ZAGADNIENIA NA EGZAMIN – SOCJOLOGIA DEWIACJI, SEMSTR JESIENNY 2011/2012:

1. WPROWADZENIE – pojęcie dewiacji i związane z nim trudności definicyjne (relatywność pojęcia, problem punktu odniesienia itd.), dewiacja a przestępczość i patologia społeczna, dewiacja pozytywna i negatywna, spór nurture versus nature.

2. TEORIA ANOMII MERTONA – pojęcie struktury społecznej i kulturowej, pojęcie anomii, „normalność” zachowań dewiacyjnych i ich funkcje, 5 typów reakcji jednostki na anomię i ich uwarunkowania, grupowy charakter typologii, uzupełnienia typologii Mertona.

3. ORIENTACJA KONTROLI SPOŁECZNEJ – podstawowe założenia,

• koncepcja Durkheima: homo duplex, rozumienie anomii (+ porównanie z Mertonem), funkcje i „normalność” dewiacji;

• teoria Nye: kontrola wewnętrzna, pośrednia i bezpośrednia jako mechanizmy kontrolne, ich źródła oraz wzajemne zależności, rola zaspokojenia potrzeb jako ogniwa quasi-kontrolnego;

• teoria kontroli społecznej Hirschiego: składniki więzi jednostka – społeczeństwo,

1. TEORIE TRANSMISJI KULTUROWEJ:

• inspiracja szkołą chicagowską: analizy Chicago Burgessa i Shawa, pojęcie strefy przejściowej, dwa kierunki interpretacji zróżnicowania statystyk zachowań dewiacyjnych w mieście, schemat transmisji kulturowej;

• teoria zróżnicowanych powiązań Sutherlanda: 9 założeń teorii, geneza norm.

1. TEORIE PODKULTUR: pojęcie podkultury,

• koncepcja Cohena: ogólny proces powstawania podkultury, młodzieżowe podkultury dewiacyjne jako negacja wartości warstw średnich, młodzieżowe podkultury dewiacyjne jako reakcja pozorowana, charakterystyka młodzieżowych podkultur dewiacyjnych;

• teoria zróżnicowanych możliwości Clowarda i Ohlina: proces powstawania podkultur, typologia podkultur, uwarunkowania powstania różnych typów podkultur (pojęcie struktur okazjonalnych / możliwości), pojęcie podwójnie przegranych;

• teoria neutralizacji Sykesa i Matzy: pojęcie technik neutralizacji i ich funkcje, typy technik neutralizacji.

1. ORIENTACJA NAZNACZANIA – pojęcie piętna, dewiacji i dewianta, dewiacji osiągniętej i przypisanej, rola reakcji społecznej w konstruowaniu zachowań dewiacyjnych i kategorii dewiantów,

• koncepcja Eriksona: pojęcie dewiacji, funkcje dewiacji (przede wszystkim dla podtrzymywania istnienia i integralności grupy), podwójna rola instytucji kontroli;

• koncepcja Beckera: pojęcie dewiacji, typologia zachowań, model kariery dewiacyjnej (co się dzieje na poszczególnych etapach ze szczególnym uwzględnieniem: etiologii łamania norm, mechanizmów publicznego naznaczania i jego konsekwencji, mechanizmu samospełniającego się proroctwa);

• samonaznaczanie (definicja, samonaznaczanie konformistyczne i nonkonformistyczne).

1. PSYCHOLOGICZNE TEORIE ZACHOWAŃ DEWIACYJNYCH:

• teoria osobowości Eysencka: trzy wymiary osobowości i ich geneza, psychopatia pierwotna i wtórna;

• koncepcja przestępczej osobowości Yochelsona i Samenowa: pojęcie przestępczej osobowości, charakterystyka przestępczego sposobu myślenia;

• teorie agresji: wrodzony instynkt czy nabyty wzór zachowania, teoria frustracji – agresji;

• teoria uczenia się Alberta Bandury: pojęcie uczenia się obserwacyjnego i jego rola w przyswajaniu wzorów zachowań dewiacyjnych, czynniki wpływające na atrakcyjność modelu, bodźce wyzwalające.

1. BIOLOGICZNE TEORIE PRZESTĘPCZOŚCI: teoria przestępcy z urodzenia Lombroso, badania genealogiczne (rodzina Jukes i Kallikak), badania dziedziczności (badania bliźniąt i adopcyjne – założenia i wnioski), procesy hormonalne (męskie hormony płciowe, PMS), poziomy neuroprzekaźników (rola serotoniny w etiologii zachowań przestępczych), wysoki próg pobudzenia (przyczyny i rola w etiologii zachowań przestępczych), kryminogenne znaczenie uszkodzeń mózgu.