13.02.2013

20.02.2013

Zaliczenie 19.06 (9:00 – 11:00)

10 – 12 pytań

Literatura

Praca zbiorowa pod red. J. Pasławskiego; Wprowadzenie do kartografii; Warszawa 2006 lub 2010

Kartografia – nauka o mapach, metodach ich sporządzania i sposobach wykorzystania; to sztuka, nauka i technologia sporządzania map wraz z ich badaniem jako dokumentów naukowych i dzieł sztuki.

Kartografia wg podręcznika Pasławskiego

Kartografia jest dyscypliną naukową oraz dziedziną działalności praktycznej, zajmującą się opracowywaniem, produkcją i użytkowaniem map.

Mapa jako model jest swego rodzaju abstrakcją, jednak poprzez obraz tej abstrakcji należy widzieć rzeczywistość.

Mapa – obraz (model) powierzchni Ziemi (lub jej fragmentu), mający tytuł, przedstawiony w skali, za pomocą umownych oznaczeń (legenda), w układzie południków i równoleżników (odwzorowanie kartograficzne).

Elementy mapy:

• tytuł

• skala

• legenda

• odwzorowanie kartograficzne

Obraz ten może dotyczyć wnętrza Ziemi, a także innych ciał niebieskich w odniesieniu do powierzchni Ziemi może dotyczyć geometrycznego usytuowania poszczególnych obiektów – mapy topograficzne; a także zróżnicowania zjawisk przyrodniczych i społeczno – gospodarczych wiążących się z działalnością człowieka – mapy tematyczne.

Mapa wg podręcznika Pasławskiego

Mapa jest to graficzny obraz powierzchni Ziemi, innego ciała niebieskiego lub nieba, przedstawiony w zmniejszeniu w sposób określony matematycznie, uogólniony i umowny.

Odległość Ziemi od:

• Słońca – 150 mln

• Księżyca – 384 tys

Mapa wg Andrzeja Makowskiego (2007)

„ Mapa jest systemową całością informacyjną o spójnej, dwudzielnej strukturze: modelu i obrazu, jednoznacznie czasoprzestrzennie zorientowana w przyjętym układzie odniesienia, która odwzorowuje wycinek czasoprzestrzeni geograficznej, odpowiadający rzeczywistej domenie działań celowych człowieka”.

Skala mapy (podziałka) – to stosunek długości na mapie do odpowiadającej jej długości w terenie. Stosunek ten można wyrazić liczbowo, np. 1:10000, 1:25000; przez porównanie dwóch jednostek miary, np. 1cm – 100m, 1cm – 250m, jest to tzw. podziałka mianowana; lub graficznie (wykreślanie) – podziałka liniowa.

Podziałka złożona to rozbudowana w pionie podziałka liniowa pozwalająca określać odległości z dokładnością do 0,01 podstawy tej podziałki.

!!!Na mapach wykonywanych w odwzorowaniu Mollweide’go nie należy stosować podziałki liniowej!!!

Wzory na przeliczanie odległości i powierzchni

$\frac{d}{D}\ $=$\ \frac{1}{M}$

d – odległość na mapie

D – odległość geodezyjna

M – mianownik skali mapy

d = $\frac{D}{M}$

M = $\frac{D}{d}$

D = d x M

$\frac{1}{M^{2}}$ = $\frac{p}{P}$

p – powierzchnia na mapie

P – powierzchnia geodezyjna

M – mianownik skali mapy

M² = $\frac{P}{p}$

M = $\sqrt{}\frac{P}{p}$

P = p x M²

p = $\frac{P}{M^{2}}$

W geografii odległość może być rozumiana wielorako. Można ją odnieść do:

• fizycznego oddalenia

• czasu

• wydatków

• aspektu psychologicznego

• poziomu różnic socjalnych

• stopnia wzajemnego poznania i kontaktów

Obliczanie skali liczbowej z podziałki liniowej

Jeżeli np. długość podziałki liniowej wynosi 78,6mm i odcinek ten odpowiada odległości 1400m w terenie

78,6mm – 1400m

10,0mm – x

X=178,12m

Odp. Skala May wynosi 1:17 812

Obliczanie odległości pomiędzy 2 punktami o znanych współrzędnych geograficznych z wzoru na długość łuku ortodromy

1. Obydwa punkty położone są na tej samej półkuli N lub S

   1. Rzeszów

φ = 5002^′35^″(N)

λ = 2200^′00^″(E)

1. Szczecin

φ = 5325^′00^″

λ = 1430′00″

λ = 730′00″

cosD = (sin φ₁sin φ₂) + (cos φ₁cos φ₂cosλ)

cosD = 0,61551 + 0,37948 = 0,99499

D = 5544^′20^″

D = 5,73770x 111,195km = 638km

1. Punkty położone są po przeciwległych stronach równika

   1. Pomnik Mikołaja Kopernika w Toruniu

φ = 5300^′37^″(N)

λ = 1836^′17^″(E)

1. Góra Kościuszki (Australia)

φ = 3627^′03^″(S)

λ = 14815^′08^″(E)

λ = 12938^′51^″

cosD = - (sin φ₁sin φ₂) + (cos φ₁cos φ₂cosλ)

cosD = - 0,474559653 + (- 0,308799878) = - 0,783359531

D = 14134’09,2’’ (141,5692085) x 111,2km = 15742km

Legenda mapy – objaśnienia do mapy

Odwzorowanie kartograficzne – każda wzajemna i jednoznaczna odpowiedniość punktowa między powierzchnią odwzorowaną, którą przyjmujemy za powierzchnię oryginału (Ziemia, geoida, elipsoida, kula, siatka geograficzna) a powierzchnią, którą przyjmujemy za powierzchnię obrazu (mapa, płaszczyzna, siatka kartograficzna)

Typy współrzędnych

Szerokość geograficzna - kąt zawarty między płaszczyzną równika a promieniem Ziemi poprowadzonym z danego punktu na jej powierzchni.
Szerokość geograficzną mierzy się na północ i południe od równika w kierunku biegunów. Współrzędną punktu leżącego na północ od równika określa się jako szerokość geograficzną północną, na południe zaś, jako szerokość geograficzną południową.

Długość geograficzna - kąt dwuścienny zawarty między płaszczyzną południka 0° a płaszczyzną południka przechodzącego przez dany punkt na powierzchni Ziemi.
Punkt leżący na wschód od południka 0° ma współrzędną określaną jako długość geograficzną wschodnią, na zachód zaś, jako długość geograficzną zachodnią.

Typy współrzędnych:

• geograficzne

• przestrzenne kartezjańskie – na kuli

• płaskie kartezjańskie

Co wyznacza długość geograficzną:

• gwiazdową – południk (*)

• mapową – pionowe linie siatki geograficznej (v)

• terenową – igła w kompasie

Azymut – kąt mierzony względem kierunku zgodnie z ruchem wskazówek zegara w zakresie od 0 do 360

Współrzędne geograficzne

• ϕ = 5305’15’’

• λ = 1814’05’’

• 1’ = 60’’ = 1853,248m

• 1’’ = 30,887m

Współrzędne prostokątne płaskie

• pełne - x = 5 983 020m; y = 3 425 880m

• skrócone – x = 83 020m; y = 25 880m

• przybliżone – 8325

Godło mapy N-34-98

1:200 000 (występują liczby rzymskie)

Polska

• 1:1000 000 N-34

• 1:500 000 N-34-C

• 1:200 000 N-34-XXV

27.02.2013

Elementy kompozycji mapy

Mapa – odbierana jako przekaz wizualny

Mapa jest obrazem statycznym:

• odpowiednie walory plastyczne

• odpowiednia gęstość treści

• jasność sformułowań legendy

• logiczny dobór środków wyrazu

Makieta mapy:

• ramka

• zarys przedstawiający terytorium

• miejsce na tytuł oraz legendę

• miejsce na ewentualne kartony i inne informacje

Wyraz plastyczny mapy jest osiągany środkami graficznymi poprzez:

• odpowiednie rozmieszczenie wyżej wymienionych elementów formalnych

• dobór kolorów, deseni, kształtów i intensywności

• dobór odpowiednich krojów i wielkości liter do opisu mapy

Redundacja jest to funkcja względnej nadwyżki znaków używanych w przekazie, w stosunku do minimum liczby znaków, koniecznych przy „kodowaniu optymalnym”.

• merytoryczna – rozbudowana treść

• sygmatyczna – rozbudowane znaki

• syntaktyczna – nachodzenie na sibie znaków

Geoprzedstawienie – to każdy przestrzenno – czasowy, skalowy, zgeneralizowany model obiektów ziemskich (planetarnych) lub procesów, przedstawiony w obrazowej formie graficznej.

Geokompozycja – to każda techniczno – estetyczna kompozycja celowo dobranych i właściwie uporządkowanych elementów graficznych, dźwiękowych i tekstowych, jako zmiennych komponentów samoistnych lub współwystępujących ze sobą w różnych konfiguracjach, z możliwymi funkcjami interaktywnego modyfikowania treści a informacji o obiektach, procesach oraz zjawiskach społeczno – przyrodniczych zachodzących w geosferze zmysłem, węchem, dotykiem, smakiem.

Definicja modelu

… to sprawny wzór poznania uformowany na postać przekazu i wykonany na poziomie techniki adekwatnej czasom, w których ten wzór jest komunikowany… w odniesieniu do techniki cyfrowej wyraża się poprzez celowo zorganizowaną bazę danych z nałożoną nań funkcją celu… (A. Makowski 1998)

Modelowanie kartograficzne – jest metodą przetwarzania danych geograficznych za pomocą sekwencji funkcji analizy przestrzennej, które łącząc zbiory danych atrybutowych, tworzą model kartograficzny.

Pismo – zespół znaków przyjęty przez określoną grupę ludzką w celu graficznego przedstawienia mowy i mający to samo znaczenie dla wszystkich jej członków.

• obrazkowe (piktograficzne)

• pismo wyrazowe (ideograficzne)

• pismo sylabowe (fonetyczne)

Wady ujęć opisowych:

• całkowity brak poglądowości napisów

• nadmierne zaciemnienie treści mapy

• ograniczony zakres pojmowania

Obcojęzyczne nazwy geograficzne mogą być przekazywane w jednej z pięciu form:

• miejscowej

• fonetycznej

• transliteracji

• tradycyjnej

• przekładu

Napisy na mapach mogą się różnić:

• krojem

• wielkością

• kątem nachylenia

• wykorzystaniem liter małych i dużych

• barwą

Rozmieszczenie napisów:

• punktowe

• liniowe

• powierzchniowe

Barwa – wrażenie wzrokowe wywołane falami świetlnymi o długości od 380 do 790 nm

Mówiąc na temat percepcji barw używa się takich określeń jak:

• odcień

• nasycenie

• jasność

• jaskrawość

Łączenie subtraktywne

Łączenie addytywne

System barw RGB

System barw CMYK

Pomiar – to przyporządkowanie zdarzeniom liczb zgodnie z takimi regułami, które umożliwiają odzwierciedlenie stosunków zachodzących między nimi; to operacja, w wyniku której zdarzeniom przyporządkowujemy liczby i miary.

Zdarzenie – to szeroko pojęta klasa zjawisk, do której mogą należeć dowolne przedmioty, obiekty, procesy. Zjawiska muszą mieć określoną wielkość liczbową (natężenie) i lokalizację przestrzenną, która to wyróżnia zdarzenia geograficzne spośród innych.

27.03.2013

Poprawność kartometryczna mapy przejawia się w jej:

• dokładności

• szczegółowości

• wierności

Dokładność mapy warunkują skala oraz odwzorowanie.
Błąd położenia e_S oblicza się:

e_S=aM

a – dolny próg precyzji oznaczenia; a=0,2mm
M – mianownik skali mapy

Szczegółowość mapy jest określana ilością informacji „włożonej” na mapę. Im większa liczba faktów i zjawisk jest przedstawiona na mapie, tym jej treść jest bardziej szczegółowa.

Wierność mapy wyraża się autentycznością faktów i zjawisk.

Kryteria klasyfikacji map według Uhorczaka

1. Wstępne

   1. obszar geograficzny

   2. skala

2. Podstawowe

   1. treść

   2. przeznaczenia

3. Metodyczne

   1. rodzaj ujęcia treści

   2. metody graficzne

4. Uzupełniające

   1. cechy techniczne

Zasada interpolacji

Metoda sygnaturowa

Zmienne wizualne (graficzne) według J. Bertina

• kształt

• wielkość

• walor

• kolor

• deseń

• kierunek

Atlasy elektroniczne

„system informacyjny zaprojektowany w celu interaktywnego użytkowania bazy danych geograficznej dotyczącej określonego obszaru lub tematu, zawierający dane porównywalne w zakresie ich stopnia generalizacji szczegółowości, na poziomie której są gromadzone”

„skomputeryzowane systemy informacji geograficznej odnoszące się do określonego obszaru lub tematu związane wspólnym przeznaczeniem, z dodatkową funkcją narratywną, w której mapy pełnią funkcję dominującą”

03.04.2013

Rzeźba terenu – ogół form powierzchni Ziemi ukształtowany w wyniku procesów geologicznych i geomorfologicznych, to całokształt wszelkich nierówności powierzchni Ziemi.

Według E. von Sydowa to jedna z trzech raf, progów, barier, obok generalizacji i odwzorowań kartograficznych.

Anaglif – stereogram utworzony przez dwa obrazy w dwóch uzupełniających się barwach, np. jeden obraz czerwony, drugi niebieski. Obrazy te oglądamy przez okulary z filtrem.

tgα = c/d

α = tg^-1

c = dtgα

d = c/tgα

Wady metody kreskowej Lehamana

• duże zaciemnienie obrazu

• brak możliwości szybkiej oceny stosunków morfometrycznych

• pracochłonna

Zalety metody poziomicowej

• doskonała czytelność i przejrzystość obrazu

• duże możliwości oceny stosunków morfometrycznych (środek nachylenia, wysokość względna, wysokość bezwzględna)

• stosunkowo niski nakład pracy