KOSMETYKA PIELĘGNACYJNA

MGR SOSNOWSKA

6.10.2012

TEMAT: Warstwy skóry.

SKÓRA jest narządem biorącym udział w:

• percepcji bodźców (receptory w skórze i w naskórku)

• termoregulacji ustroju (pocenie, temperatura ciała)

• mechanicznej osłonie

• biologicznej obronie

• melanogenezie (wytwarzanie barwnika skóry)

• resorpcji niektórych związków chemicznych

• gospodarce wodno-elektrolitowej

• gospodarce witaminowej

• gospodarce tłuszczowej

SKÓRA składa się z 3 warstw:

• naskórka

• skóry właściwej

• tkanki podskórnej

NASKÓREK składa się z 5 warstw:

1) Warstwa podstawna (rozrodcza)- jest najniżej położona warstwą i składa się z:

a) warstwy keratynocytów- są to żywe komórki naskórka posiadające jądro (a kornocyty to martwe komórki nie posiadające jadra), w których rozpoczyna się proces wytwarzania włóknistego białka, głównego białka skóry, włosów i paznokci to keratyny.

Keratynocyty rozmnażają się, przechodzą liczne podziały, dzięki którym następuje ciągła odnowa naskórka.

b) warstwa melanocytów- są to komórki wytwarzające barwniki skóry- melaninę. Może mieć ona kolor czerwony, żółty, brązowy lub czarny. Zadaniem melaniny jest ochrona organizmu przed promieniami UV. Cały proces wytwarzania melaniny nazywamy melanogenezą.

c) komórek Langerhausa- są to komórki, które biorą udział w procesach immunologicznych (odpornościowych) naszego organizmu, stanowią one główny element tkanki limfatycznej związanej ze skórą .

d) komórki Merkla- są to szczególnego typu keratynocyty wykazujące czynność neuroendokrynną (zakończenia nerwowe w skórze).

2) Warstwa kolczysta- zbudowana jest z kilku warstw komórek, które ulegają spłaszczeniu w miarę przesuwania się ku górze. Cytoplazma tych komórek zawiera tonofilamenty (tzn. włókna) również zbudowane z białek, które grupują się w pakiety tzn. tonofibryle. Natomiast substancje cementującą poszczególne komórki nazywamy desmogleina (jest to substancja mukopolisacharydowo- białkowa), a komórki to desmosomy.

Warstwa podstawna i kolczysta stanowią żywy, czynny metabolicznie naskórek i są określane mianem warstwy Malpighiego (Malpidźiego)!!!

3) Warstwa ziarnista składa się z kilku warstw wrzecionowatych komórek o spłaszczonych jądrach wypełnionych ziarnami keratohialiny (produkt pośredni w wytwarzaniu keratyny- głównego białka skóry, włosów i paznokci).

W warstwie ziarnistej znajdują się również ciałka Odlanda lub keratynosomy- są to organella produkujące lipidy (tłuszcze) i tworzące na zewnątrz komórki z błony komórkowej.

4) Warstwa jasna (inaczej pośrednia lub Zona) utworzona jest ze ściśle przylegających keratynocytów, jest wąskim pasmem położonym między warstwą ziarnistą, a rogową. Ta warstwa jest szczególnie wyraźna w grubym naskórku (dłonie, stopy). Ma duże znaczenie w zaburzeniach rogowacenia.

5) Warstwa rogowa składa się ze spłaszczonych komórek pozbawionych jąder- korneocytów. Bliżej warstwy jasnej przylegają one do siebie, a przy powierzchni skóry są luźno ułożone i ulegają złuszczeniu. W skład warstwy rogowej wchodzą białka keratynowe, które wiążą wodę dzięki czemu warstwa ta uzyskuje elastyczność. Proces odnowy komórek zachodzący w naskórku wynosi średnio 26-28 dni, z wiekiem okres ten ulega wydłużeniu.

W najgłębiej położonej warstwie naskórka trwa nieustanny podział, a tym samym tworzenie nowych komórek. Komórki te wędrują zawsze Z DOŁU DO GÓRY, powoli ulegając rogowaceniu (keratynizacji). Po dotarciu na powierzchnię skóry zostają zrzucone w postaci mikroskopijnych, zrogowaciałych łusek. Dzięki temu procesowi następuje ciągła odnowa skóry.

Główną funkcją naskórka jest rogowacenie (złuszczanie keratynizacja)!!!!

TOT (turn over time) czas potrzebny do przejścia komórek z warstwy podstawnej do jej przekształcenia i złuszczenia.

Ortokeratoza- prawidłowe rogowacenie i złuszczenie komórek.

Hyperkeratoza- nadmierne rogowacenie.

Parakeratoza- nieprawidłowe przekształcenie (np. pominięcie warstwy ziarnistej).

Dyskeratoza- nieprawidłowe rogowacenie.

6) Błona podstawna oddziela naskórek od skóry właściwej, jest strukturą złożoną z białek i proteoglikanów wytwarzanych zarówno przez komórki naskórka jak i komórki tkanki łącznej skóry właściwej. Składa się ona z:

• blaszki jasnej- to część przylegająca do komórek podstawnych naskórka, widoczna w postaci jasnego pasm. Głównym składnikiem tej blaszki jest laminina (wielocząsteczkowa glikoproteina). W cząsteczce lamininy wykryto specjalne miejsca łączące się z kolagenem typu IV, z proteoglikanami oraz miejsca wiążące się z receptorami komórkowymi.

• blaszki ciemnej- to część przylegająca do skóry właściwej. Głównym składnikiem tej blaszki jest kolagen i proteoglikany.

Składniki błony podstawnej warunkują nie tylko przyczepienie się naskórka do skóry właściwej, ale istotnie wpływają na proliferację (namnażanie) i różnicowanie keratynocytów. Jest to szczególnie ważne w przebiegu procesów regeneracyjnych występujących po uszkodzeniu naskórka i błony podstawnej.

Na powierzchni warstwy rogowej znajduje się płaszcz lipidowy PTS (płaszcz tłuszczowy skóry). Jest on mieszanina łoju wydzielanego przez gruczoły łojowe (ok. 2kg), lipidów, wosków, kwasów tłuszczowych i węglowodorów. Grubość płaszcza lipidowego jest zmienna w różnych okresach życia, co w dużej mierze zależy od wydzielania gruczołów łojowych. PTS reguluje procesy wchłaniania i przenikania do skóry składników rozpuszczalnych w wodzie i tłuszczach. Ma duże znaczenie dla utrzymania odpowiedniego nawodnienia warstwy rogowej. Niszcząco na PTS działają: mydło, detergenty. Okres całkowitego odtłuszczenia trwa 10-20 minut, a odnowa PTS-u ok. 1 godziny.

Drugi płaszcz hydrolipidowy (powstaje z wody i tłuszczu). Reguluje procesy wchłaniania i przenikania do skóry substancji rozpuszczonych w tłuszczu. Składniki płaszcza hydrolipidowego to: łój, lipidy, woda (pot).

Najważniejsze czynniki nawilżenia skóry:

• PTS i płaszcz hydrolipidowy

• ceramidy

• NMF (naturalny czynnik nawilżający)

• TEWL- transepitermalna utrata/ucieczka wody ze skóry

• Kwas hialuronowy

W naszym naskórku znajdują się również sfingolipidy (ceramidy/ cement międzykomórkowy), główny składnik cementu międzykomórkowego, czyli bariery lipidowej regulującej wchłanianie i częściowo wydzielanie skórne. Obniżenie ceramidów w naskórku następuje przy takich chorobach jak: atopowe zapalenie skóry, rybia łuska (łuszczyca).

Obszar warstwy rogowej jest zbudowany z martwych komórek spojonych lipidowym cementem międzykomórkowym. Korneocyty zbudowane są z rdzenia, w skład których wchodzi przede wszystkim keratyna, niewielkie ilości protein, związki hydrofilowe i woda. Wokół rdzenia znajduje się białkowo-lipidowa otoczka zwana koperta korneocytu. Lipidy cementu to przede wszystkim ceramidy, sterole, wolne kwasy tłuszczowe i niewielkie ilości węglowodorów.

Cement międzykomórkowy stanowi także barierę dla wody i pod tym względem jest główna barierą zapobiegającą wysychaniu skóry.

TEWL- bariera jaką tworzy cement ma charakter półprzepuszczalny, przechodzi przez nią niewielka ilość wody zmniejszająca gradient stężeń w warstwie rogowej i zapewniająca prawidłowy przebieg procesów biochemicznych w innych warstwach naskórka. Strumień ten określa się jako transepidermalną utratę wody, a jej ilość jest miarą szczelności barier naskórkowych. Uznana normalna wartość TEWL dla zdrowej skóry wynosi od 0,2-0,4 mg/cm²/h. Oznacza to, że przeciętny człowiek traci ok. 300g wody na dobę.

pH skóry od 4,2-5,6 (lekko kwaśne). Powstaje dzięki obecności wolnych kwasów tłuszczowych i amfoterycznego charakteru aminokwasów. Składnikami potu są mocznik, kwas moczowy, kwasy tłuszczowe i kwas mlekowy. Warunkiem prawidłowego formowania i utrzymania struktury warstwy rogowej jest zachowanie odpowiednio lekko kwaśnego odczynu.

Kwaśny odczyn skóry ma również znaczenie jako dodatkowy czynnik ograniczający rozwój mikroorganizmów. Zakłócenia w utrzymaniu niskiego pH powierzchni skóry są często przyczyną rozmaitych dysfunkcji, np. nadmiernej suchości i podrażnień związanych z niewłaściwym ukształtowaniem barier naskórkowych.

Kwas hialuronowy to mukopolisacharyd łączący ze sobą włókna kolagenowe i elastynowe w skórze właściwej. Muko- oznacza śluz, bo kwas hialuronowy, bo kwas tworzy z wodą gęsty śluz/żel. Już 1% roztwór wodny kwasu hialuronowego ma właściwości żelujące.

Właściwości skóry- ochronne w stosunku do czynników mechanicznych, fizycznych, chemicznych, biologicznych:

• regulacja ciepła

• gospodarka wodno-elektrolitowa

• gospodarka resorbcyjna

• właściwości ochronne skóra zawdzięcza warstwie rogowej

Czynniki obronne na bodźce mechaniczne to:

• przerastanie warstwy rogowej np. pod wpływem ciągłego ucisku

• tkanka podskórna stanowi podściółkę, która osłabia urazy mechaniczne

Czynniki obronne na bodźce fizyczne:

• promienie UV (tworzenie barwnika, który częściowo pochłania, a częściowo rozprasza promienie)

• na bodźce ciepła i zimna (czynność- regulacja ciepła polega głównie na utracie ciepłą drogą: pocenia się, parowania np. wilgotny klimat; przewodnictwa- oddawanie ciepła otoczeniu; czynność resorbcyjna skóry- przepuszczalność skóry zależy od jej właściwości osobniczych i od rodzaju substancji wchłaniania, a przenikanie substancji odbywa się takimi drogami jak: międzykomórkowa, przez samą komórkę, przez gruczoły potowe, gruczoły łojowe, mieszek włosowy

Czynniki biologiczne warunkujące przenikanie przez skórę:

• grubość naskórka

• płeć osoby

• wiek

• intensywność przepływu krwi

• metabolizm

Czynniki zwiększające przenikanie przez skórę:

• temperatura i przegrzanie skóry (np. promienie rentgenowskie)

• wilgotność skóry

• złuszczanie warstwy rogowej

• masaż