Wpływ kryzysu w gospodarce światowej na polski rynek budowlany

Wprowadzenie

W latach 2006-2008, gdy amerykański kryzys finansowy przeradzał się w kryzys globalny, na polskim rynku budowlanym panowało znaczne ożywienie. Dynamicznie rosła ilość zamówień na roboty budowlane. Przedsiębiorcy budowlani częściej mieli problemy z brakiem pracowników gwarantujących prawidłową realizację kontraktów niż z pozyskiwaniem zleceń. Zwiększało się tempo wzrostu produkcji budowlano-montażowej. Obserwatorzy polskiego rynku budowlanego prognozowali na najbliższe lata kontynuację dobrej koniunktury. Przewidywania te miały podstawę w dobrej kondycji polskiej gospodarki i w oddziaływaniu silnych stymulatorów popytu na usługi budowlane (dostępność funduszy unijnych, EURO 2012). Jednocześnie zwracano uwagę na zagrożenie kryzysem, którego skutki odczuwały także liczne kraje europejskie. Autorki podjęły próbę zbadania, czy globalny kryzys finansowy początku XXI w. wpłynął na rynek budowlany Polski. Poniżej przedstawiono wyniki przeprowadzonej w ramach tych badań analizy danych statystycznych dotyczących kondycji budownictwa polskiego w latach 2006-2009.

Dynamika produkcji budowlano-montażowej w latach 2006-2009

W całym rozpatrywanym okresie produkcja budowlano-montażowa rosła. Tempo tego wzrostu było najwyższe w 2006 r. Produkcja budowlano-montażowa była wówczas o 17,5% wyższa niż w roku poprzednim. Obserwatorzy rynku budowlanego formułowali w tym czasie bardzo optymistyczne prognozy na nadchodzące lata. Prognozy te okazały się trafne. W latach 2007 i 2008 wzrost był tylko o niespełna 3 punkty procentowe słabszy. W 2009 r. miał miejsce bardziej istotny spadek tempa wzrostu produkcji budowlano-montażowej. Nie był to już wzrost przekraczający 10%. Produkcja w 2009 r. wzrosła o 3,7%. Trudno nie wiązać tego spowolnienia tempa wzrostu produkcji budowlanej z kryzysem odczuwanym w całej Europie.

Dynamikę produkcji budowlano-montażowej w latach 2006-2009 przedstawia rys. 1.

Rys. 1. Dynamika produkcji budowlano-montażowej w latach 2006-2009 w przedsiębiorstwach o liczbie pracujących powyżej 9 osób

Źródło: Opracowano na podstawie: Dynamika produkcji przemysłowej i budowlano-montażowej w grudniu 2006, 2007, 2008, 2009, www.stat.gov.pl

Intensywność ruchu budowlanego w latach 2006-2009

W sektorze budownictwa mieszkaniowego największa intensywność ruchu budowlanego miała miejsce w latach 2007-2008. W tym czasie wydano najwięcej pozwoleń na budowę, rozpoczęto budowę największej liczby mieszkań, największa była też liczba mieszkań w budowie. W roku 2009 nastąpił liczba pozwoleń na budowę spadła o ok. 50 tys., liczba mieszkań, których budowę rozpoczęto zmalała o ok. 30 tys., mieszkań w budowie było o ok. 10 tys. mniej w porównaniu z rokiem poprzednim. Liczba mieszkań oddanych do użytkowania była w 2009 r. tylko o 5,2 tys. niższa niż w 2008 r. Wykresy przedstawiające intensywność ruchu budowlanego w sektorze budownictwa mieszkaniowego w latach 2006-2009 pokazano na rys. 2- 5.

Rys.2. Liczba mieszkań, na realizację których wydano pozwolenia w tysiącach

Źródło: GUNB

Rys. 3. Liczba mieszkań, których budowę rozpoczęto w tysiącach

Źródło: GUNB

Rys. 4. Liczba mieszkań w budowie ogółem w tysiącach

Źródło: GUNB

Rys. 5. Liczba mieszkań oddanych do użytkowania w tysiącach

Źródło: GUNB

Zmiany intensywności ruchu budowlanego w sektorze obiektów infrastruktury transportu i w sektorze budowli wodnych nie były tak regularne, jak w sektorze budownictwa mieszkaniowego. Zmiany te charakteryzują zestawienia liczby pozwoleń na budowę pokazane na rys. 6 i 7.

Rys. 6. Pozwolenia na budowę - obiekty infrastruktury transportu

Źródło: GUNB

Rys. 7. Pozwolenia na budowę – budowle wodne

Źródło: GUNB

Dynamika cen produkcji budowlano-montażowej

W całym rozpatrywanym okresie ceny produkcji budowlano-montażowej z roku na rok rosły. Wzrost ten był najbardziej dynamiczny w 2007 r. Ceny produkcji budowlano-montażowej w porównaniu z cenami w roku poprzednim wzrosły wówczas o 7,4%. W 2009 r. miało miejsce wyhamowanie wzrostu cen produkcji budowlano-montażowej. W stosunku do roku poprzedniego ceny te zwiększyły się jedynie o 0,2%. Dynamikę cen produkcji budowlano-montażowej w latach 2006-2009 przedstawia rys.8.

Rys. 8. Wskaźniki cen produkcji budowlano-montażowej

Źródło: Roczne mierniki gospodarcze,GUS

Wykorzystanie potencjału produkcyjnego przedsiębiorstw budowlanych

Rys. 8. Wykorzystanie mocy produkcyjnych przedsiębiorstw budowlanych ogółem średnio w roku

Źródło: opracowano na podstawie Koniunktura w budownictwie – baza bieżąca - dane miesięczne, GUS

Spadek wykorzystania mocy produkcyjnych w 2009 r. wystąpił we wszystkich klasach przedsiębiorstw budowlanych rozróżnianych w statystykach GUS według liczby pracujących. Brak zamówień najbardziej dotknął mikroprzedsiębiorców (podmioty zatrudniające mniej niż 10 osób). Średnioroczne wykorzystanie mocy produkcyjnych w tej klasie przedsiębiorstw budowlanych w 2009 r. wyniosło ok. 66% i było o ponad 13% mniejsze niż w 2008 r. Najmniejszy spadek wykorzystania mocy produkcyjnych, o ok. 5%, wystąpił w grupie przedsiębiorstw zatrudniających 50-249 pracowników. Zmiany w średniorocznym wykorzystaniu mocy produkcyjnych przedsiębiorstw zaliczanych do klas wyróżnianych według kryterium liczby pracujących pokazano w tabeli oraz na rys.

Tab. Średnioroczne wykorzystanie mocy produkcyjnych w przedsiębiorstwach budowlanych - według liczby pracujących
Rok
2006
2007
2008
2009

Źródło: opracowano na podstawie Koniunktura w budownictwie – baza bieżąca - dane miesięczne, GUS

Rys. 8. Średnioroczne wykorzystanie mocy produkcyjnych w przedsiębiorstwach budowlanych - według liczby pracujących

Źródło: opracowano na podstawie Koniunktura w budownictwie – baza bieżąca - dane miesięczne, GUS

W okresie od kwietnia 2006 r. do listopada 2008 r. przedsiębiorstwa budowlane oceniały swój portfel zamówień dość pozytywnie, choć ocena ta zmieniała się w ciągu roku osiągając maksimum (na poziomie +20 ÷ +30) w miesiącach letnich i minimum (na poziomie ok. 0) w miesiącach zimowych. Portfel zamówień w całym 2009 r. był oceniany negatywnie. Najgorszy pod tym względem był I kwartał.

Rys. 8. Portfel zamówień w przedsiębiorstwach budowlanych ogółem

Źródło: opracowano na podstawie Koniunktura w budownictwie – baza bieżąca - dane miesięczne, GUS

Zatrudnienie

Lata 2006-2009 to okres utrzymującego się wzrostu liczby zatrudnionych w budownictwie. W 2006 r. w budownictwie zatrudnionych było 336 tys. osób. W 2009 r. średnioroczne zatrudnienie wzrosło do ponad 443 tys. osób. Zatrudnienie to rosło najszybciej w latach 2007-2008. Był to wzrost na poziomie 9% rocznie. W 2009 r. tempo wzrostu zatrudnienia w branży budowlanej zmniejszyło się nieco. Przeciętna liczba zatrudnionych w budownictwie była w 2009 r. o 5,1% wyższa niż w roku poprzednim. Dynamikę przeciętnego zatrudnienia w budownictwie przedstawia rys.

Rys. 8. Dynamika przeciętnego zatrudnienia w budownictwie w latach 2006-2009

Źródło: GUS, Zatrudnienie i wynagrodzenia w gospodarce narodowej I-IV kwartał 2006,2007,2008,2009

Wynagrodzenia

Dynamika przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia brutto
Wyszczególnienie
Ogółem
Przedsiębiorstwa
Budownictwo

Źródło: GUS, Zatrudnienie i wynagrodzenia w gospodarce narodowej I-IV kwartał 2006,2007,2008,2009

Rys. 8. Dynamika przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia brutto

Źródło: GUS, Zatrudnienie i wynagrodzenia w gospodarce narodowej I-IV kwartał 2006,2007,2008,2009

Zmiany strukturalne

Klimat koniunktury w budownictwie

Rys. 9. Wskaźnik ogólnego klimatu koniunktury w budownictwie

Źródło: GUS