Tyflopedagogika

Dział pedagogiki specjalnej zajmujący się teorią i praktyką kształcenia i wychowania osób z dysfunkcją wzroku

Tyflopedagogika –z gr. typhlos-niewidomy - dział pedagogiki specjalnej zajmujący się wychowaniem, edukacją i terapią osób niewidomych i niedowidzących/słabowidzących.

Z pedagogicznego punktu widzenia do osób słabowidzących/niedowidzących zalicza się te, które posiadają zdolność widzenia tekstów czarnodrukowych i nie muszą korzystać z pisma punktowego Braille’a

Próba zróżnicowania podstawowych grup osób z uszkodzonym wzrokiem (niewidomi, niedowidzący i ociemniali) ma znaczenie w realizacji celów i treści rewalidacji.

• Definicje:

Według WHO:

• osoba niewidoma jest osobą z ostrością widzenia mniejszą niż 3/60 (lub równowartością 0,05, przy założeniu iż 1,0 to pełna ostrość wzroku) w lepszym oku z najlepszą korekcją lub pole widzenia w obu oczach ograniczone do 10 stopni od punktu fiksacji

• osoba słabowidząca jest osobą z ostrością wzroku równą lub większą niż 3/60 a mniejszą niż 6/18 (przy założeniu że 1,0 to pełna ostrość wzroku) lub o polu widzenia ograniczonym do obszaru 20%

• Informacje ogólne

Niewidomy: osoba ociemniała przed 5 rokiem życia, bez zachowanej ·· pamięci wzrokowej

Ociemniały: osoba ociemniała po 5 roku życia z zachowaniem pamięci ·· wzrokowej

Nowoociemniały: osoba ociemniała w starszym wieku

161 mln z niepełnosprawnością wzrokową

37 mln osób niewidomych

1,5 mln dzieci niewidomych od urodzenia i ociemniałych do 15 roku życia, z tego 90% pochodzi z krajów trzeciego świata

500 tyś. osób z dysfunkcją wzroku w Polsce

Przyczyny dysfunkcji wzroku

• Genetyczne

• Wrodzone

• Okołoporodowe

• Choroby oczu

• Schorzenia ogólnoustrojowe, np. : cukrzyca

• Urazy, wypadki

• Zatrucia

• Niedotlenienie, utraty świadomości

• Zmiany starcze

• Awitaminoza ( witamina A, E)

Najczęściej występujące choroby i schorzenia wzroku

1. Zaćma: zmętnienie soczewki

2. Wysoka krótkowzroczność zwyrodniająca (myopia alta degenerativa)

3. Jaskra: wzrastające ciśnienie śródgałkowe w szklistce, brak odpływu cieczy

4. Bezsoczewkowość (aphakia): usunięcie soczewki, sztuczny wszczep

5. Beztęczówkowość (aniridia): brak tęczówek lub jej ubytki, która działa jak przesłona, chroniąca przed światłowstrętem

6. Odwarstwienie siatkówki: odklejanie retinalne ze zmianami barwnikowymi na dnie oka charakteryzujące się zawężeniem pola widzenia

7. Achromatopsja: zaburzenia spostrzegania barw, ślepota na barwy, zakłócenia pracy czopków i pręcików, dobre funkcjonowanie o zmierzchu z racji dużego światłowstrętu

8. Barwnikowe zwyrodnienie siatkówki (retinis pigmentosa): ślepota zmierzchowa, zawężone pole widzenia

9. Bielactwo (albinizm): zaburzenie syntezy barwnika, deficyt barwnikowy tęczówki, zaburzona motoryka gałek przy znacznym światłowstręcie

10. Zanik nerwu wzrokowego (atrophia nervi optica)): zwyrodnienie i zaniki pracy nerwu wzrokowego, zakłócenia na początku drogi wzrokowej

11. Zwyrodnienie plamki żółtej (degeneratio maculae): degeneracja retinalna pogranicza dołka środkowego-plamki żółtej-centrum odpowiedzi wzrokowej

12. Retinopatia wcześniacza (fibroplasia retolentalis): powstanie nieprawidłowego unaczynienia siatkówki u dzieci przedwcześnie urodzonych z niską wagą urodzeniową; rozrost pozasoczewkowy; tlenoterapia; odwarstwienie siatkówki.

13. Ch. Stargardta: dystrofia siatkówki o charakterze zmian w obrębie plamki żółtej.

14. Usher’s Syndrom, Leber Syndrom, Charge Syndrom

Obszary działań
edukacyjno-rehabilitacyjnych wobec osób z dysfunkcją wzroku:

doskonalenie percepcji dotykowej

czytanie i pisanie alternatywne

orientacja przestrzenna i poruszanie się

czynności życia codziennego

uspołecznianie

rehabilitacja wzroku lub rozwijanie percepcji wzrokowej
(dla słabowidzących)

Funkcjonalne następstwa schorzeń i uszkodzeń układu wzrokowego

• obniżenie ostrości wzroku-zmniejszona zdolność spostrzegania szczegółów

• ubytki w polu widzenia:

obwodowe

centralne (mroczek centralny)

mieszane

• zaburzenie wrażliwości na światło

światłowstręt-zbyt dużo światła

wrażliwość na odblaski- olśnienia

światłolubność-zbyt mało światła

• obniżenie wrażliwości na kontrast

• ślepota zmierzchowa

• zaburzenie adaptacji do światła i ciemności

• zaburzenia spostrzegania głębi

• zmienność widzenia

• zaburzenia widzenia barw

• dwojenie

• zniekształcenia obrazu

• łzawienie

• ból

• męczliwość

Wygląd i zachowania mogące świadczyć o problemach z widzeniem.

Wygląd

nadmiernie zwężone lub rozszerzone źrenice

pulsowanie źrenic

nieregularny kształt źrenicy

jasna (blada) źrenica

różowa barwa oczu

zaczerwienione oczy

zamglona, mętna rogówka

opuchnięte oczy

wytrzeszcz

wydzielina z oczu, łzawienia, ropa

opadające powieki

nierówne ustawienie oczu (zez)

mała, zapadnięta gałka

duża gałka

Wygląd i zachowania mogące świadczyć o problemach z widzeniem

Zachowania

patrzenie nie „na wprost”, obok tego, co chce zobaczyć

ruchy gałek ocznych-oczopląs, ruchy przeszukujące

częste mruganie

mrużenie oczu

odwracanie się od światła

tarcie, przecieranie oczu

zamykanie lub zakrywanie jednego oka

patrzenie z bliskiej odległości na obiekty

odsuwanie się od oglądanych obiektów

wzmożone ruchy głowy

brak kontaktu wzrokowego lub przerywany kontakt wzrokowy

potykanie się

podnoszenie stopy za wysoko przy wchodzeniu na stopień, krawężnik

wpadanie na przedmioty, ludzi

szuranie, posuwanie nogami

chodzenie „przy ścianie”, przy poręczy

„macanie”, sprawdzanie dłonią

niecelne sięganie (za blisko, za daleko, obok)