SKÓRA /cutis/ tworzy powłokę ogólną ciała. Składa się z trzech warstw:

• A/. naskórek /epidermis/ - powierzchniowa warstwa, obejmuje 5 warstw

ułożonych od dołu do góry:

- warstwa podstawna /zwana rozrodczą/ - stratum basale

- warstwa kolczysta - stratum spinosum

- warstwa ziarnista - stratum granulosum

- warstwa jasna/pośrednia/ - stratum lucidum

- warstwa rogowa - stratum corneum

Warstwa podstawna i kolczysta to żywy naskórek, zdolny do czynności rozrodczych. W warstwie podstawnej odbywa się rozmnażanie komórek, przez 10 co naskórek stale się odnawia. Komórki przesuwają się do powierzchni, gdzie ulegają stopniowemu obumieraniu, rogowaceniu i złuszczeniu.

Warstwa podstawna składa się z warstwy keratynocytów, w których następuje proces wytwarzania białka - keratyny, melanocytów - tworzących barwnik melaninę, komórek Langerhausa biorących udział w mechanizmach immunologicznych.

Warstwa kolczysta zbudowana jest z kilku warstw, które ulegają spłaszczeniu i przesuwają się ku górze. Substancją cementującą komórki jest mieszanina białek i mukopolisacharydów.

Warstwa rogowa - na jej powierzchni znajduje się płaszcz lipidowy, który ma zasadnicze znaczenie w utrzymaniu właściwego stanu nawodnienia naskórka. Płaszcz lipidowy zawiera łój wydzielany przez gruczoły łojowe, który jest zmieszany z lipidami pochodzącymi z naskórka. Zawiera tłuszcze, woski, kwasy tłuszczowe, węglowodory, trójglicerydy. Z wiekiem utrata komórek w naskórku jest szybsza niż wzrost nowych. Skóra staje się coraz cieńsza, co prowadzi do powstawania zmarszczek.

• B/. Skóra właściwa /corium dermis/ - znajduje się pod naskórkiem, oddzielona warstwą podstawną, zawiera włókna kolagenowe, sprężyste - elastyna i retikulinowe. Cząsteczki białka - kolagenu tworzą sieć wzajemnych połączeń, liczba tych połączeń zwiększa się w miarę upływu lat, skóra traci swoją elastyczność.

Włókna sprężyste - elastyna - tworzą siatkę oplatającą włókna kolagenowe, od nich zależy rozciągliwość i sprężystość skóry. Z wiekiem włókna elastyny stają się kruche, dlatego skóra po rozciągnięciu nie powraca z łatwością do pierwotnego stanu.

Włókna retikulinowe - czyli srebrochłonne - tworzą siatkę w warstwie brodawkowej /stratum papillare/ i występują w otoczeniu naczyń włosowatych, gruczołów łojowych i potowych, mieszków włosowych i włókien nerwowych.

Substancja międzykomórkowa zajmuje przestrzeń między włóknami, składa się z mukopolisacharydów / kwas chondroityno - siarkowy i kwas hialuronowy/ oraz białek i glikoprotein.

• C/. Tkanka podskórna / subcutis/ - jako równomierna warstwa tłuszczowa pełni funkcję ochronną. Z wiekiem staje się ona cieńsza i nierówna, powstają nieregularne złogi tłuszczu.

Gruczoły łojowe / glandulae sebaceae / znajdują się na całej powierzchni skóry, z wyjątkiem rąk i stóp, wydzielają łój skóry /sebum/ namaszczający skórę i włosy.

Gruczoły potowe /glandule sudoriferae/ występują w całej skórze z wyjątkiem błon śluzowych i łożyska paznokci.

Wyróżnia się gruczoly ekrynowe, występują na całym ciele, szczególnie na dłoniach i stopach, biorą udział w regulacji cieplnej organizmu. Pot z gruczołów ekrynowych nie daje przykrego zapachu. Gruczoły apokrynowe rozmieszczone są w okolicach pachowych, płciowych i rozpoczynają swoją czynność w okresie pokwitania. Zapach potu apokrynowego jest nieprzyjemny, związane jest to z rozkładem na powierzchni skory flory bakteryjnej.

WŁOSY /pili/ występują na całej powierzchni skóry z wyjątkiem dłoni i podeszew.

Włos składa się z :

A/. łodygi czyli trzonu włosa /acapulus/ - corpus pili - część wystająca nad powierzchnią skóry

B/. korzenia włosa /radix pili/ - część tkwiąca w mieszku włosowym. Kolbowato rozszerzona dolna część korzenia stanowi opuszkę włosa /bulbus/, w której znajdują się komórki macierzy włosa /matrix/. W opuszkę włosa wpukla się brodawka włosa, utworzona z komórek i substancji podstawowej tkanki łącznej. Brodawka zawiera włókna nerwowe i naczynia krwionośne.

C/. mieszka włosowego /folliculus pili/ - w mieszku są nie tylko komórki wytwarzające włosy, ale także melanocyty, które nadają rdzeniowi włosa jego charakterystyczny kolor. Komórki wydzielają melaninę - białkowy barwnik Gruczoły łojowe związane są z włosem, a ich przewody wchodzą do mieszka włosowego w pobliżu naskórka, między włosem właściwym a pochewką zewnętrzną włosa. Wydzielina gruczołów łojowych natłuszcza włos.

Ludzkie włosy nie są żywe, a więc zdolne do wzrostu. Za wzrost odpowiadają komórki zwane macierzą, które znajdują się wewnątrz mieszków włosowych. Komórki te zaopatrywane są przez własne naczynia krwionośne. Prawidłowo działające komórki macierzy wytwarzają pasemka włosów. Wzrost włosów jest cykliczny, każdy z mieszków włosowych pracuje przez 3 do 5 lat, po czym odpoczywa.

Trójfazowy cykl życiowy mieszka włosowego

KATAGEN - komórki w części ulegającej przemianom obumierają i korzeń włosa się rozpada. Tymczasem błona podstawna ciągnie brodawkę włosa do góry, w kierunku wybrzuszenia.

TELOGEN - mieszek włosowy odpoczywa, włos może wypaść teraz lub na początku następnej fazy.

ANAGEN - po otrzymaniu sygnału z brodawki dolna część mieszka zostaje odbudowana i znowu zaczyna wytwarzać włos.

Utrata włosów - łysienie - proces starzenia włosów następuje w komórkach mieszków włosowych. Przyczyną łysienia jest zanik czynności bądź zniszczenie komórek macierzy wytwarzających białka włosa. Włos, który wypada z mieszka nie zostaje zastąpiony nowym.

Naukowcy prowadzą badania nad znalezieniem białka, które by było zdolne do pobudzania komórek skóry do tworzenia mieszków włosowych i wytwarzania włosów.

Biochemia siwienia - oznaką starzenia się jest zmiana barwy włosa. Spada liczba aktywnych melanocytów, przez co jest coraz mniej pigmentu melaniny. Włosy tracą pierwotną barwę, przybierając coraz jaśniejszy odcień. Gdy liczba aktywnych melanocytów spadnie do zera, trzon włosa staje się biały, nastąpi odbarwienie włosa, a nie zmiana barwy. W mieszku są nie tylko komórki wytwarzające włosy, ale także melanocyty, które nadają rdzeniowi włosa jego kolor. Komórki wydzielają melaninę - białkowy barwnik. Melanocyty odkładają pigment w korzeniu włosa, barwiąc białka rdzenia włosa podczas ich wytwarzania. Gdy tworzą czystą melaninę, włosy przybierają barwę brązową lub czarną. Jeśli powstaje jej analog - feomelanina włosy maja kolor od rudego po jasny - blond. Gdy melanocyty przestają działać, włosy stają się siwe.

Skład chemiczny włosa - główny składnik to keratyna, która powstaje w procesie keratynizacji w mieszku włosowym. Keratyna należy do grupy skleroprotein /białek szkieletowych/, zawiera cystynę /16 - 18%/ - aminokwas siarkowy.

PAZNOKCIE /unguis/ owalne, wypukłe blaszki rogowe pokrywające końce palców u rąk i nóg.

Korzeń paznokcia znajduje się pod skórą, tworzącą fałd zwany wałem paznokcia, zaś cały paznokieć leży na łożysku paznokcia. Część łożyska, która znajduje się pod wałem paznokciowym, stanowi macierz /matrix/unguis/ paznokcia i jest to miejsce wzrostu paznokcia. Na paznokciu przy wale paznokcia tworzy się białawo zabarwione miejsce zwane obłączkiem /lunula/. Z komórek wału paznokciowego utworzony jest obrąbek naskórkowy płytki paznokciowej, zwany skórką /eponychium/. Skład chemiczny paznokcia jest zbliżony do składu włosów. Wzrost paznokcia podlega rytmowi dobowemu, w czasie dnia wzrost jest szybszy.

3

---