WYKŁAD 3

1. Użyteczność miejsc. Poszukiwanie i wybór lokalizacji

Użyteczność miejsca (przemieszczenie z miejsca produkcji do miejsca występowania popytu),

Jednakże żeby zdefiniować użyteczności miejsca z punktu widzenia gospodarki przestrzennej należy poruszyć problem poszukiwania i wyboru lokalizacji działalności organizacji w tym gospodarczych.

Gdy zarząd przedsiębiorstwa chce utworzyć filie lub przenieść albo otworzyć swoje rynki musi mieć wiedzę nie tylko ogólną o czynnikach, które decydują o wymaganiach lokalizacyjnych i zaletach danej przestrzeni.

Są to np.:

1. Możliwość obniżenia kosztów pracy,

2. Wzrost udział firmy w rynku,

3. Wzrost zysków

4. Zmniejszenia kosztów produkcji

5. inne

Ostrość wymagań lokalizacyjnych zależy od poziomu aspiracji decydenta. Aspiracje zmieniają się w czasie wraz z doświadczeniem nabywanym w wyborach lokalizacyjnych. Jeśli decydent dokonuje wyboru po raz pierwszy, nie ma własnego doświadczenia, wskutek czego skłonny jest podążać za przykładem innych decydentów. Równocześnie firma rozwijająca się, której interesy wymagały pomnażania miejsc działalności, nabyła nowych umiejętności ustalania poziomu aspiracji, jeśli poprzednie wybory przyniosły sukces, poziom aspiracji następnych lokalizacji być wyższy. Jeśli natomiast we wcześniejszym doświadczeniu firma nie znajduje przykładu dla nowej lokalizacji, poziom aspiracji może być niższy.

Gdy wymagania lokalizacyjne dla nowego przedsięwzięcia są już ustalone, decydent rozpoczyna poszukiwanie miejsca spełniającego te wymagania. Liczba potencjalnych miejsc jest ograniczona i decydent musi działać w tej ograniczonej przestrzeni. Decydent ocenia poszczególne miejsca i przypisuje im różne potencjalne,wartości lub użyteczności, z których firma mogłaby korzystać w razie lokalizacji w miejscach.

Wprowadzono, więc do analiz lokalizacyjnych pojęcie użyteczności miejsca oznaczające zbiór użyteczności, z których podmiot może korzystać integrując się z tym miejscem.

Wiedza o użyteczności miejsca pochodzi:

• Z poszukiwań przedsiębiorstwa lub jego doświadczeń

• Z kontaktów międzyludzkich

• Ze środków masowego przekazu.

W wyniku takiego gromadzenia informacji decydent uzyskuje pewien wizerunek przestrzeni, nazywany mapą wyobrażeń, w której położenie punktów i rozmieszczenie w nich pewnych użyteczności wyraża przestrzenne preferencje podmiotu (rys. 1, 2).

Rys 1. Preferencje studentów Pensylwanii w odniesieniu do zamieszkania w różnych stanach.

Rys.2. Preferencje studentów Alabamy w odniesieniu do zamieszkania w różnych staną Źródło: Domański R-opracowanie własne na podstawie Gould 1973, s. 192.

Z analizy przedstawionych map, że lokalizacja własna uważana jest za pozytywna /o wysokiej randze i że miejsca zlokalizowane blisko maja wiele walorów. Natomiast dla ludzi mieszkających dalej od rozważanej lokalizacji maja o niej słabe wyobrażenie.

Warianty lokalizacyjne muszą być wyszukiwane, dlatego decydent rzadko dysponuje ich pełnym zestawem, który mógłby być oceniany łącznie.

Zazwyczaj warianty są znajdowane stopniowo i wobec tego są oceniane pojedynczo lub grupowo.

Kolejne odkrywanie wariantów i poszukiwanie wariantu zadowalającego może być kontynuowane w dwojaki sposób:

1. W pierwszym sposobie jeden wariant może być akceptowany bez dalszych poszukiwań i bez porównywania z innymi wariantami, które ewentualnie mogłyby być jeszcze odkryte.

2. W drugim sposobie znaleziony wariant lokalizacyjny może być przechowywany w pamięci i poszukiwanie może być kontynuowane do momentu, gdy dalsze odkrywane warianty umożliwią porównanie zalet i wad wszystkich wariantów oraz wybór wariantu bardziej zadowalającego.

W praktyce poszukiwanie lokalizacji nie może trwać zbyt długo. Ten proces, bowiem jest kosztowny ze względu na wykładane środki i czas, a także ze względu na dążenie przedsiębiorców i zarządów do rozpoczęcia działalności tak szybko, jak to jest możliwe.

Wymagania lokalizacyjne są różne w różnych gałęziach gospodarki, a nawet w węższych rodzajach działalności, dlatego trudno jest określić czynniki warunkujące ostateczny wybór lokalizacji. Można jednak wyróżnić pewne cechy wspólne:

Większość organizacji gospodarczych wykazuje dążenie do pozostania w dotychczasowym miejscu z uwagi na zminimalizowanie niepewności, co do ewentualnego zwiększenia kosztów produkcji i mniejsze zyski.

Są trzy sposoby redukowania tej niepewności, przy wyborze lokalizacji:

• Powtórzenie wcześniejszego działania. Umożliwia ono utrzymanie dotychczasowych źródeł zaopatrzenia i rynków zbytu.

• W drugim, stosowanym zwłaszcza przez podmioty podejmujące decyzje po raz pierwszy, preferowane są obszary najlepiej dotychczas poznane. Nowe lokalizacje są często położone blisko miejsca zamieszkania właścicieli.

• Trzeci polega na naśladowaniu zachowania innych podmiotów, których decyzje lokalizacyjne ocenia się jako trafne.

Wśród podmiotów podejmujących decyzje lokalizacyjne występują również takie, które są mniej zależne od własnej lokalizacji i doświadczenia innych. Należą do nich duże korporacje transnarodowe. Mają one większe możliwości gromadzenia i przetwarzania informacji przestrzennych pomocnych w wyborze lokalizacji oraz większe zasoby finansowe, których część mogą przeznaczyć na przedsięwzięcia opłacalne dopiero w dłuższym okresie. Takie lokalizacje innowacyjne otwierają przestrzeń dla dalszych lokalizacji.