Zarządzanie i marketing.

03.10.2011r.

1. Wprowadzenie do organizacji produkcji:

Etap 1 – OPIS Etap 2- ANALIZA (etap 1 i 2 określenie gdzie jestem i jaki jest stan?) Etap 3—PLANOWANIE (dokąd zmierzam?, co chcę osiągnąć?)uzyskiwanie optymalnych efektów w danych warunkach.

2.Czynniki produkcji w rolnictwie:

a) ZIEMIA- czynnik i środek produkcji, użytkowana rolniczo, obszar na którym odbywa się produkcja rolnicza.

b) KAPITAŁ- równowartość technicznych środków produkcji (środki pracy i przedmioty pracy)

c) PRACA- siła robocza własna (rodzinna) lub najemna

3. Elementy składowe gospodarstwa:

Gospodarstwo składa się z

-DZIAŁU (produkcji roślinnej/zwierzęcej)

-GAŁĘZI (gatunki zwierząt- bydło, owce)

-DZIAŁALNOŚCI (produkcja mleka, mięsa, wełny).

4. Środowisko przyrodniczo-ekonomiczne gospodarstwa

1) warunki przyrodnicze

a) wzniesienie nad poziom morza

b)ukształtowanie terenu

c) jakość gleb, kompleksy glebowo-uprawowe

2) Warunki klimatyczne

a)opady- suma roczna i rozkład w roku, grubość pokrywy śnieżnej

b)temperatura- średnia w roku, rozkład w roku

- termin występowania ostatnich przymrozków

- długość okresu wegetacji

c) wiatry- kierunki

3) Warunki ekonomiczne

*zewnętrzne

a) położenie gospodarstwa względem rynków zaopatrzenia i zbytu

b) stosunki ludnościowe- ilość siły roboczej i jej kwalifikacje

c)obecność zakładów przemysłu rolnego

d)warunki komunikacyjne

e) polityka rolna- ceny, interwencjonizm państwowy

*wewnętrzne

a) ilość siły roboczej

b)wyposażenie techniczne gospodarstwa

c)rozłóg ziemi i sieć komunikacyjna

d) kwalifikacje osób zatrudnionych

5. Wpływ otoczenia rolniczo-ekonomicznego na gospodarstwo

Warunki wewnętrzne gospodarstwa (ilość siły roboczej, wyposażenie tech,. Sieć komunikacyjna, kwalifikacje pracowników) warunki ekonomiczne

warunki przyr. Rejonu

interwencjonizm państwowy

rynek

Rynek decyduje o wszystkim w gospodarce wolnorynkowej.

6. Ocena rynku:

1. Wyprodukowałem (duże ryzyko) Sprzedam, gdyż jest zbyt na produkt i odpowiednia cena.

2. Jeżeli jest lub będzie zbyt na produkt i odpowiednia cena (małe ryzyko) produkt będę wytwarzał.

7.

Bilans i analiza ekonomiczna gospodarstwa. 10.10.2011r

1.Każde nowopowstające przedsiębiorstwo (gospodarstwo) powinno być wyposażone w środki (składniki) majątkowe niezbędne do rozpoczęcia i rozwijania działalności. Środki te mogą być wnoszone w formie gotówkowej lub przedmiotowej ( maszyny, urządzenia, nieruchomości). Ich równowartość to kapitał własny firmy stanowiący gwarancję zwrotu udzielonych kredytów, pożyczek.

2.Ogół środków (składników majątkowych) w ujęciu wartościowym to AKTYWA

3. Znajdujące się w dyspozycji gospodarstwa kapitały własne, zysk, zobowiązania wobec innych jednostek stanowią źródło finansowania majątku i nazywane są PASYWAMI. Pasywa występują wyłącznie w ujęciu WARTOŚCIOWYM.

4. Aby ustalić aktualny stan majątku gospodarstwa należy co pewien czas przygotować zestawienie aktywów i pasywów- jest to bilans.

BILANS- to zestawienie wartościowe wszystkich składników majątkowych, ze wskazaniem źródeł finansowania, sporządzany na dany dzień.

5. Cechy bilansu- wartościowe ujęcie składników majątkowych (aktywa) oraz źródeł ich finansowania (pasywa).

6. Równość globalnych sum aktywów i pasywów (AKTYWA = PASYWA)

7. Rodzaje bilansów:

a) bilans otwarcia sporządzany uruchomienia działalności, oraz na początek każdego roku

b) bilans zamknięcia sporządzany na koniec każdego roku w oparciu o rachunek wyników ( uwzględnia on wynik finansowy). Bilans zamknięcia z poprzedniego roku jest bilansem otwarcia roku następnego.

8. Bilans: po lewej: Aktywa: Majątek trwały (użytkowany przez okres czasu dłuższy niż 1 rok), zapasy, należności, gotówka (zapasy, należności gotówka to środki obrotowe- majątek obrotowy, wykorzystywany przez okres krótszy niż 1 rok)

Po prawej: Pasywa: Kapitały własne, zobowiązania długoterminowe (kapitały stałe), zobowiązania bieżące, zysk (+) strata (-)

(sposób zaangażowania kapitałów) AKTYWA =PASYWA (źródła pokrycia majątków). Zobowiązania długoterminowe i zobowiązania bieżące to KAPITAŁ OBCY. Pasywa to inaczej kapitały/

9. Ponieważ aktywa równają się pasywom stąd:

Aktywa – zobowiązania = Kapitał własny

Kapitał własny = majątek netto= wartość netto.

10. Z uwagi na inflację majątek trwały firmy (aktywa) nie obrazuje rzeczywistej wartości środków trwałych, zwłaszcza gdy nie dokonuje się ich przeszacowania. Z tego powodu w odniesieniey do środków trwałych stosuje się wycenę wg wartości rynkowej i kosztowej.

Bilans

Sporządzany wg wartości rynkowej	Sporządzany wg Wartości kosztwej
Aktywa kapitałowe wyceniane na podstawie wartości rynkowej	Aktywa kapitałowe wycenione w oparciu o pierwotną cenę nabycia minus amortyzacja.
Zalety:	Zalety:
Zapewnia najlepszy sposób oszacowania wypłacalności	Obejmuje tylko zmiany wartości netto wynikające z dochodów
Wypłacalność = suma pozostająca po sprzedaniu wszystkich aktywów i spłaceniu wszystkich zobowiązań.

Kapitał własny (wycena rynkowa) – wartość kosztowa = wartość firmy

12. Wartość NETTO (wartość rynkowa) czyli kapitał własny wg wyceny rynkowej obrazuje jaka kwota pozostałaby po zlikwidowaniu aktywów i spłacie wszystkich zobowiązań.

13. Uzupełnieniem bilansu jest rachunek wyników informujący jakie czynniki kształtują wynik finansowy. Składa się on z 2 stron:

a)przychody (prawa strona)

b) koszty uzyskania przychodów (wydatki)- lewa strona

14. Bilans i rachunek wyników są podstawą do prowadzenia analizy ekonomicznej. Polega ona na obliczeniu i zestawieniu wskaźników i mierników charakteryzujących relacje pomiędzy finansami firmy.

15. Mierniki to miary naturalne, techniczne, wartościowe, odniesione do osoby, jednostki powierzchni, sztuki lub wielkości wyrażonej sumą, różnicą, iloczynem..

16. Wskaźniki to wielkości stosunkowe.

17.Grupy wskaźników:

1)wskaźniki rentowności (opłacalności)- ujmują relacje między wartością produkcji a sprzedaży

2) wskaźniki wypłacalności (zadłużenia) - obrazują relacje między aktywami a pasywami, zobowiązaniami i możliwością ich spłacenia, wskazują na sposób finansowania majątku.

3) wskaźniki płynności charakteryzują zdolność gospodarstwa do terminowego zwrotu zobowiązań krótkoterminowych

4) wskaźniki wydajności (sprawności działania firmy)- określają efektywność wykorzystania zasobów gospodarstwa oraz szybkość z jaką firma zamienia zależności i zapasy w gotówkę.

-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

GOSPODARKA PASZOWA

1.Rozpatruje się ją z 2 punktów widzenia:

a) podejście agrotechniczne- rzeczywista powierzchnia przeznaczona na produkcję pasz w gospodarstwie

b) aspekty ekonomiczne- szukamy tutaj odpowiedzi na pytanie jaka powierzchnia byłaby niezbędna do tego, aby zapewnić taką ilość paszy jaka jest niezbędna do wyżywienia wszystkich zwierząt, tak aby osiągnęły należytą produkcyjność.

W obu tych aspektach rozpatrujemy stosunek powierzchni paszowej do powierzchni towarowej:

Rysunek.

Powierzchnia towarowa	Powierzchnia paszowa

Powierzchnia towarowa	Powierzchnia paszowa

Relację między powierzchnią towarową a paszową określa CENA.

Powierzchnia UR ha

W żywieniu zwierząt mogą być stosowane pasze BEZWGLĘDNE (tylko wykorzystywane przez zwierzęta, nie da się ich inaczej zagospodarować)

Pasze względne- mogą być wykorzystywane do spożycia przez zwierzęta, ludzi, mogą być surowcem do produkcji.

Żywienie zwierząt powinno być tak zorganizowane aby maksymalnie wykorzystywać pasze bezwzględne. Przemawia za tym:

- niższy koszt produkcji jednostek białka w paszach bezwzględnych

-wykorzystanie naturalnego siedliska do produkcji pasz objętościowych (tuz- trwałe użytki zielone)

- niższy koszt produkcji zielonej masy (zielonki, siana, kiszonki) na tuz w porównaniu do gruntów ornych

Podstawowym elementem bazy paszowej jest powierzchnia paszowa

Uwzględniając wyższy stopień szczegółowości w paszach bezwzględnych wyróżniamy:

a) bezwzględne- pierwotne ( wytwarzane poza pow. Zasianą( TUZ)) wykorzystywane mogą być jedynie przez zwierzęta lub wtórne- wytwarzane na plonie głównym na GO uprawiane są na GO z przeznaczeniem na spożycie dla ludzi i zwierząt. (konkurują z roślinami towarowymi o powierzchnię np. ziemniaki lub buraki pastewne)

Inny podział to:

a) pasze decydujące o ilości inwentarza żywego np. zielonka o inwentarzu trawożernym

b) pasze niezależne od ilości inwentarza żywego np. tucz przemysłowy w oparciu o zakup paszy.

Analiza powierzchni paszowej sprowadza się do ustalenia:

-produkcyjności powierzchni paszowej- jakość produkcji roślin pastewnych z 1ha mierzymy wartością produkcji zwierzęcej na .

-wskaźnik efektywności skarmiania pasz obliczamy dzieląc liczbę jednostek zbożowych (jednostek energetycznych) uzyskanych w produkcji zwierzęcej przez ilość jednostek zbożowych zawartych w skarmianej paszy.

W gospodarstwach wskaźnik ten powinien wahać się w granicach 0,8- 0,9. W praktyce występuje 0,8-0,6.

Na pasze bezwzględne spojrzeć można z punktu widzenia podejmowanej decyzji:

a)pasze bezdecyzyjne – ilość pasz uzyskanych dodatkowo:

-marginalne

-łąka, pastwisko

-produkty uboczne prod. Roślinnej

-produkty odpadowe przemysłu

b) pasze decyzyjne- powierzchnie przeznaczoną pod te pasze ustala się na podstawie rachunku ekonomicznego

-poplony i wsiewki

-pasze w plonie głównym z GO

-pasze z zakupy

(Za)- zasoby pasz absolutnych = a +5

(Zw)- zasoby pasz własnych = Za + 6

(Zy) – zasoby globalne pasz = (Zw) + 7

Rodzaje pasz	1-4	4-5	5-6	6-7
Stany zwierząt	Bezwzględnie komplementarny	Względnie komplementarny	konkurencyjny	Dodatkowy koniunkturalny
	uzupełniający		Zależny od koniunktury

W miarę wprowadzania do żywienia zwierząt pasz decyzyjnych przechodzimy do stanu konkurencyjnego o ziemię pomiędzy zwierzętami, a roślinami towarowymi.

Wykład 17.10.2011r.

1. Rachunek ekonomiczny

Zasada racjonalnego działania- oznacza dążenie do osiągnięcia podstawowego celu przy użyciu jak najmniejszej ilości środków i przy jak najmniejszym wysiłku.

Zasada ta rozumiana jest dwojako:

1) jako max efektu przy danych nakładach (kosztach): jest to zasada najwyższej wydajności

2) jako min nakładów przy danych efektach: jest to zasada najniższych nakładów (kosztów), czy też minimalizacji kosztów (oszczędności kosztów)

Zasada racjonalnego działania : P/K -> max

Czyli max produkcji, gdy K=constans lub

K/P->min czyli minimalizacja kosztów, P=constans

2.Warunki stosowania rachunku ekonomicznego:

a) musi być sformułowany cel oraz kryterium wyboru celu- bez kwantyfikacji celu nie można dokonać wyboru

b) muszą istnie alternatywy wyboru-tam gdzie nie ma możliwości wyboru, rachunek ekonomiczny jest fikcją

c) musimy posiadać niezbędne informacje- popyt, ceny, ograniczenia makro- i mikroekonomiczne, a zatem informacje pozwalające myśleć wielowariantowo (alternatywnie).

3.Koszty w zarządzaniu gospodarstwem:

-wyróżniamy pojęcia: NAKŁADY I KOSZTY

a) nakład to zużycie danego środka w mierniku naturalnym np. kilogramów paszy na jedną krowę (jakąś jednostkę), jednostek pokarmowych na litr mleka, białka na litr mleka itd. Nakłady dotyczą sfery produkcji

b) koszty to zużycie środków w miernikach wartościowych. Dotyczą sfery produkcyjnej i nieprodukcyjnej (zaliczamy tu koszty związane z ISTNIENIEM MAJĄTKU np. PODATKI).

4.Kryteria podziału kosztów:

a) według faz ruchu okrężnego środków:

-koszty zaopatrzenia ( cena zakupu + koszt przewozu i inne koszty związane zakupem.)

-koszty produkcji

-koszty sprzedaży (realizacji)

Koszt własny realizacji to koszt produkcji + koszty sprzedaży

Koszt sprzedaży to koszt transportu, opakowań, marketingu itd.

Cena sprzedaży netto: to cena sprzedaży – koszt sprzedaży

b) Według okresu którego dotyczą:

-koszty poniesione (te które wyliczono)

-koszty, które mają być poniesione (kalkulujemy)

-koszty bieżące

-koszty przyszłych okresów

c) Według zakresu działalności:

-koszty działalności podstawowej

-koszty działalności ubocznej

-koszty działalności inwestycyjnej

d) Według zależności od rozmiarów produkcji:

-koszty stałe (są to koszty, które się nie zmieniają w gospodarstwie niezależnie od wielkości produkcji).

Ks

Ks

Produkcja

Koszty stałe przedsiębiorstwa (Ks)

Jednostkowe koszty stałe w odniesieniu do produktu są kosztami zmiennymi (jKs)

Koszty amortyzacji budynku:

Ferma A- produkcja 5000 sztuk Ferma B- produkcja 5500 sztuk

AMORTYZACJA BUDYNKU w wysokości 1100zł/rok to koszt …………….

AMORTYZACJA na sztukę produktu:

1100zł/5000sztuk= 0,22 zł/sztuka 1100zł/5500 sztuk = 0,20zł/sztuka

To koszt…

-koszty zmienne to koszty które zmieniają się w zależności od wielkości produkcji określonego produktu

Kz

Kz

Produkcja

Rys. koszty zmienne przedsiębiorstwa (Kz)

Koszty zmienne w gospodarstwie zmieniają się proporcjonalnie do zmian wielkości produkcji.

Kz

jKz

produkcja

rys. koszty zmienne produktu

Przeliczając wielkość kosztów zmiennych na jednostkę produktu (jK2) przy niezmienności technologii koszty zmienne produktu są stałe

e) Według możności (lub niemożności) podziału na miejsce powstawania kosztów:

-koszty bezpośrednie

ogólnoprodukcyjne

-Koszty pośrednie

Ogólnogospodarcze

Koszty bezpośrednie to takie które można przypisać do określonej działalności (koszty produkcji żywca, mleka itd.)

Koszty pośrednie tzw. wspólne mogą obejmować kilka gałęzi (bydło, trzoda), działów (produkcja zwierzęca, roślinna) lub całe gospodarstwo.

Koszty ogólno produkcyjne dotyczą działu gospodarstwa lub kilku gałęzi.

Koszty ogólnogospodarcze związane są z istnieniem gospodarstwa jako całości.

f) Według różnych kryteriów:

-koszty przeciętne to średnia wysokość kosztów przypadająca na jednostkę produktu.

-koszty krańcowe (marginalne) to przyrost kosztów spowodowany przyrostem wielkości produkcji o jednostkę np. mamy koszty zwiększamy jednostkę produkcji o 100l mleka …..

-koszty graniczne- jest to koszt ostatniej ilości produktu dla której koszt produkcji równa się wartości lub cenie uzyskanego produktu

-koszty specjalne- to koszty które należy ponieść dodatkowo aby uzyskać określone ilości nowego produktu dotychczas niewytwarzanego albo rozszerzyć produkcję już wytwarzanego produktu. ( Np. mam 100 krów, rozszerzam do 50. Czyli o 50 więcej stanowisk dla krów (ponoszę koszty) i poszerzam o te 50 krów produkcję)

-koszty działalności i bezczynności. Koszty bezczynności wynikają z faktu posiadania trwałego środka produkcji, lecz nie jest on używany w procesie produkcji.

-koszty alternatywne

-koszty standardowe (wzorcowe) – to koszty normatywne czyli koszty ustalone dla określonych warunków. Np. są normatywy dla danej technologii produkcji (koszty wytwarzania mleka)

-koszty całościowe lub koszty całkowite- dotyczą całego gospodarstwa lub działalności

Koszt całkowity (całościowy produktu) = Koszty bezpośrednie produktu + Koszty pośrednie produktu

Lub

Koszt całkowity = koszt stały + koszt zmienny

5.KOSZTY JEDNOSTKOWE- dotyczą przeważnie określonej produkcji. Koszty policzone na jednostkę produktu.

3 podstawowe pytania:

1) Co produkować?- wybór kierunku produkcji, czyli określenie relacji produkt-produkt

2)Ile produkować?- wybór poziomu intensywności, ustalenie rozmiarów produkcji i jej struktury, czyli określenie relacji nakład-produkt

3) Jak produkować?- wybór technologii produkcji, czyli określenie relacji nakład-nakład

Wykład 24.10.2011r.

1.Wyniki gospodarowanie (efekty gospodarowania lub dobra ekonomiczne) uzyskiwane przez gospodarstwa są dzielone na produkcyjne i finansowe.

Efektywność działalności gospodarczej to relacja efektu do nakładu (kosztu) lub odwrotnie- nakładu (kosztu) do efektu. (wyprodukowano 100l mleka, o wartości 180zł, a poniesiono koszty 250zł wytworzenia).

Relację efektu do nakładu (kosztu) określamy jako efektywność produkcji, natomiast nakładu (kosztu) do efektu jako nakładochłonność ( kapitałochłonność)

Efektywność techniczną otrzymujemy, gdy nakłady i efekty ujmowane są w jednostkach naturalnych (technicznych). (wyprodukowane 100l mleka, a rolnik musiał przeznaczyć 0,5ha użytków rolnych + kg paszy+ paliwo..)

Efektywność ekonomiczną otrzymujemy, gdy nakłady i efekty są wyrażone wartościowo wg cen bieżących ( 1l mleka kosztuje 1,5- 150zł za 100l, a nakład wynosił 250zł)

Gdy jeden z elementów jest wyrażony w formie pieniężnej, a drugi w formie rzeczowej, otrzymujemy efektywność techniczno-ekonomiczną.

Efektem nakładów (kosztów) ponoszonych w gospodarstwie rolnym jest produkcja, a następnie dochód producenta.

Efekty gospodarowania ujmowane są zatem w postaci produkcyjnej (produkcja) i dochodowej (dochody).

Wyróżniamy:

-produkcyjność- efektywność produkcyjną nakładów (kosztów) (wielkość produkcji na hektar, na jedno zwierzę..)

-dochodowość – efektywność dochodową nakładów (kosztów) (odnosimy się do dochodów)

Odwrotnością produkcyjności (dochodowości) zasobów jest majątkochłonność produkcji, a odwrotnością produkcyjności (dochodowości) nakładów – kapitałochłonność produkcji.

Wskaźniki efektywności zasobów to wskaźniki produkcyjności (wydajności), natomiast wskaźniki efektywności nakładów to wskaźniki rentowności lub opłacalności produkcji.

Opłacalność produkcji- to nadwyżka wartości produkcji nad kosztami jej wytworzenia

Pojęcie opłacalności odnosi się do poszczególnych GAŁĘZI produkcji (opłacalność pszenicy, opłacalność chowu bydła), natomiast pojęcie RENTOWNOŚĆ używane jest w odniesieniu do całego gospodarstwa.

Przy obliczaniu opłacalności produkcji (wskaźnik opłacalności), do określonej produkcji odnosi się określone koszty. Do produkcji globalnej odnosi się koszty całkowite, do produkcji końcowej- koszty gospodarcze, a do produkcji towarowej- koszty produkcji towarowej.

W gospodarstwach indywidualnych miarą opłacalności produkcji jest dochód rolniczy, przeliczony na danej uprawy, 1 dzień pracy (nie uwzględnia pracy własnej rolnika i jego rodziny) (12 000zł/12 ha)

Opłacalność produkcji może być wyrażona w formie bezwzględnej ( np. na UR, na 1 Sztukę dużą (zwierzę powyżej 500kg)) lub względnej, czyli za pomocą różnych wskaźników opłacalności.

Jak możemy policzyć opłacalność produkcji?

Opłacalność produkcji (Op)

Op= C/K * 100

Gdzie C- cena lub wartość produktu

K- koszt wytworzenia produktu

Produkcja jest opłacalna wówczas, gdy Op> 100

Gdy C= K=5000 to Op= 120

interpretacja: Op=120 oznacza, iż na 100zł kosztów uzyskujemy produkcję w wysokości 120zł

Wskaźnik opłacalności produkcji jest to relacja wartości produkcji (P) do kosztów (K), lub ceny za jednostkę ( Cj), do kosztów jednostkowych Kj wyrażony w procentach.

Wskaźnik względnej wysokości kosztów jest to relacja kosztów do wartości produkcji (P) lub kosztów przeliczonych na jednostkę produkcji Kj do ceny (Cj) (jest odwrotnością poprzedniego wskaźnika). Jeżeli jest mniejszy od 100 to jest opłacalny dla rolnika.

Wskaźnik rentowności produkcji jest to relacja zysku (P-K) do kosztów, wyrażony w procentach. Wskaźnik ten informuje ile złotych zysku przypada na 100zł poniesionych kosztów. Im wyższy ten wskaźnik, tym produkcja jest bardziej opłacalna. ujemny wskaźnik rentowności (gdy K>P, Z ma wartość ujemną) wskazuje, ile złotych strat (deficytu) przypada na każde 100zł kosztów.

Wskaźnik dochodowości produkcji- jest to relacja zysku Z do wartości produkcji P, wyrażony w procentach

Wskaźnik ten wskazuje, ile złotych zysku przypada na każde 100zł wartości produkcji. Im wyższy jest ten wskaźnik, tym bardziej opłacalna jest produkcja.

Wskaźnik stopy zysku- jest relacją zysku do wartości ogółu zaangażowanych w gospodarstwie kapitałów (czyli wartości produkcyjnych środków trwałych i obrotowych), wyrażony w %. Wskaźnik stopy zysków nie odnosi się do kosztów ale do majątku produkcyjnego zaangażowanego w gospodarstwie.

Schemat obliczania poszczególnych kategorii dochodowych:

1.Wartość produkcji (ilość x cena za jednostkę)

2. -Koszty bezpośrednie (można je bez problemu przypisać do określonej działalności )

3. = Nadwyżka bezpośrednia (1-2)

4. -Koszty pośrednie rzeczywiste

5. = Dochód rolniczy brutto

6. -Koszty pośrednie szacunkowe

7. = Dochód rolniczy netto

ad2. Produkcja roślinna:

-nasiona własne

- nasiona obce (zakupione przez rolnika)

- nawozy (bez Ca)

-środki ochrony roślin

-usługi specjalne (kombajn)

-najemna praca dorywcza

-ubezpieczenie upraw

-podatek dochodowy z produkcji roślinnej

-sznurek (ma własny kombajn itd.)

-opał (do ogrzewania szklarni)

-inne koszty

Produkcja zwierzęca:

-pasze własne

- pasze obce

- usługi weterynaryjne i krycie

-ubezpieczenia zwierząt

-podatek dochodowy z produkcji zwierzęcej

-dorywcza praca najemna

- zakup zwierząt

-inne koszty bezpośrednie (np. ściółka)

ad 4.

Koszty pośrednie rzeczywiste

Koszty ogólnogospodarcze

-paliwa płynne

-energia elektryczna

-remonty bieżące budynków gospodarczych

-remonty bieżące melioracji

- remonty bieżące maszyn

-ubezpieczenie budynków gospodarczych

-ubezpieczenie dobrowolne majątkowe i OC

-składki KRUS

-pozostałe koszty prowadzenia gospodarstwa

Podatki:

-rolny

-drogowy i opłata rejestracyjna

-inne opłaty

Koszt czynników zewnętrznych:

-praca najemna stała

-czynsze dzierżawne

-odsetki do kredytów

Koszty pośrednie szacunkowe (amortyzacja)

-Amortyzacja budynków gospodarczych

- Amortyzacja melioracji

-Amortyzacja pojazdów mechanicznych, maszyn rolniczych

Koszty bezpośrednie produkcji roślinnej i zwierzęcej muszą spełniać 3 warunki

-koszty te można bez żadnej wątpliwości przypisać określonej działalności

-Ich wielkość zmienia się proporcjonalnie do wielkości produkcji

-mają bezpośredni wpływ na rozmiar i wielkość produkcji

Nadwyżka bezpośrednia (NB) z określonej działalności rolniczej to roczna wartość produkcji, uzyskana z jednego ha uprawy lub od jednego zwierzęcia lub na 100kg wyprodukowanego żywca), pomniejszona o bezpośrednie koszty niezbędne do wytworzenia tej produkcji.

Standardowa nadwyżka bezpośrednia jest nadwyżką średniej z trzech lat wartości produkcji określonej działalności rolniczej nad średnią z trzech lat wartością kosztów bezpośrednich, w przeciętnych dla danego regionu warunkach.

Nadwyżki bezpośrednie obliczane są na podstawie danych empirycznych pochodzących ze sprawozdawczości gospodarstw rolniczych.

NB pozwala na uproszczoną ocenę ekonomicznej efektywności wytwarzania poszczególnych kosztów produktów rolniczych (w zależności od wahania plonów, wydajności jednostkowych zwierząt, zmiany cen produktów i cen środków produkcji)

Wartość produkcji określonej działalności produkcji roślinnej obejmuje:

-wartość produktu głównego np. ziarna

-wartość produktu ubocznego np. słomy (tylko w przypadku gdy był on przedmiotem wymiany rynkowej)

-dotacje do produktu lub do jego powierzchni uprawy

Wartość produkcji zwierzęcej:

-wartość produktu głównego

-nie uwzględnia wartości obornika i gnojowicy, które wytw. są we własnym gosp

Dochód oznacza przyrost wartości będący różnicą między wartością produkcji i usług a kosztami materialnymi gospodarstwa w określonym czasie.

Przyrost ten może występować w formie pieniężnej (dochód pieniężny) lub majątkowej, czyli w postaci zwiększenia wartości majątku.

Dochód jest ujmowany zawsze w kategoriach pieniężnych jako określona wartość (złotówki)

Dochód może być przeznaczany na”

-powiększenie majątku gospodarstwa

-konsumpcję

ad5

Dochód rolnika z tytułu własnej pracy i zarządzania gospodarstwem

ad7. Dochód rolniczy netto powinien pokryć oszacowany koszt pracy własnej i koszt zaangażowanego w produkcję kapitału własnego.