1.Przedmiot zainteresowań antropologii kulturowej
Antropologia powstała w XIX w. Termin ten poch. od słowa anthrophos (człowiek), andros(człowiek) oraz logos – nauka.
Przedmiotem badań antropologii jest człowiek, chodzi tu o gatunek homo sapiens. Antropolog to badacz kulturowej odmienności i różnorodności. Interesują go normy, wzory jakie regulują zachowania człowieka. Antropologia to nauka empiryczna o człowieku oparta o doświadczenie. Bada fakty, określone są one poprzez badanie oparte na powtarzaniu eksperymentów.
Antropologia dzieli się na 3 odrębne dyscypliny naukowe:
a)a. fizyczna – zajmuje się biologicznym aspektem życia gatunku homo sapiens
b)a. społeczna – przyjmuje założenie że to co nas odróżnia od innych gromadność (organizacja, struktury społeczne),
c)a. kulturowa - sięga do ustaleń antropologii fizycznej i społecznej, wychodzi z założenia że człowiek jest takim gatunkiem który tworzy swoje środowisko, nie podporządkowuje się prawem natury lecz tworzy własne prawa.
Antropologia kulturowa - dział antropologii zajmujący się człowiekiem jako istotą społeczną, twórcą kultury. Badają poszczególne kultury (jej wytwory materialne i niematerialne, strukturę społeczną) oraz porównując zebrane dane antropologia dąży do ustalenia uniwersalnej teorii funkcjonowania kultury.
Ogólnie mówiąc zajmuje się kulturą we wszystkich jej przejawach. Bierze początek z odmienności kulturowej i fascynacji różnorodnością obyczajów. Interesuje ją odrębności międzyosobnicze wynikające z faktu posiadania przezeń kultury. Bada odniesienie zachowań ludzkich do ogólnego kształtu kultury danej społeczności.
Kultura - termin wieloznaczny, pochodzący od łac. „cultura” (uprawa roli)
Można ją określić jako ogół wytworów ludzi, zarówno materialnych, jak i niematerialnych: duchowych i materialnego dorobku społeczeństwa.
Kultura, czyli cywilizacja (wg Tylor’a) to złożona całość, która obejmuje wiedzę, wierzenia, sztukę, moralność, prawa, obyczaje oraz inne zdolności i nawyki nabyte przez ludzi jako członków społeczeństwa.
Kultura (wg Kłoskowskiej) to względnie zintegrowana całość obejmująca zachowania ludzi przebiegające według wspólnych dla zbiorowości społecznej wzorów wykształconych i przyswajonych w toku interakcji oraz zawierająca wytwory takich zachowań.
2.Antropologia kulturowa jako nauka o człowieku w rozumieniu gatunku
Antropologia kulturowa to synchroniczne badanie nad obcą kulturą, celem jest badanie społeczeństw różniących się od społeczeństw znanych badaczowi. Jest to nauka o człowieku - wytwórcy kultury. Należy pamiętać że kultura to skutek istnienia intelektu , a nie wpływ środowiska, dlatego człowiek może być twórcą kultury.
Antropologia kulturowa jest to nauka o człowieku z punktu widzenia jego funkcjonowania biologicznego, psychologicznego, społecznego i kulturowego. Zajmuje się poszukiwaniem cech biologicznych specyficznych dla gatunku homo sapiens, zwłaszcza mających związek z powstaniem i rozwojem kultury ludzkiej. Interesują ją odrębności człowieka wynikające z faktu posiadania kultury. Jest działem antropologii zajmującym się człowiekiem jako istotą społeczną wytwarzającą kulturę.
Antropologia kulturowa bada systemy różnorodności ludzkiej.
Dla badacza podstawowym kryterium odrębności człowieka w świecie biologicznym jest tworzenie, wchłanianie i przekazywanie kultury oraz życie w kulturze.
4.Kultura rozumiana jako styl życia różnych ludów
Styl życia to charakterystyczny sposób zaspakajania potrzeb i organizowania życia; odnosi się do zróżnicowanych zachowań i ich motywacji w ramach zbiorowości.
Zasadnicza cecha stylu życia to dokonywanie wyboru. Styl życia jest osadzony w określonej kulturze, stanowi wybór jakiegoś jej wariantu i elementów z większego zasobu, łączy się z uczestnictwem w kulturze
Kultura jest skutkiem interakcji zachodzących miedzy ludźmi czyli członkami danej zbiorowości, wskazuje także że jest ona produktem społecznego współdziałania ludzi. Nie ma kultury indywidualnej, tylko to co jest powszechne w danej społeczności przynależy do kultury.
W obrębie kultury można wyróżnić wiele grup etnicznych których tożsamość kulturowa związana jest z określonym terytorium.
Kultura to określony sposób życia, w którym obowiązuje wzorzec działania i myślenia, to tez historycznie wytworzony system wzorców życia, które skłonni są podzielić wszyscy członkowie jakiejś zbiorowości.
Kultura jest zjawiskiem społecznym, nie byłoby kultury gdyby nie było życia zbiorowego. Zjawiska kultury są przekazywane pokolenia na pokolenie oraz na drodze wychowania i uczenia się.
5.Kultura rozumiana jako system wartości
Kulturę dzielimy na 4 płaszczyzny zjawisk kulturowych:
a)materialną- do niej należą przedmioty oraz wartość tych przedmiotów
b)behawioralną – to wszelkie zachowania werbalne i poza werbalne do nich należą mowa, język oraz zachowania czynności, gesty
c)psychologiczną - to świat przeżyć, doświadczeń wewnętrznych które przekazujemy innym ludziom słowami , gestami oraz poprzez emocje
d)aksjonormatywna - w której mamy do czynienia z wartościami i normami, są to idee o charakterze abstrakcyjnym oraz sposoby myślenia
Wartości wg J.Szczepańskiego to dowolny przedmiot materialny lub idealny, idea lub instytucja, w stosunku do którego jednostki lub zbiorowości przyjmują postawę szacunku, przypisując mu ważną rolę w swoim życiu i dążenie do jego osiągnięcia odczuwają jako przymus.
System wartości to zespół uporządkowanych wartości według stopnia ich ważności. Do ujawnienia hierarchii wartości dochodzi w sytuacjach konfliktowych, gdy konieczny jest wybór lub rezygnacja z danych wartości.
Kultura społeczna jest to wartościowanie całej rzeczywistości. Kultura jest rozumiana poprzez pryzmat wartości, a zarazem jest to pewien porządek norm rządzącymi naszymi zachowaniami. Wszystko czego uczymy się przez całe nasze życie i co jest przekazywane z pokolenia na pokolenie( transmisja pionowa) jest kultura . Mówi się o dorobku pokoleń i ma to charakter ciągły i kumulacyjny(nic nie ginie)oraz o dziedziczeniu kultury. Wzory, modele i zasady wartościowania są traktowane jako elementy konstytutywne kultury, a podporządkowanie się tymże normom jako właściwość zachowań kulturowych. Kultura jest tu pojmowana jako zespół norm obowiązujących członków danej zbiorowości ludzkiej i warunkujących jej trwanie.
6.Człowiek jako twórca kultury(teoria tworzenia – transmisja pozioma)
Gatunek ludzki jako jedyny zdołał wytworzyć kulturę. Dzięki rozwojowi na drodze ewolucji człowiek osiągnął taki poziom, który pozwolił mu w sposób świadomy przeobrażać świat rzeczywisty znajdujący się wokół niego. Jednak izolowana jednostka nie jest w stanie wytworzyć samodzielnie kultury, do tego potrzeba zbiorowości ludzkiej.
Kultura jest związana z człowiekiem na wiele sposobów: człowiek jest jej twórcą, a zarazem jest przez nią kształtowany, za jej pomocą wyraża swoje potrzeby, emocje, wrażenia. Człowiek tworzy kulturę, jest jej nosicielem i odbiorcą.
Przez kulturę rozumie się całokształt duchowego i materialnego dorobku społeczeństwa. Inaczej mówiąc jest to ogół materialnych i niematerialnych wytworów człowieka i wszystko to, co nie powstało na drodze naturalnej, ale jest rezultatem działalności człowieka.
Dwie głowne dziedziny kultury:
materialna czyli wszelkie fizycznie istniejące rzeczowe wytwory pochodzące z przejawów działalności człowieka – zarówno przedmioty sztuki jak i przedmioty użytkowe, a także sposoby wytwarzania przedmiotów,
duchowa czyli ogół osiągnięć ludzi w dziedzinie nauki, sztuki, religii, moralności, obyczajów, tradycji; a także przechowywanie wiedzy o przeszłości.
Człowiek dzięki wytworom swojej działalności czyni swoje życie łatwiejszym i ciekawszym. Tworzy, przechowuje i przekazuje następnym pokoleniom w postaci dziedzictwa kulturowego, na który składają się: język, wierzenia, kanony moralne, systemy wiedzy, pomniki przeszłości, itp.
Kultura związana jest z człowiekiem. Człowiek jest jej twórcą i jest przez nią kształtowany
11.Myślenie prelogiczne- prawo magii wg J. G. Frazera
Magia to praktyki wpływania na ludzi, przedmioty czy zjawiska fizyczne za pomocą środków okultystycznych i paranormalnych, a więc kolidujących z pojęciem racjonalistycznym. Jest to myślenie prelogiczne. Rządzi się ono prawami., które określamy jako prawa magii.
Autorem tych praw był J. G. Frazer (szkocki etnolog), w „Złotej gałęzi” dowodził, ze religia wyrosła na gruncie magii. Wg niego człowiek najpierw próbował pokierować swoim życiem i przyrodą, naśladując występujące w niej zjawiska. W rezultacie zaczął w różnych sytuacjach odprawiać rytuały, rzucać uroki i używać magicznych przyborów.
Prawa magii Wg J.G. Frazera:
Prawo magii sympatetycznej
Jej główną cecha była wiara ludzi w pewne mistyczne relacje istniejące pomiędzy rzeczami a zjawiskami, nazywanymi prawem ładu wewnętrznego. Prawo sympatetyczne wynika z przekonania, że rzeczy, które wcześniej były już ze sobą w kontakcie lub tworzyły całość, będą na siebie oddziaływać również po ich rozdzieleniu, często niezależnie od odległości. Jest to tzw. magia przenośna oparta na prawie styczności („rzeczy, które kiedyś pozostawały w styczności ze sobą działają na siebie nawet wtedy, gdy kontakt fizyczny przestał istnieć”).
Klasycznym przykładem wiary w magię przenośną jest m.in. próba zdobycia włosów, paznokci przeciwnika lub ubrania, by za ich pośrednictwem negatywnie wpływać na jego życie.
Prawo magii homeopatycznej
Występuje w chwili, gdy ludzie wierzą, że „podobne powoduje i wytwarza podobne”. Chęci zawładnięcia prawami przyrody przejawiają się w tym wypadku w ich naśladowaniu. U ludzi „dzikich”, którzy praktykują ten rodzaj magii, spotykamy się m.in. z próbą przywołania deszczu za pośrednictwem wylewania wody na ziemię, z usiłowaniami mającymi na celu osłabienie przeciwnika, np. za pomocą jego portretu.
12.Myślenie symboliczne - sposoby nadawania znaczeń rzeczywistości
Kategoria myślenia symbolicznego została wprowadzona do nauk o człowieku na przełomie XIX i XX wieku kiedy niezależnie od siebie Husserl i Mead stwierdzili, że język nie pochodzi z myślenia, lecz sam w sobie jest myśleniem gdyż nauka sposobu myślenia charakterystycznego dla człowieka jest tożsama z nauką języka rodzimego.
W koncepcji myślenia symbolicznego zakłada się, że człowiek myśli w konkretnym języku a zjawisko myślenia w pozajęzykowych kategoriach abstrakcyjnych jest bardzo rzadkie. Ludzkie myślenie potoczne powstaje zatem dzięki działaniu polegającym na dostosowywaniu do siebie wielu światów: świata działań, świata emocji, świata odczuć oraz symbolicznego świata znaków, nazw.
W współczesnej humanistyce i szeroko pojętej filozofii języka trwa dyskusja nad pierwotną przystawalnością bądź nieprzystawalnością tych światów. Gdyby światy: afektywny, egzystencjalny i symboliczny były pierwotnie przystawalne a „rozeszły” się dopiero w procesie komplikacji sytuacji społeczno-egzystencjalno-symbolicznych, w których funkcjonuje człowiek, to powinien kiedyś istnieć uniwersalny język duszy, wspólna mowa całej ludzkości.
15.Sfera tabu – zakazy i nakazy religijne
Tabu – w najogólniejszym sensie terminu głęboki i fundamentalny zakaz kulturowy, którego złamanie powoduje spontaniczną i niejednokrotnie gwałtowną reakcję ze strony ogółu przedstawicieli tej kultury, gdyż jest przez nich odbierane jako zamach na całą strukturę tej kultury i jej integralność, a więc jako zagrożenie dla dalszego istnienia danego społeczeństwa. Tabu może obejmować czynności, miejsca, przedmioty lub osoby. W najczystszym i najpierwotniejszym znaczeniu terminu czynności te, miejsca, osoby i przedmioty są zarazem zakazane i święte.
W nieco węższym, tylko do niektórych społeczeństw odnoszącym się i bardziej potocznym sensie, są to sprawy, działania, zagadnienie, co do których istnieje rodzaj "zmowy milczenia". Funkcjonujące w danej społeczności tabu jest wówczas rodzajem autocenzury, zwykle głęboko wpajanej w trakcie procesu wychowawczego.
Tabu istnieje w każdej kulturze. Jego funkcją jest podtrzymanie jej istnienia przez zakazanie pewnych czynów – kazirodztwa, przemocy, zabijania, pedofilii itd. Funkcja tabu jest jasna: gwarantowanie ciągłości i integralności kultury, a tym samym biologicznego trwania grupy.
Tabu zostało po raz pierwszy dostrzeżone przez antropologów badających pierwotne ludy Australii, gdzie zjawisko to występuje jawnie – jako religijny nakaz wykonywania niektórych czynności fizjologicznych w całkowitej tajemnicy przed współplemieńcami. Słowa tego, pochodzącego z języka tonga, po raz pierwszy w języku angielskim (ang. taboo) użył James Cook w 1777.
Zakaz - kulturowy znak mówiący o tym, by czegoś nie robić. Zakazy często łączą się z tabu i występują bezapelacyjnie w każdym środowisku. Złamanie zakazu skutkuje w większości karą.
Można wyróżnić kilka rodzajów zakazów, ze względu na obiekt którego dotyczą.
Autoniczne - odnoszące się do postępowania z własną osobą (seksualność, moralność)
Ksenoniczne - odnoszące się do postępowania z innymi
Tematyczne - odnoszące się do postępowania z istotami innymi niż ludzkie oraz z rzeczami.
W każdej kulturze występują dwa pierwsze typy zakazów.
Można też zakazy podzielić ze względu na ich źródło:
Religijne - zakaz jest zakazem bo dana religia tak mówi.
Moralne - zakaz jest zakazem bo moralność tak nakazuje (nie związana z religią, bo o tym powyżej).
Praktyczne - zakaz jest zakazem bez głębszego pochodzenia, po prostu w tym środowisku powinien być z jakichś w względów praktykowany (zakaz hałasowania w nocy, zakaz jeżdżenia ze zbyt szybką prędkością)
Wszystkie duże społeczeństwa wykształciły sobie system kar za nieposłuszeństwo.
Karami religijnymi są: pokuta, ostrzeżenia, wykluczenie ze wspólnoty, zaprzepaszczenia szansy potencjalnego dobrego stanu po ziemskim bytowaniu - zależnym od koncepcji danej religii.
Karami za złe uczynki przeciw danej moralności jest najczęściej ostracyzm społeczny bądź (w wypadkach gdy moralność łączy się z danym prawodawstwem) konsekwencje prawne.
Karami za uczynki przeciw praktyce są zawsze konsekwencje prawne.
Prawo to dzieło stabilizujące i regulujące życie społeczne, ale stabilizacja implikuje zakazy. Prawo spisane rozwija się w większych społeczeństwach.
Prawo zwyczajowe - niespisane ogólne zasady, którymi rządzi się jakaś społeczność. Występuje w grupach małych.
Księgi religijne lub ich fragmenty
Najczęstsze zakazy religii
Czyny zabraniane przez Kościół Katolicki to (między innymi): ateizm lub wiary w innego Boga/Bogów, pozamałżeńskie kontakty heteroseksualne oraz te, które nie prowadzą do prokreacji np. poprzez użycie antykoncepcjii, masturbacja, kontakty homoseksualne, zapłodnienia in vitro, aborcja, eutanazja.
365 zakazów (i 248 nakazów), szczegółowo regulujących życie ortodoksyjnych Żydów w taki sposób, że trudno odróżnić życie świeckie od religijnego, albowiem te dwie strefy bardzo się łączą. Za przykład można podać zakaz żydowskich próśb o przeniesienie jakiegoś przedmiotu przez nie-Żyda[7], albo zakaz wyciskania lub wysysania owoców.
W islamie zakazane jest m.in. spożywanie alkoholu, uprawiania hazardu, jedzenie mięsa wieprzowego oraz wszelkie wróżbiarstwo.
Ewolucja religii E. Taylora
Punktem wyjścia czyli punktem zero jest system wierzeń w którym obok materii(ciała człowieka) istnieje dusza. Każdy człowiek ma sny, są one niematerialne jest to specyficzne doświadczenie. Pojawiła się koncepcja oddzielenia świata materii od świata duszy. Pojawiła się również koncepcja wędrówki dusz.
I etap rozwoju – animizm – poch. od słowa dusza- polega on na tym że ludzie wieżą w istnienie dwóch światów świata materii i świata nadprzyrodzonego (duchowego). Oparty jest na istnieniu rzeczywistości poza empirycznej(poza zmysłowej). Szczególnie ważnym kultem w animizmie jest kult zmarłych przodków – to system wierzeń, że dusza zmarłych ma wpływ na losy świata i człowieka , jest to przeważnie kult bliskich przodków. Pojawiają sie nakazy i zakazy związane z ciałem zmarłych . Doktryna animizmu jest oparta o wiarę w moc, siłę sprawczą zmarłych. Istniej e takie założenie ze nie wszystkie dusze mają znaczenie – jest tak jak w życiu.
II etap politeizm – religia w której występuje wiara w to że o losie świata decyduje wielu bogów o różnych specjalnościach. Doktryna ma szczególnie rozbudowaną teologie. Przedstawiciele to: religie starożytnego Egiptu, Grecji i Rzymu.
III etap monoteizm – jest to religia oparta o wiarę w jednego Boga rządzącego światem i losem ludzkim. Istnieją 3 światowe religie : chrześcijańska, buddyzm i islam
13.Religie pierwotne – totemizm, szamanizm, wudu
Totemizm
Totemizm polega na oznaczeniu grupy rodowej, klanu nazwą zwierzęcia, rośliny, obiektu nieożywionego np. ciał niebieskich. Czyli np. totemiczny klan rekina, węża itp.. Obowiązywało tabu na spożywanie roślin i zwierząt, nikt nie mógł spożywać tych roślin czy zwierząt.
Totemizm – totem - symbol, święty przedmiot przodka założyciela danego klanu. istnieje różne wyobrażenie sił nadprzyrodzonych, uważana za religię ekologiczną nie odróżniającą świata natury od świata kultury. Kult skierowany na część przyrody, zjawisk atmosferycznych i krwi przodków. Członek klanu Niedźwiedzia spotyka niedźwiedzia nie może go zabić, gdyż jest on jego bratem.
Nie dzieli świata ale łączy, likwiduje linie transcendencji – sacrum i profanum tworzą jeden świat. Sacrum (świat nadprzyrodzony) – to wszystko co odnosi się do przodka założyciela (związane zakazami i nakazami), chronią sacrum od sił profanum. Wszystko może być sacrum , wszystko co związane jest z członkiem założycielem.
Totemizm jest dziś uważany za jeden z elementów religii i występuje razem z animizmem, głównie w społecznościach rodowych i można go spotkać u niektórych plemion Australii, Afryki i Ameryki Północnej.
Szamanizm
Jest to religia plemienna, oparta o szamana i jego działalność. Pochodzi od szamłania – szeptania, zawodzenia, pomruków szamana. Występuje w Azji, Ameryce Północnej i Australii. Praktyki szamanistyczne są odprawiane regularnie lub kiedy zachodzi taka potrzeba. Szaman za pomocą odpowiednich technik nawiązuje kontakt ze światem nadprzyrodzonym w celu zaspokojenia szeroko rozumianych interesów społeczności lub jednostki. Szaman rozpoczyna od szamłania i bębnienia, wokół niego są wierni. Pozycja szamana w grupie jest zależna od społeczności w której on funkcjonuje, niemniej zawsze należy do uprzywilejowanych.
Rola szamana: lecznicza ,wróżbita, przewodnik dusz zmarłych w zaświatach, dostarcza wiedzę ekonomiczną, gospodarczą, głos doradczy(polityka).
Praktyki lecznicze szamana polegają na odbieraniu choroby(zgarnia i wyrzuca je lub wysysa chorobę i ja wypluwa). Szaman kontaktuje się ze sferą sacrum, musi przekroczyć linie transcendencji. W sferze sacrum występują kręgi (szczeble), pomocny w tym przejściu na kolejny szczebel drabiny jest duch opiekuńczy. Aby zdobyć ducha opiekuńczego musi nastąpić wyrzeczenie np. przebywanie dłuższy czas w odosobnieniu, bez wody, odbywać kąpiele rytualne (parowe). Duch opiekuńczy staje się przewodnikiem w pozaświatach, czym silniejszy duch opiekuńczy tym na wyższy krąg sacrum mógł szaman wejść. Szaman nie rządzi tylko przekazuje wolę bogów, jest głosem doradczym.
Aby stać sie szamanem należy być naznaczonym przez zmarłych szamanów lub naznaczony może być później np. poprzez szybkie wyzdrowienie. Najchętniej widziany w roli następcy szamana byłby jego syn , jeśli nie był to syn rodzina wybranego musiała płacić za nauki. Relikwie służące do transu: bębenek, sakiewka szamańska z ziołami, kryształ górski służący do samo hipnozy, środki halucynogenne w odpowiednich dawkach, laski.
Szaman jako „ten który wie” jest darzony wielkim autorytetem i bywa hojnie obdarowywany przez społeczność. Jest on centralną postacią w każdej społeczności uznającej rytuały szamańskie.
Voodoo
Jest synkretyczną religią afroamerykańską wyznawaną głównie na Haiti, w Ghanie, Togo i Beninie, Brazylii i Luizjanie
Podstawę voodoo stanowią rdzenne wierzenia ludów wraz z elementami religii katolickiej i spirytyzmu. Wykrystalizowała się ona na Haiti wraz ze sprowadzeniem w XVII/XVIII w. niewolników z Afryki, którym próbowano narzucać katolicyzm. Niewolnicy nie odrzucili swoich rdzennych wierzeń łącząc je z nową religią. W voodoo istnieje wprawdzie wiara w Bon Dieu (jednego Boga), nie oddaje mu się jednak czci. Istotny jest za to kult wielu miejscowych i afrykańskich loa (duchów/bogów), uważanych za tożsame z katolickimi świętymi. Wyznawcy voodoo uprawiają także kult przodków oraz czynnie włączają do swego panteonu ludzi zasłużonych dla narodu lub lokalnej społeczności.
Podstawą kultu są "rytuały opętania". Ważną rolę odgrywają w nich bębny, za pomocą których wygrywa się skomplikowane polirytmie. Dzięki nim uczestnicy wchodzą w trans, podczas którego loa opanowują jedną lub więcej osób. Osoby te zostały zazwyczaj wcześniej inicjowane w kult lub posiadają specyficzne predyspozycje do wejścia w trans.
Houngan (kapłan-szaman) lub mambo (kapłanka-szamanka), posiadają wielką wiedzę na temat życia loa i sposobów kontaktowania się z nimi. Są oni także centralnymi punktami socyete (wspólnoty wiernych) w Voodoo, bez których nie mogą się toczyć rytuały. Każdy z loa posiada swój własny odrębny symbol (veve), malowany kredą na ziemi przed rozpoczęciem obrzędu. Oxala - bóg miłosierdzia, występuje pod postacią Jezusa, Szango - bóg burzy, pod postacią Jana Chrzciciela, Papa Legba - bóg strzegący granicy między światem żywych i umarłych, pod postacią św. Piotra., Ogoun - bóg wojny, Erzulie - bogini miłości i płodności, Damballah - bóg-wąż, pod postacią św. Patryka
Oprócz bóstw i innych loa czczone są duchy śmierci Guédé, którym przewodzi złowrogi Baron Samedi.
Szamani i szamanki używają także laleczek voodoo aby uzdrowić lub rzucić klątwę na wyznawcę religii Voodoo, Hoodoo lub chrześcijaństwa. Wierzą, że czar można rzucić tylko na człowieka, który popełnia złe czyny.
14.Religie monoteistyczne – chrześcijaństwo, islam, buddyzm
Islam - mahometanizm, druga z największych religii współczesnego świata obok chrześcijaństwa, hinduizmu, buddyzmu i taoizmu. Nazwa "islam" oznacza pogodzenie się z wolą Bożą, poddanie się Bogu. Główne założenia islamu zawarte są w Koranie oraz tradycji ("sunna", "hadisy").
Podstawą doktryny islamu jest wiara w jedynego Boga Allaha, zaufanie do Koranu oraz do tradycji. Człowiek jest stworzeniem i sługą Allaha. Jest obdarzony wolną wolą, zasługuje swym postępowaniem na zbawienie i pobyt w raju lub na wieczne potępienie. Wyznawcą islamu można stać się przez wygłoszenie ze szczerą intencją formuły: "Nie ma Boga prócz Allaha, a Mahomet jest jego prorokiem" (są to równocześnie słowa, które jako pierwsze wpadają w ucho każdemu nowonarodzonemu niemowlęciu muzułmańskiemu i które są wymawiane nad grobem) i przyjęcie na siebie obowiązków wynikających z Koranu, tradycji i prawa.
Największą zbrodnią w islamie jest odstępstwo od wiary (kufr), a następnie: morderstwo, nierząd, sodomia, picie wina, kradzież, fałszywe świadectwo, oszczerstwo, odmowa jałmużny.
Każdego muzułmanina, czyli wyznawcę islamu obowiązuje 5 filarów islamu:
1)wyznanie wiary (szarada)
2)modlitwa (salat) - jest odmawiana: o świcie, po południu, o zachodzie słońca i gdy zapadnie noc. Podczas modlitwy muzułmanin winien być w stanie nakazanej czystości, tj. umyć ręce, twarz i nogi. Stać w miejscu czystym (najczęściej na specjalnym dywaniku), być odwróconym w kierunku Mekki. Szczególnie ważna jest modlitwa piątkowa, ma charakter publiczny i jest obowiązkowa dla wszystkich dorosłych mężczyzn, odbywa się w południe. W czasie tego nabożeństwa jest wygłaszane kazanie przez prowadzącego modły imama.
3)jałmużna (zaka) - początkowo miała charakter dobrowolnej daniny, z czasem stała się obowiązkową daniną od majątku.
4)post (saum) - obowiązuje raz w roku w miesiącu ramadan i polega na powstrzymaniu się od spożywania wszelkich pokarmów i picia od świtu do zachodu słońca.
5)pielgrzymka (hadżdż) - którą raz w życiu musi odbyć do Mekki każdy wyznawca.
Szerzenie ich, zalecane przez Koran za pomocą oręża, czyli przez świętą wojnę, nazywa się dżihad.
Chrześcijaństwo - jedna z wielkich religii monoteistycznych, wyznawana ob. przez ok. 30% ludności świata. katolicy, protestanci, prawosławni, anglikanie.
Powstała na Bliskim Wschodzie, w ówczesnej prowincji rzymskiej Judei, zwanej później Palestyną, w wyniku działalności Jezusa Chrystusa oraz Jego śmierci na krzyżu i zmartwychwstania. Pierwsza wspólnota chrześcijańska ukształtowała się w Jerozolimie wokół apostołów.
Podstawą religii chrześcijańskiej jest uznanie Biblii (Pisma Św.), składającej się ze Starego Testamentu i Nowego Testamentu, za objawienie Boże, a Jezusa Chrystusa za Syna Bożego, zapowiedzianego odkupiciela ludzkości. Główne punkty wiary chrześcijańskiej zawiera Nicejsko-konstantynopolitański symbol wiary, zwany też Credo. Jako religia monoteistyczna chrześcijaństwo przyjmuje istnienie jednego Boga w 3 Osobach, które stanowią Bóg Ojciec, Syn Boży i Duch Św. (Trójca Św.). Człowiek, stworzony jako mężczyzna i kobieta oraz jako istota wolna, powołany został do życia w szczęściu i do obcowania z Bogiem, który darzy go miłością i który winien być przezeń kochany. Miłości tej człowiek sprzeniewierzył się poprzez grzech, którego skutkiem są doczesne cierpienia i śmierć. Bóg pragnie wyzwolić człowieka, dlatego objawia się w historii, początkowo narodowi Izraela, potem wszystkim pozostałym. Pełnię objawienia przyniósł Jezus Chrystus, który poprzez swą śmierć na krzyżu odkupił też grzech człowieka wobec Boga, zmartwychwstając następnie i wstępując do nieba. Stał się on założycielem Kościoła jako wspólnoty wierzących, w której działa nieustannie Duch Św. Dalszy los każdego z ludzi zależy od niego samego. Prowadząc życie zgodne z Bożymi nakazami, człowiek wierzący spodziewa się po śmierci zbawienia (niebo); zatwardziałym grzesznikom grozi natomiast wieczne potępienie (piekło). Chrześcijanie oczekują tryumfalnego powrotu Chrystusa, czyli paruzji, powszechnego zmartwychwstania i sądu ostatecznego, który rozstrzygnie kwestie nagrody i kary, po nim nastąpić ma odnowa stworzenia i wieczne życie w Bogu. W myśl doktryny chrześcijańskiej człowiek winien starać się nawiązać osobistą więź z Bogiem, przyjmując Słowo Boże mocą wiary i udzielonej sobie łaski, wspieranych zarówno modlitwą i kontemplacją, jak uczestnictwem w życiu Kościoła (liturgia, przyjmowanie Eucharystii i innych sakramentów). Dekalog, nakazy Boże zobowiązują go m.in. do miłości bliźniego i poszanowania życia
Buddyzm jest trzecią religią świata (lub systemem filozoficznym). Najwięcej buddystów żyje w Azji i Indonezji.
Podobnie jak w islamie założycielem religii buddyjskiej był człowiek, o imieniu Budda (oświecony, przebudzony). Buddyzm głosi następujące zasady: nic na świecie nie jest stałe lub niezmienne, nasze działania pociągają za sobą skutki, w każdej sytuacji możliwa jest zmiana. Praktykowanie buddyzmu uczy różnych metod, takich jak np. medytacja, dzięki której można poznać wnętrze i rozwinąć w sobie świadomość, współczucie oraz mądrość. Praktyki buddyjskie są niezależne od wszelkich podziałów, a więc możliwe dla każdego. Istnieją różne formy buddyzmu, lecz wszystkie tradycje łączy nie uciekanie się do przemocy, wolność od dogmatów. Etyka buddyjska stanowi możliwość rozwoju duchowego człowieka, uczy pokoju i tolerancji.
Wiara w reinkarnacje, można osiągnąć stan nirwany. Święte księgi buddyjskie to Wedy – wskazują jak żyć, żeby przełamać karmę.
Judaizm
Podstawą wiary zapisane są w Torze, czyli Pięcioksięgu (pierwszych pięć ksiąg Biblii). Współcześnie istnieje kilka nurtów jednej z najstarszych religii monoteistycznych.
Diaspora (rozproszenie), która dotknęła naród żydowski spowodowała rozrzuceni ludności żydowskiej pozostają na całym świecie.