Ćwiczenia 10 – 20.01.2016
OPERACJE USŁUGOWE
RACHUNEK BANKOWY jest rachunkiem prowadzonym przez bank w celu rejestracji wkładów pieniężnych klientów, udzielanych im kredytów i przeprowadzanych za jego pośrednictwem bankowych rozliczeń pieniężnych. Banki polskie prowadzą rachunki dla osób prawnych i fizycznych.
W polskiej praktyce rachunek bankowy ma charakter instytucjonalny, wynikający z prawa bankowego i Kodeks cywilnego. Na ich podstawie banki opracowują wewnętrzne regulaminy szczegółowo określające stosunki między klientem a bankiem, dotyczące prowadzenia rachunku bankowego. Przed zawarciem umowy rachunku bankowego bank ma obowiązek zapoznać klienta z odpowiednim regulaminem.
Stosunki między posiadaczem rachunku bankowego a bankiem mają charakter cywilnoprawny, a obie strony umowy rachunku bankowego są równorzędnymi partnerami. Klient ma całkowitą swobodę wyboru banku, w którym zamierza otworzyć rachunek i może korzystać z usług więcej niż jednego banku.
Zawierając umowę bank zobowiązuje się do przechowywania środków pieniężnych właściciela rachunku oraz do wykonywania zleconych mu operacji pieniężnych. Banki zobowiązane są do realizowania zleceń płatniczych bez zbędnej zwłoki lub w terminach przewidzianych umową rachunku bankowego.
Umowa zawierana jest na czas nieoznaczony lub oznaczony. Rozwiązanie umowy na czas nieoznaczony może nastąpić w dowolnym terminie na skutek wypowiedzenia przez każdą ze stron. Jednakże bank może wypowiedzieć umowę tylko z ważnych powodów. Odmowa wykonania zlecenia posiadacza rachunku przez bank może nastąpić tylko w sytuacji przewidzianej prawem lub innymi umowami (np. o kredyt). Bank wtenczas ponosi odpowiedzialność za skutki niewykonania lub nienależytego wykonania umowy względem posiadacza rachunku.
Podmioty gospodarcze od 1994 roku, pod groźbą grzywny mają obowiązek gromadzenia swoich środków pieniężnych na rachunkach bankowych oraz przeprowadzania rozliczeń bezgotówkowych i zawiadomienia o tym właściwego urzędu skarbowego. Ma to na celu zwalczanie nielegalnych i nieopodatkowanych obrotów handlowych. Osoby fizyczne nie podlegają tym rygorom.
rachunków bankowych:
Bieżące,
Pomocnicze,
Lokat terminowych.
Dla osób fizycznych banki prowadzą:
Rachunki oszczędnościowe,
Rachunki oszczędnościowo-rozliczeniowe,
Rachunki czekowe,
Rachunki bieżące.
RACHUNKI BIEŻĄCE
Służą do gromadzenia środków oraz przeprowadzania rozliczeń pieniężnych. Rachunek bieżący jest równocześnie rachunkiem czekowym od chwili wydania posiadaczowi książeczki czekowej. Rachunki bieżące mają podstawowe znaczenie dla podmiotów gospodarczych. Wpływają na nie należności od odbiorców za sprzedawane towary i świadczone usługi, podejmowane są z nich środki na wypłatę wynagrodzeń, pokrywane zobowiązania wobec dostawców, podatki, opłaty itp.
W ramach rachunku bieżącego mogą być udzielane kredyty. Zadłużenie występuje w postaci salda debetowego (ujemnego) rachunku bieżącego kredytobiorcy. Powstaje ono w wyniku dyspozycji płatniczych realizowanych w ciężar tego rachunku. Wpłaty na rachunek bieżący zmniejszają zadłużenie.
Większość banków (z wyjątkiem banków spółdzielczych) posiada rachunki bieżące w NBP, na których przeprowadzane są operacje wynikające z rozrachunków międzyoddziałowych i międzybankowych, operacje na międzybankowym rynku pieniężnym, operacje zasilania przez NBP w banknoty i monety oraz sprzedaży i zakupu papierów wartościowych w NBP. Na rachunku bieżącym banku w NBP nie może powstać saldo debetowe.
Rachunek bieżący urzędów skarbowych, jednostek budżetowych oraz zakładów budżetowych prowadzą oddziały NBP i innych banków w ramach obsługi budżetu państwa. Rachunki urzędów skarbowych służą tylko do gromadzenia wpływów budżetowych i nie mogą z nich być dokonywane wypłaty.
Służy do przeprowadzania przez jego posiadacza rozliczeń w innych bankach. otwarcie rachunku pomocniczego nie wymaga zgody banku prowadzącego rachunek bieżący. Operacje dokonywane za pośrednictwem tego rachunku zazwyczaj ograniczają się do ściśle określonych celów np. wypłaty wynagrodzeń, rejestrowania transakcji z innymi bankami (co jednak nie jest regułą)
Służą gromadzeniu czasowo wolnych środków, które posiadacz rachunku przechowuje w banku przez okres określony w umowie np. kilkumiesięczny, kilkuletni. Korzystają z nich zazwyczaj jednostki gospodarcze, które nie korzystają z pomocy kredytowej banku, a wręcz przeciwnie posiadają nadwyżki płynnych środków, które chcą ulokować na wyższy procent. Wkłady terminowe są bowiem wyżej oprocentowane od wkładów na rachunkach bieżących. Na tych wyżej oprocentowanych rachunkach mogą być gromadzone także różne fundusze o specjalnym przeznaczeniu.
RACHUNKI OSZCZĘDNOŚCIOWE
Banki otwierają rachunki oszczędnościowe osobom fizycznym i szkolnym kasom oszczędności w celu gromadzenia przez nie wkładów oszczędnościowych w złotych i walutach obcych. Dowodem zawarcia umowy rachunku oszczędnościowego może być książeczka oszczędnościowa lub inny dokument, ale zawsze w ich treści należy użyć wyrazu „oszczędnościowy”. Rachunki oszczędnościowe mogą być awista lub terminowe, ale najczęściej są prowadzone jako rachunki oszczędnościowo-rozliczeniowe, mogą być wspólne i dla małoletnich. Wpłaty i wypłaty mogą być dokonywane w gotówce lub bezgotówkowo, przy czym jego właściciel może dysponować wkładem osobiście lub przez pełnomocnika. Oprocentowanie rachunku oszczędnościowego może być stałe lub zmienne, w wysokości określonej umową o prowadzenie rachunku. Na rachunku oszczędnościowym nie powinny być dokonywane operacje dotyczące działalności gospodarczej właściciela rachunku. Wkłady gromadzone na tych rachunkach są w określonych granicach wolne od zajęcia na podstawie tytułów wykonawczych i są gwarantowane przez BFG, niektóre, określone prawem bankowym rodzaje wkładów są gwarantowane przez skarb państwa. Bank jest obowiązany wypłacić po śmierci wkładcy z jego rachunku oszczędnościowego kwotę pokrywającą koszty zwyczajowego pogrzebu osobie, która udokumentuje poniesienie wydatków. Wkładca może zlecić bankowi wypłacenie bez postępowania spadkowego po jego śmierci najbliższym krewnym ustawowo określonej kwoty.
RACHUNEK OSZCZĘDNOŚCIOWO - ROZLICZENIOWY
Zwykle zwany kontem osobistym. Jest rodzajem rachunku oszczędnościowego. Banki otwierają je osobom fizycznym, które zobowiązują się do przekazywania na ten rachunek swoich stałych przychodów pochodzących z wynagrodzeń, rent i emerytur itp. Służy do gromadzenia wkładów oszczędnościowych i przeprowadzania rozliczeń pieniężnych posiadacza z wyłączeniem rozliczeń z tytułu działalności gospodarczej. Posiadacz rachunku lub jego pełnomocnik może dysponować saldem rachunku, wywołując powstawanie salda debetowego, a także może korzystać w tym rachunku z przyznanego kredytu. Oddział banku może wykonywać stałe zlecenia płatnicze o charakterze periodycznym, np. opłaty telefoniczne, czynsze. Niektóre banki przyjmują zlecenia dokonania wypłat z tych rachunków za pośrednictwem bankomatów lub dokonują rozliczeń krajowych przeprowadzanych za pomocą kart płatniczych. Rachunek oszczędnościowo-rozliczeniowy jest w zasadzie rachunkiem awista, ale w niektórych bankach można blokować na subkontach tego rachunku kwoty stanowiące wkład terminowy.
INNE RODZAJE RACHUNKÓW
Rachunki skonsolidowane – zwane też rachunkiem koncentrycznym lub zintegrowanym. Jest to rodzaj rachunku bankowego przystosowany do potrzeb podmiotów gospodarczych o rozbudowanej sieci placówek. Jest to rachunek zbiorczy, na który automatycznie są przelewane środki z rachunków bankowych wskazanych placówek; możliwe jest pozostawianie na tych rachunkach określonego salda, a przelewanie nadwyżek na rachunek skonsolidowany (są one uzupełnieniem rachunków podstawowych bieżących i pomocniczych).
Rachunki „Escrow” - są to rachunki wspólne z innym podmiotem lub innymi podmiotami, służące do przechowywania środków pieniężnych oraz do przeprowadzania rozliczeń pieniężnych stosownie do zasad określonych w umowie.
Rachunki wspólne – uprawniające do dysponowania saldem rachunku przez współposiadaczy.
Rachunki walutowe – służą do przechowywania środków pieniężnych w walutach obcych. Najczęściej są to waluty wymienialne zwłaszcza dolary amerykańskie (USD), marki niemieckie (DM), franki francuskie (FRF), franki szwajcarskie (CHF) i funty brytyjskie (GBP). Na rachunkach walutowych „A” mogą gromadzić swoje oszczędności fizyczne osoby krajowe, stale mieszkających w Polsce, zaś rachunki walutowe „C” prowadzone są dla osób zagranicznych ( osób fizycznych mających stałe miejsce zamieszkania za granicą, osoby prawne, jednostki organizacyjne nie posiadające osobowości prawnej, mające siedzibę za granicą).
Rachunki zastrzeżone – służą do gromadzenie środków oraz przeprowadzania rozliczeń pieniężnych w walutach obcych. Rachunek zastrzeżony prowadzony jest dla osoby krajowej, dla której osoba zagraniczna dokonuje wpłat walut obcych pochodzących z tytułów upoważniających do transferu walut obcych za granicę. Zastrzeżenie polega na tym, że osoba krajowa może dysponować tymi środkami po spełnieniu warunków ustalonych przez zastrzegającego (osobę zagraniczną). Do tego momentu osoba krajowa może dysponować środkami zgromadzonymi na rachunku zastrzeżonym jedynie w imieniu i na rachunek zastrzegającego. Z rachunku zastrzeżonego mogą być dokonywane wypłaty, na rzecz osoby będącej właścicielem rachunku - osoby krajowej, za wykonane świadczenia na rzecz zastrzegającego.
Rachunki zagraniczne wolne – rachunki prowadzone przez bank krajowy dla osoby zagranicznej. Na tym rachunku osoby zagraniczna może gromadzić waluty obce oraz złote otrzymane od osób krajowych za importowane przez nie towary i usługi. Z rachunku zagranicznego wolnego osoba zagraniczna może opłacać zobowiązania wobec osób krajowych za otrzymane (importowane) z Polski towary i usługi. Instytucja rachunku zagranicznego wolnego umożliwia włączenie za jego pośrednictwem waluty polskiej do rozliczeń zagranicznych.
Rachunki kredytowe – służące do ewidencjonowania stopnia wykorzystania i spłaty kredytu. Wykorzystanie kredytu (obciążenie rachunku) może polegać na przelaniu jego kwoty z rachunku kredytu na rachunek bieżący kredytobiorcy (uznanie rachunku bankowego), albo na dokonaniu wypłaty bezgotówkowej, rzadziej gotówkowej, bezpośrednio z rachunku kredytu. Wykorzystanie kredytu może nastąpić jednorazowo lub w transzach kredytu, zawsze jednak w granicach umownego limitu kredytu. Spłata kredytu następuje przez jednorazowe uznanie rachunku kredytu lub w umownych ratach spłat.
Rachunki depozytowe – nazywane także inwestycyjnymi, otwierają bankowe biura maklerskie posiadaczom papierów wartościowych. Konieczność posiadania rachunku depozytowego wynika z przyjętej w Polsce metody posługiwania się papierami wartościowymi. Nabywca nie posiada ich w postaci materialnej, lecz w postaci świadectwa depozytowego, będącego dowodem ich posiadania. Na rachunku depozytowym papierów wartościowych ewidencjonuje się nabyte przez klienta papiery wartościowe oraz transakcje kupna i sprzedaży tych walorów. Dla tych rachunków bank równolegle prowadzi rachunek depozytu pieniężnego, służący gromadzeniu środków przeznaczonych na finansowanie obrotu papierami wartościowymi. Rachunek ten jest otwierany automatycznie z chwilą otwarcia rachunku depozytowego papierów wartościowych. Zapisy dokonywane są w momencie wniesienia wpłaty lub dywidendy, czy zasilenia rachunku środkami pochodzącymi ze sprzedaży papierów wartościowych klienta. Z tego rachunku dokonuje się wypłat na zakup papierów wartościowych, pokrywa prowizje maklerskie oraz różne opłaty i koszty. Właściciel może wycofać z tego rachunku pieniądze, gdy podejmuje zyski lub zmniejsza lokaty w papierach wartościowych.
Rachunki NOSTRO – jest to rachunek, jaki dany bank posiada w innym banku w kraju lub za granicą. Bank który prowadzi taki rachunek nosi nazwę korespondenta.
Rachunki LORO – jest to rachunek, jaki dany bank otworzył i prowadzi w swoich księgach dla innego banku.
POLECENIE PRZELEWU (PRZELEW) – jedna z form pieniężnych rozliczeń bezgotówkowych. Polega na wydaniu dostawcy usług płatniczych (na przykład bankowi) dyspozycji przekazania określonej kwoty z rachunku płatniczego lub rachunku bankowego płatnika na wskazany przez niego inny rachunek płatniczy odbiorcy (beneficjenta) . Warunkiem przyjęcia przez dostawcę usług płatniczych polecenia przelewu jest posiadanie przez płatnika na rachunku wystarczającej kwoty pieniędzy.
Polecenie przelewu zleca się, podając następujące dane:
nazwę odbiorcy przelewu
(osoby fizycznej, osoby prawnej, jednostki organizacyjnej nieposiadającej osobowości prawnej)
numer rachunku odbiorcy (w Polsce jest to numer 26-cyfrowy)
kwotę do przelania
walutę przelewu
numer rachunku zlecającego (w Polsce jest to numer 26-cyfrowy)
nazwę zlecającego przelew przelewu
(osoby fizycznej, osoby prawnej, jednostki organizacyjnej nieposiadającej osobowości prawnej)
tytuł zobowiązania (informację, z jakiego powodu przelew jest realizowany, np. zapłata za fakturę numer ...)
datę przelewu
podpis i pieczęć (w wersji papierowej).
Dyspozycja polecenia przelewu może być złożona, między innymi, w formie:
wystandaryzowanego dokumentu papierowego za pomocą systemu bankowości elektronicznej,
systemu IVR (telefonicznie) ,
z wykorzystaniem aplikacji dostosowanej do urządzeń mobilnych, w zależności od oferty dostawcy usług płatniczych.
POLECENIE ZAPŁATY jest prostą, bezpieczną i szybką formą regulowania płatności. To instrument płatniczy, polegający na automatycznym obciążaniu naszego rachunku kwotami zobowiązań wobec wierzyciela za dostarczane produkty lub świadczone usługi (opłaty za światło i gaz, czynsz, usługi telekomunikacyjne, itp.). Aktywną stroną w procesie rozliczeń produktu jest Wierzyciel (Klient Banku), który - za pośrednictwem systemu bankowości elektronicznej - przesyła do Banku instrukcję obciążenia rachunku dłużnika. Rola dłużnika ogranicza się wyłącznie do wyrażenia jednorazowej zgody na obciążanie swojego rachunku.
Przeprowadzanie rozliczeń w tej formie wymaga, aby zarówno płatnik, jak i odbiorca posiadali rachunki w bankach, które zawarły porozumienie o stosowaniu polecenia zapłaty, a płatnik wyraził zgodę na obciążanie jego rachunku w tej formie. Zgodę tę może w każdym czasie wycofać. W przeciwieństwie do polecenia przelewu stroną inicjującą jest odbiorca. Uznanie rachunku odbiorcy następuje po uzyskaniu środków przez jego bank od banku płatnika, wystarczających do pokrycia dyspozycji.
Podstawą prawną polecenia zapłaty jest ustawa o usługach płatniczych, ustawa prawo bankowe oraz porozumienie międzybankowe w sprawie stosowania polecenia zapłaty z dnia 1 czerwca 1998 r.
Ograniczenia wynikające z uregulowań prawnych:
rozliczane mogą być jedynie płatności w złotych polskich,
płatnik może odwołać zrealizowaną transakcję polecenia zapłaty:
56 dni kalendarzowych w przypadku, gdy dłużnikiem jest osoba fizyczna nie wykonująca działalności gospodarczej;
5 dni roboczych – w przypadku pozostałych podmiotów;
płatnik może czasowo zablokować (a w późniejszym czasie przywrócić) realizację poleceń zapłaty dla określonego odbiorcy bez wycofywania zgody.
Jakie są różnice pomiędzy Poleceniem Zapłaty, a zleceniem stałym?
Polecenie Zapłaty jest transakcją inicjowaną przez odbiorcę, a zlecenie stałe to w istocie przelew wykonywany przez bank. Przy korzystaniu ze zlecenia stałego istnieje ryzyko opóźnienia wykonania przelewu. Natomiast po uruchomieniu Polecenia Zapłaty, to odbiorca realizuje transakcję w dniu płatności i on pilnuje terminu.
W przypadku wykonywania zlecenia stałego, istnieje dodatkowo ryzyko popełnienia błędu podczas ręcznego wprowadzania danych dotyczących płatności. Polecenie Zapłaty pozwala wyeliminować ten problem, gdyż transakcja przesyłana jest elektronicznie.
AKREDYTYWA jest instrumentem ułatwiającym bezgotówkowe rozliczenie międzynarodowych transakcji handlowych. Akredytywa jest to pisemne zobowiązanie banku importera do wypłacenia wskazanemu beneficjentowi (eksporterowi) określonej kwoty pieniężnej w ustalonym terminie, pod warunkiem dostarczenia do banku pośredniczącego przez beneficjenta dokumentów, które odpowiadają wymogom akredytywy.
Akredytywa otwierana jest przez bank na zlecenie importera. Importer zleca otworzenie akredytywy w celu zapewnienia zapłaty eksporterowi za dostawę dóbr bądź usług. Płatność za wysłanie dóbr lub wykonanie usług jest wypłacana eksporterowi z chwilą okazania przez niego bankowi odpowiednich dokumentów transportowych stwierdzających wywiązanie się z kontraktu handlowego. Prezentacja dokumentów w banku jest istotnym wymogiem zawartym w umowie akredytywy. Ważna jest także konieczność okazania dokumentów w ustalonym terminie, który jest zarazem terminem ważności akredytywy.
Podmioty akredytywy:
Zleceniodawca (importer) jest to podmiot gospodarczy, który występuje do swojego banku o zobowiązanie się do dokonania płatności beneficjentowi akredytywy określonej kwoty pieniężnej w ustalonym czasie pod warunkiem okazania przez niego uzgodnionych dokumentów stanowiących wymóg akredytywy. Importer zleca swojemu bankowi otwarcie akredytywy zapewniając jednocześnie pokrycie środków wypłaconych beneficjentowi wraz z ewentualnymi kosztami i prowizjami należnymi bankowi lub zabezpieczając tą płatność w formie, która została wcześniej uzgodniona. Należna eksporterowi płatność wynika z kontraktu handlowego zawartego pomiędzy importerem a eksporterem, jednak jest to odrębny stosunek umowny niezwiązany bezpośrednio z akredytywą. Zleceniodawca nie jest także bezpośrednio stroną w umowie akredytywy, jednak z faktu zainicjowania otwarcia transakcji ma on prawo do dochodzenia od swojego banku pokrycia strat wynikłych z ewentualnych zaniechań banku.
Bank importera na wniosek zleceniodawcy otwiera akredytywę, w której samodzielnie zobowiązuje się do dokonania zapłaty eksporterowi pod warunkiem spełnienia przez niego w ustalonym terminie wymogów akredytywy. Zobowiązanie banku sprowadza się do obowiązku zapłaty za okazane dokumenty kwoty środków pieniężnych zawartej w umowie akredytywy. Przebieg transakcji handlowej nie jest kontrolowany przez bank, decyzja o wypłaceniu środków pieniężnych oparta jest bowiem wyłącznie na podstawie okazanych przez eksportera dokumentów.
Beneficjent (eksporter) jest to podmiot gospodarczy, który sprzedaje importerowi dobra lub usługi. Na rzecz eksportera otwierana jest akredytywa, jednak nie ma on żadnych zobowiązań z nią związanych, bowiem dostawa towarów wynika z odrębnej umowy, którą jest kontrakt handlowy zawarty pomiędzy importerem a eksporterem. Spłata wierzytelności eksportera następuje z chwilą spełnienia przez niego warunków akredytywy, czyli dostarczenia do banku pośredniczącego uzgodnionych dokumentów, które potwierdzają wywiązanie się z kontraktu handlowego. Eksporter ma prawo zażądać tej zapłaty po spełnieniu wymogów akredytywy, czyli po złożeniu w terminie dokumentów, z których wynika, że świadczenie eksportera wobec importera zostało wykonane.
Bank pośredniczący (bank eksportera) w transakcji akredytywy może spełniać różne role:
Awizowanie akredytywy(zakomunikowanie eksporterowi faktu otwarcia akredytywy) - bank eksportera jest w tej sytuacji jedynie pośrednikiem w korespondencji pomiędzy eksporterem a bankiem importera.
Bank pośredniczący działa, zatem jako przedstawiciel banku importera, co oznacza, że nie podejmuje on żadnych zobowiązań.
Negocjowanie dokumentów - bank eksportera jest w tym przypadku pośrednikiem pomiędzy eksporterem a bankiem importera. Do obowiązków banku pośredniczącego należy sprawdzenie zgodności dokumentów dostarczonych przez eksportera, jednak dalej działa on w imieniu banku importera.
Negocjowanie weksli/trat - bank eksportera jest w tej sytuacji bankiem awizującym akredytywy, zatem działając, jako pośrednik w korespondencji pomiędzy eksporterem a bankiem importera jest przedstawicielem tego ostatniego. Drugą rolę, jaką spełnia bank eksportera jest występowanie, jako nabywca weksli/trat zgodnie z prawem wekslowym.
Potwierdzenie akredytywy - bank eksportera w tej sytuacji samodzielnie podejmuje własne zobowiązanie na warunkach takich jak akredytywa oryginalna. Bank pośredniczący zobowiązuje się, zatem do dokonania we własnym imieniu płatności na rzecz eksportera po spełnieniu przez niego warunków akredytywy. Bank pośredniczący ma w związku z tym takie same obowiązki i uprawnienia w stosunku do eksportera, jak gdyby to on otworzył akredytywę. Rozliczenia pomiędzy bankiem importera a bankiem pośredniczącym reguluje odrębna umowa pomiędzy nimi zawarta.
Akredytywa jest wyjątkowo bezpiecznym instrumentem zabezpieczającym zarówno interesy importera jak i eksportera.
Chroni ona eksportera przed ryzykiem handlowym transakcji zabezpieczając płatność za dostawę. Importer otwierając akredytywę musi zdeponować w banku kwotę odpowiadającą wartości dokonywanego zakupu. Bank gwarantuje wypłatę tej kwoty eksporterowi pod warunkiem dostarczenia dokumentów wymienionych w umowie akredytywy.
Chroni ona importera, który nie dokonuje zapłaty do momentu ustalonego w akredytywie, czyli do momentu przekazania dokumentów, np. po inspekcji otrzymanej dostawy. Ryzyko otrzymania wadliwego towaru jest więc także ograniczone.
Z powodu opisanych powyżej korzyści, akredytywa wykorzystywana jest w przypadku handlu pomiędzy kontrahentami, którzy nie mają do siebie zaufania, lub w przypadku handlu z kontrahentem, który działa w kraju którego jurysdykcja utrudnia lub uniemożliwia lub czyni bardzo pracochłonną lub kosztowną skuteczną egzekucję długów.
Należy jednak zaznaczyć, że powyższe korzyści niosą ze sobą również minusy. Koszty akredytywy są znacznie wyższe niż w przypadku inkasa. Akredytywa także może nie zabezpieczać dostatecznie importera przed niewykonaniem kontraktu, jako że ma ona termin ważności i gdy on wygaśnie eksporter nie ponosi żadnych konsekwencji z tytułu niewywiązania się z umowy.
INKASO DOKUMENTOWE jest to warunkowa forma płatności stosowana w rozliczeniach z zagranicznymi kontrahentami. Przedmiotem inkasa są dokumenty handlowe potwierdzające dostawę towarów lub dokumenty finansowe (w postaci np. czeków lub weksli). Inkaso należy do najbardziej powszechnych form płatności w obrocie handlowym, ze względu na niskie koszty realizacji tej usługi, jednakże ze względu na uproszczoną dokumentację i ryzyko handlowe polecane jest bardziej do rozliczeń między zaufanymi kontrahentami.
Strony inkasa:
zleceniodawca (eksporter), składający w banku zlecenie inkasowe z załączonymi dokumentami towarowymi,
Bank zleceniodawcy przyjmujący od eksportera dokumenty i przesyłający je z własnym zleceniem inkasowym do zagranicznego banku inkasującego,
bank inkasujący (bank importera), będący bankiem płatnika w kraju płatnika, który wydaje mu dokumenty po zainkasowaniu należności lub spełnieniu przez płatnika innych warunków zawartych w zleceniu inkasowym,
płatnik (importer), wykupujący inkasowane dokumenty.
Rodzaje inkasa:
inkaso finansowe – przedmiotem inkasa finansowego są dokumenty finansowe, np. weksle lub inne podobne instrumenty, zabezpieczające należność eksportera. W tym przypadku czynnością, którą musi wykonać odbiorca aby uzyskać dokumenty, jest z reguły akceptacja weksla.
inkaso dokumentowe – przedmiotem inkasa dokumentowego są dokumenty handlowe (np. faktury, dokumenty transportowe, dokumenty stwierdzające tytuł własności, dokumenty ubezpieczeniowe itp.).
inkaso płatne z góry (a’vista) – w tym przypadku odbiorca, aby otrzymać dokumenty, musi opłacić należność
inkaso terminowe - w tym przypadku otrzymanie płatności za dokumenty odbywa się w określonym terminie po ich wydaniu. Z reguły, aby zabezpieczyć płatność, odbiorca musi zaakceptować weksel trasowany z określonym terminem płatności.
Poniższe nazewnictwo wykorzystywanie jest głównie w kontaktach danej strony transakcji inkasa z bankiem, który reprezentuje ją w konkretnej transakcji:
inkaso eksportowe – w sytuacji, gdy strona transakcji jest eksporterem, dana transakcja inkasa jest dla niej inkasem eksportowym.
inkaso importowe – w sytuacji, gdy strona transakcji jest importerem, dana transakcja inkasa jest dla niej inkasem importowym.
Korzyści dla eksportera:
pomoc Banku w uzyskaniu zapłaty,
możliwość dokonania dyskonta weksli we własnym banku,
możliwość wyboru banku inkasującego, który będzie żądał zapłaty od importera,
pewność, że importer nie wejdzie w posiadanie towaru przed wykupieniem dokumentów handlowych reprezentujących towar, zawierających komplet dokumentów (lub zaakceptowaniem traty - w przypadku inkasa akceptacyjnego).
Korzyści dla importera:
możliwość skorzystania z odroczenia płatności, nie wymaga angażowania z góry środków finansowych,
możliwość sprzedaży towaru przed terminem zapłaty po zaakceptowaniu traty terminowej,
możliwość podjęcia decyzji o zapłacie za dokumenty lub akceptacji traty na podstawie zaprezentowanych dokumentów,
możliwość sprzedaży towaru przed terminem zapłaty po zaakceptowaniu traty terminowej
GWARANCJA BANKOWA jest to pisemne zobowiązanie banku do zapłacenia określonej sumy pieniężnej beneficjentowi w przypadku, gdy zleceniodawca nie wypełni określonych w gwarancji zobowiązań. Z treści gwarancji wynika rodzaj i zakres zobowiązania oraz warunki, które muszą być spełnione, aby mogła nastąpić wypłata z gwarancji. Zobowiązanie to opiewa na określoną kwotę lub górną granicę kwoty, do wysokości której mogą nastąpić wypłaty z gwarancji. Gwarancja bankowa zabezpiecza zobowiązania umowne ściśle według jej treści. Znajduje ona zastosowanie zarówno w obrotach krajowych, jak i zagranicznych. Aby gwarancja była dla beneficjenta wiarygodna, powinna posiadać charakter nieodwołalny i bezwarunkowy.
Gwarancja bankowa jest umową, w której po stronie gwaranta może występować jedynie bank (stąd nazwa umowy). Natomiast beneficjentem gwarancji może być właściwie każdy podmiot. Ponadto, przy umowie gwarancji bankowej należy także zwrócić uwagę na stosunek zlecenia, łączący bank (gwaranta) oraz dłużnika, który jest zleceniodawcą gwarancji. Banki udzielają bowiem gwarancji jedynie na zlecenie.
W związku z ryzykiem związanym z wystawieniem gwarancji banki przed jej udzieleniem badają kondycję finansową i standing finansowy oraz dodatkowo żądają zabezpieczenia gwarancji (zabezpieczenie kredytu).
Gwarancja, w której gwarantem jest solidny bank, stanowi dla beneficjenta jeden z najpewniejszych sposobów zabezpieczenia się przed ryzykiem niewypłacalności dłużnika. Bank gwarant wykazuje udzieloną gwarancję jako zobowiązanie pozabilansowe w swoim sprawozdaniu finansowym. Gwarancja jest bowiem zobowiązaniem warunkowym, którego realizacja może, ale nie musi wystąpić. Zobowiązanie takie w momencie jego powstania nie wiąże się z faktycznym przepływem pieniądza, ale stwarza ryzyko wystąpienia takiego przepływu w przyszłości. Dopiero bowiem gdy beneficjent złoży roszczenie z gwarancji zgodne z jej warunkami, bank będzie musiał dokonać zapłaty z tytułu udzielonej wcześniej gwarancji i zobowiązanie pozabilansowe takiego banku przekształci się w faktyczny przepływ pieniądza, doprowadzając do zmian w jego bilansie (zmiana stanu środków pieniężnych).
Za udzielenie gwarancji banki pobierają prowizję, którą powinien zapłacić dłużnik na podstawie zawartej z bankiem umowy zlecenia udzielenia gwarancji. Wysokość prowizji banku uzależniona jest od wielu czynników i najczęściej stanowi procent od wartości sumy gwarancyjnej, którą bank zobowiązuje się zapłacić beneficjentowi gwarancji na wypadek niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązania przez dłużnika. Warto także wskazać, że skuteczność udzielenia gwarancji jest uzależniona od zachowania przez bank formy pisemnej. Niezachowanie tej formy będzie bowiem skutkować nieważnością umowy.
Beneficjentem mogą być osoby fizyczne posiadające pełną zdolność do czynności prawnej, osoby prawne, spółki prawa handlowego niebędące osobą prawną czy inne podmioty mające zdolność prawną i zdolność do czynności prawnych. Beneficjentem gwarancji nie może być spółka cywilna ani inny podmiot, który wspomnianych wyżej przymiotów prawnych nie posiada. Beneficjentem gwarancji mogą być natomiast wspólnicy spółki cywilnej.
Beneficjentem gwarancji może być także bank jeżeli gwarancja ma zabezpieczać
Gwarancja bankowa jest samodzielnym i nieakcesoryjnym zobowiązaniem banku, który ją wystawił. Bank odpowiada za to, że nie wystąpi zdarzenie objęte gwarancją. Zobowiązanie banku z gwarancji ma tzw. charakter abstrakcyjny to jest niezależny od przyczyny wystawienia gwarancji, czyli umowy jaką zawarli między sobą zleceniodawca i beneficjent gwarancji.
Poręczenie bankowe to pisemne zobowiązanie Banku do wykonania określonego świadczenia pieniężnego na rzecz Beneficjenta, po spełnieniu przez niego określonych w treści poręczenia warunków. W świetle prawa poręczenie jest umową, uregulowaną przepisami Kodeksu Cywilnego.
Umowa poręczenia – umowa cywilnoprawna, przez którą jedna strona – poręczyciel – zobowiązuje się wobec wierzyciela, że wykona zobowiązanie dłużnika, gdyby ten ostatni sam go nie wykonał (art. 876 § 1 k.c.).
CZEK
Ważność czeku jako dokumentu jest uwarunkowana zawarciem w nim wymaganych prawem elementów, którymi są(Zgodnie z ustawą Prawo czekowe, czek musi zawierać):
Nazwa „czek” w treści dokumentu(w języku jakim go wystawiono)
Bezwarunkowe polecenie zapłaty oznaczonej sumy pieniężnej (która musi być podana słownie)
Nazwisko (nazwę) trasata (osoby), który ma zapłacić,
Miejsce płatności
Datę i miejsce wystawienia
Podpis wystawcy czeku-trasanta.
Czek może być przedstawiony do zapłaty u trasata lub w innym banku . Jeśli w innym banku to zapłata następuje po uzyskaniu przez ten bank funduszy na opłacenie czeku, wówczas przyjęty jest on do inkasa.
Czek jako dokument zapłaty pieniężnej charakteryzują krótkie terminy ważności(określone ustawowo):
Wobiegu krajowym 10 dni
Wobiegu w europie 20 dni
W obiegu światowym 70 dni
Rodzaje czeków:
Sposób określania remitenta, czyli osoby uprawnionej do realizacji czeku
Imienne, czyli do realizacji przez wymienioną osobę
Na okaziciela , czyli płatne na rzecz każdej osoby która przedstawi czek w banku
Sposób realizacji czeku
Gotówkowy(zwykły kasowy). Stanowi dyspozycje wystawcy czeku (dłużnika) udzieloną bankowi (trasatowi) do obciążenia jego rachunku kwotą, na którą czek został wstawiony oraz wypłaty tej kwoty okazicielowi czeku lub osobie wskazanej na czeku może być przedstawiony do zapłaty bezpośrednio u trasata lub w innym banku.
Rozrachunkowy. Stanowi dyspozycje wystawcy czeku udzieloną trasatowi (bankowi) do obciążenia jego rachunku kwotą, na którą czek został wstawiony i uznania tą kwotą rachunku posiadacza czeku lub wskazanego wierzyciela.
Potwierdzony – na wniosek wystawcy czeku bank może go potwierdzić rezerwując jednocześnie na rachunku klienta odpowiednie fundusze na jego opłacenie .Potwierdzenie oznacza że czek ma pokrycie.
Czek zupełny – nie pisze się kwoty do jakiej potwierdza sie czek, bo jest ona na czeku. Taki czek ważny jest 10dni od wystawienia po tym terminie zwalniana jest blokada środków a czek nie zostanie zrealizowany.
Czek niezupełny(bez wypisanej kwoty)- w potwierdzeniu bank podaje maksymalną kwote do jakiej następuje potwierdzenie.
Bankierski- wystawiane są przez bank zagraniczny, który poleca innemu bankowi ( krajowemu) wypłacenie określonej kwoty osobie wskazanej na czeku.
Zakreślony –jest realizowany na rzecz stałego klienta lub innego banku
Miejsce wystawienie i płatności czeku
Miejscowy –płatne w miejscowości w której zostały wystawione
Zamiejscowy- zapłata poza miejscem zamieszkania
Rodzaj waluty
W walucie krajowej
W walucie zagranicznej
KARTY PŁATNICZE
Karta płatnicza – elektroniczny instrument płatniczy, stanowiący jedno z narzędzi zdalnego dostępu do pieniędzy zgromadzonych na rachunku bankowym. Pozwala ona na dokonywanie bezgotówkowych płatności za towary i usługi oraz dokonywanie transakcji w bankomacie, wpłatomacie, a także na odległość, tj. np. przez Internet lub telefon. Karty płatnicze mogą być wydawane przez banki, niebankowe instytucje finansowe lub takie podmioty, jak sieci handlowe, instytucje pośrednictwa finansowego, stacje paliw czy firmy telekomunikacyjne.
Karty płatnicze w podziale na rodzaje według sposobu rozliczania transakcji
Karty debetowe -Upoważniają do dysponowania środkami na rachunku do wysokości salda.Saldo rachunku jest pomniejszone przy każdej operacji z użyciem karty. Mogą być wydawane praktycznie bez żadnych ograniczeń, za ewentualne przekroczenie stanu środków na rachunku bank pobiera wysokie karne odsetki.
Karty kredytowe są to karty umożliwiające posiadaczowi skorzystanie z oferowanego przez bank limitu kredytowego. Zazwyczaj banki wyznaczają tzw. okres bezodsetkowy, w którym klient może dokonywać płatności, korzystając z nieoprocentowanego kredytu. Na okres bezodsetkowy składa się miesięczny okres rozliczeniowy (28-31 dni) i okres na spłatę zadłużenia bez odsetek (około 20-25 dni, w zależności od banku i rodzaju karty). Posiadanie karty kredytowej nie wiąże się z koniecznością otwarcia rachunku bieżącego w banku wydającym kartę kredytową.
Karty obciążeniowe (zwane również „charge”) pozwalają na korzystanie z przyznanego miesięcznego limitu kredytowego. Rachunek posiadacza karty obciążeniowej jest obciążany przez bank – z reguły raz w miesiącu – kwotą należności wykorzystania limitu kredytowego.
Karty płatnicze w podziale na rodzaje według technologii zapisu danych
karty wyposażone tylko w pasek magnetyczny,
karty z paskiem magnetycznym i mikroprocesorem (tzw. karty hybrydowe),
karty wyposażone tylko w mikroprocesor
karty wirtualne
Karty płatnicze zbliżeniowe
W systemie VISA karty zbliżeniowe to karty PayWave, natomiast w systemie MasterCard karty takie noszą nazwę PayPass. Transakcje zbliżeniowe są możliwe dzięki nowej technologii, która wykorzystuje umieszczony w karcie miniaturowy układ scalony oraz wbudowaną antenę radiową. Transakcje zbliżeniowe odbywają się bezstykowo (konieczne jest tylko zbliżenie karty do terminala), a przy płatnościach poniżej 50 zł nie jest wymagane podanie kodu PIN lub złożenie podpisu posiadacza karty.
LEASING
W ramach leasingu strona finansująca przekazuje klientowi prawo do korzystania z rzeczy na uzgodniony w umowie czas, w zamian za ustalone miesięczne raty leasingowe.
W zawieranych umowach leasingu możemy wyróżnić kilka podstawowych elementów kształtujących cenę usługi leasingowej:
Opłata wstępna (czynsz inicjalny) - jest to opłata uiszczana w momencie zawierania umowy leasingu stanowiąca część wartości leasingowej przedmiotu;
Prowizja (koszty manipulacyjne) - opłaty manipulacyjne mogą występować w celu pokrycia kosztów obsługi transakcji w ustalonej wielkości procentowej w stosunku do wartości leasingowanego środka trwałego. Należą również do opłat początkowych i często ich zapłata warunkuje odbiór przedmiotu leasingu;
Rata leasingowa (czynsz leasingowy) - jest to wyrażona w pieniądzu zapłata za użytkowanie przedmiotu leasingu. W praktyce mamy do czynienia z czynszami o stałej wysokości (annuitetowymi), malejącymi (degresywnymi) lub sezonowymi.
Raty degresywne charakteryzują się czynszami, które wraz z upływem czasu są o coraz mniejszej wartości. Natomiast harmonogram raty sezonowych odznacza się występowaniem w pewnym okresie np. grudzień, styczeń, luty każdego roku, wyższymi czynszami leasingowymi, co wynika z dostosowania harmonogramu rat leasingowych do specyfiki działalności firmy;
Opłata końcowa (wykup) - Typowym elementem umowy leasingu kapitałowego jest opłata końcowa, czyli cena sprzedaży przedmiotu leasingu po zakończeniu umowy. Najczęściej wykup ma charakter zobowiązania dla obu stron. W pewnych przypadkach leasingu operacyjnego istnieje jednak możliwość nie realizowania opcji wykupu przez korzystającego i dokonania zwrotu przedmiotu leasingu po okresie umowy;
Depozyt gwarancyjny – są to przeważnie miesięczne płatności nie podlegające fakturowaniu, przeznaczone na pokrycie ewentualnych zobowiązaąń korzystającego wynikających z umowy. Depozyt po zakończonej umowie jest zwracany klientowi lub zaliczany na poczet płatności ostatnich rat lub wysokiego wykupu (szczególnie w przypadku leasingu nieruchomości).
FAKTORNIG
Faktoring jest formą działalności finansowej, która polega na wykupie nieprzeterminowanych wierzytelności przedsiębiorstw należnych im od Odbiorców z tytułu dostaw towarów i usług, połączona z krótkoterminowym finansowaniem klientów oraz świadczeniem na ich rzecz usług związanych z zarządzaniem należnościami, monitorowaniem i dochodzeniem należności oraz przejęciem ryzyka niewypłacalności Odbiorców.
W ramach umowy faktoringowej występują trzy podmioty prawne:
faktorant - dostawca towarów lub usług, który dokonuje sprzedaży wierzytelności,
kontrahent - odbiorca towarów lub usług zobowiązany do zapłaty,
faktor - nabywca wierzytelność od faktoranta.
Instytucja faktoringowa nabywa od klienta nie przeterminowane należności
Klient otrzymuje gotówkę przed nadejściem terminu płatności faktur
Wypłata środków finansowych następuje maksymalnie w ciągu 2 dni od chwili dostarczenia faktury
Środki wypłacane są według indywidualnie przyznanego limitu, dostosowanego do potrzeb firmy.
Limit jest odnawialny w miarę spłacania wierzytelności przez Odbiorców i okazywania przez firmę nowych faktur do wykupienia
Faktor przejmuje obowiązki związane z administracją:
prowadzenie księgowości dłużników
obsługa wierzytelności
monitoring
raportowanie
Nadzorowanie terminów spłat wpływa na poprawę dyscypliny płatniczej Odbiorców
Faktor podejmuje się odzyskania spłaty wierzytelności po terminie.
Klient:
uzyskuje stały dostęp do gotówki
ma zdolność udzielenia Odbiorcom preferencyjnych terminów płatności
dysponuje środkami finansowymi na rozwój przedsiębiorstwa
Usługa faktoringowa:
obniża ryzyko handlowe transakcji
zabezpiecza firmę przed niewypłacalnością Odbiorców
chroni przed ryzykiem współpracy z nowymi, niesprawdzonymi Odbiorcami
przejmuje na siebie ryzyko wypłacalności Odbiorców (faktoring pełny)
Szybki dostęp do środków pieniężnych umożliwia Klientowi:
regulowanie zobowiązań w terminowym czasie
prowadzenie polityki zakupów za gotówkę z rabatem
inwestowanie w rozwój przedsiębiorstwa