1. Rozwiń następujące zagadnienia:

1. Formanty dźwięków mowy – we wszystkich głoskach dźwięcznych pojawiają się formanty, czyli częstotliwości o najwyższej amplitudzie (najczęściej to widać w samogłoskach i spółgłoskach półotwartych). Idąc w górę na spektrogramie formanty są coraz słabsze. Ucho ludzkie różnicuje dźwięki między sobą na podstawie dwóch pierwszych formantów

2. Pole słuchowe, próg słyszalności, próg bólu – definicje i zakresy częstotliwości

• Pole słuchowe – zakres wszystkich częstotliwości i wszystkich natężeń na jakie reaguje ucho ludzkie.

Od 16 Hz – 25000 Hz – częstotliwość

Od 0 dB – 21 dB – natężenie

• Próg słyszalności – najcichsze dźwięki o najniższym poziomie natężeń na jakie reaguje ucho ludzkie, dla zdrowego ucha ludzkiego wynosi 0 dB. Powyżej 20 dB jest już podejrzenie o uszkodzonym słuchu, poniżej progu (20 dB) wszystkie dźwięki są słyszalne. Przy badaniu słuchu najczęstsze częstotliwości to: 250, 500, 1000, 2000, 4000, 8000 Hz – audiometria fonalna.

• Próg bólu – bardzo głośne dźwięki o wysokim stopniu natężenia, które są dla naszego ucha nieprzyjemne, dają wrażenie dyskomfortu słuchowego.

Średni próg bólu to 120-130 dB - dla zdrowych jak i niesłyszących ludzi. ( Nie bada się progu bólu! )

Poziom między progiem słyszalności a progiem bólu to dynamika słyszalności

1. Wymień spółgłoski niesybilantne i scharakteryzuj je:

2. Wymień wszystkie cechy artykulacyjne spółgłoski [ʦ]

• Spółgłoska zwarto-szczelinowa

• Afrykata dziąsłowa bezdźwięczna

• Przedniojęzykowo-dziąsłowa

• W czasie artykulacji tej spółgłoski czubek lub przednia część języka zwiera się z dziąsłami lub szczeliną między nimi. Początkowo następuje pełne zwarcie, jak w głoskach zwartych, które następnie zmienia się w szczelinę, jak w głoskach szczelinowych

1. Rozwiń następujące zagadnienia: ton krtaniowy i ton podstawowy

1. Ton krtaniowy – dźwięk (przebieg) złożony (wieloczęstotliwościowy), regularny, powstający w krtani. Stanowi on bazę dla wszystkich dźwięcznych głosek w języku. Dźwięk ten składa się z wielu częstotliwości, z których najniższa to tzw. Ton podstawowy (F₀)

2. Ton podstawowy – jego wartość odpowiada bezpośrednio prędkości drgań fałdów głosowych i będzie odpowiadać w mowie za wysokość głosu oraz informację i dźwięczność

3. Krzywe izofoniczne – (krzywe równych poziomów głośności) – linie łączące punkty o jednakowym poziomie głośności. Przedstawiają wartości natężeń dźwięku (ciśnień akustycznych), tonów o różnych częstotliwościach wywołujących wrażenie jednakowej głośności

1. Wymień spółgłoski sybilantne i scharakteryzuj je

s z c dz ś ź ć dź sz ż cz dż

1. Podaj wszystkie cechy artykulacyjne spółgłoski [ȿ]

• Spółgłoska szczelinowa z retrofleksją

• Bezdźwięczna

• modulowany jest prąd powietrza wydychanego z płuc, czyli jest to spółgłoska płucna egresywna

• tylna część podniebienia miękkiego zamyka dostęp do jamy nosowej, powietrze uchodzi przez jamę ustną (spółgłoska ustna)

• prąd powietrza w jamie ustnej przepływa ponad całym językiem lub przynajmniej uchodzi wzdłuż środkowej linii języka (spółgłoska środkowa)

• czubek języka dotyka podniebienia twardego – jest to spółgłoska z retrofleksją

• wiązadła głosowe nie drgają, spółgłoska ta jest bezdźwięczna

1. Rozpoznaj i nazwij typ zamieszczonego poniżej obrazu akustycznego. Opisz jego charakterystyczne cechy i zastosowanie.

1. Oscylogram – dwuwymiarowy obraz dźwięku przedstawiający w osi poziomej iloczas (czas trwania dźwięku), a w osi pionowej amplitudę.

Oscylogram najlepiej oglądać z bardzo bliska, ponieważ im bliżej, tym lepiej widać kształt fali.

Dzięki niemu można też określić np. ilość szumów, obserwując charakterystyczne poszarpanie wykresu oraz rozpoznać typy dźwięków na podstawie kształtu fali.

1. Spektrogram – trójwymiarowy obraz dźwięku. W osi poziomej widać iloczas, w osi pionowej częstotliwość, trzeci wymiar to stopień zaciemnienia obrazu pomiędzy osiami (on nas informuje o amplitudzie dźwięku – im ciemniejsze plamy, tym większa amplituda).

Na spektrogramie nie wykonuje się żadnych pomiarów, ale jest to doskonały obraz do wszechstronnego opisu dźwięku bez wykonywania dodatkowych operacji.

Jest obrazem pomocniczym – widok dźwięku z góry

W oparciu o spektrogram wykonujemy inne obrazy dźwięku – widmo

1. Zaznacz kolejne zamieszczonego poniżej sygnału mowy i podaj ich nazwę:

1. Wyraz: ORZECHY

• o – przebieg złożony regularny ustalony

• ž – szum połączony z przebiegiem regularnym

• e – przebieg złożony regularny ustalony

• ch(dźwięczne) – szum połączony z przebiegiem regularnym

• y – przebieg złożony regularny ustalony

1. Wyraz: PĘDZEL

• p – przebieg złożony nieregularny – impuls

• ę – przebieg złożony regularny nieustalony

• dz – kombinacja słabego impulsu i następującego po nim szumu z przebiegiem regularnym

• e – przebieg złożony regularny ustalony

• l – przebieg złożony regularny ustalony