lasy liściaste składające się przeważnie z buka i grabu. Niegdyś porastały ona dobre gleby. Dlatego też większość tych lasów wycięto, a na ich mi4ejscupowsatły pola uprawne. Dzisiejsze lasy grądowe występują na pojezierzach: Pomorskim i Mazurskim oraz na Wyżynie Małopolskiej i na Roztoczu.
Łęgi (lasy liściaste - topole, wierzby, wiązy, jesiony olsze)Dawniej występowały ona nad brzegami jezior i w dolinach rzecznych, porastając urodzajne mady. Jednak szybko zmieniono je na pola uprawne. Charakterystycznymi drzewami lasów łęgowych są topole, wierzby, wiązy, jesiony oraz olsze. Resztki łęgów występują dzisiaj w dolinach Odry i Warty oraz na Żuławach Wiślanych i są chronione.
OlsyPorastają one torfowiska oraz tereny podmokłe w puszczach: Białowieskiej, Knyszyńskiej i Augustowskiej oraz na Pojezierzu Mazurskim.
Lasy górskieW lasach górskich występuje wyraźne zróżnicowani gatunkowe drzew, związane przede wszystkim z różną wysokością obszarów, na których rosną. W najniższych częściach gór oraz na ich przedpolu rosną lasy liściaste, najwyżej zaś występują lasy iglaste, (piętrowość roślinna).