SĄDOWY WYMIAR KARY I JEGO DYREKTYWY
ustawowy wymiar kary – przewidziane przez ustawodawcę określone konsekwencje za naruszenie prawa (najczęściej w sankcji : rodzaj kary, w jakiej wysokości, ile rodzajów).
sądowy wymiar kary – ściśle związany z ustawowym wymiarem kary, jego konstrukcją. Od ustawowego wymiaru kary zależy swoboda sądowego wymiaru kary. Sądowy wymiar kary bazując na ustawowym wymiarze kary, może mieć różne „oblicza”.
ZASADY SĄDOWEGO WYMIARU KARY- pewne tezy, reguły o charakterze ogólnym, normatywnym będące u podstaw całego systemu karnego i wszystkich przepisów (generalne wskazania nadające cechy i charakter sądowego wymiaru kary). Mogą mieć wymiar ponad prawnokarny, bo np. zasada równości wynika z samej konstytucji. Te, które wynikają z prawa karnego to:
zasada swobodnego uznania sędziowskiego – art. 53 kk
zasada humanitaryzmu – art. 3 kk
zasada indywidualizacji kary (sprzężona z zasadą humanitaryzmu)
zasada zaliczania na poczet kary okresu rzeczywistego pozbawienia wolności – jeżeli sprawca faktycznie został pozbawiony wolności (np. zatrzymanie, obserwacja psychiatryczna, areszt) to winno to zostać zaliczone na poczet później orzeczonej kary
DYREKTYWY SĄDOWEGO WYMIARU KARY – ukierunkowują przy wymiarze kary na realizację pewnych ważnych celów penalnych, wskazania ograniczające w pewnym stopniu sędziego.
ogólne – w każdym konkretnym przypadku wymiary kary stosuje się dyrektywy z art. 53
- dolegliwość kary nie może przekraczać stopnia winy – stopień winy limituje
dolegliwość kary .
- uwzględnienie stopień społecznej szkodliwości czynu (art. 115 § 2 – co wpływa
na stopień społecznej szkodliwości czynu).
- dyrektywa prewencji ogólnej pozytywnej – kształtowanie świadomości prawnej społeczeństwa. Kiedyś oddziaływanie wysokimi, surowymi karami miało powstrzymać sprawców od popełniania przestępstw. Obecnie mamy do czynienia z pozytywną prewencją ogólną – sędzia wymierzając karę ma kształtować potrzeby prawne społeczeństw, by nabrało ono zaufania do wymiaru sprawiedliwości i ich stosunek do prawa i jego wymiaru kształtował się pozytywnie.
Do kształtowania świadomości prawnej przyczynia się nie tyle wymierzenie kary, co szybkość przeprowadzenia procesu zakończonego wymierzeniem kary. Wówczas społeczeństwo będzie przekonane, że sprawca zostanie szybko wykryty i osądzony.
Ponadto społeczeństwo domaga się sprawiedliwych kar – w języku prawa karnego będzie to prawa odzwierciedlająca wagę czynu, jego stopień społecznej szkodliwości itp.
- kara ma realizować cele zapobiegawcze i wychowawcze w stosunku do sprawcy. Jeżeli chodzi o cel zapobiegawczy to można go realizować w różny sposób, np.
*najprościej jest zapobiegać poprzez orzeczenie kary izolacyjnej (kary długoterminowej), *orzeczenie pewnego środka karnego może mieć cel uczynienia przestępstwa nieopłacalnego, np. grzywna.
* zapobieganie może polegać również na odstraszaniu sprawcy, np. wysoka grzywna, długi czas orzeczonego środka karnego. Jednakże odstraszanie nie może być głównym środkiem zapobiegawczym i obecnie nie ma ono racji bytu, ponieważ taka realizacja dyrektywy będzie niezgodna z zasadą humanitaryzmu i dyrektywą nieprzekraczania dolegliwością kary stopnia winy.
Najlepiej cel wychowawczy kary można osiągnąć poprzez stosowanie środków probacyjnych, przy
których okres próby jest czasem zastanowienia dla sprawcy. Pomocny jest tutaj również dozór i
inne obowiązki z art. 72
KOLIZJA DYREKTYW
Ustawodawca nie wskazał, która dyrektywa jest najważniejsza wobec czego, w razie kolizji dyrektyw przyjęło się, że najważniejszą dyrektywą jest ta, która w danym konkretnym przypadku najbardziej się wybija na pierwszy plan
DYREKTYWY SZCZEGÓLNE- związane z konkretnym przypadku:
dyrektywy związane ze sprawcą,
np. jeżeli wymierza się karę młodocianemu lub nieletniemu, to sąd kieruje się przede wszystkim ty, by sprawcę wychować – art. 54 § 1
osobie, która nie ukończyła w czasie popełnienia lat 18 nie wymierza się kary dożywotniego pozbawienia wolności – art. 54 § 2
związane z konkretnymi karami
orzekając grzywnę i jej wysokość uwzględnia się dochody sprawy itp.
kary dożywotniego pozbawienia wolności nie stosuje się do sprawcy, który w czasie popełnienia nie ukończy 18 lat
związana z karą grzywny art. 58 § 2
zakaz orzekania grzywny jeżeli z okoliczności wynika, że sprawca jej nie uiści
związana z karą ograniczonego pozbawienia wolności art. 58 § 2a
sędzia nie orzeka bezwzględnego pozbawienia wolności, jeżeli inna kara lub środek spełni cele kary
związane ze stosowaniem środków karnych (w jakich przypadkach można orzec konkretny środek karny)