System – zbiór elementów, które są ze sobą wzajemnie powiązane, (nie w każdym zbiorze elementów występują wzajemne powiązania).
Wszystkie systemy mają wspólną cechę tzn.
Są różne systemy. Są 2 rodzaje powiązań elementów w systemie:
Powiązania o charakterze dynamicznym – systemy dynamiczne - powiązania między normami mają charakter formalny, są powiązaniami na zasadzie delegacji, dotyczą zaś tego, w jaki sposób mogą być tworzone nowe normy. Jako typowy przykład zbioru norm o powiązaniach formalnych wymieniane bywa prawo.
Powiązania o charakterze statycznym – systemy statyczne – powiązania treściowe – oznacza to, że jeżeli mamy zbiór elementów to każdy element powiązany jest ze sobą treściowo. System statyczny nie jest w stanie się rozwijać, system jest niedorozwinięty tzn. do tego systemu nigdy nie dojdzie element który nie jest powiązany treściowo, np.: moralność, etyka, zasady wiary, system norm dobrych. Systemy statyczne są systemami, w których występują powiązania treściowe między normami, jak np. w „systemach” moralnych. Podkreśla się, że „wszystkie szczegółowe normy moralności wyprowadzić można drogą procesu myślowego z ogólnej normy na zasadzie wnioskowania z całości na część”, „tak jak szczególne podpada pod ogólne. Zatem takie normy jak np.: nie powinno się kłamać, nie powinno się oszukiwać, powinno się dotrzymywać danej obietnicy, można wyprowadzić z normy, która nakazuje prawdomówność.
Charakter może być treściowy, albo czysto formalny. System norm dobrych jak i złych jest systemem zamkniętych. Nie da się ich połączyć.
W świetle dotychczas przedstawionych uwag nie ulega wątpliwości, że systemy prawa są systemami dynamicznym, z tym jednak że powiązania formalne występują miedzy generalnymi aktami prawnymi różnego stopnia (rzędu), a nie między poszczególnymi przepisami (normami).
SYSTEM PRAWNY
Prawo jest systemem dynamicznym. Mogą się w nim znajdować bardzo różne normy prawne; nie ma pomiędzy nimi powiązań treściowych (mogą być ale nie muszą; jeżeli są to jest to zwykle przypadek że tak jest) istotą tego że mamy system prawny czyli zbiór elementów, które są powiązane pomiędzy sobą w sposób formalny, nie ma między nimi powiązań treściowych).
Powiązania między tymi normami nie są zawarte w ich treści, mają charakter formalny. Źródła prawa w Polsce mają charakter:
Konstytucja
Ustawa
Umowa międzynarodowa
Rozporządzenie
Akty prawa miejscowego
Jak się popatrzy na system źródeł prawa są zawarte w w/w aktach prawnych. Powiązania występują nie pomiędzy przepisami (nie ma powiązań treściowych) występują pomiędzy aktami prawnymi (wyższego rzędu i niższego rzędu). Najważniejszym aktem prawnym jest Konstytucja to oznacza że każdy akt niższego rzędu zawsze musi być zgodny z Konstytucją. Niżej jest Ustawa co oznacza że każdy przepis w ustawie musi być zgodny z Konstytucją. Ta zgodność musi też być na poziomie innej ustawy, itd. Powiązanie pomiędzy tymi aktami prawnymi ma charakter formalny. Przepisy te nie mogą być ze sobą sprzeczne.
W każdym systemie są elementy, które są najważniejsze. Najważniejsze zasady to :
zasady systemowe
zasady pozasystemowe
Wszystkie przepisy prawne zostały podzielone doktrynami wg różnych metod tzw. gałęzie prawa. Jak się patrzy na prawo mamy 3 rodzaje gałęzi prawa:
prawo cywilne – składają się na nie przepisy normujące stosunki między podmiotami prawa. Jest bardzo rozległą dziedziną prawa, w której ramach wyodrębnia się część ogólną, przepisy o własności i innych prawach rzeczowych oraz o posiadaniu, przepisy o zobowiązaniach, o spadkach i dziedziczeniu, o księgach wieczystych i hipotece. Tradycyjnie do prawa cywilnego zalicza się przepisy prawa rodzinnego i opiekuńczego, choć niektórzy od niedawna te ostatnie traktują jako odrębny dział prawa.
prawo karne – zaliczane są tutaj przepisy określające, jakie zachowania są zabronione lub nakazane i jakie skutki w postaci represji poniosą ci, którzy do ustanowionych zakazów się nie zastosują
prawo administracyjne – skupia dużą liczbę przepisów normujących organizację i działalność organów państwowych, stosunki między organami państwa a obywatelami oraz stosunki między samymi organami państwa. Normują one zarówno działalność wykonywaną w sposób władczy, jak i w dużej mierze gospodarczą oraz w dziedzinie kultury. Zaliczane są tu między innymi przepisy prawa wodnego, przemysłowego, budowlanego, łowieckiego, sanitarnego, celnego, o służbie wojskowej, aktach stanu cywilnego, oświacie.
O podziale prawa na teksie lub inne gałęzie (działy) decyduje przyjęcie określonej konwencji, i to niezależnie od tego, czy jest to konwencja szacowna, wielowiekowa, czy też zaledwo postulowana dzisiaj. Przyjęta konwencja rozstrzyga o tym, czy np.: tzw. prawo rodzinne traktuje się jako część prawa cywilnego, czy też wyodrębnia się je jako osobną gałąź prawa; czy np.: prawo rolne wyróżnia się jako odrębny dział prawa, czy też działu tego się nie wyodrębnia, zaliczając wchodzące tu przepisy do prawa administracyjnego i cywilnego.
Podział na te gałęzie prawa jest bardzo trudny do uzasadnienia. Tak w ogóle to dziedzin prawa jest dużo więcej np.: prawo państwowe, finansowe, rodzinne, handlowe, wekslowe i czekowe, pracy, rolne, kanoniczne, morskie, lotnicze, budowlane.
Te różne gałęzie dzielą się jeszcze na 2 rodzaje:
prawo formalne – przepisy proceduralne – jak formalnie ma się postępować przed sądami, organami administracyjnymi, proces zarejestrowania spółki
prawo materialne – zawiera konkretne prawa i obowiązki – co może zrobić właściciel, użytkownik, przedsiębiorca, pracownik
Krytycy próbują wyodrębnić kryteria wyodrębnienia dziedzin prawa:
kryterium dydaktyczne, naukowe
kryterium przedmiotu regulacji (prawa karnego, cywilnego itd.) – przedmiotem regulacji zawsze jest jakieś zachowanie. Kryterium przedmiotu unormowania niczego nie wyjaśnia, gdyż każdy przepis prawa normuje czyjeś zachowanie i ono właśnie jest przedmiotem unormowania. Aby kryterium to mogło się ostać, musiałoby być tak, że inne zachowania czy innego rodzaju zachowania normuje prawo cywilne, innego rodzaju – prawo karne, jeszcze innego – prawo administracyjne itd. Nikt jednak dotychczas tego nie wykazał i można zasadnie wątpić, czy da się to w ogóle wykazać. Ponieważ bardzo często jeden akt czyjegoś zachowania rodzi skutki prawne z mocy przepisów zaliczanych do różnych działów prawa, to nie można upatrywać kryteriów wyróżniania działów prawa w odmienności zachowań.
kryterium metody – jaką metodą posługuje się prawo cywilne (wszystko jest dozwolone w ramach reguł prawa, wszyscy są sobie równi, nikt do niczego nie może nas zmusić), karne (cechą charakterystyczną jest nierówność stron), administracyjne (jak organ administracyjny nam coś nakaże to trzeba słuchać, też jest nierówność stron). Kryterium tzw. metody regulowania stosunków społecznych również wyraźnie zawodzi. Metoda cywilnoprawna polega na zrównaniu (równorzędności) pod względem prawnym pozycji stron w stosunku prawnym, z czym łączy się brak bezpośredniego przymusu ze strony organów państwa. Tej metodzie można przedstawić np.: metodę administracyjną, opartą na władztwie i podporządkowaniu, albo też karną, operującą sankcjami szczególnego rodzaju.
BUDOWA AKTU PRAWNEGO
USTAWA
z dnia …. …. …..
o …… ….. …..
Dz. U. ….. nr …. poz. ….
Wewnętrzna struktura aktu prawnego (jeżeli ustawa jest duża zawiera: księgę – działy – rozdziały – oddziały czyli część mniejsza rozdziału)
Ustawy (konstytucja) – posiadają artykuły
Rozporządzenia – nie mają artykułów, posiadają tylko paragrafy
W ustawie stosunkowo rzadko pojawia się preambuła. Ich charakter prawny jest sporty (jest, czy nie jest wiążąca). Ma kilka ustaw, one nadają pewnego uroczystego wymiaru. Ustawy mają często rozdziały pod koniec o nazwie „przepisy końcowe” lub „przepisy przejściowe” czyli zakończenie aktu.
Każdy akt prawny, by mógł obowiązywać musi być opublikowany poprzez Organ Promulgacyjny (gazeta Dziennik Ustaw, Monitor Polski) – stanowią jedyną formę publikacji prawa.
Akt generalny, wydany prze kompetentny organ państwa ma postać tekstu drukowanego, opublikowanego w należyty sposób, tzn. w sposób przewidziany przez prawo.
W tytułowej części generalnego aktu prawnego (nazywanej niekiedy nagłówkiem) wymienia się nazwę rodzaju danego aktu prawnego (ustawa, rozporządzenie itp.), po nazwie podawana jest data jego uchwalenia czy ustanowienia oraz sam merytoryczny już tytuł tego aktu prawnego, określający normowaną materię (przedmiot unormowania). W aktach prawnych wydawanych przez organy kolegialne podawana jest data ich uchwalenia, natomiast akty prawne wydawane przez jednoosobowe organy państwa (np.: rozporządzenia) noszą daty ustalenia (podpisania) danego aktu prawnego przez podmiot, który go ustanawia.
Rozporządzenie bezpośrednio po części tytułowej wskazuje są podstawę prawną, gdyż mają one być wydawane „na podstawie szczegółowego upoważnienia zawartego w ustawie i w celu jej wykonania.
Ustawy nie wykazują swej podstawy prawnej. Są one wydawane na mocy ogólnego upoważnienia, zawartego w przepisach konstytucji.
W niektórych generalnych aktach prawnych, dość często w konstytucjach, czasem w ustawach, zwłaszcza tych o bardziej uroczystym charakterze lub donioślejszej treści, po tytule umieszczany bywa tzw. wstęp (preambuła, arenga). Najogólniej biorąc, preambuły wskazują:
cel wydania danego aktu prawnego
oceny uzasadniające jego wydanie
polityczną lub historyczną genezę przyjmowanych rozwiązań prawnych
itp.
Zasadnicza część generalnego aktu prawnego składa się z przepisów opatrywanych kolejno po sobie następującymi numerami oznaczanymi za pomocą cyfr arabskich. Akty generalne mniejszych rozmiarów zawierają tylko kilka kolejno numerowanych przepisów, akty dużych rozmiarów mają ich kilkaset lub nawet więcej. Kolejno numerowane postanowienia polskich ustaw są oznaczane jako artykuły, a kolejno numerowane postanowienia rozporządzeń i zarządzeń jako paragrafy.
Systematyka generalnych aktów prawnych małych rozmiarów ogranicza się jedynie do podziału ich postanowień na poszczególne, kolejno numerowane artykuły (w ustawach) lub paragrafy (w rozporządzeniach i zarządzeniach). Systematyka nieco większych generalnych aktów prawnych składających się z kilkunastu lub kilkudziesięciu artykułów bądź paragrafów, polega na podziale postanowień danego aktu na kilka rozdziałów, wyodrębnianych niezależnie od ciągłej numeracji jego przepisów. Systematyka aktów prawnych dużych rozmiarów jest już znacznie bardziej rozbudowana i zróżnicowana, w zależności od nomenklatury tradycyjnie przyjętej w poszczególnych gałęziach prawa. Np.: systematyka kodeksów: postępowania karnego i administracyjnego polega na podziale ich postanowień na działy i rozdziały.
Ostatnią grupę przepisów umieszczanych w zasadniczej części generalnego aktu prawnego stanowią przepisy nazywane przejściowymi końcowymi. Rozstrzygają one kwestie związane z tzw. wejściem w życie nowo wydanego aktu prawnego. Właśnie mocą tzw. przepisów przejściowych i końcowych rozstrzyga się, kiedy nowo wydany akt prawny zyskuje moc obowiązującą.
Gdy wydawane są ustawy dużych rozmiarów, takie jak np.: Kodeks cywilny, Kodeks postępowania cywilnego, Kodeks karny, wśród swych postanowień w ogóle nie zawierają one przepisów przejściowych i końcowych. Równocześnie bowiem z tają ustawą wydawana jest inna ustawa o nazwie „Przepisy wprowadzające kodeks …”, która normuje kwestie wymagające rozstrzygnięcia w związku z ustanowieniem danego kodeksu. Ustawy te są aktami składającymi się nieraz z wielu postanowień, które także są opatrywane kolejną numeracją artykułów, z tym wszakże iż numery te są oznaczone cyframi rzymskimi.
Ostatnim elementem składowym generalnego aktu prawnego jest podpis (lub podpisy). Zgodnie z postanowieniami obowiązującej Konstytucji ustawy podpisuje prezydent. On też podpsuje wydawane przez siebie rozporządzenia i zarządzenia.
Rozporządzenia i zarządzenia prezesa Rady Ministrów oraz rozporządzenia i uchwały Rady Ministrów podpisuje prezes Rady Ministrów. Rozporządzenia i zarządzenia wydawane przez poszczególnych ministrów podpisują wydający je ministrowie.
Ustawy konstytucyjne, ustawy zwykłe, rozporządzenia prezydenta RP, rozporządzenia Rady Ministrów, prezesa Rady Ministrów oraz ministrów są ogłaszane w Dzienniku Ustaw. Zarządzenia prezesa Rady Ministrów, zarządzenia ministrów, zarządzenia prezydenta oraz uchwały Rady Ministrów są publikowane w Monitorze Polskim.
ŹRÓDŁA PRAWA
Mianem „źródła prawa” chce się objąć wszystkie czynniki, które wpływają na powstanie prawa, na treść jego postanowień oraz na samą postać, jaka jest nadawana efektom działalności prawotwórczej.
W piśmiennictwie prawniczym najczęściej rozróżnia się:
źródła poznania prawa – wszystkie źródła z których się dowiadujemy jakie prawo jest np.: Internet, gazeta, wykład itp. źródła poznania prawa to wszelkie czynniki mogące dostarczyć informacji o prawie. Źródła dla informacji o prawie powinny mieć takie cechy, jak pierwotność, autentyczność, wierność i autorytatywność. Aby te cechy osiągnąć, prawodawca sam stwarza źródła informacji o prawie. Źródłami prawa tutaj będą np.: Dziennik Ustaw czy Monitor Polski
źródła powstania prawa – rozumie się przez nie różne czynniki. Można je podzielić na źródła prawa w znaczeniu:
materialnym – to ogół czynników które wpływają na treść prawa np.: jakie to prawo jest; np.: dlaczego w Polsce jeździ się prawą stroną; czynniki które wpływają na ukształtowanie się takiej a nie innej treści przepisów prawnych; źródła prawa w sensie materialny to są przyczyny warunkujące treść prawa. Są to materialne warunki życia społeczeństwa, gdyż określają one „treść norm prawnych”
formalne – przyczyny prawne obowiązywania aktu prawnego; dlaczego prawo obowiązuje (bo zostało ustalone przez prezydenta, Radę Ministrów itd.) powstają w wyniku działań organów prawotwórczych władzy państwowej. Jeżeli organ państwowy wyda regulację (ustawę) to my będziemy go przestrzegać. Ten proces nazywa się stanowienie źródeł prawa; oznaczenia działań organów prawotwórczych czy też efektów tej działalności. Źródła prawa w sensie formalny to przyczyny prawnego obowiązywania normy.
Źródłami obowiązywania prawa bywają nazywane czynniki, które powodują, że reguła zachowania zyskuje moc reguły prawa.
Źródła prawa bywają nazywane autorytety prawotwórcze, gdy np. mówi się, że źródłem prawa (ustawodawstwa) jest parlament. Prawotwórczą działalność państwa, w wyniku której powstają akty normatywne.
Koncepcja źródeł prawa spółczesnego systemu prawnego składa się z następujących części:
część określająca uzasadnienie polityczne podstawa systemu prawnego
część określająca kompetencje normo dawcze organów państwowych
część dotycząca prawotwórczej roli zwyczaju i precedensów
część określająca dopuszczane w danym systemie dyrektywy interpretacji
część określająca dopuszczanie w danym systemie reguły wnioskowania z obowiązywania prawnego jednych norm o obowiązywaniu innych
część dotycząca zasad rozstrzygania kolizji norm systemu.
Stanowienie prawa – rozumiemy przez to określone działania ciał kolegialnych lub jednoosobowych, którym przyznano kompetencje do wydawania nowych przepisów prawnych.
Źródła prawa w Polsce:
Konstytucja
Ustawa
Umowa międzynarodowa
Rozporządzenie
Akty prawa miejscowego
Konstytucja – najwyższy akt prawny, ma największą moc obowiązującą, wszystkie inne akty muszą być z nim zgodne. To taka ustawa która jest wydawana w szczególnym trybie. Nad konstytucją sejm i senat pracują nad treścią konstytucji. Jest ustawą zasadniczą. Wynika z treści konstytucji mianowicie konstytucja zawiera specyficzne unormowania. W konstytucji nie znajdzie się szczegółowych rozwiązań. Ustala pewne ramy działania państwa. Konstytucja powinna być maksymalnie lapidarna (krótka, treściwa) lub rozbudowane. Konstytucja zawiera regulacje kilku spraw:
podstawowych praw i obowiązków obywateli,
o ustroju gospodarczym i politycznym
rozwiązania dotyczące sytuacji wyjątkowych i kompetencje poszczególnych organów dotyczących tych sytuacji
Konstytucja to akt normatywny, który zajmuje najwyższe miejsce w ich hierarchii. Jest ona podstawą prawną innych normatywnych aktów prawnych postanawiając, jakie normatywne akty prawne i przez kogo mogą być wydawane, określa więc sposób tworzenia prawa w danym państwie. Choć także jest ustawą, jako „ustawa zasadnicza” wykazuje jednak pewne cechy szczególne, odróżniające ją od innych ustaw. Należą do nich swoista nazwa, szczególny tryb uchwalenia i zmiany, najwyższa moc prawna. Każda konstytucja jest aktem normatywnym, któremu została nadana nazwa „konstytucja” lub ustawa konstytucyjna. Konstytucję spośród innych ustaw wyróżnia szczególny tryb je zmiany. Zmiana Konstytucji RP może nastąpić tylko w drodze ustawy uchwalonej przez Sejm większością co najmniej 2/3 głosów w obecności co najmniej połowy ustawowej liczby posłów oraz Senat bezwzględną większością głosów w obecności co najmniej połowy ustawowej liczby senatorów.
Konstytucja jest podstawą kompetencyjną stanowienia ustaw zwykłych. Nadaje parlamentowi kompetencję do ich wydawania. Do orzekania o zgodności ustaw z konstytucją powoływane sa trybunały konstytucyjne.
Tekst artykułowany konstytucji bywa poprzedzony preambułą. Preambuły zawierają najczęściej takie elementy, jak:
wskazanie na autorytet ustrojodawczy,
określenie celów państwa i konstytucji,
podstawowe zasady organizacji społeczeństwa
genezę historyczną konstytucji.
Konstytucja w części ujętej w artykuły reguluje kwestie ustroju politycznego i społeczno – ekonomicznego państwa.
Umowy międzynarodowe – na ich podstawie Polska może przekazać innym organizacjom międzynarodowym prawo stanowienia prawa w Polsce. Nie przez przypadek jest wyżej niż ustawa.
Ustawy – są wyłącznymi źródłami prawa które mogą dotyczyć naszych praw i obowiązków. Obowiązek nie może wynikać z rozporządzenia.
Ustawy są normatywnymi aktami prawnymi, wydawanymi przez organ władzy zwierzchniej w państwie. Ustawę można też określić jako akt prawny, którego mocą ustanawiane są przepisy (normy) ogólne (generalne). Ogólność jest tu rozumiana w ten sposób, że postanowienia ustaw normują zachowania całych klas adresatów, nie zaś indywidualnie oznaczonych podmiotów i skutki prawne wiążą z generalnie oznaczoną klasą faktów prawnych, nie zawierają natomiast rozstrzygnięć w sprawach jednostkowych, konkretnych (przeciwstawienie: przepisy abstrakcyjne – konkretne, ogólne – jednostkowe). Ogólność nie jest cechą wyróżniającą ustawy spośród innych normatywnych aktów prawnych. Można spotkać się również z charakterystyką ustawy jako aktu normatywnego, zawierającego przepisy o mocy powszechni obowiązującej. Ustawa jest aktem „określającym prawa i obowiązki organów władzy, obywateli itp.” czy kształtującym prawa podmiotowe adresatów, gdyż tylko mocą norm ustawowych może być dokonywana ingerencja w sferę wolności jednostki.
Przegląd postanowień zawartych w ustawach wyraźnie świadczy o tym, że oprócz praw i obowiązków normują one jeszcze wiele innych kwestii ustrojowych, organizacyjnych itp.
Ustawa o znaczeniu formalnym – to każdy akt prawny, który się nazywa ustawa. nieważne co reguluje. Jeżeli mamy ustawę która w ogóle nie reguluje w/w spraw i nazywa się ustawą. Jeżeli mamy rozporządzenie które nie reguluje w/w spraw to nie jest to ustawa.
Ustawa w rozumieniu formalnym – to każdy akt, nawet nieustanawiający w swej treści przepisów o cechach ogólności i abstrakcyjności (zawierający np.: postanowienia dotyczące indywidualnie oznaczonych podmiotów, odnoszące się do sprawy jednostkowej), który powstał „w drodze ustawodawczej”, nosi nazwę „ustawa” i został ogłoszony jako ustawa. nie decyduje tu treść postanowień sformułowanych w danym akcie prawnym, lecz nazwa („ustawa”) i tryb ustanowienia danego aktu.
Ustawa o znaczeniu materialnym – każdy akt prawny który reguluje określone kwestie (sprawy) i te sprawy są dwojakiego rodzaju:
prawa i obowiązki obywateli
kwestie własnościowe
(kwestie wolnościowe) – kwestie ustrojowe
Każdy akt który dotyczy tych spraw na pewno jest ustawą, nawet jeżeli nazywa się rozporządzenie, konstytucja, umowa międzynarodowa.
Ustawą w rozumieniu materialnym nazywany jest każdy przepis (norma) prawa, rozgraniczający sfery wolnej działalności podmiotów, ingerujący w sferą praw i wolności jednostki, a także ograniczający korzystanie z własności. Wymienione kwestie powinny być normowane mocą ustaw, a nie innych aktów prawnych, wszystkie więc ustawy w rozumieniu materialnym powinny być zarazem ustawami w rozumieniu formalnym. Ustawą w tym rozumieniu nazywany jest każdy przepis (akt), który cechy te wykazuje, niezależnie od tego, mocą jakiego aktu normatywnego (mocą ustawy, rozporządzenia, zarządzenia)został ustanowiony.
Inicjatywa ustawodawcza to prawo wniesienia do parlamentu przez określone podmioty projektu ustawy, z tym skutkiem, że parlament powinien uczynić ten projekt przedmiotem swoich obrad. Prawo inicjatywy ustawodawczej przysługuje zazwyczaj posłom, rządowi, prezydentowi.
Rozporządzenia – nazywane są aktami wykonawczymi. Zawsze muszą być wykonywana na podstawie danej ustawy. Jeżeli rozporządzenie wydane jest bez podstawy prawnej to jest nieważne. Pomiędzy ustawą a rozporządzeniem zachodzi związek. Każda ustawa musi zawierać przepis że będzie wydane rozporządzenie. Delegacja ustawowa – zawarta w rozporządzeniu informacja o ustawie na podstawie której jest wydawane rozporządzenie – ta informacja jest po to żeby rozporządzenie było ważne. Bez delegacji ustawowej rozporządzenie jest nieważne.
Rozporządzenie to akt prawny przewidziany w przepisach Konstytucji RP. Zgodnie z zawartymi tam postanowieniami rozporządzenia ustanawiają: prezydent oraz naczelne organy administracji państwowej – Rada Ministrów i ministrowie. Rozporządzenie w rozumieniu konstytucji jest aktem prawnym wydawanym „na podstawie ustaw i w celu ich wykonania”. Warunkiem wejścia w życie rozporządzenia jest ogłoszenie go w Dzienniku Ustaw.
Akty prawa miejscowego
Podstawą prawną wszelkich rozstrzygnięć wyroków jest tylko i wyłącznie USTAWA
Inkorporacja – zebranie aktów prawnych według określonego kryterium przez osoby prywatne. Rozróżnia się 2 inkorporacje:
Inkorporacja publiczna – polegają na tym że wydawca wydaje zbiór danych przepisów
Inkorporacja prywatna – nasze własne zbiory aktów prawnych
Inkorporacja – to ułożenie i opublikowanie usystematyzowanego zbioru wydanych już poprzednio przepisów prawa. Zbiór ten nie zawiera nowych pod względem treści unormowań, lecz stanowi tylko „zebranie w jedną usystematyzowaną całość w jednym wydawnictwie treści lub wyciągów z treści nagromadzonych z biegiem czasu aktów ustawodawczych, po usunięciu z nich treści przedstawionej, sprzeczności, zbędnych powtórzeń, zbędnej wielosłowności i dokonaniu innych podobnych udoskonaleń pod względem formy.
Kodyfikacja – proces legalny, prawodawczy – polega na uporządkowaniu prawa. NP.: w danej dziedzinie życia jest wiele różnych regulacji np.: prawo energetyczne i ustawy związane z energią; powstaje nowa ustawa, która jest bardzo obszerna i w sposób kompleksowy reguluje daną dziedzinę życia. np.: kodeks cywilny, rodzinny,
Kodeks – uporządkowanie pewnej regulacji u uporządkowanie aktu prawnego. Ustawa która w sposób kompleksowy reguluje ustawę.
Źródła prawa wewnętrznego – akty wewnętrzne – ich cechą charakterystyczną jest to, że nie są powszechnie obowiązujące. Prawo wewnętrzne w Polsce wyczerpują 2 rodzaje źródeł:
Zarządzenia – zarządzenia wydawane przez Prezydenta, Prezesa Rady Ministrów, Ministrów – dotyczą tylko pracowników – są źródłami prawa wewnętrznego – to zarządzenie nas nie dotyczy.
Uchwały
Akty wewnętrzne – to te „zarządzenia” wydawane przez prezydenta, prezesa Rady Ministrów i ministrów oraz „uchwały” podejmowane przez Radę Ministrów. Zarządzenia i uchwały obowiązują tylko jednostki organizacyjne podległe wspomnianym organom państwa. Mogą być one wydawane wyłącznie „na podstawie ustawy” i nie mogą stanowić podstawy decyzji jednostkowych „wobec obywateli, osób prawnych oraz innych podmiotów”.
Prawo powielaczowe – wytyczne, okólniki, zalecenia, wskazówki. Jest to tzw. miękkie prawo. Nie jest wiążące. Wytyczne nas jako petentów nie dotyczą.
Terminem prawa powielaczowego określa się akty wydawane z reguły przez naczelne organy administracji państwowej w formie okólników, wytycznych, instrukcji itp. Są one przesyłane bezpośrednio zainteresowanym organom i urzędom w danym resorcie, bez opublikowania w dziennikach urzędowych. Prawo powielaczowe w świetle postanowień konstytucyjnych w ogóle nie jest prawem.
Prawo zwyczajowe – to jest takie prawo które nie ma charakteru normatywnego. Nie jest źródłem powszechnie obowiązującym. Polega na praktyce, pewnej rutynie, zwyczaju. Posiada 2 elementy:
Element zewnętrzny – określone zachowanie. Faktyczne przestrzeganie określonej reguły zachowania.
Element wewnętrzny – opinio juris – opinia że to zachowanie jest poprawne. Przekonanie o prawnośći danej reguły.
Prawo zwyczajowe obowiązuje jeżeli ten zwyczaj jest powszechny, spójny i trwały oraz musi być zachowane opinio juris.
Teorie prawa zwyczajowego wykazują wyraźne zróżnicowanie w kwestii, który z owych dwu elementów ma tak zasadnicze znaczenie, iż właśnie on decyduje o powstaniu reguły prawa zwyczajowego.
Element zewnętrzny to zwyczaj, który polega na tym, iż pewien, odpowiednio szeroki krąg ludzki dłuższy czas przestrzega pewnego sposobu postępowania. Pod pojęciem „przestrzeganie” rozumiane jest stosowanie pewnego postępowania z mniej lub bardziej wyraźnym poczuciem, że czyni się dzięki temu zadość zasadzie, iż „tak czynią wszyscy”.
Element wewnętrzny to opinio necessitatis seu opinio Iris, prawne przekonanie, że dana reguła jest prawem, a więc przekonanie o prawnej powinności jej przestrzegania i płynących stąd skutkach.
Prawo precedensowe – dotyczy wyspiarzy. W Polsce jest tak że szukamy odpowiedzi w przepisach w razie jakiego kol wiek problemu. W Anglii nie ma przepisów. W Anglii są precedensy – polegają na tym że nie ma nic; Ratio decidendi – reguła podstawowa; Obiter dica – inne okoliczności, podobne. Im więcej będzie takich spraw tym dłużej utrzyma się reguła podstawowa, tym precedens jest starszy, a im starszy tym lepszy. Dlatego długie precedensy w Anglii są lepsze.
Systemy prawa precedensowego (common law), obowiązującego przede wszystkim w państwach anglosaskich. Regułą tam jest prawotwórcza działalność sądów.
Sędzia, wydając rozstrzygnięcie w danej sprawie, ma obowiązek oparcia swego orzeczenia na orzeczeniach, jakie zostały wydane poprzednio w sprawach podobnych. Orzeczenia sądowe nie mają za zadanie tworzenia czy formułowania abstrakcyjnych reguł postępowania, lecz są wydawane w celu rozstrzygnięcia konkretnej sprawy.
Cechą systemu precedensowego jest zasada stałości decyzji (stare deisis). Przyjmuje się że upływ czasu zwiększa autorytet orzeczenia i im precedens starszy, tym lepszy, przy czym sędzia nie może pominąć żadnego z dotychczasowych orzeczeń, każde bowiem zasługuje na staranne rozważenie.
Zasada stare deisis nie odnosi się do całego orzeczenia, lecz tylko do rationis desidendi. Elementy istotne jedynie w danej sprawie (obiter dicta) nie mają doniosłości prejudycjalnej.
Moc wiążącą ma wyłącznie ratio decidendi. „Kiedy się mówi, że sąd jest związany decyzją, to oznacza, że sędzia ma obowiązek stosować określoną ratio decidendi do faktów rozpoznawanej przez siebie sprawy, jeżeli nie istnieje prawnie istotna różnica między tymi faktami i faktami, do których była ona stosowana w poprzedniej sprawie.
Zgodnie z doktryną stare deisis sąd, rozstrzygając jakąś sprawę, jest związany precedensową decyzją sądu hierarchicznie wyższego, natomiast sądy apelacyjne – swoimi wcześniejszymi decyzjami. Tak więc sądy niższej instancji są związane orzeczeniami wydanymi przez sądy instancji wyższej, w pewnych przypadkach – orzeczeniami sądów hierarchicznie równorzędnych, sądy zaś instancji wyższych nie są związane orzeczeniami sądów niższych instancji
Czasami są dochodzi do wniosku, że istnieją znaczne różnice między faktami rozpoznawanej sprawy a faktami, na podstawie których wydano precedensową decyzję. Odróżnienie tych drówch rodzajów faktów (tzw. distinguishing) pozwala na ukształtowanie się nowego precedensu, jeżeli to nowe orzeczenie, odbiegające od dotychczasowych, utrzyma się w toku instancji. Cechą charakterystyczną systemów common law stanowi brak oficjalnie wydawanych zbiorów orzeczeń. Orzeczenia są publikowane w wydawnictwach prywatnych i półoficjalnych (tzw. law report).