BIOSFERA ZIEMI

Biosfera to jedna ze sfer Ziemi, jest ściśle związana z innymi

sferami- obejmuje tę ich część , w której żyją wszystkie organizmy.

Oświetlenie i klimat zmieniające się wraz z szerokością geograficzną

są najważniejszymi czynnikami przestrzennego zróżnicowania roślinności

w skali globu. To zróżnicowanie ma więc charakter strefowy. W każdej strefie

wykształciła się więc inna , charakterystyczna formacja roślinna. W górach

odpowiednikiem stref klimatyczno- roślinnych są piętra klimatyczno- roślinne.

FORMACJE ROŚLINNE:

• Strefa klimatów okołobiegunowych – na półkuli północnej

główną formacją jest bezdrzewna tundra (m.in. mchy, porosty

, krzewinki), na półkuli południowej, ze względu na bardziej oceaniczne

cechy klimatu – roślinność subantarktyczna i antarktyczna (m.in. niskie rośliny

kwiatowe, wrzosy, a także mchy i porosty). Południową strefę przejściową

tworzy lasotundra z pojedynczymi drzewami.

• Strefa klimatów umiarkowanych chłodnych – typową formacją roślinną jest

tajga- lasy iglaste o różnym składzie gatunkowym zależnym od warunków środowiska

abiotycznego oraz dobrym przystosowaniu do długich zim i krótkiego lata (wysokie i

sprężyste pnie drzew odporne na wiatry, pochyłe gałęzie zdolne utrzymać ciężar

śniegu, płytkie rozrastające się na boki korzenie czerpiące wodę z rozmarzającej

latem przypowierzchniowej warstwy gleby).

• Strefa klimatów umiarkowanych ciepłych, klimat wilgotny z wyraźnie

wyodrębnionymi porami roku – główna formacja roślinna to lasy mieszane

i liściaste (zrzucające liście na zimę). Lasy te mają trójwarstwową budowę (runo

i drzewostan) oraz zróżnicowany skład gatunkowy, zależny od warunków lokalnych.

• Strefa klimatów umiarkowanych ciepłych, klimat o cechach kontynentalnych –

przeważa step- bezdrzewna formacja trawiasto-zielna. Na Nizinie Węgierskiej

nosi nazwę puszta, na Wielkich Równinach w Ameryce Północnej jest zwany prerią,

w Urugwaju i Argentynie- pampą. Na znacznym obszarze stepu wykształciły się żyzne

gleby (czarnoziemy), obecnie zajęte pod uprawę.

• Strefa klimatów podzwrotnikowych, klimat śródziemnomorski z opadami

w zimie- typową formacją jest roślinność śródziemnomorska- zawsze zielone,

twardolistne lasy i zarośla (twarde liście pozwalają roślinom przetrwać deficyt

opadów w okresie letnim). W wielu miejscach roślinność wtórna: w basenie

Morza Śródziemnego- makia, a w Ameryce Północnej- chaparral.

• Strefa klimatów podzwrotnikowych i zwrotnikowych o deficycie opadów-

typowa bardzo uboga roślinność pustyń i półpustyń składa się z kserofitów-

przystosowanych do życia w suchych miejscach (sukulentów- gromadzących

wodę w liściach lub łodygach- oraz suchorośli, roślin o sztywnych, ciernistych

pędach z małymi liśćmi), a na pustyniach azjatyckich- z traw i turzyc. Po opadach

pojawia się roślinność efemeryczna. Bujniejsza roślinność występuje jedynie w miejscach

płytkiego zalegania wód gruntowych.

• Strefa klimatów zwrotnikowych i klimat podrównikowy z porą deszczową

Typowe formacje roślinne:

• Trawiasta sawanna z nielicznymi drzewami (akacje, baobaby, palmy), roślinami

gruboszowatymi i ciernistymi krzewami, na Wyżynie Brazylijskiej zwana campos, na Nizinie Orinoko i

Wyżynie Gujańskiej – llanos;

• Lasy galeriowe- w dolinach zalewowych, lasy parkowe- na granicy między lasem równikowym a sawanną;

• Busz- widne lasy i zarośla zrzucające liście w porze suchej, w Ameryce Pd. Zwane caatinga, w Australii-

scrub, w Afryce lokalnie- miombo;

• Lasy monsunowe- na najbardziej wilgotnych obszarach.

• Strefa klimatów równikowych, klimat wybitnie wilgotny- typową formacją jest wilgotny

las równikowy (w Ameryce Pd – selva) o najwyższej na świecie różnorodności biologicznej.

Cechuje go warstwowa struktura. Nad warstwą koron górują pojedyncze drzewa o wysokości

do 80m., w środkowej warstwie rosną krzewy i pnącza (liany), a na zacienionym

dnie królują drobne glony, mchy, porosty i krzewinki tolerujące deficyt światła. Na drzewach rosną epifity.