Zakazy i nakazy

• Najbardziej rygorystyczny instrument

• Są zwykle stosowane łącznie z innymi instrumentami (standardami, pozwoleniami)

Całkowite zakazy dotyczą głównie:

• emisji związków zanieczyszczeń niebezpiecznych dla środowiska i zdrowia człowieka

• stosowania technologii niebezpiecznych dla środowiska

• uruchomienia zakładu bez odpowiednich urządzeń ochronnych

• wolnego wstępu na teren ścisłego rezerwatu przyrody

Nakazy dotyczą:

• Ograniczenia produkcji ze względu na nadmierną emisję zanieczyszczeń

• Zamknięcia zakładu ze względu na jego uciążliwość dla ludzi i środowiska

• Zastosowania urządzeń ochronnych

• Sporządzenia oceny oddziaływania na środowisko

Standardy (normy) dotyczą

• jakości środowiska

• wielkości emisji

• proekologicznych parametrów produktów

• techniki i technologii

• sposobu postępowania

Standardy jakości środowiska (normy imisji)

• Są to wymagania, które muszą być spełnione w określonym czasie przez środowisko lub jego główne elementy na określonym obszarze

• Określają one maksymalne, dopuszczalne stężenia substancji zanieczyszczających w glebie, powietrzu, wodzie, a także dopuszczalne poziomy hałasu lub promieniowania

Standardy (normy) emisyjne

• Określają ile i jakie zanieczyszczenia można wprowadzić do środowiska z danego źródła

• Celem norm emisyjnych jest ograniczenie ilości wydalanych zanieczyszczeń według ich rodzaju do poziomu umożliwiającego naturalną asymilację przez ekosystemy

Podział standardów emisyjnych

• Normy określane indywidualnie dla danego źródła (instalacji, zakładu); często są zawarte w pozwoleniu na emisję

• Standardy powszechnie obowiązujące, określane aktem prawnym dla poszczególnych typów instalacji lub zakładów

Normy emisyjne są wymagane
w przypadku:

• Wprowadzania gazów lub pyłów do powietrza

• Wprowadzania ścieków do wód lub do ziemi

• Wytwarzania odpadów

Normy techniczno-technologiczne

• Określają rodzaj i maksymalną ilość zanieczyszczeń, które mogą powstać w danym procesie produkcyjnym lub podczas użytkowania danego urządzenia

Normy produktowe

• Określają proekologiczne cechy lub parametry produktu, którego zużycie lub użycie może być uciążliwe dla człowieka lub środowiska

• Są ściśle związane z jakością produktu

Normy właściwego postępowania

• Ustanawia się je w stosunku do tych czynności, które są stosunkowo powszechne, a jednocześnie trudne do monitorowania i ciągłej kontroli

• Np.: przewóz substancji niebezpiecznych, przechowywanie i likwidacja przeterminowanych środków ochrony roślin, oszczędność energii, zachowanie turystow na obszarach prawnie chronionych

Pozwolenia administracyjne

• Emisyjne

• Eksploatacyjno-reglamentacyjne

Pozwolenia emisyjne

• Wprowadzanie ścieków do wód lub powierzchni ziemi

• Wytwarzania odpadów

• Emitowania hałasu

• Emitowania pól elektromagnetycznych

• Zintegrowanego oddziaływania na środowisko

Pozwolenia emisyjne

• Wydaje się na wniosek prowadzącego tę instalację

• Pozwolenie wydaje się na czas oznaczony nie dłuższy niż 10 lat

Pozwolenie zintegrowane

• Szczególny rodzaj pozwoleń emisyjnych

• Wymagane przy eksploatacji tych instalacji, których funkcjonowanie, ze względu na rodzaj i skale prowadzonej w niej działalności może powodować znaczne zanieczyszczenie poszczególnych elementów przyrodniczych lub środowiska w całości

• Rodzaje działalności i instalacji zostały określone prawem (Ustawa Prawo ochrony środowiska – 2001)

Pozwolenie
ekspolatacyjno-reglamentacyjne

• Koncesje na poszukiwanie lub rozpoznawanie złóż

• Koncesje na wydobywanie kopalin ze złóż

• Koncesje na bezzbiornikowe magazynowanie substancji oraz składowanie odpadów w górotworze

• Pozwolenie wodnoprawne w zakresie: wykonywania urządzeń wodnych, poboru wód podziemnych, rolniczego wykorzystania ścieków,

• Pozwolenia na wycinanie drzew i krzewów

• Decyzje ustalające warunki regulacji cieków wodnych, robót melioracyjnych , itp.

• Decyzje o zmianie lasu na użytek rolny

• Decyzje o warunkach zabudowy i zagospodarowania terenu

Proekologiczne procedury administracyjne

• Jest to określony sposób postępowania, który wymusza rozpoznanie i uwzględnienie problemów użytkowania i ochrony środowiska przy podejmowaniu działań wymagających decyzji administracyjnych

• Procedura w sprawie oceny oddziaływania na środowisko (OOS)

Instrumenty ekonomiczne

• Za ich pośrednictwem odbywa się oddziaływanie na decyzje podejmowane przez podmioty gospodarcze

Instrumenty ekonomiczne

• Podatki i opłaty

• Zbywalne prawa do emisji zanieczyszczeń

• Kary pieniężne (kary ekologiczne)

• Subwencje (dotacje, subsydia)

• Zastawy ekologiczne

• Ubezpieczenia ekologiczne

Opłaty

• Za gospodarcze użytkowanie środowiska (za pobór wody na cele gospodarcze, za wycinanie drzew i krzewów, za gospodarowanie zasobami mineralnymi, za wyłączenie gruntów z produkcji rolnej lub leśnej, podatek gruntowy i leśny)

• Za wydalanie zanieczyszczeń (za emisję do powietrza, za odprowadzanie ścieków, za umieszczenie odpadów na składowisku, za emisję hałasu, za promieniowanie elektromagnetyczne)

• Opłaty produktowe (za odpady opakowaniowe) i depozytowe (np. za akumulatory)

• Opłaty usługowe – odnoszą się do urządzeń służących ochronie środowiska (dostawa wody, odbiór i oczyszczanie ścieków, odbiór i unieszkodliwianie odpadów)

Kary ekologiczne

• Są to sankcje za korzystanie ze środowiska bez pozwolenia lub niezgodnie z obowiązującymi przepisami w sposób szkodliwy dla człowieka lub przyrody

Subwencje

• Zewnętrzna pomoc finansowa udzielana przez państwo skierowana do podmiotów gospodarczych

• Dotacje bezpośrednie: z budżetu państwa lub samorządów lokalnych, funduszy ekologicznych, pomocy zagranicznej

• Dotacje pośrednie: zróżnicowanie podatkowe oraz zróżnicowanie celne

Zastawy ekologiczne

• Płatność podmiotu gospodarczego na rzecz instytucji odpowiedzialnej za utrzymanie pożądanego stanu środowiska, uiszczana przed podjęciem przez ten podmiot przedsięwzięcia, którego realizacja może powodować negatywne skutki ekologiczne. Zwrot zastawu następuje, gdy podmiot spełnia określone prawem wymogi ekologiczne.

Ubezpieczenia ekologiczne

• Najczęściej stosowane w odniesieniu do przedsiębiorstw przemysłu chemicznego, farmaceutycznego, których działalność charakteryzuje się wysokim ryzykiem ekologicznym

• Oznacza przeniesienie, w zamian za odpowiednią opłatę, na instytucję ubezpieczeniową odpowiedzialności cywilnej ze ekologicznie niekorzystne skutki oddziaływań podmiotów je powodujących

Instrumenty społecznego oddziaływania

• Związane są z kształtowaniem świadomości ekologicznej społeczeństwa

• Edukacja ekologiczna formalna

• Dostęp do informacji o środowisku

• Lobbing w organach prawodawczych

• Edukacja ekologiczna nieformalna

• Niekonwencjonalne działania informacyjne

• Nacisk społeczny