Wawrzyniec Teisseyre (1860-1939) – w 1893 rozpoznał przebieg wielkiej strefy rozłamowej
oddzielającej platformę wschodnioeuropejską od zachodnioeuropejskiej w odcinkach M. Czarne –
bałtyk. Potwierdził to A. Tomqnist. W literaturze zachodniej jest podawany jako pierwszy odkrywca.

Mieczysław Limanowski (1876-1948) – Uczeń Lugeona, zmodyfikował koncepcję budowy Tatr
zaproponowaną przez Lugeona, był profesorem Uniwersytetu im. Stefana Batorego w Wilnie. Jego
pasją był teatr.

Jan Nowak (1880-1940) – paleontolog uniwersytetu jagiellońskiego. Interesowały go Głowonogi
górnej kredy.

Jan Samsonowicz (1888-1959)– brał udział w wojnie bolszewickiej, prof. Na uniw. Lwowskim i w
Warszawie. On otworzył kopalnię Staszic. W 1923 odkrył kopalnię krzemionki opatcośtam. Było
najbogatszym złożem w Polsce. Nadburzańskie zagłębie węglowe zostało odkryte dzięki jego pracy.

Paweł Edmund Strzelecki (1797 – urodził się w Głuszynie (koło poznania). Zakochał się w Adinie
Turno, ale tata nie zgodził się na ślub w związku z czym on przeniósł się do francuskiego księcia, gdzie
pracował zbierając pieniądze na swoje wymarzone podróże. Uciekł z domu w wieku 15 lat. Po 4
latach odnalazł go przypadkiem w Krakowie jego starszy brat. Wracał z kampanii napoleońskiej.
Odkrył rudy miedzi nad j. Montario w Kanadzie, złoto(dolina Klift) w Australii, badał góry (nazwał
górę Kościuszki).

Ignacy Domeyko(1802-1889) – dzięki emigracji ukończył studia w Paryżu, po nich poszukuje rud
żelaza w…… i dostaje propozycje objęcia stanowiska wykładowcy w Chile. Napisał podręcznik
mineraologii.

Piotr Aleksander Czekanowski (1833-1876) – z krzemieńca na wołyniu, zesłany na syberię i tam
prowadził b. na dużą skalę badania naukowe. Odkrył pokłady flory jurajskiej. Wyniki badań przesyłał
do Europy zachodniej. Uzyskał amnestię od cara w 1876. Miał depresję i się zabił.

EWOLUCJA WSZECHŚWIATA I RUCHY ZIEMI

Promieniowanie – emisja energii w postaci cząstek lub fal (strumieni) elektromagnetycznych

Foton – kwark, czyli najmniejsza, niepodzielna cząstka Energii o danej częstotliwości drgań v (ni)

7.11.2012 Wykład

21 listopada 2012
20:12

Geo fiz - wykłady Strona 1

E=hv

Światło – energia widzialna wysyłana w postaci fotonów, rozchodząca się z prędkością fali.

Wraz ze zmniejszaniem długości fali wzrasta częstotliwość fal, przez co są one coraz bardziej
„twarde”, tzn. zawierają więcej energii, stając się bardziej podobne do cząstek.

Światło białe – stanowi fragment promieniowania elektromagnetycznego o długości w zakresie
380-760 nm

Rozkład promieniowania w funkcji długości fali nazywamy widmem.

Długość fali odpowiada wartości energii emitowanej w formie kwantu podczas zmiany stanu
wzbudzenia elektronów na powłokach poszczególnych pierwiastków.

Każda gwiazda jest źródłem określonego widma, dzięki któremu możemy określić temp., skład
chemiczny, prędkość, ewentualną obecność ruchu wirowego, natężenie pola magnetycznego
gwiazdu.

Na widmo składa się szereg linii absorpcyjnych oraz szereg linii emisyjnych. Każda linia absorpcyjna
odpowiada przeskokowi elektronu z niższego poziomu na wyższy.

Każda linia emisyjna jest efektem oddania pewnej porcji energii kiedy wzbudzony elektron powraca
na swój pierwotny, niższy poziom.

EFEKT DOPPLERA – przesunięcie fali świetlnej ku czerwieni [enegria mniejsza/ lub ku fioletowi]

Udokumentowanym faktem jest oddalanie się galaktyk zapisane w przesunięciu linii absorpcyjnych,
interpretowanego jako tzw. Efekt Dopplera.

Linie absorpbyjne – obecność pierwiastków między źródłem a odbiornikiem działa jak filtr.

Bliskie gwiazdy dają linię absorpcyjna dla wapnia po prawej stronie, jeśli gwiazda jest dalej, ta linia
absorpcyjna jest przesunięta bardziej w lewo, ku czerwieni.

Gdy w obserwowanym widmie pewna linia ma długość [lambda], a odpowiadająca jej linia w widmie
wzorcowym ma dł. [lambda 0] i jeżeli zaobserwujemy przesunięcie linii widmowych (z), gdzie
z=(lambda – lambda0)/lambda0, to zgodnie z prawem Dopplera prędkość, z jaką oddala się galaktyka
określa zależność:

V

r

=zc

Z – przesunięcie linii widma

C – prędkość światła

Największe wartości przesunięcia wynoszą 4, co znaczy, że prędkość ucieczki wynosi 277tys km/s

Prawo Hubble’a – prędkość oddalających się galaktyk jest proporcjonalna do ich odległości. Czyli im
większe przesunięcie linii ku czerwieni, tym większa prędkość oddalających się galaktyk i tym większa
od nich odległość.

Przyjęcie zjawiska oddalających się galaktyk prowadzi do wniosku, że ekspansja ta trwa od momentu,
gdy były one skupione niemal w jednym punkcie, to znaczy od chwili Wielkiego Wybuchu. Miało to
miejsce około 15mld lat temu, kiedy cała materia miała być skupiona w jednym punkcie.

Geo fiz - wykłady Strona 2

miejsce około 15mld lat temu, kiedy cała materia miała być skupiona w jednym punkcie.

Szczątkowe promieniowanie, które wypełnia cały wszechświat, które jest promieniowaniem
termicznym o wartości 3*K.

WIELKI WYBUCH <3
Ok 15mld lat temu. Jej efektem jest powstanie mgławic gwiazd planet.

Szczątkowe promieniowanie któ®e jednorodnie wypełnia wszechświat. Jest to prom
termiczne o wartości 3 K.

Nie można mówic o okresie przed wielkim wybuchem gdyż przedtem nie było czasu ani
przestrzeni

1) Pierwszymi ułamkami były kwarki i leptony, gdy temp spadła do 5mld*C czyli 5 krotnej
temp wyst obecnie wew słońca. Powstały protony oraz neutrony.

Milion lat od momentu wielkiego wybuchu, wszechświat był pozbawiony gwiazd i galaktyk,
składał się z gorącej chmury…………. Nazywaną mgławicą.

Pojawił się wodór w formie trzech izotopów: Prot, Deuter, Tryt

pierwsze reakcjie któ®e miały prowadzić do powstania materii miały polegać na tworzeniu
się z promieniowania gamma neutronów i protonów. Kolejne reakcjie które sprzyjały
tworzeniu się kolejnych pierw polegały na rozbudowywanie się jądra, poprzez przyjmowanie
do swego składu kolejnych cząstek.

Nadanie odp energii elektrycznej która pozwoli im się do siebie zbliżyć?

Aby mogło powstać b. skomplikowane jądro musi być dostarczona taka energia która
pozwoli przejść przez

Materia gławicy podlegała niejednokrotnej kondensacji. Miały powstać pierwsze proto
gwiazdy przy czym towarzyszyło temu rozgrzanie ich wnętrza na tej samej zasadzie jak
pompowanie roweru. Opona się rozgrzewa przy „zagęszczaniu energii” pompowaniu.

Przy osiągnięciu gęst. Materii około 80-120gr/cm3. Wyzwaana jest pierwsza reakcja poleg
na (proton zamienia się na neutron i pozyton) połączeniu protów w wyniku czego powstaje
deuter

(…)

Efektem tych reakcji jest powstanie stabilnego Helu i …. Są silnie egzotermicznymi
reakcjami co rozgrzewa gwiazdy i prowadzi do następnych reakcji termojądrowych które
wymagają większych energii.

W centrum galaktyki jest koncentracja masy w wartości

Słońce znajduje się w jednym ze spiralnych ramion galaktyki, w odl 30 tys lat świetlnych od centrum.
Porusza się z prędkością 19,5km /s. Ponadto porusza się względem centrum galaktyki ruchem
obiegowym z prędkością 220km/s. Na dokonanie obrotu względem centrum galaktyki potrzeba 240
mln lat. Sam wiek Słońca to ok 6,4mld lat.

Masa Słońca to 333 tys razy więcej niż masa Ziemi.

Słońce wykonuje ruch obrotowy, co można stwierdzić dzięki obserwacji plam na jego powierzchni,
pełen obrót to ok 25 dni.

Geo fiz - wykłady Strona 3

Merkury

Wenus - planety wewnętrzne

Ziemia

Mars

Pas planetoid

Jowisz

Saturn

Uran

Neptun

+ 5 planet karłowatych:

- Ceres (w pasie planetoid)

- Pluton

- Haumea

- Makemake

- Eris

Skraj Układu Słonecznego tworzy Planetoidowy Pas Kuipera oraz obłok Oorta.

Obrót większości planet odbywa się z zachodu na wschód, ale na Wenus, Uranie i Plutonie ze
wschodu na zachód.

Planety wewnętrzne posiadają podobne cechy budowy i w swojej historii doświadczają podobnej
sekwencji zdarzeń moderowaną tempem i czasem studzenia.

Są stosunkowo małe, gęste, zbudowane głównie ze skał wzajemnie podobnych i powoli rokują wokół
własnej osi. Szczególnie wzajemnie podobne pod względem wielkości są

Merkury i Księżyc. Oba ciała pokrywają liczne kratery, zwane morzami.

Średnia gęstość Księżyca (3,3 g/cm

3

) wskazuje, że w jego wnętrzu występują krzemiany.

Montes Apenninus – łańcuch gór tworzący brzeg Mare Imbirium, różnica wzniesień dochodzi do
7km.

Na Księżycu jasne pola to wyżyny, ciemne to morza, są efektem dużej erupcji lawy, która wypełniła
sobą całe kratery. Wiek mórz to ok 4-3mld lat.

Cechy charakterystyczne Księżyca

- brak śladów wiatru, brak atmosfery.

- brak wody, lodu

- brak dolin rzecznych

Geo fiz - wykłady Strona 4