Europejska Konwencja Praw Człowieka (pełna nazwa: Konwencja o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności, w skrócie "Konwencja Europejska" lub EKPC) – umowa międzynarodowa z zakresu ochrony praw człowieka zawarta przez państwa członkowskie Rady Europy. Konwencja została otwarta do podpisu 4 listopada 1950 r., a po uzyskaniu niezbędnych 10 ratyfikacji weszła w życie 3 września 1953 r. Stronami Konwencji jest wszystkie 47 państw członkowskich Rady Europy (jest to obecnie warunek członkostwa w tej organizacji).

Zgodnie z preambułą Konwencji rządy państw europejskich przyjmując Konwencję chciały podjąć kroki w celu zbiorowego zagwarantowania niektórych praw zamieszczonych w Powszechnej Deklaracji Praw Człowieka. Na podstawie Konwencji powołano do życia Europejski Trybunał Praw Człowieka z siedzibą w Strasburgu. Skargi do Trybunału mogą składać zarówno osoby indywidualne, grupy osób i organizacje pozarządowe (tzw. skargi indywidualne), jak i państwa-strony Konwencji (tzw. skargi międzypaństwowe).

Europejska Sieć Sądowa (ang. European Judical Network, EJN) to zorganizowany mechanizm  współpracy wymiarów sprawiedliwości pomiędzy państwami Unii Europejskiej. Europejska Sieć Sądowa została utworzona na mocy wspólnego działania 98/428/ WSiSW z dnia 29 czerwca 1998 r. przyjętego przez Radę dnia 28 kwietnia 1997 r.[1]. Europejska Sieć Sądowa rozpoczęła pracę 25 sierpnia 1998 r. Podstawa prawna w oparciu o którą działa Europejska Sieć Sądowa została wzmocniona na mocy decyzji Rady 2008/976/ WSiSW z 16 grudnia 2008 r.[2]. Celem utworzenia Europejskiej Sieci Sądowej było ułatwienie współpracy w zakresie wymiaru sprawiedliwości pomiędzy państwami członkowskimi.

Europejską Sieć Sądową tworzą punkty kontaktowe w państwach członkowskich, Komisji Europejskiej (w zakresie spraw, które wchodzą w zakres jej działalności) oraz Sekretariat z siedzibą w Hadze.

Zadania Europejskiej Sieci Sądowej:

- ułatwia nawiązywanie kontaktów między punktami kontaktowymi państw członkowskich,

- organizuje okresowe spotkanie przedstawicieli państw członkowskich,

-odpowiada za dostarczanie informacji ogólnych za pośrednictwem sieci telekomunikacyjnych.

Europejski nakaz aresztowania (ENA), uproszczona forma ekstradycji istniejąca pomiędzy państwami członkowskimi Unii Europejskiej, umożliwiająca aresztowanie osoby podejrzanej lub oskarżonej o popełnienie przestępstwa albo już skazanej za nie, i wydanie jej do kraju, w którym zostanie postawiona przed sądem lub przekazana do wykonania wcześniej orzeczonej kary.

Europejski nakaz aresztowania został ustanowiony decyzją ramową Rady z dnia 13 czerwca 2002 r. w sprawie europejskiego nakazu aresztowania i procedury wydawania osób między Państwami Członkowskimi, która w art. 31 nakazywała od 1 stycznia 2004 zastąpić przepisy krajowe dotyczące ekstradycji w stosunkach pomiędzy państwami członkowskimi przepisami tej decyzji (CELEX: 32002F0584).

Nakaz wydaje organ sądowy państwa starającego się o wydanie osoby (w zależności od kraju może to być sąd lub prokurator) lecz ostatecznie o wydaniu osoby decyduje organ sądowy państwa, na którego terytorium osoba przebywa. W odróżnieniu od ekstradycji, w przypadku europejskiego nakazu aresztowania w zasadzie rezygnuje się z zasady podwójnej karalności, co oznacza, iż w odniesieniu do grup przestępstw wskazanych w decyzji ramowej nie trzeba badać, czy kraj, który ma wydać osobę również penalizuje czyn, za popełnienie którego pewien kraj stara się o przejęcie osoby. Wystarczy, że czyn jest karany w kraju, który wydał nakaz aresztowania.

Eurojust, właśc. Europejska Jednostka Współpracy Sądowej – agencja Unii Europejskiej o charakterze prokuratorskim, utworzona w wyniku porozumień zawartych w ramach Agendy z Tampere^[1].

Zadaniem tej agencji jest koordynacja działań prokuratur krajowych państw członkowskich Unii Europejskiej w celu walki z transgraniczną przestępczością zorganizowaną na terenie UE. W zależności od państwa mogą to być prokuratorzy, sędziowie śledczy lub funkcjonariusze policji. Koordynacja ta połączona ma być z prowadzeniem postępowań śledczych oraz załatwianiem wniosków w zakresie pomocy prawnej^[2].

Eurojust obok Europolu oraz Olafu jest jedną z agencji, która koordynuje pracę urzędników wszystkich państw członkowskich. Zadaniem organów UE jest współpraca na rzecz bezpieczeństwa Europy.

Agenda z Tampere to plan wspólnego działania rządów krajów Unii Europejskiej w ramach rozwoju III filaru UE - współpracy sądowej i policyjnej w sprawach karnych. Przyjęty został na spotkaniu Rady Europejskiej w Tampere, w dniach 15-16 października 1999 roku^[1]. Podjęte zostały następujące ustalenia:

• w dziedzinie azylu i polityki migracyjnej - ograniczenie postępowań azylowych i zaostrzenie walki z nielegalną imigracją - poprzez ujednolicenie procedur azylowych, wsparcie gospodarcze dla państw stanowiących największe źródło imigrantów, utworzenie katalogu praw przysługujących legalnym imigrantom, itp;

• utworzenie europejskiej przestrzeni prawnej - mającej zapewnić obywatelom UE swobodniejszy dostęp do wymiarów sprawiedliwości w całej Unii Europejskiej;

• wspólne zwalczanie przestępczości zorganizowanej - poprzez utworzenie dwóch nowych agencji - Eurojustu oraz Europejskiego Kolegium Policyjnego, którego zadaniem ma być szkolenie wyższych urzędników organów śledczych państw członkowskich;

• nawiązanie współpracy z państwami trzecimi w sferze wymiaru sprawiedliwości, policji i spraw wewnętrznych.

OLAF – Europejski Urząd ds. Zwalczania Nadużyć Finansowych (fr. Office Européen de Lutte Anti-Fraude), urząd utworzony przez Komisję Europejską 28 kwietnia 1999^[1] Ma na celu zwalczanie korupcji, nadużyć budżetu Unii oraz przemytu papierosów i alkoholu. Urząd posiada kompetencje nadzoru podatkowego, działa zarówno wewnątrz struktur unijnych, jak i w państwach członkowskich.

OLAF jest niezależny od Komisji Europejskiej oraz innych struktur unijnych, z wyjątkiem specjalnego Komitetu Kontrolnego złożonego z 5 ekspertów powoływanych na trzyletnie kadencje przez Parlament Europejski, Komisję Europejską oraz Radę Unii Europejskiej.

OLAF powstał pod silną presją ze strony Parlamentu Europejskiego, na miejsce UCLAF (Unité de coordination de lutte anti-fraude), urzędu zależnego od Komisji Europejskiej, który nie radził sobie ze zwalczaniem korupcji wewnątrz struktur Unii.

W 2008 OLAF zatrudniał 475 osób^[2], miał budżet administracyjny wynoszący 52 mln EURO i budżet operacyjny na działania ukierunkowane na zwalczanie nadużyć finansowych wewnątrz krajów wspólnoty wynoszący prawie 21 mln euro.

W ostatnich latach OLAF odnotował znaczny wzrost ilości otrzymywanych informacji (o 59% od 2003 do 2007 i blisko 8% od 2006 do 2007), zwłaszcza od państw członkowskich i indywidualnych informatorów, co dowodzi publicznego zaufania do OLAF-u.

Karta praw podstawowych Unii Europejskiej (ang. Charter of Fundamental Rights of the European Union, fr. Charte des droits fondamentaux de l’Union Européenne) – zbiór fundamentalnych praw człowieka uchwalony i podpisany w dniu 7 grudnia 2000 r. podczas szczytu Rady Europejskiej w Nicei w imieniu trzech organów Unii Europejskiej: Parlamentu, Rady UE oraz Komisji, powtórnie, z pewnymi poprawkami, podpisany przez przewodniczących tych organów podczas szczytu w Lizbonie 12 grudnia 2007 r. Moc wiążąca dokumentu została mu nadana przez traktat lizboński podpisany 13 grudnia 2007 roku^[1], który wszedł w życie 1 grudnia 2009 r.

Europejski Inspektor Ochrony Danych (EIOD) – niezależny organ nadzoru Unii Europejskiej, którego głównym zadaniem jest zagwarantowanie, że instytucje i organy europejskie respektują prawo do prywatności i ochrony danych, gdy przetwarzają dane osobowe i opracowują nową politykę.

Peter Hustinx i Giovanni Buttarelli zostali powołani na stanowiska odpowiednio europejskiego inspektora ochrony danych (EIOD) i zastępcy inspektora wspólną decyzją Parlamentu Europejskiego i Rady. Mianowani na pięcioletnią kadencję, objęli urząd w styczniu 2009 r.

Obowiązki i uprawnienia EIOD i zastępcy inspektora, a także instytucjonalna niezależność organu nadzoru są określone w „rozporządzeniu o ochronie danych”^[1].

W praktyce działalność EIOD można podzielić na trzy główne role: nadzór, konsultacja i współpraca.

Europejski Rzecznik Praw Obywatelskich (pot. euroombudsman; ang. European Ombudsman) – jeden z organów pomocniczych Unii Europejskiej, powołany na mocy traktatu z Maastricht z 1992, rozpoczął swoją działalność we wrześniu 1995, jednak Biuro Ombudsmana zainaugurowało ją 8 kwietnia 1997. Siedziba Rzecznika mieści się w Strasburgu.

Ombudsman przyjmuje skargi od obywateli Unii Europejskiej lub każdej osoby fizycznej bądź prawnej mającej miejsce zamieszkania lub statutową siedzibę w państwie członkowskim, przeciw działaniom instytucji i organów Wspólnot Europejskich, z wyjątkiem Trybunału Sprawiedliwości i Sądu. Rzecznik ma prawo i obowiązek przeprowadzania kontroli w tych instytucjach. Raz w roku przedstawia Parlamentowi Europejskiemu sprawozdanie z wyników kontroli. W wyniku śledztwa powstaje sprawozdanie skierowane do instytucji, której działalności dotyczy skarga. Skargi obywatele mogą składać poprzez swych deputowanych . Ta instytucja w ciągu 3 miesięcy ma prawo zgłosić swe uwagi. Po ich rozpatrzeniu rzecznik przygotowuje końcowe sprawozdanie dla Parlamentu.