Zasoby wodne w turystyce (15 godzin wykładu i 15 godzin ćwiczeń) zaliczenie z oceną
Podstawowe założenia i wymagania:
Wykłady
Podręcznik : E. Bajkiewicz-Grabowska, Z. Mikulski, 1999. Hydrologia ogólna PWN, Warszawa
Literatura uzupełniająca
Bajkiewicz-grabowska E. Magnuszewski A Mikulski 1993 – Przewodnik do ćwiczeń z hydrologii ogólnej PWN Warszawa
Choiński A. 2000 Jeziora kuli ziemskiej PWN Warszawa
Czaya E 1987 Rzeki kuli ziemskiej PWN Warszawa
Instrukcje do map hydrograficznych Polski w skali 1:50000 1983 IG PAN GUGiK
Mikulski Z 1963 Zarys hydrografii Polski PWN Warszawa
Mikulski Z 1998 Gospodarka Wodna PWN Warszawa
Problemy turystyki i rekreacji (wydania różne)
Ćwiczenia z hydrologii (zaliczenie)
Środowisko przyrodnicze w turystyce
Środowisko abiotyczne
Zasoby atmosferyczne
Zasoby wodne
Rzeźba i litologia
Środowisko biotyczne
Flora
Fauna
Środowisko antropogeniczne
Zasoby wodne w turystyce i rekreacji
Wody podziemne
Zjawiska krasowe
Wody mineralne (balneologia)
Wypływy wód podziemnych (źródła, gejzery)
Wody powierzchniowe
Rzeki ( dział wodny, przełomy, progi, wodospady, koryta)
Jeziora, bagna
Morza i oceany
Antropogeniczne środowisko wodne
Zbiorniki retencyjne
Kanały
Budowle hydrotechniczne, urządzenia wodne
Turystyka i rekreacja wodna
Kajakarstwo
Narciarstwo wodne, windsurfing
Turystyka motorowodna
Żeglarstwo
Żegluga śródlądowa i morska (przybrzeżna)
Kąpiele i wypoczynek na plaży
Wędrówki wokół obiektów wodnych (brzegi rzek i jezior)
Nurkowanie głębokie i płytkie
Hokej
Rugby, piłka wodna
Wpływ turystyki na środowisko
Zmniejszenie retencyjności gleb (przepuszczalność)
Zmiany składu chemicznego gleb
Zmiana wilgotności w jaskiniach
Niszczenie roślinności – zmiany obiegu wody (ogniska)
Zanieczyszczenie chemiczne z ośrodków, w strefie brzegowej
Wpływ agroturystyki
Wpływ statków (dno, wycieki, zaśmiecenia)
Degradacja raf koralowych
Przedmiot hydrografia i hydrologia
Hydrografia – nauka rejestrująca wody na Ziemi (kartowanie i mapy hydrograficzne) – ujęcie statyczne
Hydrologia jako nauka o Woodach lądowych, zaś głównym jej przedmiotem badań jest krążenie wody w przyrodzie z uwzględnieniem jej właściwości fizycznych i chemicznych
Podział hydrologii – hydrometria, hydrografia, hydrologia ogólna, hydrologia dynamiczna, hydrologia regionalna, hydrologia stosowana – hydrologia ogólna
Hydrosfera
Definicja – hydrosfera jest wodną powłoką ziemi przenikającą atmosferę i litosferę, obejmującą wody
Atmosferyczne
Powierzchniowe i podziemne w postaci gazowej, ciekłej stałej
Wody hydrosfery gromadzą się w
Morzach i oceanach
Jeziorach, rzekach bagnach
Pokrywie śnieżnej, lodowej
Zbiornikach wód podziemnych
Atmosferze
Formy występowania wody
Kriosfera
Oecanosfera
Atmosfera
Zasoby wodne hydrosfery są stałe i nie ulegają zmianie szacunkowo ocenia się je na około 1,4 mld km3
Wody oceanu światowego 98%
Krążenie wody w przyrodzie
Ruch wody w hydrosferze odbywa się dzięki energii cieplnej słońca i sile ciężkości
Zjawisko ciągłego przemieszczania się wód między atmosferą , hydrosferą i litosferą nazywa się krążenie wody w przyrodzie
Zachodzi ono w strefie obejmującej przypowierzchniową warstwę skorupy ziemskiej i troposfery tj. około litosfery i atmosfery i stanowi zamknięty cykl obiegu wody tzw. Cykl hydrologiczny
W cyklu hydrologicznym rozróżnia się fazy
Oceaniczną
Kontynentalną
Wody podziemne – podziemne rzeki i jeziora
Woda znajduje się w ziemi w różnej postaci
Może zwilżać glebę tworząc zasoby tzw. Wód kapilarnych
Może też zalegać w większej ilości w głębszych warstwach, tworząc poziom wód zaskórnych lub znajdujących się nieco głębiej – pokład wód gruntowych, wgłębnych
Woda może się również gromadzić w podziemnych zbiornikach wodnych; potokach, rzekach czy jeziorach, jak to się dzieje w wielu jaskiniach. Często podziemne cieki wodne tworzą z naziemnymi jeden funkcjonalny system.
Charakterystyka wód podziemnych
W wody podziemne występują w sferze aeracji (strefa napowietrzania)
Strefa saturacji
Formy wyrzeźbione przez wodę
Kocioł zapadliskowy
Jaskinia
Polje
Lejek
Ponor
Żłobki
Źródło
Stalaktyty
Stalagmity
Źródło
Rzeka
Kominy
Sale
Kaskady
Wodospady
Deszcz podziemny – to woda występująca w górnych najsuchszych partiach jaskini, w postaci pojedynczych kropel spadających ze stropu
Rzeki podziemne – duża ilość wody płynąca ciągami jaskiniowemu, mająca swoje źródło w obrębie jaskini lub wypływająca do niej ponorem z powierzchni. Rzeki rodzące się w jaskiniach są zazwyczaj okresowe, przybierają na sile w czasie zwiększonych opadów atmosferycznych
Jezioro jaskiniowe – fragment korytarza lub Sali zalany wodą niesięgającą stropu. Przeszkody takie pokonuje się w kaloszach, wpław lub małymi dmuchanymi pontonikami (dingą)
Syfon – fragment korytarza wypełniony wodą aż po sam strop, tworząc jakby system naczyń połączonych, zaczynający się pi kończący suchszymi częściami korytarza. Niektóre syfony w profilu podłużnym przypominają literę U, napotykając się na taką przeszkodę możemy zaniechać dalszej eksploracji jaskini w tym kierunku
Istotnym elementem środowiska jaskiniowego jest właśnie woda, w jaskiniach wyodrębnia się trzy strefy różniące się stosunkami wodnymi
Strefa deszczu
Strefa rzeki podziemnej
Strefa saturacji
Stan wody w jaskiniach jest zmienny, uzależniony od ilości opadów atmosferycznych i od pory roku.
Zima w partiach trzyotworowych jaskiń, z uwagi na wpływ niskich temperatur panujących na powierzchni, pojawiają się okresowo formy lodowe i bywa nawiewany śnieg.
Nacieki lodowe – lodowa szczelina Beskidy
Lodospady
Jaskinia mokra dziura pokryta lodem
Podziemne zbiorniki powstają podczas różnych procesów
Rzeźbione przez fale
Pseudokrasowe
Zjawiska wulkaniczne
Podział stref podziemnych
Strefa deszczu
Strefa rzeki podziemnej
Strefa saturacji
Kras morawski – propozycja na wycieczkę
Stan wody
Stan wody w jaskiniach jest zmienny , uzależniony od intensywności opadów atmosferycznych i od pory roku, najbardziej sucho jest w okresie zimowym natomiast wiosna w wyniku topnienia pokrywy śnieżnej poziom wody wzrasta i wiele normalnie dostępnych jaskiń zostaje zalanych. Przykładem może być tatrzańska jaskinia Kasprowa Niżnia zwiedzana bez większych trudności w pozostałych porach roku, natomiast w czasie roztopów z jej otworu wypływa rwący potok
Zimą w partiach trzyotworowych z uwagi na wpływ niskich temperatur panujących na powierzchni, pojawiają się okresowo formy lodowe i bywa nawiewany śnieg. W niektórych polskich jaskiniach formy te utrzymują się przez cały rok. Zdarza się to w specyficznych warunkach ukształtowania korytarza lub studni i odpowiednich warunkach przepływu powietrza. Przykładem takiej formy jest pokrywa lodowa w otworze Tatrzańskiej jaskini śnieżnej.
Powstawanie zbiorników wodnych
Pierwszy polega na wyrzeźbieniu przez fale w miękkich skałach wapiennych jam i komór, w których zostaje uwięziona woda morska. Jeziora takie mogą mieć charakter stały, częściej jednak są zbiornikami okresowymi a ich istnienie zależy od dobowej cyrkulacji pływów
Drugi proces wiąże się ze zjawiskami wulkanicznymi i dotyczy sytuacji, gdy spod świeżo zastygłej skorupy sączy się jeszcze gorąca, płynna skała, powodująca powstawanie niewielkich grot czy zagłębień. Groty te stanowią doskonale miejsce na gromadzenie się wód deszczowych
Zjawiska pseudokrasowe- najczęściej występuje pseudokras termiczny (termokras) zachodzący pod masami lodu topniejącego lodowca. Wody roztopowe, nie mają ujścia na powierzchnie , krążą pod lodem, żłobiąc leje i jaskinie
Ostatnia kategoria procesów dzięki którym powstają podziemne zbiorniki wodne, zą zjawiska krasowe – najczęściej występujące w przyrodzie, woda opadowa bądź pochodząca z pobliskich zbiorników, wzbogacona w dwutlenek węgla, rozpuszcza skały węglanowe i tworzy w ten sposób stalagnaty, stalagmity i stalaktyty
Ciekawostki
Największa jaskinia na świecie to jaskinia Wronia w Gruzji ma głębokość
Najdłuższa to jaskinia Mamucia w USA ma około długości oraz jaskinia optymistyczna
Jedna z najbardziej znanych na świecie jaskiń jest Lascaux we Francji gdzie znajdują się malowidła naskalne wykonane ok. 17 000 lat temu
W Polsce jaskinia to wielka śnieżna w tatrach zachodnich o głębokości i długości ponad 22 km
W Polsce znajduje się 28 jaskiń o długości powyżej 500m
Turystyka rzeki
Rzeka – naturalny, powierzchniowy ciek wodny płynący wyżłobionym przez erozję rzeczną korycie, okresowo zalewający dolinę rzeczną
W Polsce przyjmuje się, że rzekę stanowi ciek wodny o powierzchni dorzecza powyżej 100km2
10 najdłuższych rzek na świecie
Amazonka z ukajali 7025 km
Nil 6676
Jangcy – 600
Missisipi -5969
Żółta rzeka – 5464
OB. Z Irtyszem – 5410
Parana – 4380
Mekong – 4500
Amur – 4440
Lena - 4400
Najdłuższe rzeki w Polsce
Wisła – 1048
Odra - 854
Warta – 808
Bug – 772
Narew – 484
Podział rzek
W zależności od długości rzeki i wielkości dorzecza rzeki dzieli się na
Rzeki małe – dł. 100-200 km dorzecze 1000-10 000 km2
Rzeki średnie – dł 200-500 dorzecze 10 000 – 100 000
Duże – dł. 500-2500 dorzecze 0,1 -1 mln km2
Wielkie - powyżej 2500 km dorzecze ponad 1 mln km
Ze względu na ciągłość zasilania wyróżniamy rzeki :
Stałe
Okresowe
Sporadycznie wysychające
Efemeryczne
Rzeki
Ze względu na ciągłość zasilania wyróżniamy rzeki :
Stałe
Okresowe
Sporadycznie wysychające
Efemeryczne – inaczej nazwane epizodyczne, prowadzą wodę rzadko i nieregularnie,
Początki rzek
Początek rzeki może mieć formę źródła lub obszaru źródliskowego, choć nierzadko zdarza się, że rzeka powstaje z kilku mniejszych potoków, wypływa z jeziora, lodowca lub bagna.
Czasami powstają w wyniku jednorazowego deszczu nawalnego tworzącego głowicę
Nisze źródliskowe
Zasilanie i sieć rzeczna
Zasilana jest wodami z opadów atmosferycznych (40%) a także przez wody podziemne (60%)
Rzeka stała uchodzi do innej rzeki, jeziora lub morza.
Rzeki uchodzące do zbiornika wodnego nazywa się rzekami głównymi, pozostałe to ich dopływy.
Rzeka główna wraz z dopływami tworzy system rzeczny
(moja rzeka i Dawida – układ sieci rzecznej – wg A. Howarta (1967) typ równoległy)
Bieg rzeki
Bieg rzeki dzieli się zazwyczaj na trzy odcinki : górny środkowy i dolny, które wyróżnia odmienny udział erozji i akumulacji. Ujście rzeki może mieć charakter lejkowaty (estuarium) bądź delty
Reżim rzeki określa przebieg zjawisk hydrologicznych na rzece; zmiany stanów wody (wezbrania, niżówki) zjawiska lodowe
Elementy doliny rzecznej
Zasoby wodne w turystyce
Zaliczenie wykładów w formie pisemnej (test)
Temat wykładów
Podstawowe informacje o wodach podziemnych i powierzchniowych oraz antropogenicznych obiektach wodnych
Główne formy korzystania z wód na potrzeby TiR
Wpływa turystyki i rekreacji na środowisko, zagrożenia i ochrona środowiska wodnego, podstawowe regulacje prawne
Literatura
Bajkiewicz-grabowska – hydrologia ogólna 1999
Choiński – Jeziora kuli ziemskiej PWN Warszawa 2000
Mikulski – Gospodarka wodna Pwn Warszawa 1998
Do ćw
Przewodnik do ćwiczeń z hydrologii ogólnej
Degradacja i ochrona wód – Chełmicki
Wybrane zagadnienia
Zasoby turystyczne – cechy obszarów sprzyjające turystyce, czyli inaczej zbiór elementów środowiska naturalnego, a także elementów poza przyrodniczych, które – wspólnie lub każde z osobna – będą przedmiotem zainteresowania turysty i decydują o atrakcyjności turystycznej
Zasoby środowiska – woda – zasób wyczerpywany, odnawialny
Wody powierzchniowe podziemne
zasób turystyczny po ocenie przez turystę walor turystyczny
zasób naturalny – niezbędny do realizacji każdej formy aktywności i działalności człowieka
zasoby wodne
lwowicz – 1979 ujęcie gospodarcze
wody nadające się do wykorzystania a zatem niemal wszystkie wody kuli ziemskiej (z wyjątkiem wody związanej wchodzącej w skład minerałów i biomas)
rzeczne
jeziorne
morskie
podziemne
glebowe
lód lodowców górskich i polarnych
para wodna w atmosferze
zapasy wodne – ilość wody w kraj, regionie czy na Ziemi
zasoby wodne – corocznie odnawialna ilość wody znajdująca się w biegu
Kaczmarek 1978
Zasoby wodne kraju lub regionu mierzymy zwykle za pomocą objętości wody, wytwarzanej na danym terenie w określonym przedziale czasu w wyniku procesów atmosferycznych
Opad – parowanie i transpiracja = odpływ zasoby wodne
Ujęcie ekologiczne
Opad – transpiracja – wzrost roślin
Odpływ podziemny i retencja podziemna – uzupełnienie wód podziemnych, trwałość procesów glebotwórczych – woda jako nośnik substancji rozpuszczonych i występujących w postaci koloidów – odżywianie roślin, procesy oczyszczania
Odpływ powierzchniowy – wody w rzekach dostępne do wykorzystania gospodarczego (pobór, żegluga, turystyka, trwałość do życia biologicznego – hodowla ryb)
Retencja powierzchniowa
Jeziorna (pobór, turystyka, trwałość życia biologicznego – hodowla ryb)
Bagna i torfowiska (zachowanie cennych zbiorowisk roślinnych i zwierząt, obecność rzadkich roślin reliktowych np. Betula Nana – brzoza karłowatam malina moroszka, obe)
Lodowce
Ogółem wody
90% oceany
1,7% podziemne
0,76% Wody glebowe
0,001% lodowce
Wody słodkie
70% - lód i stała pokrywa śnieżna
30% - wody podziemne
0,006%- wody naziemne
Podstawowe jednostki przestrzenne w hydrologii
Zlewnia – podstawowa jednostka przestrzenna wykorzystywana w badaniach hydrograficznych. Jest ot obszar, z którego wody spływają do jednej rzeki, bagna lub innego zbiornika
Dorzecze – obszar z którego wody spływają do jednego systemu rzecznego obejmującego rzekę główną od źródeł do ujścia wraz ze wszystkimi dopływami.
Zlewnia – dynamiczny system fizyczny, w którym zachodzi przepływ oraz wymiana energii i materii z otoczeniem
Granicę zlewni stanowi dział wodny. Rozdziela on kierunki spływu wód do dwóch różnych cieków, jezior… wyróżniamy dział wodny powierzchniowy (topograficzny) i dział wodny podziemny. Ze względu na kryterium jednoznaczności wyznaczania wyróżniamy dział wodny wyraźny i dział wodny niepewny (występuje najczęściej w miejscach o niewielkich deniwelacjach oraz w okolicach ujść dopływów rzecznych)
Podziałem dorzecza nazywamy wyznaczanie na jego obszarze zlewni cząstkowych, czyli zlewni bezpośrednich dopływów
Za rzekę główną uznajemy ciek który jest najdłuższy w dorzeczu, prowadzi najwięcej wody, rzędna jego źródeł jest najwyżej nad poziomem morza
Zagłębienia bezodpływowe – zagłębienia zbierające wodę w postaci oczek lub mokradeł i przekazujące je wodom podziemnym. Zagłębienia te mają zlewnię bez odpływu powierzchniowego. Na mapie topograficznej zagłębienia bezodpływowe zaznaczone są zamkniętą poziomicą z kreską do wewnątrz.
Bifurkacja – zachodzi w miejscach gdzie odpływ powierzchniowy jest skierowany do różnych dorzeczy.
Bifurkacja powierzchniowa
Punktowa
Stan wody w rzece – wzniesienie zwierciadła wody w danym profilu ponad przyjęty umownie poziom zwany zerem wodowskazu – stan wody podawany jest w cm
Przepływ ilość wody przepływającej przez przekrój koryta rzecznego w ciągu jednej sekundy, podawany jest w l*s-1 lub m3*s-1
Limnigraf – urządzenie do stałego zapisu stanu wody
Stany wody charakterystyczne
Wyznaczane dla krótszych okresów
WW – wielka woda
Sw – średnia woda
NW – niska woda
ZW – zwyczajna woda
Dla wieloleci
NSW
SSW
SWW
Przepływ charakterystyczny
Q
Rok : WQ, SQ, NQ, ZW
Wielolecie WWQ, SWQ, NWQ
WSQ, SSQ, NSQ
odpływ jednostkowy - q [dm3*s-1*km-2]
Warstwa odpływu H [mm]
Odpływ roczny V [tys. m3] – całkowita objętość odpływu
Ustroje hydrologiczne rzek
Ustrój rzek (reżim)
Odzwierciedla rodzaj i strukturę czasową stanów i przepływów rzecznych w normalnym cyklu rocznym. Jest on odzwierciedleniem wpływu jaki całe środowisko geograficzne wywiera na obieg wody w zlewni.
Czynniki ustroju rzek
Warunki klimatyczne (rozkład opadów i przebieg temperatury powietrza w ciągu roku) śnieg, deszcz, lodowce
Rzeźba terenu (wysokość n.p.m., spadki terenu i dolin rzecznych)
Przepuszczalność podłoża
Użytkowanie terenu (szata roślinna)
Kształt i powierzchnia zlewni
Czynniki wpływające na przebieg procesów hydrologicznych
Naturalne
Warunki klimatyczne
Suma i rozkład opadów powietrza w ciągu roku
Średnia roczna temperatura
skutki
Wielkość i zmienność przepływu
Charakter szaty roślinnej
Sposób i tempo erozji brzegów
Warunki geologiczne
Litologia brzegów i dna
Warunki hydrogeologiczne zlewni
skutki
Charakter rumowiska
Odporność na erozję
Lokalne zmiany spadku
Sposób zasilania rzeki
Spadek doliny i koryta rzeki
Warunki fizjograficzne
Spadki
Morfologia zlewni
Antropogeniczne
Przekształcenia naturalnych systemów rzecznych
Użytkowanie zlewni
skutki
Zmianę przebiegu koryta
Zmiany w udziale erozji bocznej i wgłębnej
Odporność brzegów na erozję
Reżim stanów wody można analizować na podstawie wykresów przedstawiających zmiany stanów wody lub przepływów w czasie, w określonym profilu rzeki. Wykres taki nazywa się hydrogramem stanów wody lub przepływów ( na osi rzędnych oznacza się stany wody lub przepływy, na osi odciętych czas)
Wezbranie – wzniesienie zwierciadła wody powyżej przyjęty umownie w wyniku wzmożonego zasilania lub wskutek piętrzenia wody. Za granicę wezbrania przyjmuje się najczęściej SWW, NWW
Powódź – wezbranie przynoszące straty ludzkie, ekonomiczne, społeczne
Wezbrania katastrofalne są na ogół wynikiem szczególnie niekorzystnego układu warunków meteorologicznych, trafiający na podobnie niekorzystny układ stosunków retencyjnych dorzecza. Komitet gospodarki wodnej PAN oszacował że wezbrania przynoszące szkody powodziowe zdarzają się w Polsce przeciętnie co 3 – 3.5 roku
Genetyczne typy wezbrań
Opadowe rozlewne
Opadowe nawalne
Roztopowe
Zatorowe lodowe
Zatorowe śryżowe
Sztormowe
Najwięcej około 60 % wezbrań spowodowanych jest opadami deszczu
Niżówka – okres niskich stanów wód powierzchniowych zazwyczaj płynących powstałych w wyniku znacznego wyczerpania się zasobów wodnych w dorzeczu. W okresie tym przepływy są równe lub niższe od przyjętego przepływu granicznego niżówki (SNW, WNW) w Polsce letnie lub letnio jesienne i zimowe
Cztery etapy rozwoju suszy
Brak opadów – susza atmosferyczna
Wyschnięcie gleby – susza glebowa
Znaczne uszczuplenie zbiorników wód podziemnych
Głębokie niżówki w dużych rzekach i wysychanie małych rzek – susza hydrologiczna
Wykorzystanie informacji hydrologicznych
Zarządzanie kryzysowe
Planowanie infrastruktury
Ekologiczne zarządzanie dolinami rzecznymi
Turystyka
Jeziora
Obszarowe obiekty wodne w hydrograficznymi są różnego rodzaju i różnej wielkości zbiornikami wodnymi naturalnymi i sztucznymi, potocznie nazywane wodami stojącymi, obszary zabagnione, lodowce i wieloletnią zmarzlinę
Zbiorniki zajmują zagłębienia tereny naturalne lub wytworzone przez człowieka, występują także w dolinach rzecznych, gdzie powstały wskutek spiętrzenia wody przed budowle hydrologiczne lub naturalne zatamowanie
Wśród nich wyróżniamy małe formy zbiornikowe – stawy, sadzawki, osadniki baseny, wyrobiska i zapadliska z wodą oraz formy duże : jeziora naturalne, oraz sztuczne zbiorniki wodne
Jeziorem jest naturalny zbiornik śródlądowy stanowiący wypełnione wodą zagłębienie terenu o brzegach ukształtowanych pod wpływem działania falowania i prądów wodnych, charakteryzujący się stosunkowo powolną wymianą wody (Bajkiewicz-Grabowska, Mikulski 1999)
Wielkośc jezior waha się poniżej 1 ha do setek tysięcy km 2, a ich głębokości od około 1 metra do 1,5 km. Największe jeziora polskie są około 1000 razy mniejsze niż największe jeziora świata
Jeziora są zbiornikami krótkotrwałymi w swojej skali geologicznej, ponieważ
Są zasypywane przez materiał alochtoniczny (nanoszony przez wody i powietrze)
Są wypełniane przez materiał autocheniczny (szczątki organizmów , które tam żyły)
Linia brzegowa przesuwa się do centrum w wyniku gromadzenia się w jego przybrzeżnej części materiałów nanoszonych z lądu oraz produkcji roślinności litoralnej
Pochodzenie jezior
Meteorytowe – powstałe w wyniku utworzonych przez uderzenie meteorytu np. w rezerwacie morawsko koło Poznania
Polodowcowe – utworzone przez morenę denną, czołową lub jęzor lodowca (po ostatnim zlodowaceniu czyli około 10-12 tys. lat temu)
Rynnowe – wąskie długie o stromym brzegu, wcięte głęboko w podłoże np. hańcza, Miedwie
Morenowe – duże płytkie o urozmaiconych kształtach, licznych zatokach, półwyspach i wyspach, powstały w wyniku zróżnicowanej akumulacji lodowcowej lub z wytapiania się brył martwego lodu np. śniadrwy
Wytopiskowe – wytapiają się z wielkich brył martwego lodu tzw. Oczka
Cyrkowe (karowe) – występują w górach w wyniku naprzemiennego topnienia i zamarzania lodu np. wielki staw, mały staw w Karkonoszach, czarny staw gąsienicowy
Wulkaniczne – znajdują się w kraterach wygasłych wulkanów
Krazowe – w zapadliskach lub lejach na obszarach zjawisk krasowych
Tektoniczne – powstałe w efekcie silnych ruchów i pęknięć lub zapadlisk skorupy ziemskiej
Przymorskie – przybrzeżne – istnieją dzięki odcinaniu zatok morskich od morza ławicami osadów np. łebsko
Rzeczne – inaczej starorzecza powstały w yniku odcięcia zakoli rzek meandrujących
Deltowe – powstałe w delcie rzeki w Polsce tylko 2 takie jeziora Dąbie i dróżno
Eoliczne – istnieją w zagłębieniach terenu wydmuchiwanych
Ze względu na charakter wymiany wody jeziora dzieli się na
Jeziora dopływowe – zasilana przez rzekę
Odpływowe – stanowią początek rzeki
Przepływowe – rzeka wpływa i wypływa
Bezodpływowe – brak kontaktu z siecią rzeczną
Ze względu na okres wypełnienia wodą jeziora dzielimy na
Stałe – stale wypełnione wodą
Okresowe – okresowe wypełnione wodą
Epizodyczne – wypełnione wodą po opadach lub roztopach
Największe jeziora świata
Morze kaspijskie – 370 000 km2
Jezioro górne - 80 000
Aralskie – 64000
Huron – 60000
Michigan – 58000
Tanganika – 32000
Największe jeziora polski
Śniardwy – 113,8 km2
Mamry – 104,4
Łebsko – 71,4
Dąbie – 56,0
Miedwie 35,3
Jeziorak – 34,6
Elementy morfologiczne misy jeziornej
Linia brzegowa
Zatoki
Półwyspy
Dna
Wyspy
Inne
Progi – zmian głębokości
Głęboczki – najgłębsze miejsce jeziora
Akweny – prawie odcięte elementy jeziora
Poprzeczny przekrój misy jeziornej
Strefa przybrzeżna dzieli się na
Klif
Pobrzeże
Wynurzone
Zatopione
Mielizna brzegowa
Abrazyjna
Akumulacyjna
Odsypisko
Strefa stoku
Zagłębienie śródjeziorne
Strefy jeziora
Fotyczna – gdzie dociera światło słoneczne
Podstrefa litorału w której rozwija się roślinność
Afotyczna – brak docierania promieni słonecznych
Ze względu na stopień żyzności wody wyróżnia się
Oligotroficzne – jeziora nieżyzne – woda błękitna, przejrzysta, dobrze natleniona
Mezotroficzne – jeziora umiarkowanie żyzne – woda barwy ulega zmianie, może mieć odcienie zielone i małą przejrzystość
Eutroficzna – jeziora żyzne – mała przezroczystość wody, kolor od zielonego do brązowego
Dystroficzne – przeżyźnione - zbyt duża ilość związków pokarmowych
//////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////
1.Kanał Bydgoski kiedy powstał ,kto wydał polecenie budowy i dlaczego i znaczenie
sztuczna droga wodna łącząca Wisłę i Odrę poprzez ich dopływy: Brdę od strony Wisły, oraz Noteć i Wartę od strony Odry.
Kanał Bydgoski zbudowany w latach 1773-1774 jest najstarszym, czynnym do dnia dzisiejszego śródlądowym kanałem wodnym na obecnym terytorium Polski. Starszy od niego jest wprawdzie Kanał Jagielloński z 1483 r., nie ma on jednak obecnie znaczenia w transporcie wodnym. To unikalny w skali europejskiej przykład XVIII-wiecznej myśli technicznej oraz rozwoju techniki na przestrzeni XIX i początku XX wieku. W 2005 r. został wpisany w całości do rejestru zabytków
Pierwszą rolą, jaką spełnił Kanał Bydgoski było zmeliorowanie i osuszenie nadnoteckich bagien, mokradeł i torfowisk, a to korzystnie wpłynęło na rozwój rolnictwa. Jednak podstawowe znaczenie Kanału Bydgoskiego wynika z połączenia dorzeczy Odry i Wisły. Aż do lat 80. XX wieku jako szlak komunikacyjny pełnił ważną rolę gospodarczą przyczyniając się przede wszystkim do rozwoju Bydgoszczy. Kanał umożliwił również rozwój gospodarczy Kujaw i Pałuk, umożliwiając poprzez Kanał Górnonotecki spław do Niemiec ziemiopłodów i bogactw naturalnych z tych terenów. Innymi regionami, jakie odniosły ewidentne korzyści z Kanału Bydgoskiego były dawne Prusy Wschodnie, Pomorze Zachodnie i Niemcy środkowe (Szczecin, Berlin, Brandenburgia, Hamburg), skąd importowano towary przemysłowe i kolonialne.
2.reżim rzeki co to jest
charakterystyczny, rytmiczny przebieg zjawisk hydrologicznych w rzece w ciągu roku, ustalony na podstawie wieloletnich obserwacji.
Na reżim rzeczny składają się przebiegi: zasilania rzeki, stanów wody, przepływów, zlodzenia. Zależy głównie od klimatu danego terenu, rzeźby powierzchni Ziemi oraz budowy geologicznej zlewni.
3.Największe jeziora na świecie i powierzchnia
1 Morze Kaspijskie 371 800 km2
2 Górne 82 410
3 Wiktorii 68 800
4 Huron 59 596
5 Michigan 57 850
Największe jeziora Polski
1 Śniardwy 11487,5ha
2 Mamry 9851,0
3 Łebsko 7020,0
4 Dąbie 5408
5 Miedwie 3491,0
4.ilość wody słodkiej na świecie podać ile procent czego
Źródła wody na Ziemi
Wody oceanów 97,24%
Woda w lodowcach, górach lodowych i wiecznych zmarzlinach 2.14%
Woda gruntowa 0.61%
Woda w jeziorach 0.009%
Woda mórz wewnątrz lądowych 0.008%
Woda w postaci pary wodnej 0.005%
Woda w atmosferze 0.001%
Woda rzek 0.0001%
5.znaczenie urządzeń hydrologicznych dla turystyki
6.Kanion kolorado
przełom rzeki Kolorado w stanie Arizona w USA przez Płaskowyż Kolorado, złożony głównie z łupków Yishnu, a także iłołupków, wapieni, piaskowców i granitowych intruzji. W kanionie tym znajduje się pełny przekrój geologiczny od proterozoiku (era prekambryjska) po trias (era mezozoiczna). Każda seria warstw skalnych ma inny odcień. Skały osadowe kanionu obfitują w skamieniałości, od pierwotnych glonów do drzew, od morskich muszli po szczątki dinozaurów. Czas powstawania kanionu szacuje się na około 10 milionów lat. Kanion zaczął powstawać najpierw w zachodniej części obecnego przebiegu, 17 mln lat temu, natomiast wschodni kraniec ukształtował się 5-6 mln lat temu. W następnych milionach lat trwało wcinanie się wgłębne rzeki i pogłębianie kanionu, przy zachowaniu jego długości [1]. Jego "architektem" była rzeka Kolorado, która żłobiła kanion w miarę jak płaskowyż Kolorado się podnosił. Przed wybudowaniem w 1963 r. zapory wodnej Glen Canyon rzeka niosła przez kanion dziennie 500000 ton osadu, obecnie zaś zaledwie 80000 ton. W obecnym kształcie Wielki Kanion ma 349 km długości i w najgłębszym miejscu (Granite Gorge – Wąwóz Granitowy) 2133 m głębokości. Szerokość waha się od ok. 800 m (pod punktem widokowym Toroweap na North Rim – Północnej Krawędzi) do 29 km w najszerszym miejscu.28 marca 2007 dokonano uroczystego otwarcia szklanego pomostu nad zachodnią częścią Wielkiego Kanionu (Grand Canyon West). To "najwyższy balkon" na świecie. Usytuowany jest on na wysokości 1.219 m nad ziemią.
7.Największe urządzenia hydrologiczne historyczne w Polsce
Na świecie
Kanał Erie – Wielkie Jeziora – Rzeka Hudson (a dalej miasto Nowy Jork)
Kanał Morris – górna część rzeki Delaware – miasto Nowy Jork
Kanał Południowy (Canal du Midi, Francja)
Kanał Welland – Wielkie Jeziora Erie i Ontario w Kanadzie
8.rodzaje turystyki wodnej
60% populacji Unii Europejskiej mieszka w odległości mniejszej niż 15 km od szlaków żeglownych. W Europie pływa po wodach śródlądowych 6,3 mln jachtów, na pokładach których żegluje około 10 mln ludzi.
Żeglarstwo – szacuje się, iż w Polsce żeglarstwo uprawia ok. 2 miliony osób – zarówno w klubach (PZŻ – 800 klubów, Yacht Kluby, kluby PTTK, LOK, ZHP, innych organizacji), jak i indywidualnie. Jeszcze większa jest ilość żeglarzy w innych krajach europejskich – np. w Niemczech jest 125 tysięcy jachtów żaglowych, we Francji 190 tysięcy, zaś w Szwecji samych łodzi do 12 m długości jest ponad 1,2 mln.
Motorowodniactwo – obok klubów zrzeszonych w Polskim Związku Motorowodnym i Narciarstwa Wodnego istnieje wielu indywidualnych armatorów, także wypożyczalnie oraz szeroki wachlarz jednostek, od małych motorówek po duże i luksusowe motorowe jachty morskie. Zwrócić należy uwagę, iż w Europie jest jeszcze większa ilość jachtów motorowych, niż żaglowych, np. w Niemczech 300 tysięcy a we Francji 570 tysięcy. Jak z samej nazwy związku wynika, z motorowodniactwem związane jest narciarstwo wodne, rośnie też szybko ilość skuterów wodnych. Dodać należy, iż większość turystycznych wędrówek szlakami wodnymi odbywa się „na silniku”, dotyczy to także jachtów żaglowych a także bardzo popularnych w Europie Zachodniej barek mieszkalnych, których warianty o mniejszym zanurzeniu mogą być ofertą wypożyczalni na różnych naszych szlakach i akwenach (Mazury, Pętla Wielkopolska, Pojezierze Iławsko-Ostródzkie itd.)
Kajakarstwo i wioślarstwo – jest to szeroki wybór form turystyki i dyscyplin sportu, łącznie z ekstremalnymi spływami górskimi rzekami, pływaniem canoe, różnymi typami łodzi z wieloosobową obsadą. Najliczniejszą organizacją jest Polski Związek Kajakowy oraz pion kajakowy PTTK. Szacować należy, iż kajakarstwo i wioślarstwo uprawia (co najmniej okazjonalnie) znacznie większa ilość osób niż żeglarstwo. Wymienić można jeszcze wiele form turystyki wodnej, rekreacji i sportów wodnych, łącznie z nurkowaniem z jednej strony, a wędkarstwem z drugiej, także np. windsurfing, bojery...
Żegluga pasażerska. Nie omawiamy tu rejsów morskich statków pasażerskich i turystycznych i promów oraz wodolotów, pływających pomiędzy Polską a innymi państwami. Do turystyki krajowej zaliczyć natomiast można przybrzeżną (nad Bałtykiem, na Zalewie Wiślanym i Szczecińskim) turystyczną żeglugę pasażerską. Nowym i wyraźnym zjawiskiem jest przekształcanie kutrów rybackich w jednostki pasażerskie, w części przypadków z ich historyczną stylizacją. Żegluga pasażerska rozwinięta jest na odcinkach ujściowych Wisły i Odry, a także na samej Odrze, dostępnej (kanałem) aż po Gliwice. W przypadku Wisły, dostępna jest dla rejsów pasażerskich od ujścia po Płock, okazjonalnie do Warszawy, pomiędzy Warszawą a Zalewem Zegrzyńskim oraz pomiędzy Krakowem a Oświęcimiem (bez zorganizowanej na tym odcinku żeglugi, choć stanowiłaby cenne uzupełnienie oferty tych dwóch szczególnie ważnych w polskiej turystyce destynacji). Występuje też lokalnie na innych odcinkach rzeki, np. Sandomierz, Kazimierz Dolny, Jezioro Włocławskie, Bydgoszcz, Toruń. Najbardziej popularne turystycznie są szlaki na Warmii i Mazurach, poczynając od Kanału Elbląskiego i Pojezierza Ostródzko-Iławskiego, przez Wielkie Jeziora Mazurskie po Kanał Augustowski.
Widoczny jest wzrost zainteresowania władz lokalnych i indywidualnych przedsiębiorców uruchamianiem różnych form pasażerskiej żeglugi lokalnej, poczynając od wzorowanych na Dunajcu tratew przez tramwaje wodne po gondole i stylizowane łodzie Wikingów. Także przeprawy promowe obok funkcji komunikacyjnych coraz częściej stanowią atrakcję turystyczną.
9.JAK WYGLĄDA GOSPODARKA WODNA W JAPONII
Japonia w całości wchodzi do zlewiska Oceanu Spokojnego, które tworzy rozbudowaną sieć niedługich, górskich rzek z wieloma schodami, przez co stworzyły się wodospady. Z tego powodu systematyczna żegluga możliwa jest w małej ilości miejsc lecz spadki wody przekazują znaczący potencjał energetyczny oraz stosowane są w irygowaniu pól uprawnych. Jednakże wiosną w czasie roztopów oraz podczas letnich opadów, niektóre rzeki wylewają w swoich dolnych korytach powodując powodzie. Najwyższym wodospadem jest Hannoki, który ma 497 m wysokości a największym akwenem jest tektoniczne jezioro Biwa zajmujące 670 km2.