Edukacja seksualna

PROGRAM ZAJĘĆ Z EDUKACJI SEKSUALNEJ

SZKOŁA PONADGIMNAZJALNA

Pedagogika szkolna z socjoterapią i terapią pedagogiczną

Gr. 1

Kinga Jóźwiak

Joanna Bartkowska

Spis treści:

1. Miejsce realizacji projektu i jego uczestnicy 3

2. Cele i zakładane osiągnięcia 6

3. Ramowy program spotkań 8

4. Ewaluacja projektu 9

5. Załączniki 10

6. Literatura 15

Miejsce realizacji projektu i jego uczestnicy

Miejsce realizacji projektu:

• Szkoła ponadgimnazjalna – uczniowie w wieku 16 – 19 lat

Charakterystyka okresu rozwojowego uczniów:

Adolescencja to okres intensywnych przemian biologicznych, psychicznych i społecznych człowieka, które z dzieciństwa prowadzą go w dorosłość. Okres ten, ze względu na dokonujące się przemiany (procesy i kryzys tożsamości), jest najtrudniejszym etapem w całym życiu człowieka. Czas trwania adolescencji określany bywa różnie, ale najczęściej przyjmuje się, że trwa od ok. 10–12 do 18–20 roku życia. Czasem nawet mówi się, że w przypadku młodzieży studiującej, ten czas trwa dłużej¹.

Wspierając się opracowaniem Ireny Obuchowskiej profesor psychologii Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu, autorki uznanych prac naukowych i publikacji książkowych – można powiedzieć, że okres adolescencji, okres życia pomiędzy dzieciństwem a dorosłością, dzieli się na dwie fazy: wczesną adolescencję (dorastanie) i późną adolescencję (młodzieńczość). Wczesna adolescencja jest czasem intensywnych przemian zarówno organizmu jak i psychiki; późna adolescencja jest czasem stabilizowania się zmian, wkraczania w szersze życie społeczne, kształtowanie się autonomii psychicznej. Fizjologiczne przemiany organizmu zmierzają ku osiągnięciu zdolności rozrodczych, przemiany psychiczne w kierunku osiągnięcia dojrzałej osobowości. Fizjologiczne dojrzewanie organizmu pociąga za sobą zmiany w obrazie własnej osoby oraz w spostrzeganiu dorastającego przez otoczenie. Intensywne zmiany zachodzą w sferze emocji – zwiększa się pobudzenie emocjonalne oraz chwiejność emocji. Dorastający przechodzą ze stadium operacji konkretnych do stadium operacji formalnych, które charakteryzuje się rozwojem logicznego i abstrakcyjnego myślenia. Wyzwala się krytycyzm dorastających w stosunku do osób dorosłych, jak również w stosunku do samych siebie. Zmieniają się interakcje z rodzicami, powstają konflikty, których głównym źródłem jest nieokreślony status dorastających – już nie są dziećmi, a jeszcze nie są dorosłymi. Wzrasta wpływ rówieśników dotyczący głównie sposobu spędzania wolnego czasu, wyglądu zewnętrznego i stylu bycia. Na ten okres przypada zazwyczaj również pierwsza miłość oraz pierwsze doświadczenia seksualne. W okresie tym znacznie poszerza się aktywność młodzieży, wskutek wchodzenia w nowe sytuacje i w nowe środowiska, nadal jednak jej głównym obszarem aktywności jest nauka szkolna. Krystalizowanie się tożsamości młodego człowieka często prowadzi do kryzysu tożsamości, którego pokonanie sprzyja dojrzewaniu osobowości².

Podsumowując to, co mówi się o dorastaniu (adolescencji)³:

1. okres dorastania to czas przygotowania do odpowiedzialnego wejścia w życie społeczne i efektywnego pełnienia różnorakich ról społecznych.

2. adolescencja to czas, w którym człowiek doświadcza określonych trudności, które Erik H. Erikson nazwał kryzysem tożsamości.

3. mówi się też, że dla młodzieży właściwy jest bunt, nazywany buntem dorastania, a przejawiający się w negacji, oporze, czyli w różnych formach przeciwstawiania się, kwestionowania tego, co dostrzega w świecie. Bunt jednak jest ważny dla zaznaczenia własnej odrębności i indywidualności.

3. jako główne zadanie wskazuje się konieczność: a) świadomego określenia siebie – kim jestem, b) dokonania wyboru i realizowania wartości, c) odrzucenia tych wartości, które uważane są za negatywne.

Rozwój seksualny – adolescencja:

Seksualność ucznia wiąże się na początku z identyfikacją własnej płci i zdolnością różnicowania zachowań adekwatnych dla dziewczynek i chłopców. W okresie adolescencji, ujmowanej z perspektywy fizjologicznej, nacisk kładzie się na zmiany w budowie i czynnościach ciała. Widoczne przeobrażenia w obrębie ciała osób dorastających są zazwyczaj dla nich i dla otoczenia pierwszymi sygnałami, że kończy się ich dzieciństwo, a rozpoczyna się dojrzewanie płciowe i uwypuklanie trzeciorzędowych cech płciowych, manifestujących się w wyglądzie, które czynią nastolatki zdolnymi do reprodukcji.

Na podłożu dojrzewania płciowego rozwija się potrzeba seksualna, która wyraża się stanem ogólnego pobudzenia i z czasem przyjmuje formę dążenia ku osobie płci przeciwnej. Potrzeba ta zaznacza się z większą siłą u chłopców niż dziewcząt. Chłopcy zaczynają przejawiać zainteresowanie sprawami seksualnymi, oglądają pisma erotyczne i oglądają filmy pornograficzne. W kontaktach wzajemnych dziewcząt i chłopców widoczne są początkowo nieporozumienia, uwarunkowane odmiennością zachowań obu grup. Dziewczynki szybciej dojrzewają emocjonalnie i umysłowo, natomiast chłopcy są hałaśliwi, niesforni, nie dbają o wygląd zewnętrzny. W tym czasie dominują przyjaźnie z rówieśnikiem tej samej płci. Przyjaźnie powstają na zasadzie podobieństwa psychicznego.

Nastolatki redukują poziom napięcia i zaspokajają popęd seksualny poprzez masturbację. Następny etap rozwoju psychoseksualnego to gwałtowne i zwykle krótkotrwałe obdarzanie uczuciem rówieśnika płci przeciwnej, czyli fascynacja. Rozluźnieniu ulegają związki z osobami tej samej płci i tworzą się przyjaźnie heteroseksualne. W okresie adolescencji pojawia się też pierwsza miłość, tzw. miłość szczenięca, dla której ważniejsze jest samo kochanie niż obiekt uczucia. Potem rodzi się miłość romantyczna, która idealizuje osobę obdarzaną uczuciem. Formą aktywności seksualnej w kontaktach rówieśników płci przeciwnej jest necking, polegający na pieszczeniu tylko górnej części ciała oraz petting, czyli pieszczoty miłosne obejmujące także narządy płciowe i prowadzący do przeżycia orgazmu, ale bez penetracji. Czas dorastania to gównie czas poznawania i oswajania się ze swoim ciałem oraz akceptacja własnej seksualności⁴.

Cele i zakładane osiągnięcia

Cele projektu:

• zwiększenie świadomości, co do własnej seksualności;

• wyposażenie uczniów w wiedzę na temat anatomii człowieka, różnic płciowych.

• wyposażenie uczniów w wiedzę pozwalającą uniknąć problemów związanych z prowadzeniem życia seksualnego;

• wyposażenie uczniów w wiedzę dotyczącą faz rozwoju psychoseksualnego człowieka ze szczególnym uwzględnieniem okresu adolescencji;

• uświadomienie uczniom potrzeby kształtowania tożsamości płciowej i ugruntowania wartości moralnych celem przygotowania się do podjęcia ról małżeńskich, rodzinnych i społecznych w życiu dorosłym;

• wyposażenie uczniów w wiedzę, przyczyniającą się do zmiany stereotypów utrudniających kobietom i mężczyznom osiąganie równych szans w życiu prywatnym i społecznym;

• kształtowanie u uczniów postawy szacunku dla osób odmiennej płci oraz wyrażania miłości odpowiednimi znakami;

• działania mające na celu zmianę stosunku do mniejszości seksualnych;

• wyposażenie uczniów w rzetelną wiedzę i sprostowanie błędnych informacji dotyczących seksu, docierających do młodych ludzi;

• zwiększenie świadomości uczniów, co do podjęcia ryzyka związanego z rozpoczęciem przedwczesnego współżycia płciowego;

• zwiększenie świadomości uczniów przed przemocą seksualną, molestowaniem i gwałtem;

• zwiększenie poczucia odpowiedzialności chłopców/ mężczyzn, za jakość i skutki związków seksualnych;

• kształtowanie postawy asertywności, mogącej przyczynić się do zapobiegania przemocy na tle seksualnym;

• wyposażenie młodzieży w rzetelną i pełną informację na temat antykoncepcji, w tym skuteczności, zalet i wad różnych metod;

• wyposażenie młodzieży w rzetelną informację na temat AIDS i sposobu uniknięcia zakażenia wirusem HIV oraz innych chorób przenoszonych drogą płciową;

• kształtowanie postawy asertywnej u młodzieży, z podkreśleniem prawa kobiety do decyzji w sprawach dotyczących seksu, także do odmowy w każdej sytuacji;

• kształtowanie zachowań i nawyków prozdrowotnych;

Ramowy program spotkań

1. Integracja grupy (1h)

2. Fazy rozwoju psychoseksualnego – charakterystyka fazy, w której znajdują się obecnie uczniowie (2h)

3. Rozwój ról płciowych/ socjalizacja płciowa (1h)

4. Relacje i więzi partnerskie – związki hetero – i homoseksualne (1h)

5. Media a świadomość młodzieży – zagrożenia (2h)

6. Antykoncepcja i inicjacja seksualna (2h)

7. Choroby przenoszone drogą płciową (1h)

8. HIV, AIDS (1h)

9. Tematy tabu: ciąża u nieletnich, aborcja (2h)

10. Ewaluacja (1h)

Ewaluacja projektu

Ewaluacja projektu obywa się poprzez obserwację uczestników projektu. Ostatnie spotkanie z grupą to przeprowadzenie quizu. Podobny zostaje przeprowadzony na początku cyklu spotkań. Porównanie wyników – ukazuje stopień osiągnięcia założonych celów.

Załączniki

Konspekty zajęć

Media a świadomość młodzieży – zagrożenia

Autor: K. Jóźwiak

Przebieg zajęć:

(tydzień przed planowanymi zajęciami, prowadzący prosi młodzież o zbieranie informacji dotyczących edukacji seksualnej zawartych w mediach: prosi o oglądanie reklam, zbieranie ulotek dotyczących tego zagadnienia, wycinków z gazet, a także o zabranie ze sobą, na kolejne zajęcia, czasopism młodzieżowych (Bravo, Dziewczyna, Popcorn itp.)

(zajęcie prowadzone w sposób warsztatowy – swobodne wypowiedzi uczniów. Nikt nie może być zmuszany do zabrania głosu w dyskusji. Zdanie każdego jest tak samo ważne! Brak krytyki ze strony prowadzącego – każdy problem powinien być rozstrzygnięty wspólnie na forum klasy.)

1. Prowadzący zajęcia prosi uczniów o zaprezentowanie przyniesionych ze sobą materiałów: wycinki z gazet, czasopisma młodzieżowe. Prosi uczniów o ustosunkowanie się do zgromadzonych materiałów:

• Czy treści, które prezentują rzeczywiście mogą być przydane?

• Czy zawierają istotne informacje, mogące zapobiec pewnym zjawiskom (ciąża u nieletnich itp.)?

• Jakich problemów dotyczą prezentowane materiały?

• Czy młodzież pisząca listy do psychologów w gazetach otrzymuje informacje przydatne, mające przełożenie na życie codzienne?

• Jaki jest stosunek młodzieży do takich odpowiedzi? Czy mają świadomość zagrożeń czyhających na nich w realnym środowisku?

• Czy odpowiedzi i problemy poruszane na łamach gazet przekładają się na życie przeciętnego nastolatka?

• Czy pisanie listów do redakcyjnych psychologów jest dobrym rozwiązaniem? Jakie inne sposoby możemy zaproponować osobie poszukującej odpowiedzi na nurtujące ją pytanie?

• Do kogo powinny zwrócić się osoby mające problem dotyczący życia intymnego? Gdzie szukać pomocy?

1. Po wysłuchaniu odpowiedzi na powyższe pytania, prowadzący dzieli uczniów na cztery zespoły. Każdemu z nich prezentuje list młodej dziewczyny do redakcji czasopisma młodzieżowego. Zadaniem uczniów jest próba odpowiedzi na list:

Listy:

1. KAROL, 18. Długo zastanawiałem się, aby napisać ten list do waszej redakcji, ale sądzę, że możecie mi pomóc rozwiązać mój problem. Otóż w wakacje poznałem pewną cudowną dziewczynę, Monikę. Jest w moim wieku i jest już doświadczona. Po tygodniu zaproponowała mi abyśmy zaczęli się kochać, ale ja się boje przed tym „pierwszym razem”. Mam pytanie – czy mój członek może utkwić w jej pochwie? I co mam zrobić i jak się zachować jeśli tak się stanie? Proszę o szybką odpowiedź, bo jeśli nadal będę bał się tego zrobić to ona przestanie mnie kochać.

2. DAGMARA, 14. Podobają mi się mężczyźni 30-letni a nawet starsi. I tylko tacy!!! Czy to normalne? A może ja jestem jakaś zboczona??

3. ANIA, 13. Zakochałam się w chłopaku ze szkoły. Nie byłoby to dziwne, gdyby nie fakt, że mijając się na korytarzu, obrzucamy się przezwiskami. On zaczyna, a mnie puszczają nerwy. Po chwili śmieje się do mnie i puszcza słodkie oczka. Myślę, że mu się podobam, ale boi się wyśmiania przez kumpli…

4. DAREK, 16. Może wyda się wam to dziwne, ale chodzę z trzynastoletnią dziewczyną. Bardzo się kochamy i mamy wiele wspólnych zainteresowań. Jestem w takim wieku, że chciałabym już współżyć. Kilka razy próbowałem zbliżyć się do Marty, ale ona wciąż tłumaczy, że nie ma ochoty. Myślę, że po prostu nie chce jeszcze rozpoczynać życia seksualnego. Nie rozumiem, dlaczego tak postępuje, zwłaszcza, że jest już dojrzała i ma miesiączkę. Nie chce jej rzucać dla innej dziewczyny, bo naprawdę ją kocham. Jak ją przekonać by chciała tego samego, co ja?

1. Uczniowie prezentują swoje propozycje odpowiedzi. Pozostałe grupy ustosunkowują się do usłyszanych słów, ewentualnie proponując inne rozwiązania określonej sytuacji.

2. Prowadzący zajęcia prosi uczniów o wypowiedź na temat:

• W jaki sposób ukazywane są kobiety i mężczyźni w reklamach, filmach?

• Czy akcentuje się cielesność?

• Jeśli tak to, u kogo bardziej – u kobiet czy mężczyzn?

• Dlaczego to się robi? Czy to dobrze czy źle?

• Jak powinniśmy podchodzić do tego typu reklam? Czy ukazują szacunek do własnego ciała?

1. Podsumowanie zajęć – prowadzący dzieli uczniów na dwie grupy. Jedna zbiera informacje dotyczące ukazania problemów związanych z edukacją seksualną zamieszczonych w gazetach, druga – zajmuje się zebraniem i spisaniem informacji dotyczących telewizji.

2. Prezentacja wyników pracy.

3. Zakończenie zajęć

Tematy tabu: ciąża u nieletnich, aborcja

Autorzy: J. Bartkowska

Przebieg zajęć:

(zajęcia prowadzone w sposób warsztatowy – każdy z uczniów ma możliwość swobodnego wypowiedzenia się na zaprezentowany na zajęciach temat. Osoby, które nie chcą wziąć udziału w dyskusji, nie powinny być zmuszane do wypowiedzenia swojego stanowiska w danej sprawie. Szanujemy zdanie innych!)

1. Początek zajęć – burza mózgów – prowadzący pyta uczniów – czym jest ciąża? Z jakimi konsekwencjami się wiąże? (swobodne wypowiedzi uczniów)

2. Młoda mama, młody tata – prowadzący zajęcia rozdaje uczniom kartki. Zwraca uwagę na aminowość zadania! Zadaje im pytania:

• Będziesz mamą, będziesz tatą:

• Jakie zmiany zajdą w twoim życiu?

• Jak powinno wyglądać twoje życie, aby zdecydować się na dziecko?

• Jestem w ciąży/ moja dziewczyna jest w ciąży – co dalej?

• Mam dziecko – z jakimi problemami muszę się zmierzyć?

Uczniowie zapisują swoje odpowiedzi. Po pewnym czasie, prowadzący prosi uczniów, aby oddali mu kartki. Prośbę kieruje do uczniów chętnych – kto nie chce, nie musi oddawać kartki nauczycielowi.

1. Po zebraniu kartek, nauczyciel dzieli tablicę na dwie części: po lewej stronie, przy pomocy magnesów, umieszcza kartki z odpowiedziami, mającymi wydźwięk pozytywny (zawarte treści ukazują pozytywny stosunek młodzieży do ciąży i wczesnego macierzyństwa); po prawej stronie – umieszcza kartki, mający wydźwięk negatywny – usunięcie ciąży, zerwanie kontaktów z partnerem/ partnerką itp.

2. Nauczyciel rozpoczyna debatę na tematy ujęte na kartkach w odpowiedziach młodzieży. Pisze na środku tablicy hasło „ciąża” – uczniowie, na podstawie wcześniejszych rozmów, starają się uzupełnić wspólnie z nauczycielem schemat, ustosunkowując się przy tym do tematu.

3. Podsumowanie: wyciągnięcie wniosków; wypowiedzi uczniów na temat świadomego planowania rodziny. Nauczyciel na tablicy zapisuje wypowiedzi uczniów – jakie konsekwencje niesie ze sobą posiadanie dziecka w młodym wieku?

4. Zakończenie zajęć.

Literatura

1. E. Wysocka, Poradnik „Kim jestem i kim mogę się stać” – niektóre problemy okresu dorastania związane z wyborem zawodu z serii „Wybór Zawodu”, MEN, Kraków 2011

2. Biuletyn szkolny nr 8/2010, http://www.zsnr1klobuck.nazwa.pl/szkola/8.pdf

3. Seksualność ucznia, http://parenting.pl/portal/seksualnosc-ucznia

---

1. E. Wysocka, Poradnik „Kim jestem i kim mogę się stać” – niektóre problemy okresu dorastania związane z wyborem zawodu z serii „Wybór Zawodu”, MEN, Kraków 2011, s. 17↩

2. Biuletyn szkolny nr 8/2010, http://www.zsnr1klobuck.nazwa.pl/szkola/8.pdf↩

3. E. Wysocka, Poradnik „Kim…, op. cit., s. 17 – 18↩

4. Seksualność ucznia, http://parenting.pl/portal/seksualnosc-ucznia↩