SYSTEMATYTKA KINEZYTERAPII
ZASADY WYKONYWANIA ĆWICZEŃ LECZNICZYCH
Ø Kinezyterapia o działaniu miejscowym
Ø Kinezyterapia o działaniu ogólnym
KINEZYTERAPIA O DZIAŁANIU MIEJSCOWYM
Ø ĆWICZENIA CZYNNE W ODCIĄŻENIU
Ø ĆWICZENIA CZYNNOŚCI SAMOOBSŁUGOWYCH
Ø ĆWICZENIA W ODCIĄŻENIU Z OPOREM
KINEZYTERAPIA O DZIAŁANIU OGÓLNYM
Ø ĆWICZENIA GIMNASTYKI PORANNEJ
Ø ĆWICZENIA OGÓLNOKONDYCYJNE (OGÓLNOUSPRAWNIAJĄCE)
Opanowanie świadomego kontrolowanego zmniejszania nadmiernego napięcia mięśniowego (rozluźnianie mięsni).
Ćwiczenia należy wykonywać w izolowanych pozycjach wyjściowych stwarzając warunki dla stabilizacji nie ćwiczonych stawów oraz zapewniających choremu poczucie wygody sprzyjające rozluźnieniu mięśni.
W czasie wykonywania ćwiczeń konieczna jest stabilizacja odcinka bliższego ćwiczonego stawu, której celem jest wyeliminowanie współruchów w sąsiednich stawach. Stabilizację uzyskuje się poprzez dobór odpowiedniej pozycji wyjściowej, chwyt lub założenie pasa stabilizującego.
Ruch powinien odbywać się płynnie wokół fizjologicznej osi stawu i we właściwej dla danego ruchu płaszczyźnie.
Wszystkie ruchy w stawach powinny być wykonywane w pełnym zakresie (jeżeli jest to możliwe).
Ćwiczenie prowadzi się w odpowiednim dla rodzaju ćwiczenia rytmie, uwzględniając fazę skurczu i rozkurczu mięśnia oraz przerwę przed następnym skurczem.
Nasilenie ćwiczeń i obciążenia powinny być tak dobrane by nie powodowały odczynów zapalnych w stawach oraz nie prowadziły do nadmiernego zmęczenia osłabionych grup mięśniowych
Pacjent może odczuwać niewielkie bóle pochodzenia mięśniowego lub związane z ruchem tylko w czasie trwania ćwiczeń lub do dwóch godzin po ćwiczeniach. Ćwiczenia nigdy nie powinny wywołać silnych bólów utrzymujących się przez wiele godzin lub dni.
Ćwiczenia muszą być tak zorganizowane aby zapewnić choremu pełne bezpieczeństwo
obejmuje wszystkie działania lecznicze i środki pomocnicze, które dotyczą narządu w którym umiejscowione jest schorzenie
zmierza do wytwarzania mechanizmów kompensacji miejscowej, szczególnie w sytuacjach gdy nie ma możliwości osiągnięcia stanu poprzedzającego chorobę
nie powinna angażować więcej niż 30% dynamicznych zespołów mięśniowych
stałe wskaźniki fizjologiczne tj.: tętno, ciśnienie, rytm oddechowy nie powinny ulec zmianie
nie oddziaływuje na wydolność ogólnoustrojową
może być stosowana nawet u pacjentów w stanach ciężkich
jest silnie związana z: fizykoterapią, farmakologią, balneologią czy masażem
• do kinezyterapii o działaniu miejscowym zaliczamy następujące rodzaje ćwiczeń:
ćwiczenia bierne
ćwiczenia czynno-bierne
ćwiczenia samowspomagane
ćwiczenia czynne w odciążeniu
ćwiczenia czynne wolne
ćwiczenia czynne z oporem
ćwiczenia prowadzone
inne formy ćwiczeń i oddziaływań:
ćwiczenia redresyjne
wyciągi redresyjne
ćwiczenia synergistyczne
ćwiczenia oddechowe
ćwiczenia relaksacyjne
ćwiczenia czynności samoobsługowych
ćwiczenia w odciążeniu z oporem
ćwiczenia sterowane
pionizacja i nauka chodu
ćwiczenia manualne
opiera się na zdrowych, nie objętych procesem patologicznym częściach ciała
jej zadaniem jest powrót co najmniej do stanu sprzed zachorowania, lub uzyskanie kompensacyjnych przyrostów wszystkich składowych sprawności ogólnej co decyduje o wynikach kinezyterapii
chodzi o poprawę siły mięśniowej i wytrzymałości dzięki wysiłkom o charakterze ogólnym
zajęcia prowadzi się grupowo w zespołach jednolitych pod względem jednostki chorobowej, wydolności ogólnej, wieku i płci
do kinezyterapii o działaniu ogólnym zaliczamy następujące rodzaje ćwiczeń:
ćwiczenia ogólnousprawniające / ogólnokondycyjne
ćwiczenia gimnstyki porannej
ćwiczenia w wodzie
sport inwalidów
dostosowanie dokładnie opracowanych schematów i postępowań oraz wzorców ruchowych do leczniczych potrzeb określonych jednostek chorobowych czy jednorodnych pod względem etiologii schorzeń
u podstaw większości z tych metod leży poszukiwanie zależności między rozwojem struktur nerwowo-mięśniowych a ruchem
ich zadaniem jest przeciwdziałać zmianom powstałym w obrębie ośrodkowego układu nerwowego, narządu ruchu lub w obu tych układach jednocześnie
wybrane metody kinezyterapeutyczne:
metody mechaniczne
Metoda Cyriaxa
Metoda Dobosiewicza
Metoda Hoppe
Metoda Kaltenborna-Evjentha
Metoda Karskiego
Metoda Klappa
Metoda Kostewicza
Metoda Majocha
Metoda McKenzie
Metoda Siwka-Tylmana
metody neurofizjologiczne
Metoda Brunkow
Metoda NDT Bobath
Metoda PNF
Metoda Vojty
metody edukacyjne
Metoda Ayres
Metoda Domana
Metoda Petö
Metoda Pilatesa
Metoda S-E-T
Metoda Sherborne
zastosowanie:
siła mięśniowa 0 i 1
pacjenci akinetyczni (pozbawieni normalnej aktywności ruchowej)
u pacjentów u których ruch czynny jest przeciwwskazaniem
cele:
zamiana ruchu biernego na czynny
wzmożenie torowania proprioceptywnego
wzmożenie torowania exteroceptywnego
wzmożenia torowania ideomotorycznego
poprawa trofiki tkanek miękkich objętych porażeniem
zapobieganie odleżynom (poprawa trofiki, działanie pompy mięśniowej)
utrzymanie fizjologicznych zakresów ruchu
utrzymanie prawidłowej elastyczności i plastyczności mięsni, więzadeł i torebek
zapobieganie procesom osteomalacji
wskazania:
porażenia i niedowłady mięśni zarówno wiotkie jak i spastyczne
początkowy okres uruchomiania stawu po zabiegu operacyjnym
stan po długotrwałym unieruchomieniu kończyny
zła trofika tkanek miękkich (pacjenci nieprzytomni)
przeciwwskazania:
przypadki pourazowe po złamaniach z niepełnym zrostem (zrost po 3-4 miesiącach)
stany zapalne stawów i tkanek okołostawowych
stany bezpośrednio po zwichnięciach i innych urazach stawowych
stany zapalne żył
rany skóry, mięśni i tkanek miękkich
stany po zabiegach operacyjnych przed wyjęciem szwów (konsultacja z lekarzem)
występowanie bólu przy ćwiczeniach (silne nie ustępujące dolegliwości)
temperatura powyżej 38°
ciśnienie rozkurczowe powyżej 100 skurczowe powyżej 160 (spoczynkowe)
ogólny ciężki stan pacjenta
stan po tomografii komputerowej z kontrastem
stan po nakłuciu dolędźwiowym (np. pobieranie płynu mózgowo-rdzeniowego)
• metodyka:
pw. taka jak przy testowaniu danego ruchu na 0 i 1
stabilizacja:
stabilizacja odcinka bliższego, tak by ruch był wykonywany tylko w stawie ćwiczonym i nie był wspomagany przez sąsiednie stawy
uzyskujemy ją poprzez odpowiednią pozycję ułożeniową lub pasy stabilizujące
chwyt:
musi być pewny, nie może jednak wywoływać u chorego dolegliwości bólowych
zawsze dobieramy tak by nie ćwiczyć przez dwa stawy (np.: ćwicząc staw barkowy trzymamy powyżej stawu łokciowego a nie w okolicy stawy nadgarstkowego)
zasady wykonywania ruchu:
ruchy w stawach pacjenta wykonuje fizjoterapeuta
płynnie we właściwej płaszczyźnie i wokół fizjologicznej osi stawu
w pełnym fizjologicznym zakresie ruchu zgodnym z normą dla danego stawu
w stawach bolesnych nie należy nigdy przekraczać granicy bólu
liczba powtórzeń w jednej płaszczyźnie od 20 do30 razy w czasie jednego zabiegu
ćwiczenia bierne wykonuje się 2-3 razy dziennie (im cięższy stan pacjenta tym częściej)
tempo ćwiczeń wolne i rytmiczne
zastosowanie:
wykonuje się przy sile mięśniowej 2,3,4 i 5
cele:
przerwanie błędnego koła bólu
wskazania:
stany po chirurgicznych zabiegach rekonstrukcyjnych głównie w obrębie narządu ruchu
stany po unieruchomieniu w opatrunkach gipsowych
choroby gośćcowe, reumatoidalne
unieruchomienie kończyn za pomocą wyciągów
stany atrofii tkankowej
demineralizacj kości
oparzenia większych części ciała
inne zabiegi operacyjne nie koniecznie w obrębie narządu ruchu (np.: stan po mastektomii)
przeciwwskazania:
przypadki pourazowe po złamaniach z niepełnym zrostem (zrost po 3-4 miesiącach)
stany zapalne stawów i tkanek okołostawowych
stany bezpośrednio po zwichnięciach i innych urazach stawowych
stany zapalne żył
rany skóry, mięśni i tkanek miękkich
stany po zabiegach operacyjnych przed wyjęciem szwów (konsultacja z lekarzem)
występowanie bólu przy ćwiczeniach (silne nie ustępujące dolegliwości)
temperatura powyżej 38°
ciśnienie rozkurczowe powyżej 100 skurczowe powyżej 160 (spoczynkowe)
ogólny ciężki stan pacjenta
stan po tomografii komputerowej z kontrastem
stan po nakłuciu dolędźwiowym (np. pobieranie płynu mózgowo-rdzeniowego)
w sytuacji gdy pacjent nie może dokonać czynnego rozluźnienia (napięcia spastyczne)
metodyka:
pw. taka jak przy testowaniu danego ruchu na 0 i 1
stabilizacja:
stabilizacja odcinka bliższego, tak by ruch był wykonywany tylko w stawie ćwiczonym i nie był wspomagany przez sąsiednie stawy
uzyskujemy ją poprzez odpowiednią pozycję ułożeniową lub pasy stabilizujące
chwyt:
musi być pewny, nie może jednak wywoływać u chorego dolegliwości bólowych
zawsze dobieramy tak by nie ćwiczyć przez dwa stawy (np.: ćwicząc staw barkowy trzymamy powyżej stawu łokciowego a nie w okolicy stawy nadgarstkowego)
chwyt musi gwarantować choremu dobre odciążenie, pacjenta musi zaufać terapeucie i dopiero wtedy będzie w stanie czynnie rozluźnić napięte grupy mięśniowe
zasady wykonywania ruchu:
ruchy w stawach pacjenta wykonuje fizjoterapeuta
zadaniem pacjenta jest rozluźnienie nadmiernie napiętych mięśni
ruch prowadzony w niepełnym zakresie, płynnie we właściwej płaszczyźnie i wokół fizjologicznej osi stawu
ruch prowadzimy do granicy bólu a nawet lekko ją przekraczamy
liczba powtórzeń indywidualna dla każdego pacjenta (optymalne jest 3-5 serii po 10 powtórzeń, przerwa między seriami 30s)
w czasie przerwy między seriami wykonywać należy masaż, potrząsania, wibracje
ćwiczenia czynno-bierne powinny być wykonywane3-5 razy dziennie
tempo ćwiczeń bardzo wolne i rytmiczne pozwalające pacjentowi na koncentrację i rozluźnienie
przez cały czas trwania ćwiczeń fizjoterapeuta musi mieć kontakt wzrokowy z pacjentem
ĆWICZENIA SMOWSPOMAGANE
zastosowanie:
u osób przewlekle chorych u których proces patologiczny spowodował nieodwracalne zmiany
jako rozgrzewka przed innymi zabiegami kinezyterapeutycznymi
cele:
zwiększenie zakresu ruchu w stawach
uzyskanie rozluźnienia nadmiernie napiętych mięśni
poprawa trofiki tkanek przez zwiększenie działania pompy mięśniowej
zapobieganie niekorzystnym zmianom wynikającym z akinezji
wskazania:
ograniczenie zakresu ruchu w stawach
przygotowanie do redresji wykonywanych przy współudziale fizjoterapeuty
przygotowanie do ćwiczeń czynnych wolnych
przeciwwskazania:
przypadki pourazowe po złamaniach z niepełnym zrostem (zrost po 3-4 miesiącach)
stany zapalne stawów i tkanek okołostawowych
stany bezpośrednio po zwichnięciach i innych urazach stawowych
stany zapalne żył
rany skóry, mięśni i tkanek miękkich
stany po zabiegach operacyjnych przed wyjęciem szwów (konsultacja z lekarzem)
występowanie bólu przy ćwiczeniach (silne nie ustępujące dolegliwości)
temperatura powyżej 38°
ciśnienie rozkurczowe powyżej 100 skurczowe powyżej 160 (spoczynkowe)
ogólny ciężki stan pacjenta
stan po tomografii komputerowej z kontrastem
stan po nakłuciu dolędźwiowym (np. pobieranie płynu mózgowo-rdzeniowego)
metodyka:
ćwiczenia kombinowane
dla chorych części ciała jest to działanie o charakterze biernym (siła mięśniowa 0 i 1), natomiast dla zdrowych części ciała są to ćwiczenia czynne, często oporowe.
ćwiczenia samowspomagane najdogodniej jest wykonywać w UGUL -u
zasady mocowania systemu bloczkowego:
bloczek kierunkowy zawieszamy na pożądanej wysokości
pozycja wyjściowa i odpowiednie zamocowanie bloczka pozwala na przebieg ruchu we właściwej płaszczyźnie
zasady wykonywania ruchu:
na ćwiczona kończynę zakłada się podwieszkę połączoną z linką, która biegnie przez bloczek kierunkowy, drugi jej koniec zakładany jest na zdrową kończynę
pacjent wykonując ruch jedna kończyna wspomaga wykonanie ruchu w stawach drugiej kończyny
jest to rodzaj redresji którą chory sam wykonuje
fizjoterapeuta kontroluje czy ruch wykonywany jest płynnie we właściwej płaszczyźnie, wokół fizjologicznej osi stawu
przy osłabieniu siły mięśniowej nie dopuszczamy do pełnego zmęczenia
ćwiczenia samowspomagane mogą być również wykonywane za pomocą laski gimnastycznej
liczba powtórzeń jednego ćwiczenia wynosi przeciętnie 30
ćwiczenia samowspomagane wykonuje się 1 raz dziennie, kilka serii
ĆWICZENIA CZYNNE W ODCIĄŻENIU
zastosowanie:
w odniesieniu do tych grup mięśniowych, których siła oscyluje od –2 do +2
cele:
przeciwdziałanie zanikom mięśniowym
uzyskanie przyrostu siły mięśniowej do wartości umożliwiających swobodne poruszanie kończyną lub jej częścią (doprowadzenie jej do poziomu na 3 wg. Lowetta)
utrzymanie fizjologicznego zakresu ruchów w stawach poprzez systematyczne odżywianie chrząstki stawowej
umożliwienie wykonywania ruchu w stawach w pełnym zakresie , podtrzymując tym samym prawidłową dotychczasową elastyczność mięśni zawiadujących danym stawem, więzadeł i innych struktur
wskazania:
zaniki i znaczne osłabienie siły mięśniowej
niepełny zrost kostny
zmiany zwyrodnieniowe stawów
ograniczenia ruchomości w stawach
stany po unieruchomieniu
zespoły bólowe w obrębie aparatu ruchu
przeciwwskazania:
stany zapalne stawów i tkanek okołostawowych
stany bezpośrednio po zwichnięciach i innych urazach stawowych
stany zapalne żył
rany skóry, mięśni i tkanek miękkich
stany po zabiegach operacyjnych przed wyjęciem szwów (konsultacja z lekarzem)
występowanie bólu przy ćwiczeniach (silne nie ustępujące dolegliwości)
temperatura powyżej 38°
ciśnienie rozkurczowe powyżej 100 skurczowe powyżej 160 (spoczynkowe)
ogólny ciężki stan pacjenta
stan po tomografii komputerowej z kontrastem
stan po nakłuciu dolędźwiowym (np. pobieranie płynu mózgowo-rdzeniowego)
metodyka:
pw. taka jak przy testowaniu danego ruchu na 2
odciążenie uzyskuje się poprzez: podwieszenie ćwiczonej kończyny, zmniejszenie tarcia o podłoże, zanurzenie chorego w wodzie, podtrzymywanie ćwiczonej kończyny rękami fizjoterapeuty
podwieszenie ćwiczonej kończyny
podwieszenie osiowe
punkt zawieszenia ćwiczonej kończyny znajduje się prostopadle nad osią ruchu
podwieszki zakładamy tak, aby ćwiczona kończyna była w pełni odciążona
ruch powinien się zaczynać od momentu bezwładności kończyny, tzn. że po każdym wykonaniu ruchu kończyna pozostaje przez chwilę w pozycji wyjściowej
podwieszenie pozaosiowe
zmniejszenie tarcia o podłoże
uzyskuje się poprzez:
wytalkowanie gładkiej powierzchni, po której odbywa się ruch
podłożenie pod ćwiczoną kończynę sukna lub krążków z waty
przymocowanie wrotek do ćwiczonej kończyny
zanurzenie chorego w wodzie
stwarza najlepsze warunki dla pracy słabych mięśni
środowisko wodne powoduje:
odciążenie
rozluźnienie
umożliwia wykorzystanie siły unoszącej ciało dla wspomagania ruchów
podtrzymywanie ćwiczonej kończyny przez fizjoterapeutę
fizjoterapeuta podtrzymuje ćwiczony odcinek ciała podczas ruchu
sposób ten stwarza możliwość wspomagania lub utrudniania ruchu
stabilizacja:
stabilizacja odcinka bliższego, tak by ruch był wykonywany tylko w stawie ćwiczonym i nie był wspomagany przez sąsiednie stawy
uzyskujemy ją poprzez odpowiednią pozycję ułożeniową lub pasy stabilizujące
zasady wykonywania ruchu:
pacjent wykonuje ruch samodzielnie w warunkach odciążenia
ruch prowadzony jest płynnie we właściwej płaszczyźnie, wokół fizjologicznej osi stawu i w pełnym fizjologicznym zakresie ruchu zgodnym z normą dla danego stawu
w stawach bolesnych nie należy nigdy przekraczać granicy bólu
czas trwania serii 5-15 minut (bez bólu)
ćwiczenia czynne w odciążeniu wykonuje się 1 razy dziennie
raz w tygodniu wykonujemy pomiar zakresu ruchomości i siły mięśniowej
tempo ćwiczeń zależy od aktualnej siły mięśni
zastosowanie:
przy sile mięśniowej na 3
cele:
zwiększenie siły i wytrzymałości przede wszystkim określonej grupy mięśniowej
utrzymanie i zwiększenie zakresów ruchu w stawach
poprawa koordynacji ruchowej
wskazania:
osłabienie siły mięśniowej (minimum 3)
ograniczenia zakresu ruchomości
wzmożone spoczynkowe napięcie mięśni
zaburzenia koordynacji nerwowo-mięśniowej
przeciwwskazania:
stany zapalne stawów i tkanek okołostawowych
stany bezpośrednio po zwichnięciach i innych urazach stawowych
stany zapalne żył
rany skóry, mięśni i tkanek miękkich
stany po zabiegach operacyjnych przed wyjęciem szwów (konsultacja z lekarzem)
występowanie bólu przy ćwiczeniach (silne nie ustępujące dolegliwości)
temperatura powyżej 38°
ciśnienie rozkurczowe powyżej 100 skurczowe powyżej 160 (spoczynkowe)
ogólny ciężki stan pacjenta
stan po tomografii komputerowej z kontrastem
stan po nakłuciu dolędźwiowym (np. pobieranie płynu mózgowo-rdzeniowego)
metodyka:
pw. taka jak przy testowaniu danego ruchu na 3
choremu należy dokładnie objaśnić sposób wykonania ruchu i pozycję wyjściową
zaczynamy od ćwiczeń łatwych i prostych w pozycjach izolowanych
po ich opanowaniu i poprawie siły mięśniowej przechodzimy do ćwiczeń trudniejszych, bardziej złożonych
zasady wykonywania ruchu:
ruchy płynny i rytmiczny (tylko wtedy pomaga w rozluźnieniu i poprawie koordynacji nerwowo-mięsniowej)
ruch wykonywany we właściwej płaszczyźnie i wokół fizjologicznej osi stawu
czas zależy od wydolności pacjenta
stopniowo zwiększamy liczbę powtórzeń i tempo
tempo ćwiczeń dostosowane do możliwości chorego
przy ćwiczeniach tych nie używa się przyborów
zastosowanie:
przy sile mięśniowej na 4 i 5
cele:
uzyskanie przyrostu siły mięśniowej
poprawa wytrzymałości mięśni
zmniejszenie do minimum zaników mięśniowych, szczególnie powstałych w wyniku unieruchomienia
zmniejszenie do minimum zaników mięśniowych, powstałych w następstwie procesów patologicznych
opóźnienie występowania zaników mięśniowych
uzyskanie kompensacyjnych przerostów siły
uzyskiwanie przerzutów napięć kontralateralnych do części ciała znajdujących się czasowo w unieruchomieniu
uzyskanie poprawy koordynacji nerwowo-mięśniowej
zwiększanie sygnalizacji aferentnej w celu rozszerzenia pól pobudzenia w korze mózgu
wskazania:
osłabienie siły mięśniowej
stany unieruchomienia (np.: opatrunek gipsowy)
przeciwwskazania:
stany zapalne stawów i tkanek okołostawowych
stany bezpośrednio po zwichnięciach i innych urazach stawowych
stany zapalne żył
rany skóry, mięśni i tkanek miękkich
stany po zabiegach operacyjnych przed wyjęciem szwów (konsultacja z lekarzem)
występowanie bólu przy ćwiczeniach (silne nie ustępujące dolegliwości)
temperatura powyżej 38°
ciśnienie rozkurczowe powyżej 100 skurczowe powyżej 160 (spoczynkowe)
ogólny ciężki stan pacjenta
stan po tomografii komputerowej z kontrastem
stan po nakłuciu dolędźwiowym (np. pobieranie płynu mózgowo-rdzeniowego)
metodyka:
pw. zapewniająca wygodę i stabilizacje odcinka bliższego
rytm i tempo zależne od tego, czy dążymy do uzyskania przyrostu siły czy zwiększenia wytrzymałości mięśni
przyrost siły:
stosuje się maksymalny opór do aktualnej siły mięśni
liczba powtórzeń – niewielka
tempo ćwiczeń – wolne
zwiększenie wytrzymałości mięśni:
znacznie mniejszy opór (około 50% aktualnego oporu maksymalnego)
liczba powtórzeń – dużo większa
tempo ćwiczeń – szybkie
przed przystąpieniem do ćwiczeń czynnych z oporem określonej grupy mięśni należy ustalić wielkość aktualnego oporu i liczbę powtórzeń ruchów
posłużyć się można wzorami opracowanymi przez różnych autorów jek: de Lorme i Watkins, McQueena
Metoda De Lorma i Watkinsa
oparta na skurczu izotonicznym
1 seria – 50% maksymalnego ciężaru – 10 powtórzeń
2 seria – 75% maksymalnego ciężaru – 10 powtórzeń
3 seria – 100% maksymalnego ciężaru – 10 powtórzeń
czas przerwy między seriami – około 2 minut
liczba dni treningowych w tygodniu – 4
wielkość maksymalnego ciężaru określa się co tydzień
Metoda McQueena
metoda obciążeń submaksymalnych
4 serie po 10 powtórzeń z obciążeniem submaksymalnym umożliwiające wykonanie wszystkich powtórzeń w pełnym zakresie
jeżeli pacjent jednorazowo pokonuje opór 10 kg to powinien wykonać 10 powtórzeń z obciążeniem 9 kg (90%)
po wykonaniu skurczu należy wyraźnie zaznaczyć wykonanie ruchu w pełnym zakresie utrzymując położenie przez 2-3 s.
czas przerwy między seriami – około 2 minut
ilość dni treningowych w tygodniu – 3
Metoda Hettingera-Müllera
oparta na skurczu izometrycznym (tzw. krótkie ćwiczenia izometryczne)
1 seria z 10 powtórzeniami z obciążeniem submaksymalnym (90%)
może wzrosnąć do 3 razy dziennie
czas trwania napięcia 5-6 s
każde napięcie w serii musi być poprzedzone pełnym rozciągnięciem mięśni
czas przerwy między napięciami od 5 do 10 s
ilość dni treningowych w tygodniu – 5
dozowanie oporu:
ręce terapeuty
zestawy ciężarkowo-bloczkowe (opór przyłożony tak by w czasie ruchu w ½ jego zakresu linka łącząca mankiet z bloczkiem kierunkowym przebiegała pod kątem prostym)
ciężary nie podłączone do bloczków (piłki lekarskie, woreczki itp.)
sprężyny
substancje elastyczne i dające się modelować (gąbki, piłeczki gumowe itp.)
środowisko wodne
Planując rodzaj ćwiczeń z oporem należy uwzględnić wiek chorego oraz stan jego ogólnej wydolności fizycznej. Jest to uzasadnione zmniejszaniem się elastyczności tkanek oraz wydolnością narządów krążenia i oddechowego z biegiem lat.
zastosowanie:
przy sile mięśniowej zmiennej w zależności od sektora zakresu ruchu
cele:
wzmacnianie mięśni poprzez umożliwienie im pracy, której nie mogły by wykonywać bez pomocy
odtwarzanie i utrwalanie w pamięci wzorców ruchowych
wskazania:
osłabienie siły mięśniowej
przeciwwskazania:
przypadki pourazowe po złamaniach z niepełnym zrostem (zrost po 3-4 miesiącach)
stany zapalne stawów i tkanek okołostawowych
stany bezpośrednio po zwichnięciach i innych urazach stawowych
stany zapalne żył
rany skóry, mięśni i tkanek miękkich
stany po zabiegach operacyjnych przed wyjęciem szwów (konsultacja z lekarzem)
występowanie bólu przy ćwiczeniach (silne nie ustępujące dolegliwości)
temperatura powyżej 38°
ciśnienie skurczowe powyżej 160 rozkurczowe powyżej 100
ogólny ciężki stan pacjenta
stan po tomografii komputerowej z kontrastem
stan po nakłuciu dolędźwiowym (np. pobieranie płynu mózgowo-rdzeniowego)
metodyka:
pw. taka jak przy wykonywaniu testu Lowetta
stabilizacja:
stabilizacja odcinka bliższego, tak by ruch był wykonywany tylko w stawie ćwiczonym i nie był wspomagany przez sąsiednie stawy
uzyskujemy ją poprzez odpowiednią pozycję ułożeniową lub pasy stabilizujące
chwyt:
musi być pewny, nie może jednak wywoływać u chorego dolegliwości bólowych
powinien się charakteryzować dużą powierzchnią styku pomiędzy ręką terapeuty a ćwiczoną częścią ciała
zawsze dobieramy tak by nie ćwiczyć przez dwa stawy (np.: ćwicząc staw barkowy trzymamy powyżej stawu łokciowego a nie w okolicy stawy nadgarstkowego)
zasady wykonywania ruchu:
choremu trzeba dokładnie wyjaśnić ruch który ma on wykonywać
siła wspomagająca powinna być tak dawkowana, aby umożliwiła wykonanie ruchu, a nie zastępowała pracy ćwiczonych mięśni
ćwiczone mięśnie musza maksymalnie pracować aby nastąpił przyrost ich siły
fizjoterapeuta prowadzi ruch w całym jego zakresie tak, że największe wspomaganie jest w początkowej fazie ruchu (pokonanie bezwładności) i w końcowej jego fazie (pokonanie oporu mięśni antagonistów)
przed rozpoczęciem ruchu należy rozciągnąć mięśnie (sprzyja to uzyskaniu silniejszego ich skurczu)
kontrolujemy by pacjent wykonywał ruch płynnie we właściwej płaszczyźnie, wokół fizjologicznej osi stawu oraz w pełnym fizjologicznym zakresie ruchu zgodnym z normą dla danego stawu
stosujemy się do zasady nie doprowadzenia do pełnego zmęczenia ćwiczonego zespołu dynamicznego
ćwiczenia prowadzone wykonuje się 1-2 razy dziennie
liczba powtórzeń oraz tempo ćwiczeń zależą od aktualnej siły mięśni
ĆWICZENIA REDRESYJNE
zastosowanie:
przykurcze tkanek miękkich
cele:
zniesienie ograniczenia zakresu ruchów w stawie spowodowanego przykurczem tkanek miękkich
uzyskanie pełnej biernej ruchomości w stawie
wskazania:
ograniczenia ruchomości stawu na skutek przykurczu tkanek miękkich
przeciwwskazania:
przypadki pourazowe po złamaniach z niepełnym zrostem (zrost po 3-4 miesiącach)
stany zapalne stawów i tkanek okołostawowych
stany bezpośrednio po zwichnięciach i innych urazach stawowych
stany zapalne żył
rany skóry, mięśni i tkanek miękkich
stany po zabiegach operacyjnych przed wyjęciem szwów (konsultacja z lekarzem)
występowanie bólu przy ćwiczeniach (silne nie ustępujące dolegliwości)
temperatura powyżej 38°
ciśnienie skurczowe powyżej 160 rozkurczowe powyżej 100
ogólny ciężki stan pacjenta
stan po tomografii komputerowej z kontrastem
stan po nakłuciu dolędźwiowym (np. pobieranie płynu mózgowo-rdzeniowego
znaczne odwapnienie kości
morfologiczne zmiany w kościach
ograniczenie ruchomości stawu łokciowego powstałe na skutek złamania w obrębie stawu
wówczas gdy przywrócenie prawidłowego zakresu ruchu w stawie można uzyskać poprzez ćwiczenia czynne wolne, ćwiczenia czynne z oporem oraz stałe posługiwanie się chorą kończyną przy wykonywaniu codziennych czynności
metodyka:
zasady wykonania ruchu:
redresje wykonuje fizjoterapeuta rozciągając przykurczone tkanki miękkie siłą własnych mięśni
konieczna jest stabilizacja odcinka bliższego stawu
chwyt zwarty, pewny, kontakt ręki terapeuty z ćwiczoną częścią ciała powinien rozciągać się na jak największej powierzchni
siłę należy dawkować indywidualnie, przekraczając granicę bólu i obserwując zachowanie chorego
sytuacje niepokojące mogące występować po redresji i postępowanie:
silny ból w czasie redresji - natychmiast przerwać i skontaktować się z lekarzem
stanu zapalnego (miejscowego) - zaniechać redresji
ból długotrwale się utrzymujący – zmniejszenie siły używanej przy redresji
szczególna ostrożność przy redresji należy zachować u osób młodych przed zakończeniem wzrostu kośćca
przy redresjach wykorzystuje się działanie dźwigni,
im dłuższe ramie dźwigni, tym mniejszej siły trzeba użyć do wykonania pracy
użycie zbyt długiej dźwigni i zbyt dużej siły może spowodować uszkodzenie stawu, a nawet złamanie kości
przed rozpoczęciem redresji korzystnie działają:
nagrzewania tkanek (lampa Solux, okłady parafinowe)
blokady nowokainowe
ćwiczenia czynne
masaż
przyczyniają się one do :
lepszego ukrwienia tkanek
rozluźnienia mięśni
zmniejszenia bólu
cel ten uzyskuje się również wykonując redresje w ciepłej wodzie
w czasie redresji należy odciągać od siebie kości tworzące staw
obciążenie należy dobierać stopniowo w zależności od masy ciała pacjenta, siły mięśni, wieku i stanu ogólnego
po każdorazowym wykonaniu ruchu należy kończynę sprowadzić do pozycji wyjściowej (rozluźnienie mięśni)
uzyskane w czasie redresji zwiększenie zakresu ruchu należy utrwalić za pomocą:
odpowiedniego ułożenia chorego
szyny stabilizującej
wyciągów
należy dążyć do czynnej współpracy chorego w czasie wykonywania redresji
czas trwania redresji 20-30 minut
nie należy dążyć do uzyskania znacznej poprawy w krótkim czasie
WYCIĄGI REDRESYJNE
zastosowanie:
przykurcze tkanek miękkich
cele:
zniesienie ograniczenia zakresu ruchów w stawie spowodowanego przykurczem tkanek miękkich
uzyskanie pełnej biernej ruchomości w stawie
wskazania:
ograniczenia ruchomości stawu na skutek przykurczu tkanek miękkich
przeciwwskazania:
przypadki pourazowe po złamaniach z niepełnym zrostem (zrost po 3-4 miesiącach)
stany zapalne stawów i tkanek okołostawowych
stany bezpośrednio po zwichnięciach i innych urazach stawowych
stany zapalne żył
rany skóry, mięśni i tkanek miękkich
stany po zabiegach operacyjnych przed wyjęciem szwów (konsultacja z lekarzem)
zła tolerancja na ból
temperatura powyżej 38°
ciśnienie skurczowe powyżej 160 rozkurczowe powyżej 100
ogólny ciężki stan pacjenta
stan po tomografii komputerowej z kontrastem
stan po nakłuciu dolędźwiowym (np. pobieranie płynu mózgowo-rdzeniowego
znaczne odwapnienie kości
morfologiczne zmiany w kościach
zniszczenie powierzchni stawowych
choroby z zaburzeniami metabolizmu
wówczas gdy przywrócenie prawidłowego zakresu ruchu w stawie można uzyskać poprzez ćwiczenia czynne wolne, ćwiczenia czynne z oporem oraz stałe posługiwanie się chorą kończyną przy wykonywaniu codziennych czynności
metodyka:
wyciąg należy poprzedzić wcześniejszym podaniem leków przeciwbólowych i rozluźniających napięcie mięśniowe, a zabiegi fizykalne można stosować w czasie wyciągu
stabilizacja przy wyciągach redresyjnych wspomagana jest przez kontrwyciąg
uniemożliwia on pacjentowi przesuwanie się po podłożu zgodnie z kierunkiem działania siły, w celu zmniejszenia jej działania
często całe stanowisko wyciągowe ustawione jest w pozycji kontrwyciągowej, dotyczy to głównie działań w obrębie kończyn dolnych (stosowane raczej przy wyciągach odciążajacych) – pacjent ustawiony jest pod górę w stosunku do działającej siły wyciągu
ciężar działający jako siła redresująca powinien oscylować w granicach 1/8 do 1/6 masy ciała pacjenta
w przypadkach dużych stawów i silnej w ich okolicy masy mięśniowej można limit obciążeń przekraczać, kierując się
przy ograniczeniach ruchomości w mniejszych stawach oraz w obrębie stawu łokciowego wyciągów redresyjnych nie stosujemy
czas trwania wyciągu musi być dostatecznie długi, by działanie zabiegu mogło być skuteczne
w początkowej fazie występuje odruchowe, niezależne od woli pacjenta, przeciwne działaniu wyciągu, mięśniowe napięcie obronne
w momencie kiedy mm. ulegają zmęczeniu znika (około 15 –20 minut)
dopiero potem zaczyna się właściwe działanie wyciągu
optymalny czas trwania wyciągu – 30 minut
praktycznym wskaźnikiem tego iż wyciąg zaczyna działać jest wystąpienie stosunkowo silnego bólu, należy wtedy doliczyć jeszcze około 10 – 15 minut i można minimalnie zmniejszyć obciążenie
zdejmowanie wyciągu z redresowanej kończyny
przed odczepieniem ciężaru ręką przyłożoną w miejscu przyłożenia siły na kończynie wspomóc działanie wyciągu i przytrzymać ją w kątowym ustawieniu, które osiągnięto dzięki wyciągowi
po wyczepieniu ciężaru należy wolno przez około 30 s sprowadzać kończynę do pozycji pośredniej, stale rozluźniając te grupy mięśniowe, które były rozciągnięte
zdejmowanie wyciągu nie może odbywać się szybko ponieważ wtedy odczucia bólowe przekraczają próg tolerancji bólowej pacjenta
nie wolno wykonywać wyciągu redresyjnego bez zapoznania się ze zdjęciem rtg
stosujemy max. do 20 zabiegów, po których wskazane jest rtg
zabiegów nie wykonujemy u osób po 60 roku życia
zastosowanie:
osłabienie siły mięśniowej
cele:
przeciwdziałanie zanikom mięśniowym
uzyskanie przyrosty masy i siły mięśni
utrzymanie aktywności mięśni w obrębie unieruchomionych odcinków ciała
wskazania:
unieruchomienia
proste zaniki mięśni
przypadki w których ruch w stawach nie jest wskazany
przeciwwskazania:
brak
metodyka:
chorego trzeba nauczyć wykonywania skurczów izometrycznych mięśni
chory uczy się łatwiej napinania mięśni najpierw kończyny zdrowej, potem równocześnie kończyny zdrowej i chorej, a w końcu napinani mięśni kończyny chorej
przewidując konieczność unieruchomienia kończyny należy nauczyć chorego napinania mięśni przed założeniem unieruchomienia
ćwiczenia izometryczne może chory wykonywać przy pomocy fizjoterapeuty lub sam
czas trwania skurczu izometrycznego – około 5 sekund, czas odpoczynku pomiędzy kolejnymi skurczami – 10 sekund
okres odpoczynku mięśnia po pracy statycznej mięśnia musi być dłuższy aby zapewnić dostateczne jego ukrwienie, które jest znacznie upośledzone w czasie skurczu izometrycznego. Liczba powtorzeń od 6 – 10.
w ćwiczeniach synergistycznych wykorzystuje się zjawisko tzw.: promieniowania ruchowego
istotną cechą tej metody jest wg. M.Weissa „wykorzystanie zjawisk współdziałania mięśni w stale zmieniających się układach symergistycznych pod wpływem odpowiednio dobranych ruchów z określonym oporem i dozowaną pozycją
cele:
uzyskanie na drodze skrzyżowania odruchu fizjologicznego lub na drodze pobudzenia zespołów dynamicznych, napięcia izometrycznego mięśni
wskazania:
unieruchomienie kończyny całkowite lub częściowe w opatrunku gipsowym
ćwiczenie przeszczepionych mięśni
przeciwwskazania:
niewydolność krążenia
niewydolność układu oddechowego
zły ogólny stan pacjenta
wysoka temperatura ciała
metodyka:
synergia:
współdziałanie wielu czynników ,skuteczniejsze od sumy ich oddzielnych działań
współdziałanie niekiedy bardzo odległych mięśni w celu stabilizacji odcinka bliższego
polega na wzajemnie zmieniającym się stosunku napięcia antagonistów i agonistów podczas ruchu
nie jest wartością stałą i zmienia się w zależności od wielu czynników tj: wiek, sprawność, choroba
m. agonistyczne:
mięśnie bezpośrednio odpowiedzialne za ruch
m.antagonistyczne:
mięśnie przeciwdziałające agonistom, odpowiedzialne za rozluźnienie
zasady wykonania ruchu:
żeby doszło do ruchu musi nastąpić skurcz agonistów przy jednoczesnym rozluźnieniu antagonistów
rozluźnienie to następuje na drodze odruchowej
synergizmy bezwzględne:
wrodzone, utrwalone w procesie filogenezy reakcje neuromięśniowe występujące w mniejszym lub większym nasileniu u każdego osobnika
najbardziej znane:
KOŃCZYNA DOLNA
wyprost stopy z oporem powoduje napięcie mięśnia czworogłowego uda
KOŃCZYNA GÓRNA
zgięcie grzbietowe w stawie promieniowo-nadgarstkowym powoduje w pozycji nawróconej napięcie mięśnia trójgłowego
zgięcie dłoniowe w stawie promieniowo-nadgarstkowym powoduje w pozycji odwróconej napięcie mięśnia dwugłowego
TUŁÓW
uniesienie głowy w płaszczyźnie strzałkowej leżąc tyłem, powoduje napięcie mięśnia prostego brzucha
uniesienie głowy w pozycji leżenia przodem powoduje napięcie mięśni pośladkowych wielkich
synergizmy bezwzględne są wykorzystywane do aktywizacji zespołów mięśniowych w tych częściach ciała, które znajdują się w unieruchomieniu
zapobiegają narastaniu zaników mięśniowych z powodu bezruchu, ograniczeniom ruchomości oraz zaburzeniom troficznym
synergizmy względne:
tworzą się na bazie łuków odruchowych i są osobniczo odmienne
określamy je na podstawie badania elektromiograficznego (powierzchniowe, igłowe)
badania elektromiograficzne pozwalają określić, które ruchy wykonane z oporem w odległym stawie wywołują stan największego napięcia w interesującym nas zespole dynamicznym
są nietrwałe i utrzymują się około 14 dni
najczęściej powstające synergizmy względne:
MIĘSIEŃ CZWOROGŁOWY UDA
zgięcie stawu biodrowego
odwodzenie i przywodzenie w stawie biodrowym
wyprost i zgiecie w stawie skokowym górnym
przejście z siadu do leżenia i powrót
rotacja wewnętrzna i zewnętrzna
NAPINACZ POWIĘZI SZEROKIEJ
zgięcie i wyprost w stawie kolanowym
zgięcie i wyprost w stawie skokowym górnym
zgięcie i wyprost w stawie biodrowym
leżenie przodem – skłon tułowia w tył
MIĘSIEŃ KRAWIECKI
zgięcie w stawie biodrowym
wyprost w stawie kolanowym
odwodzenie i przywodzenie w stawie biodrowym
zgięcie i wyprost w stawie skokowym górnym
MIĘŚNIE POŚLADKOWE
zgięcie w stawie kolanowym
leżenie przodem – skłon tułowia w tył
przywiedzenie kończyny górnej
warunki prawidłowego wykonani ćwiczeń synergistycznych
ćwiczenia powinny obejmować możliwie największą liczbę zespołów dynamicznych, które maja odpowiadać za przerzut
musza być wykonywane z max. oporami
musza być wykonywane do pełnego zmęczenia
ćwiczenia te prowadzimy minimum 4 razy dziennie
podstawowe pojęcia
pojemność oddechowa
objętość powietrza którą wdychamy do płuc przy spokojnym wdechu – 0,5 litra
rezerwowa pojemność wdechowa
przy maksymalnym wdechu wciągamy do płuc dodatkowo ponad pojemność oddechową około 1,5 – 2 litrów
rezerwowa pojemność wydechowa
dodatkowa ilość powietrza jaką możemy wydalić z płuc przy maksymalnym wydechu po zwykłym biernym wdechu – 1,5 litra
pojemność życiowa
największa ilość powietrza jaką możemy wydobyć z płuc po maksymalnym wdechu
dorosły człowiek:
mężczyzna – 5-6 litrów
kobieta – 3,5 4 litrów
wartość tą mierzymy za pomocą spirometrii
spokojne oddychanie
podczas spokojnego oddychania tylko około 2/3 powietrza oddechowego tj.:około 350 ml. wchodzi przy każdym wdechu do pęcherzyków płucnych
reszta 1/3 tj.: około 150 ml pozostaje w drogach oddechowych i nie bierze udziału w procesie natleniania krwi (tzw. przestrzeń martwa)
zastosowanie:
należą do podstawowych ćwiczeń w kinezyterapii, ponieważ sprawność układu oddechowego ma decydujący wpływ na prawidłowe funkcjonowanie wszystkich układów naszego organizmu
wchodzą w skład niemalże wszystkich programów usprawniania leczniczego
cele:
nauczenie prawidłowego oddychania
umiejętność prawidłowego oddychania pożądana jest podczas wykonywania wszystkich ćwiczeń i czynności
najczęściej spotykanym błędem jest zatrzymywanie oddechu i napinanie pomocniczych mięśni oddechowych podczas wykonywania ćwiczeń i czynności wymagających większego wysiłku oraz brak pełnego wydechu
bezdech powoduje:
wzrost ciśnienia
spadek tętna
utrudniony dopływ tlenu do narządów
zwiększenie wydolności narządu oddechowego
przed przystąpieniem do ćwiczeń oddechowych możemy przeprowadzić ocenę stanu i sprawności układu oddechowego
badanie kształtu klatki piersiowej i jej ruchomości
na wysokości sutków u mężczyzn, pod biustem u kobiet
maksymalny wydech, następnie maksymalny wdech
różnica między I a II pomiarem powinna wynosić około 6 cm
badanie czynności oddychania
tor oddychania i częstość oddechów na minutę (około 14 – 16)
badanie pojemności życiowej płuc i określenie czasu bezdechu po wdechu i wydechu
mięśnie oddechowe można wzmocnić przez ćwiczenia
elastyczna tkanka płucna wykazuje duże zdolności przystosowania się i pod wpływem ćwiczeń dochodzi do zwiększenia pojemności życiowej płuc oraz uruchomienia nieczynnych pęcherzyków płucnych
uzyskanie prawidłowego rozwoju klatki piersiowej
prawidłowe oddychanie oraz ćwiczenia wzmacniające układ oddechowy działają kształtująco na klatkę piersiową (przede wszystkim na prawidłowe jej wysklepienie, oraz zwiększenie osi przednio tylnej
przy stałej lub zaburzonej czynności oddychania włączają się do akcji oddechowej pomocnicze mięśnie oddechowe (pochyłe, piersiowe, zębate)
mięśnie te na skutek pracy o ruchach w tzw. półzakresie ulegają przykurczom, co w następstwie doprowadza do zniekształceń klatki piersiowej i całej postawy (barki wysunięte ku górze; klatka piersiowa wysunięta do przodu; zapadnięte, okrągłe plecy)
wskazania:
podczas wszystkich ćwiczeń leczniczych
choroby układu oddechowego
stan przed i po zabiegach chirurgicznych
przeciwwskazania:
ostry okres chorób narządu oddechowego i krążenia
metodyka:
przed rozpoczęciem ćwiczeń oddechowych należy nauczyć pacjenta prawidłowo oddychać
najczęstszy błąd – wciąganie brzucha podczas głębokiego wdechu
oddychanie torem brzusznym
wdech - brzuch się uwypukla
wydech - wciągamy brzuch
oddychanie torem piersiowym
wdech – klatka się uwypukla, brzuch pozostaje płaski
wydech – klatka opada, brzuch pozostaje płaski
wdech odbywa się zawsze przez nos a wydech przez usta
wdech – dynamiczny przez nos
wydech – 2-3 razy dłuższy, przez usta
należy dążyć do rozluźnienia klatki piersiowej (masaż, sprężynowanie, ćwiczenia rozluźniające)
czas trwania zależy od możliwości pacjenta i potrzeb danego schorzenia
od 5 do 45 minut
im krótszy czas spotkania tym częściej
im starszy pacjent tym większą uwagę zwracamy na wydech
im młodszy pacjent tym większą uwagę zwracamy na wdech
maksymalna ilość powtórzeń w serii od 6 do 8 wdechów i wydechów (powyżej następuje zaburzenie składu gazowego krwi)
ilość serii w zależności od możliwości pacjenta
wpływ położenia ciała na mechanizm oddychania
leżenie tyłem
utrudniona praca przepony
leżenie tyłem z ugiętymi nogami
utrudniona praca przepony
zwiększenie amplitudy ruchów klatki piersiowej
siad z pochylonym tułowiem
utrudniona praca przepony
zwiększona amplituda ruchów klatki piersiowej przy ustabilizowanych kończynach
leżenie na boku
część klatki piersiowej przylegająca do podłoża jest częściowo wyłączona z akcji oddychania żebrowego
zwiększa się zastępczo zakres ruchów żeber po stronie przeciwnej
przepona po stronie podłoża charakteryzuje się dużą amplitudą ruchów ze względu na wysokie ustawienie
wentylacja płuca po stronie podłoża jest nieco wyższa niż po stronie przeciwnej
stanie
umożliwia pełną swobodę rozprężenia płuc we wszystkich kierunkach dzięki zniesieniu ucisków na klatkę piersiową i przeponę
skłon boczny tułowia
zmniejsza amplitudę klatki piersiowej po stronie skłonu
wzrasta zakres ruchu żeber po stronie przeciwnej oraz zwiększa się zakres ruchów przepony po tej stronie
zastosowanie:
stany nadmiernego napięcia mięśniowego
stany bólowe
jako element wszelkich ćwiczeń leczniczych
cele:
możliwość świadomego i kontrolowanego zmniejszenia napięcia mięśni
wskazania:
przed rozpoczęciem i w trakcie wykonywania ćwiczeń leczniczych
przeciwwskazania:
brak
metodyka:
rozróżniamy ćwiczenia relaksacyjne o charakterze ogólnoustrojowym i miejscowym
prowadzenie ćwiczeń relaksacyjnych niezależnie od wybranej metody wymaga:
dobrania odpowiedniej pozycji wyjściowej
rozluźnienie powinno następować od części obwodowych do części ksobnych
staramy się wyregulować rytm oddechowy
objęcie relaksacją całego ciała powinno wywoływać odczucie ciężkości i bezwładu
przestrzegamy zasady doboru odpowiedniej pozycji wyjściowej dla konkretnego pacjenta
włączamy ruchy kończyn o prostych koordynacyjnie torach oraz naprzemienne napięcia i rozluźnienia żądanych grup mięśniowych
tempo ćwiczeń wolne, spokojne, nie zawierające gwałtownych przyspieszeń
komendy podawane głosem ciepłym a zarazem sugestywnym z jasno sprecyzowanym rodzajem ruchu i sposobem jego wykonywania
ćwiczenia najlepiej wykonywać poza łóżkiem chorego, wyłączając drażniące bodźce akustyczne i świetlne
dobre efekty przynosi odpowiednio dobrana muzyka
ubiór pacjenta powinien być lekki nie ograniczający ruchów
po kilku sesjach prowadzonych przez fizjoterapeutę pacjent ćwiczenia może wykonywać samodzielnie
przykłady pozycji relaksacyjnych
leżenie tyłem na twardym podłożu,
kkg ustawione w niewielkim odwiedzeniu, stawy kolanowe ugięte
naturalne krzywizny ciała podparte małymi poduszkami dają poczucie wygody
pozwala to na pełne rozluźnienie mięśni
leżenie bokiem (np. prawym)
kgl oraz kdl podparta i odciążona na poduszkach
tułów ustawiony tak by nie powodować ucisku na okolicę serca
głowa spoczywa na poduszce, nie może być uniesiona za wysoko
pełne podwieszenie ciała
na podwieszkach, w leżeniu tyłem
każdy odcinek ciała spoczywa na oddzielnej podwieszce
pozycja pól leżąc – pół siedząc
głowa, okolica stawów kolanowych, stopy, i kkg podparte na poduszkach
ułatwione jest w tej pozycji oddychanie torem piersiowym, ponieważ mniejsza masa uciska na okolicę pleców
ruch przepony utrudniony przez opadanie trzewi
zastosowanie:
u wszystkich chorych u których dysfunkcja ma charakter trwały
są to przede wszystkim pacjenci neurologiczni
cele:
poprawa jakości życia poprzez maksymalną do osiągnięcia samodzielność
wskazania:
dysfunkcje o charakterze trwałym
przeciwwskazania:
brak
metodyka:
uczymy pacjenta wykonywania podstawowych czynności dnia codziennego
sprawdzenia dokonujemy za pomocą prostych testów
oceniamy jego poziom sprawności pod katem potrzebnych mu życiowo ważnych czynności
test czynnościowy powinien obejmować:
lokomocja – informacje o sposobie i odległości, jaką potrafi pokonać pacjent
chwyty – wykonywanie różnych chwytów z uwzględnieniem ich podziału
higiena osobista
spożywanie posiłków
ubieranie się i rozbieranie
zastosowanie:
osłabienie siły mięśniowej wynoszacej od +2 do 3 a nawet +3
cele:
uzyskanie przyrostu siły mięśniowej osłabionych grup mięśniowych
wzmożenie torowania proprioceptywnego
wskazania:
osłabienie siły mięśniowej
przeciwwskazania:
przypadki pourazowe po złamaniach z niepełnym zrostem (zrost po 3-4 miesiącach)
stany zapalne stawów i tkanek okołostawowych
stany bezpośrednio po zwichnięciach i innych urazach stawowych
stany zapalne żył
rany skóry, mięśni i tkanek miękkich
stany po zabiegach operacyjnych przed wyjęciem szwów (konsultacja z lekarzem)
zła tolerancja na ból
temperatura powyżej 38°
ciśnienie skurczowe powyżej 160 rozkurczowe powyżej 100
ogólny ciężki stan pacjenta
stan po tomografii komputerowej z kontrastem
stan po nakłuciu dolędźwiowym (np. pobieranie płynu mózgowo-rdzeniowego
metodyka:
kończyna podwieszona tak jak przy ćwiczeniach czynnych w odciążeniu
dodatkowo zakładamy mankiet do którego przymocowany jest system ciężarkowo-bloczkowy
linka musi przebiegać w płaszczyźnie ruchu
bloczek kierunkowy powinien być umieszczony tak aby w chwili wykonania ½ zakresu ruchu w stawie linka łącząca mankiet z bloczkiem kierunkowym przebiegała prostopadle do osi długiej ćwiczonego odcinka ciała
opór narasta wówczas stopniowo osiągając maksimum w ½ zakresu ruchu, a następnie stopniowo maleje
w stawach o bardzo obszernych zakresach ruchu dokonujemy podziału na dwa sektory ruchu, dobierając umiejscowienie bloczka oddzielnie dla każdego sektora
stosujemy obciążenie mniejsze od masy kończyny
tempo ćwiczeń zależy od aktualnej siły mięśni
przy niewielkiej sile mięśni jest ono wolne
w miarę przyrostu siły mięśni - szybsze
u osób zdrowych przy zmianie pozycji poziomej na pionową obserwuje się przyspieszenie tętna i zmniejszenie amplitudy ciśnienia krwi od 5 – 25 mmHg (głównie na skutek spadku ciśnienia skurczowego)
próba ortostatyczna u sportowców wykazuje, że różnica wskaźników ciśnienia i tętna przy wykonywanej próbie jest tym mniejsza im wyższy jest stopień wytrenowania
dostosowanie układu krążenia do zmiany pozycji z leżącej na stojącą następuje na drodze odruchowej, głównie z receptorów łuku aorty i zatok szyjnych prawego przedsionka oraz narządów wewnętrznych (wątroba,śledziona)
podczas unieruchomienia zdolność odruchowego wyrównywania przez układ krążenia zaburzeń wynikających ze zmiany pozycji ulega zanikowi, wynikają z tego różnorodne objawy:
omdlenie
osłabienie
zaburzenia świadomości
zaburzenia widzenia
złe samopoczucie – uczucie słodkości w ustach
nudności
podczas pionizacji następuje bierne przemieszczanie się krwi do jamy brzusznej i kkd (zgodnie z działaniem siły grawitacji), co powoduje zmniejszenie się wypełnienia zatok serca i spadek ciśnienia tętniczego
pionizacja umożliwia wyzwalanie bogatej sygnalizacji proprioceptywnej co wpływa na odruchowe napinanie mięśni w pozycji spionizowanej
obserwacja chorych pionizowanych po okresie bezruchu pozwala stwierdzić, że jest to trening o znacznym obciążeniu fizycznym
wynika to z:
braku naturalnych odruchów regulujących postawę
na skutek tego dochodzi do napinania w sposób nieskoordynowany odległych zespołów mięśniowych
brak adaptacji w podstawowych układach fizologicznych
ogromne emocje
• cele:
stopniowe pobudzenie zdolności przystosowawczych ustroju do nowej pozycji pionowej
wskazania
przeciwwskazania
stany po nakłuciu dolędźwiowym
metodyka - pionizacja
etapy pionizacji
uniesienie głowy
pozycja półsiedząca o różnym kącie nachylenia tułowia - podparty
siad płaski – podparty
pozycja półsiedząca lub siad płaski bez podparcia
siad ze spuszczonymi nogami – podparty
siad ze spuszczonymi nogami – bez podparcia
stanie przy łóżku – z podparciem / pełna pionizacja na stole pionizacyjnym*
stanie przy łóżku - bez podparcia
pełna pionizacja na stole pionizacyjnym
wskazania:
stan po długotrwałym przebywaniu w łóżku\
porażenie kkd
trudności bądź niemożność pionizacji przyłóżkowej
chory nieprzytomny
waga i wzrost znacznie przekraczająca wagę i wzrost fizjoterapeuty
stół pionizacyjny umożliwia stopniową i powolną zmianę pozycji z poziomej na pionową
możliwość regulacji:
kąta nachylenia ciała do podłoża (im bliżej pionu tym większe obciążenie)
czasu trwania pionizacji
pionizacja na stole wymaga prawidłowego ułożenia chorego które polega na:
wyrównaniu skrócenia czynnościowego kończyn
nieznacznym odwiedzeniu w stawach biodrowych (około 5°)
pełnym podparciu stóp
zabezpieczeniu pasami stawów (kolanowych, biodrowych) oraz klatki piersiowej
jeżeli stwierdzamy, że przez pionizację bierną chory w pełni przystosował się do pozycji stojącej rozpoczynamy pionizację czynną
przystosowanie do pozycji stojącej
gdy tętno przy zmianie pozycji nie wzrośnie więcej niż 20-30% tętna spoczynkowego (powyżej może dojść do zaburzeń w przepływie chłonki, migotania przedsionków i komór serca)
okres wzrostu ciśnienia powinien być kilkuminutowy (jeżeli wzrośnie do 30% a po 2-3 minutach spadnie można pozostawić pacjenta w danej pozycji – jeśli nie to powrót do pozycji którą pacjent dobrze tolerował)
jeżeli w trakcie pionizacji ciśnienie rozkurczowe wzrośnie powyżej 100 - pionizację cofamy do poprzedniego etapu
ciśnienie skurczowe może wzrosnąć do 20% w stosunku do rozkurczowego
możliwość ponownej adaptacji do pozycji pionowej zależy od:
czasu przebywania w łóżku
wieku pacjenta
chorób współistniejących
wydolności organizmu, oraz wydolności układu krążeniowo-oddechowego
wcześniejszej rehabilitacji
metodyka – nauka chodu
naukę chodu rozpoczynamy przy sile mm. porostowników stawu kolanowego powyżej 2
I. etap
nauka lokomocji – wózek inwalidzki
przesiadanie się z łóżka na wózek
jazda na wózku po równym podłożu
zsiadanie z wózka na ziemię i powrót
jazda po terenach pochyłych
manewrowanie wózkiem
II. etap
właściwa nauka chodu rozpoczyna się od ćwiczeń w barierkach
ćwiczenia równoważne:
sterowane górą – przenoszenie ciężkiej piłki kkg
sterowane dołem – stanie na jednej nodze, wykroki
ćwiczenia z balansem miednicy – uzyskujemy prawidłowe obciążanie kończyn
chód ze swobodnym pokonywaniem dystansu – zwracamy uwagę na prawidłowość poszczególnych faz chodu
najczęstsze błędy:
skracanie czasu fazy podporu
skracanie długości kroku
konsekwencja – chód krokiem dostawnym
w momencie opanowania chodu krokiem czterotaktowuym w barierkach rozpoczynamy naukę chodu poza nimi
III. etap
chodzenie przy pomocy balkonika
podeszły wiek
nasilone procesy miażdżycowe
inne choroby towarzyszące obniżające wydolność ogólną
chodzenia przy pomocy kul
niepełny zrost kostny
zakaz obciążania kończyny
brak kończyny przed zaprotezowaniem
chodzenie bez pomocy ortopedycznych
równolegle z opuszczeniem barierek rozpoczyna się naukę trzech nowych elementów:
chodzenie po podłożach o zmiennej twardości
trudniej na miękkich podłożach
niezbędna jest bardzo dobra asekuracja
chodzenie z pokonywaniem różnicy poziomów
rozpoczynamy naukę na schodach niskich z poręczą
pierwszy krok przy wchodzeniu wykonuje kończyna zdrowa
przy schodzeniu pierwszy krok wykonuje kończyna chora
kolejny etap – schody komunikacyjne
nauka padania
zasady:
nie bronić się przed upadkiem za wszelką cenę
odrzucić od siebie kule w momencie zachwiania równowagi
padać tak by upaść do przodu
amortyzacja przez ugięcie kkg w stawach lokciowych
powrót do pozycji pionowej samodzielny, uniesienie miednicy i cofanie kkg, przy wyprostowanych stawach kolanowych i stopach opartych o ścianę
asekuracja
czynna – bezpośredni kontakt z pacjentem
bierna – obok pacjenta
zasady asekuracji
nie polega na utrzymaniu pacjenta w pozycji pionowej, lecz na bezpiecznym sprowadzeniu go na podłoże
fizjoterapeuta porusza się z tyłu lub z boku, możliwie jak najbliżej, ale tak by nie krępować swobody ruchów
w momencie krytycznym musi stać pewnie na obu kończynach
w przypadku utraty równowagi należy pacjenta chwycić pod pachy, ściągnąć w tył na siebie i po ugiętych kkd sprowadzić do pozycji siedzącej
przy nauce chodu po schodach fizjoterapeuta musi stać zawsze poniżej pacjenta
zastosowanie:
dysfunkcje w obrębie rąk
cele:
poprawa czynności manualnych rąk
poprawa siły mięśniowej rąk
zapobieganie przykurczom oraz poprawa zakresów ruchomości w obrębie rąk
wskazania:
stany po urazach w obrębie rąk
RZS
zmiany zwyrodnieniowe
stany po leczeniu operacyjnym (np.: zespół cieśni nadgarstka)
przeciwwskazania:
przypadki pourazowe po złamaniach z niepełnym zrostem (zrost po 3-4 miesiącach)
stany zapalne stawów i tkanek okołostawowych
stany bezpośrednio po zwichnięciach i innych urazach stawowych
stany zapalne żył
zła tolerancja na ból
metodyka:
przed ćwiczeniami manualnymi najlepiej ręce rozgrzać, rozluźnić (masaż wirowy, aerodyn)
do ćwiczeń manualnych wykorzystujemy przybory tj.: gumowe lub piankowe piłeczki, kolumny składające się z elementów różnej wielkości w kształcie walca, niewielkie obciążniki (do 0,5 kg), guziki lub inne podobne niewielkie przedmioty itp.
wykorzystywane są również specjalne stoły do ćwiczeń manualnych
KINEZYTERAPIA O DZIAŁANIU OGÓLNYM
cele:
uzyskanie odciążenia, a przez to:
zmniejszenie nacisku powierzchni stawowych przy ruchach
zmniejszenie bólu przy ruchach
uzyskanie komfortu psychicznego
wskazania:
upośledzenie wydolności ogólnej
osłabienie siły mięśniowej
zaburzenia koordynacji ruchowej
spadek wytrzymałości
patologiczne napięcia mięśni wynikające ze zmian ośrodkowego układu nerwowego (napięcia spastyczne)
zaburzenia chodu
przeciwwskazania:
stany zapalne stawów i tkanek okołostawowych
stany bezpośrednio po zwichnięciach i innych urazach stawowych
stany zapalne żył
stany po zabiegach operacyjnych przed wyjęciem szwów (konsultacja z lekarzem)
występowanie bólu przy ćwiczeniach (silne nie ustępujące dolegliwości)
temperatura powyżej 38°
ciśnienie skurczowe powyżej 160 rozkurczowe powyżej 100
ogólny ciężki stan pacjenta
stan po tomografii komputerowej z kontrastem
stan po nakłuciu dolędźwiowym (np. pobieranie płynu mózgowo-rdzeniowego)
niewydolność układu krążeniowo-oddechowego
schorzenia internistyczne
ostre stany zapalne
owrzodzenia, otwarte rany grożące krwawieniem
grzybice
choroby przebiegające z utratą świadomości
wpływ środowiska wodnego na organizm człowieka:
poprawa koordynacji nerwowo-mięśniowej, związana z rozluźnieniem mięśni w wyniku działania czynnika odciążającego i pozornej utraty masy ciała (0,9 kg)
odbierane przez kontaktoreceptory bodźce są przenoszone do ośrodkowego układu nerwowego przez co działają na cały system
chłodna woda zwalnia częstotliwość tętna i zmniejsza pojemność minutową serca o około 25%
poprawa orientacji przestrzennej poszczególnych części ciała względem siebie
rozluźnienie napięcia mięśniowego – poprzez wzmożone bodźce
odruchowe zwężenie naczyń krwionośnych skóry z jednoczesnym przekrwieniem mięśni – korzystne oddziaływanie na krążenie obwodowe (zimna woda)
rozszerzenie naczyń krwionośnych skóry, przyspieszenie częstości pracy serca (ciepła woda)
obniżenie napięcia mięśniowego, obniżenie pobudliwości układu nerwowego - zmniejszenie odczuć bólowych przy ćwiczeniach poprzez wykorzystanie przewodnictwa cieplnego wody (jest około 30 razy większe od przewodnictwa środowiska naturalnego)
oddziaływanie na układ oddechowy przez zwiększenie ucisku na klatkę piersiową przez zwiększenie ucisku na klatkę piersiową i jamę brzuszną (wdech utrudniony, wydech ułatwiony) – ciśnienie hydrostatyczne
wpływ na psychikę – możliwość wykonania ruchu przy 25% normalnej siły mm.
ułatwienie chodu (chód krokiem dwunożnym, naprzemiennym) – powoduje to wyzbycie się lęku przez pacjenta i ułatwia przejście do innych ćwiczeń poza środowiskiem wodnym
metodyka:
rodzaj ćwiczeń w wodzie zależy od urządzeń jakimi dysponuje ośrodek leczniczy (wanny, tanki Hubbarda, małe i duże baseny)
w wodzie można ćwiczyć indywidualnie lub zespołowo
ćwiczenia indywidualne:
rozpoczyna się z chorymi nie oswojonymi ze środowiskiem wodnym
pomoc polega na:
podtrzymywaniu chorego w wodzie
prowadzeniu ruchu
wykonaniu redresji
ćwiczenia zespołowe:
prowadzi się z chorymi oswojonymi ze środowiskiem wodnym
grupa powinna być jednolita pod względem:
wieku
płci
ogólnej sprawności i wydolności fizycznej
rodzaju dysfunkcji lub choroby
utworzenie jednolitej grupy ułatwia dobór i prowadzenie ćwiczeń
nie zawsze jest to możliwe, dlatego należy ćwiczenia do pewnego stopnia indywidualizować
ze względu na konieczność ścisłego nadzoru i zapewnienia bezpieczeństwa grupa ćwiczących w wodzie ni powinna liczyć więcej niż 5-6 osób (wg. Rosławski, Skolimowski „Technika wykonywania ćwiczeń leczniczych”)
przed rozpoczęciem ćwiczeń w wodzie ćwiczący musi umyć dokładnie całe ciało pod natryskiem
ćwiczenia w wodzie rozpoczynamy od ćwiczeń oswajających ze środowiskiem wodnym
w wodzie dochodzi do zmiany warunków oddychania pod wpływem ciśnienie hydrostatycznego (pobudzony ośrodek oddechowy – szczególnie wdech)
temperatura wody zależy od typu ćwiczeń i rodzaju choroby
30° - 32° - standardowa temperatura w basenie rehabilitacyjnym
27° - 30° - ćwiczenia o zwiększonej intensywności
38° - niedowłady spastyczne
czas trwania ćwiczeń wynosi przeciętnie od 20-30 minut
basen
minimalne rozmiary 10/5 m
głębokość – nie mniejsza niż 1 metr, nie większa niż 1,60 metra
poręcze zamocowane w niecce basenu
wygodne wejście – niskie schody z poręczami
koła ratunkowe, bosaki
odpowiednie oświetlenie basenu
telefon
doświadczony fizjoterapeuta (najlepiej umiejący pływać)
instruktor może wejść do wody tylko w sytuacji 1 na 1
pacjent musi mieć czepek i kostium kąpielowy
sen:
zwalnia częstość tętna i oddechu
zmniejsza aktywność procesów nerwowych
powoduje obniżenie spoczynkowego napięcia mięśni
powoduje zwolnienie perystaltyki jelit co hamuje tempo procesów trawiennych
obniża przemianę materii i metabolizm komórkowy
w czasie snu dochodzi do obniżenia temperatury ciała
cele:
pobudzenie funkcji ustroju po śnie
mobilizacja chorego do rozpoczęcia zajęć w ciągu dnia
wskazania:
ćwiczenia poranne powinien wykonywać każdy chory, jeżeli lekarz nie stwierdzi przeciwwskazań
metodyka:
prowadzimy ze wszystkimi pacjentami, którzy nie mają przeciwwskazań do tej formy terapii
przed rozpoczęciem ćwiczeń pytamy o ich samopoczucie
ćwiczeń nie rozpoczyna się u chorych nowo przyjętych u których nie ma jeszcze rozpoznania
miejscem prowadzenia zajęć są na ogół sale chorych lub korytarze
ćwiczenia powinny być prowadzone w pomieszczeniach wietrzonych bez względu na porę roku
łóżka muszą być zasłane
pacjenci nie mogą być w piżamach lub innych nocnych ubraniach
zajęcia należy prowadzić przed poranną toaletą i śniadaniem
czas trwania ćwiczeń – około 15-20 minut
chorych doświadczonych z długim stażem szpitalnym możemy wykorzystać do pomocy
chorych sprawniejszym wykorzystujemy do pomocy chorym mniej sprawnym
jeżeli możliwości techniczne na to pozwalają prowadzimy zajęcia przy muzyce
zasady wykonania ruchu:
stosujemy ćwiczenia oddechowe eksponujące przeponowy tor oddychania (wpływają one na poprawę perystaltyki jelit i włączają w krwiobieg rezerwy krwi z wątroby i śledziony)
ćwiczenia rozpoczynamy od ruchów w małych obwodowych stawach i stopniowo uruchamiamy większe, co wiąże się z uaktywnieniem dużych zespołów dynamicznych
tempo ćwiczeń wolne, ruchu obszerne w pełnym zakresie fizjologicznym, oparte na ćwiczeniach kształtujących
nie stosujemy ćwiczeń oporowych
przy opracowaniu zestawu ćwiczeń należy uwzględnić rodzaj i umiejscowienie schorzenia
są to ćwiczenia kształtujące
wykonywane z przyborami, przy drabince, na ławeczce lub ze współćwiczącym
cel
podniesienie ogólnej sprawności i wydolności fizycznej ustroju
kształtowanie prawidłowej postawy
poprawa koordynacji ruchowej
nauka nawyku celowości i płynności ruchów
zachowanie pełnego zakresu ruchomości w stawach, długości, elastyczności oraz siły i wytrzymałości mięśni
wyrabianie aktywności i samodzielności przez czynnik współzawodnictwa występujący prawie zawsze w tej grupie ćwiczeń
wskazania
ćwiczenia te powinien wykonywać każdy chory niezależnie od ćwiczeń specjalnych dostosowanych do konkretnej dysfunkcji narządu ruchu lub choroby
przeciwwskazania
stany zapalne stawów i tkanek okołostawowych
stany bezpośrednio po zwichnięciach i innych urazach stawowych
stany zapalne żył
rany skóry, mięśni i tkanek miękkich
stany po zabiegach operacyjnych przed wyjęciem szwów (konsultacja z lekarzem)
występowanie bólu przy ćwiczeniach (silne nie ustępujące dolegliwości)
temperatura powyżej 38°
ciśnienie rozkurczowe powyżej 100 skurczowe powyżej 160 (spoczynkowe)
ogólny ciężki stan pacjenta
stan po tomografii komputerowej z kontrastem
stan po nakłuciu dolędźwiowym (np. pobieranie płynu mózgowo-rdzeniowego)
metodyka
ćwiczenia te prowadzone są w oparciu o tok lekcyjny
można prowadzić je zespołowo lub indywidualnie
ćwiczenia zespołowe
grupa powinna być jednorodna
zespól powinien liczyć 15 – 17 osób
kryteria doboru pacjentów do grupy:
wiek
płeć
ogólna sprawność i wydolność fizyczna
rodzaj dysfunkcji lub choroby
podział pod kątem kryterium wieku
4 –6 lat
20 – 30 minut
forma
naśladownictwo ruchowe,
opowieść ruchowa
7 - 13 lat
30 – 45 minut
forma:
gry i zabawy ruchowe,
tor przeszkód
14 – 17 lat
45 – 90 minut
forma – naśladownictwo ruchowe z współzawodnictwem,
gry i zabawy sportowe,
elementy treningu sportowego adoptowane do rozwoju ogólnego i choroby
18 – 60 lat
powyżej 61 lat
ćwiczenia zespołowe i indywidualne
ćwiczenia mogą odbywać się:
na wolnym powietrzu
w sali gimnastycznej
ewentualnie w sali chorych (przyłóżkowo)
wyposażenie sali:
drabinki
materace
ławeczki
piłki lekarskie
woreczki z piaskiem
laski gimnastyczne
koce
lustra
ubiór ćwiczących - lekki, nie krępujący ruchów
czas trwania ćwiczeń – 45 minut
zgodnie z krzywą natężenia wysiłku podczas toku lekcyjnego
ćwiczenia ogólnie usprawniające przeplata się z ćwiczeniami oddechowymi i relaksacyjnymi