Zasady postępowania przedszpitalnego w urazach czaszkowo-mózgowych i obrażeniach twarzoczaszki.

Pierwsza pomoc na miejscu wypadku:

• Ustalenie czasu wypadku i pierwsze badanie chorego

• Zabezpieczenie drożności dróg oddechowych

• Zabezpieczenie stanu i wydolności narządu krążenia

• Ustalenie stanu ogólnego chorego i obserwacji objawów wstrząsu

• Prowizoryczne zaopatrzenie ran i unieruchomienie złamań

Zaburzenia oddychania:

• Pochodzenia ośrodkowego – padaczka, leki

• Pochodzenia obwodowego – zapadanie się języka, krew, zęby, pokarm, złamanie kości twarzoczaszki (złamanie szczęki Le Fort III), uraz klatki ze złamaniem żeber, odmą

Układ krążenia – odruch Cushinga = bradykardia + wzrost ciśnienia

Krwawienia twarzoczaszki – uciska palcem, opatrunek z gazy i bandaża, spongostan

Badanie stanu ogólnego = bad.neurologiczne + ciśnienie + tętno + wydolność oddechowa

Krwawienie pozaczaszkowe = ciśnienie <110mmHg, tętno 100/min, ciężki uraz czaszkowo-mózgowy

Złamanie szczęki/żuchwy (unieruchomienie odłamków repozycja; odroczenie nastawienia szczęki do 2 tyg nie uniemożliwia późniejszej repozycji)

Le Fort I

• Obustronne

• Szczelina złamania na wysokości wyrostka zębodołowego szczęki

Objawy:

• Zgryz otwarty

• Wydłużenie zarysu twarzoczaszki

• Bóle samoistne i palpacyjne

• Parestezje czuciowe

• Wylewy podśluzówkowe

• Krwawienie z nosa

• Zab.drożności dróg oddechowych

Rozpoznanie: badanie RTG przeglądowe/celowane na zatokę szczękową, TK głowy, RTG A-P, boczne

Le Fort II

• Szczelina na wysokości zejścia szczęki z oczodołem

Objawy:

• Obrzęk

• Odma podskórna

• Zgryz otwarty

• Krwawienia z nosa

• Wyciek PMR

Le Fort III

• Częściej jednostronnie

Złamania nosa:

• I – uraz z boku, uszkodzenie chrząstek

• II – złamanie kości nosowych

• III – złamanie kości nosowych + uszkodzenie kości łzowej, wgłobienie rusztowania nosa do jam nosa, złamanie kompleksu nosowo-sitowego

Objawy:

• Krwawienie

• Ból

• Wylewy

• Krwiak okularowy

• Płynotok nosowy

• Łzawienie (uszkodzenie woreczka łzowego)

Rozpoznanie: zdjęcie profilowe nosa A-P, boczne, celowane na zatoki

Leczenie:

• Zachowawczo – pęknięcia i złamania bez przemieszczeń, oczyszczenie przewodów, zatamowanie krwawienia, anatoksyna

• Złamania z przemieszczeniem – nastawienie, unieruchomienie, do 7-10 dni w trybie ambulatoryjnym (max do 21dni)

Urazy zatoki czołowej

• Złamanie przedniej ściany:

• Ze szczeliną

• Z wgłobieniem

• Złamania mieszane

• Złamanie tylnej ściany:

• Ze szczeliną

• Z wgłobieniem bez płynotoku

• Z wgłobieniem z płynotokiem

Uraz zatok przynosowych typu blowout

• Uraz działający na gałkę oczną – jej spłaszczenie, złamania kości zatok gł jej gornej ściany (blowout dolny)

• TK głowy, RTG P-A, boczny

Objawy: zniekształcenie oczodołu, ograniczenie ruchomości gałek, podwójne widzenie, krwiak okularowy

Leczenie: plastyka ściany oczodołu

Urazy głowy

Przyczyny:

• Młodzi: wypadki, wypadki w pracy, bójki, sport

• Starsi: upadki, wypadki w domu

• Napad padaczkowy

Ocena wstępna:

• Wywiad:

• Utrata przytomności przed

• Czas od urazu

• Zab.przytomności po urazie

• Atak padaczki

• Ból głowy, wymioty

• Alkohol, substancje toksyczne

• Badanie:

• HR, tętno, oddech

• Opanowanie krwawienia, unieruchomienie złamań

• Ocena czaszki i twarzoczaszki pod kątem urazów ( złamania, zasinienia wyrostka sutkowatego, obj Battle’a)

• Ocena neurologiczna – skala GCS (nieprawidłowe zgięcie – odkorowanie)

• Badanie neurologiczne:

• Ocena ruchów dowolnych

• Obj Babińskiego

• Symetria twarzy (obj fajki)

• Ustawienie gałek ocznych

• Wielkość źrenic i ich reakcje na światło, anizokoria

• Odruch rogówkowy

• Obj oczno głowowy

Wskazania do TK głowy:

• Chory nieprzytomny po resuscytacji (GCS <9)

• Zaburzenia świadomości i złamania czaszki

• Zaburzenia świadomości i ubytkowe objawy ubytkowymi

• Pogłębiające się zaburzenia świadomości

• Po urazie głowy wymagającym sztucznej wentylacji

• Po urazie głowy przed planowanym zabiegiem ortopedycznym i znieczuleniem ogólnym

Powtórne badanie po 6-12h

Urazy kręgosłupa

Przyczyny:

• Urazy komunikacyjne

• Upadki z wysokości

• Skoki do wody

Grupy ryzyka:

• Mężczyźni

• Ryzykowne zachowania

• 16-30rz

• Osoby wolne

Najczęściej – C5-C7

Co 10ty – porażenie 2 lub 4-kończynowe

Skala A0

A – złamania kompresyjne (stabilne)

B – złamania zgięciowe/dystrakcyjne

C – rotacyjne/ścinające

Prosta klasyfikacja w płaszczyźnie strzałkowej:

• Złamania zgięciowe/ wyprostne/kompresyjne

Złamania stabilne – brak wpływu na stawy międzykręgowe, złamania w obrębie samych kręgów; leczenie zachowawcze, kołnierz

Złamania niestabilne – przerwanie więzadeł, uszkodzenie krążka, stawów; leczenie operacyjne, unieruchomienie na pewien czas

Rozpoznanie: RTG (A-P, boczne, przez j.ustna), TK 3D, MR1 (więzadła, rdzeń)

Problemy lecznicze odcinka szyjnego – powikłania, uszkodzenie rdzenia

• C1-C2

• C3-C7 – cz.podobrotnikowa

• 60% urazów – C4-C5, C5-C6

Smagnięcie biczem:

• Ból w odcinku szyjnym, piersiowym

• Ból głowy (lata)

• Objawy wegetatywne

• Zab.widzenia, równowagi

• Wzrost napięcia m.karku

• Parestezje palców rąk

• Zmiany nastrojów

Złamanie Jeffersona – złamanie kręgu szczytowego

Złamanie w odcinku lędźwiowo-piersiowym:

• Większość typ A – stabilny

• RTG (AP, boczne), TK, RTG klatki, USG brzucha, MR

Złamanie stabilne

• 1-3 tyg w łóżku

• Leki p/bólowe

• Gorset (kontrowersyjny)

• Wertebroplastyka i kyfoplastyka (u osób ze zmniejszoną gęstością kości)

• Okresowe RTG (po 6tyg, 3-6-12-24 msc)

• Po 2-3 msc – normalna aktywność

Uszkodzenia rdzenia kręgowego

W 80- 90% - skutek urazów kręgosłupa (pozostałe % - npl)

Wstrząśnienie: nieduża siła, utrata czynności rdzenia max do 48h, odwracalne

Stłuczenie: uszkodzenie struktur i naczyń, martwica kom rdzenia; nagły uraz; bez przerwania rdzenia

Zranienie – odłamki kostne

Ucisk – przemieszczenie cz.kostnych, dysków, zab ukrwienia; leczenie: odbarczenie

Uszkodzenie naczyniowe

Szok rdzenia:

• Bezpośrednio po urazie – całkowite uszkodzenie rdzenia

• Może przejść w nieodwracalne zmiany strukturalne

• Ognisko – centralna część, istota szara

• Brak ruchów przepony, wzwód prącia, porażenie zwieraczy

• Zdrowienie – powrót czynności odruchowej

Objawy związane z poziomem uszkodzenia:

• >C5 – zab.oddechowe, porażenie k.dolnych i górnych

• <C7 – prawidłowa funkcja k.górnych

• C7-Th1 – zespół Hornera, porażenie k.dolnych

• Odcinek piersiowy – paraplegia, parapareza, zatrzymanie moczu

• Stożek końcowy – L1 – paraplegia wiotka, bezwiedne oddawanie moczu